Нарыққа ену стратегиясы

Мазмұны
Кіріспе..........................................................................................................................3
1. Баға құрылымының теориялық негізері
1.1.Бағаның түсінігі және оның қалыптасуындағы теориялар........................6
1.2 Бағаның экономикалық функциялары.........................................................9
1.3.Бағаның атқаратын қызметтері..................................................................11
1.4.Бағаның түрлері, олардың жіктемесі..........................................................12
1.5 Бағаның деңгейі, құрылымы және динамикасы........................................15
2. Бағаны тұрақтандырудың модельдері
2.1. Бағаны мемлекеттік реттеу........................................................................17
2.2. Баға, сұраныс және ұсыныс.......................................................................1
3. Қазақстан Республикасының нарықтық экономикадағы баға жүйесі
3.1 Бағаның нарықтық экономикадағы рөлі және баға белгілеу
факторлары мен стратегиялары.......................................................................
3.2. Бағаны тұрақтандырудың Қазақстандық аспектілері.............................29
Қорытынды...............................................................................................................30
Пайдаланылған әдебиеттер....................................................................................31
Кіріспе
Баға теориясы мен оларды қалыптастыру практикасы кез келген
Бағаны анықтау тәсілі нарықтың табиғатын және тұтастай экономикалық
Баға белгілеу процесіне үкіметпен қатар әр түрлі қаржылық
Елдегі ақша айналысы жағдайының да, кредиттік сектордың жұмыс
Баға белгілеу жүйесі ғылыми-техникалық прогресті ынталандыруы тиіс әрі
Нарықтық экономика жағдайында баға белгіленген кезде меншік түрлерінде
Нарықтық механизмнің негізгі элементтерінің бірі – баға. Нарықтық
Бағаның құрылуы пәні жоғары оқу орындарындағы көптеген мамандықтар
1. Баға құрылымының теориялық негіздері.
1.1.Бағаның түсінігі және оның қалыптасуындағы теориялар.
Баға – күрделі экономикалық категория. Ол арқылы қоғамдық
Баға тетігі, баға белгілеу, баға саясаты – өте
Баға теориясының басты постулаты бағаның түбегейлі негізіне қатысты
Біріншісі – бағаның негізіне құнды жатқызатын маркстік теория,
Экономикалық теория классикалық мектебінің негізін қалаушы Адам Смит
Экономикалық теория классикалық мектебінің
Егер К.Маркс өзінің барлық зерттеуін тауардың еңбек құнын
ХІХ-ғасырдың аяғы мен ХХ-шы ғасырдың басында Батыс пен
Бұл ізденіс пайдалылықтың өзара әсерін біртекті анықтауға итермеледі.
Демек, құн мен баға – ұқсас ұғымдар, алайда
Нарықтық экономикада бағаның құрылуы тек қоғамдық қажетті еңбек
Сұраныс және ұсыныс қатынасы /бұл жағдайда бағаның құрылуы
Әлеуметтік факторлар /бұл поблемаларды баға жүйесі арқылы шешу
Мода және тауар болашағы факторлары, /көбіне бұл жайлар
Ұлттық және климаттық ерекшеліктер факторлары /кейбір ұлттардың тағамдық
Бұданда басқа, солтүстіктегі суық климат оңтүстіктегі өндірістерден қарағанда
Бағаның құрылуы факторлары, көріп отырғанымыздай, әр түрлі және
1.2 Бағаның экономикалық функциялары мен атқаратын қызметтері.
Баға туралы толық түсінікті алу үшін оның мағынасын
- есептік өлшемдік;
- қайта үлестіру;
- ынталандыру;
- баланыстық / теңестіру;
- өндірісті орналастыру.
Есептеу және шығындарды өлшеу функциясын баға, әр түрлі
Баға механизімінің көмегімен экономика секторындағы пайда мөлшері жоғары
Сұраныс пен ұсынысты теңестіру функциясы (баланстық), өндірістегі және
Бағаның ынталандыру функциясының мәндік сипаттамасын төмендегідей сипаттауға болады:
Бағаның көмегі арқылы, ғылыми техникалық прогресті, шығын үнемділігін
Ынталандыру функциясы, бағадағы пайда деңгейін теңестіру жолымен бағаға
Бағаның үлестіру және қайта үлестіру функциясы да негізгі
Баға үлестіру құралы ретінде активті түрде қолданылады. Көбіне
Бағаның әр түрлі функцияларының арасында тығыз байланыс бар.
Бағаның үлестіру функциясы өндірісті оңтайлы орналастыру функциясымен бірге
Есептік-өлшемдік баға сферасы көп жағдайларда өзінің басқа функцияларымен
Алайда, баға, өз кезегінде тауар ұсынысының кемуіне апарып
Нарықтық экономикада баға негізінен
Біріншісі – есеп-қисап қызметі. Бұл өнім
Нарық жағдайында және табиғи ресурстардың шектеулі болуы кезінде,
Екіншісі – ынталандыру қызметі. Бұл кезде
Үшіншісі – бөлуші реттеуші қызмет. Нарық
Бағаның төртінші қызметі – нарықтың тепе-теңдік сақтағанда, тұтыну
Бағаның бесінші қызметі – ақпараттық. Баға тұтынушыға
1.3.Бағаның түрлері және олардың жіктемесі, деңгейі, құрылымы, динамикасы.
Шығарылатын өнімдердің экономикалық ерекшеліктеріне, өндіріс және айналыс процесіне
көтерме сауда бағасы;
биржалық баға;
сатып алу бағасы;
құрылыс өнімдерінің бағасы;
бөлшек сауда бағасы.
Көтерме сауда бағасы бойынша өнім ірі партиямен сатылады.
Құрылыс саласы бойынша қолданыстағы баға “құрылыс-монтаж жұмыстарының және
Бөлшек сауда бағасы бойынша көтерме сауда саласындағы тауар
Тауарлар мен қызмет көрсетулердің бірқатар бағасы прейскурант түрінде,
Мемлекеттік прейскурсант нарықтық экономикада мемлекет реттейтін тауардың бағаларын
Баға белгілеудің тәртібіне қарай ол реттелетін және еркін
Бағаны реттеу экономикалық әдістердің негізінде жүзеге асырылады. Баға
Экономикасы өтпелі кезеңде тұрған мемлекеттерде баға белгілеу реформасы
Бұйымдар мен қызмет көрсетулердің жаңа түрлерін жобалау процесінде
Экономикалық талдауда, жоспарлауда және статистика нақты бағалармен қатар
Баға индексі – белгілі бір кезеңде салыстырылған элементтер
Тұтыну бағасының индексі – халықтың өндіріс үшін емес,
Әрекет ету теориясына қарай елдегі бірыңғай баға,
Түрлі елдердегі бір типтес тауар бағасының әр қилы
Әлемдік баға – әлемдік нарықта қандай да бір
Жоғарыда аталған барлық баға түрлері өзара байланысты элементтер
Нарықтық экономикада бірыңғай жүйені құрайтын бағалардың өзара байланысы
сұраныс, ұсыныс және құн заңдарының бірыңғай әдістемелік негізінде
қызметі бағалармен байланысты өндірістің кәсіпорындар мн салалардың өзара
Осылайша, экономикада қолданылып жүрген бағалардың әр алуандығы динамикасына
Баға жүйесін мынадай параметрлер сипаттайды:
- деңгей;
- құрылым;
- динамика.
Кесте 1-1
Баға жүйесі
Мемлекеттік экономиканың баға жүйесі Нарықтық экономиканың баға жүйесі
Өндіріс шығындары
(өзіндік құн негізінде) Субъективті-психологиялық және экономикалық бағалау негізінде
Қолдану аясына байланысты Уақыт, орны мен сипатының әсеріне
Көтерме бағалар.
Өнеркәсіптікі.
Кәсіпорындікі.
Құрылыстағы металық баға.
Ауыл шаруашылығындағы атып алу бағасы.
Жүк тасудағы транспорт түрлеріндегі тарифтер.
Бөлшек бағалар.
Мемлекеттік.
Кооперативтік.
Комиссиондық.
Саудадағы.
Пассажир тасу мен байланыс қызметіндегі тарифтер
Тұрғын үй-коммуналдық.
Мәдени-тұрмыс қызметіндегі тарифтер және т.б.
Тұрақты
Уақытша
Прейскурсанттық
Тіркелген
Маусымдық
Лимиттік
Нәзіктік келісімді
Аймақтық Сұраным бағасы, ұсыным бағасы, нарыққа ендірілген баға.
Өтімді баға.
Рыноктағы лидерлік баға.
Психологиялық баға.
Сырғыма(тайғанақ) баға.
Дифференцияланған (жіктелген)
Монополдық баға
Әлеуметтік баға
Қаймағын алған баға
Номиналды баға
Базистік баға
Контрактілік баға
Келісілген баға
Анықтамалық баға
Факитуралық баға
Трансферттік баға
Өндіріс бағасы
Қатты(қатаң) баға
Еркін баға және басқалары.
Баға деңгейі – бұл бағаның ақшадағы абсолютті сандық
Баға құрылымы – баға элементтерінің пайыздағы және үлестегі
Барлық қолданыстағы баға бір-бірінен элементтердің құрылымы мен
Баға белгілеу барысында дайын өнімнің бағасы оның құрамдас
Тауар бағасы жалпы түрінде үш құрамдастан тұрады:
өндіріс пен айналыс шығындарынан (өзіндік құны);
салықтан, алымнан, есептеуден;
пайдадан.
Нарық бағаның деңгейін және осыған орай пайда мен
Баға құрамына әлеуметтік салық, қосымша құн салығы, бағаның
Әлеуметтік салықтар – бұл зейнетақы қорына, әлеуметтік сақтандыру
Тікелей салықтар салық төлемін тудырған жеке және заңды
Жанама салықтарға тауар бағасында төленетін немесе тарифке қосылатын
Еркін-бөлшек сауда бағасы нарықтың конъюктурасына, тауардың тұтыну өзгешілігіне,
Баға микро және макроэкономикада белсенді рөл атқарады.
Баға нақты жағдайларда факторлардың ішкі және сыртқы екі
Баға белгілеу факторлары
Ішкі Сыртқы
Тауардың айрықша өзгешілігі
Өндіріс тәсілі
Нарықтық сегментке бағдарлануы
Тауардың өмірлік циклі
Сервистің ұйымдастырылуы
Фирманың беделі
Жарнама
Саяси ахуал
Негізгі ресурстармен қамтамасыз етілуі
Нарықтық орта
Тауар қозғалысы арналарының қатысушылары
Бағаны мемлекеттік реттеу
Салық заңнамасының жетілуі
Сыртқы экономикалық саясат
Сыртқы факторлар, яғни макроэкономикалық деңгейдегі факторлар кәсіпорын қызметіне
Баға белгілеуде тауар қозғалысына қатысушылар маңызды рөл атқарады,
Қатысушылардың өзара пайдасын қамтамасыз ету үшін төрт факторды
пайда үлесін;
баға кепілдігін;
ерекше келісімді;
баға көтерілуінің әсерін.
Көтерме және бөлшек саудада шығынның орнын толтыру әрі
Өндірушілер көбінесе ерекше келісімді ұсынады. Ол шектеулі уақытқа
Баға белгілеудегі кәсіпорынның еркіндігін тұтыну сұранысы мен нарық
тауарға сұраныс артқанда тауар тапшылығы (дефицит) пайда болады;
баға дотациясын белгілеу практикасынан бағалардың үйлесімсіздігі пайда болады.
Баға белгілеудің екінші тәсілі – бұл нарықтық бағаны
Ол үшін мынындай тәсілдер қолданылады:
жекелеген тауарлар бағасының шекті деңгейін белгілеу;
бағаның негізгі параметрлерін (пайданың шамасы, жеңілдіктер, жанама салықтар
нақты тауарлар бағасын бір жолғы арттырудың лимитін анықтау.
Нарықтық қатынаста мемлекеттің рөлі «ойын ережесін» белгілеумен ғана
бағаны деңгейлестіріп тіркеу – екі немесе одан да
2) бағаны сатылас тіркеу – өндірушілердің өз бағасын
3) бәсекелестерді шеттету мақсатында тауарды өзіндік құнынан төмен
Мұндай тыйымдар нарықтық экономикасы дамыған елдердің көбісінде бар.
Экономикалық реттеуге сұраныс пен ұсынысқа, бәсекелестік деңгейіне және
антиминополиялық заңнаманы қабылдау және жетілдіру;
шағын кәсіпкерлікті ынталандыру;
орнықты салық саясаты;
мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру;
бюджет тапшылыған азайту;
халықтың табысын бақылау әрі реттеу және макроэкономикалық теңдестірудің
2. Бағаны тұрақтандырудың модельдері
2.1. Мемлекеттік бағаны реттеу қажеттілігі, реттеу және бақылау
Қазіргі заман жағдайында экономиканы тек мемлекет қана емес,
Мемлекет пен компаниялардың өзара байланысына тән ерекшеліктер осы
Мемлекет пен жеке компаниялар шаруашылықты реттеуге қатысты өз
Алайда бұл өзара байланысты экономиканы монополиялау деп бір
Мемлекеттің шаруашылыққа қатысты атқаратын рөлінің өзгерісі де маңызды
Мемлекет пен жеке компаниялар арасындағы өзара қарым-қатынастың түрлері
Нарықтық экономиканың қазіргі даму жағдайында экономикалық процестер жеке
Мемлекет өзінің реттеу қызметінде мәжбүрлеудің құқықтық түрлерін пайдаланады
Мемлекет экономикалық процестерді реттеу үшін өзіндік бюджет, мемлекеттік
30-жылдары орын алған капиталистік шаруашылықтағы дағдарыстың терең сипат
Нарықтық шаруашылықты жүргізудің негізгі принциптеріне қатысты жаңа көзқарас
Осы теорияға сәйкес мемлекет жекелеген шаруашылық бірліктерінің шешім
Нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеу жүйесі екінші дүниежүзілік соғыстан
Мемлекет нарықтық экономика жағдайында ұлттық шаруашылыққа мәселен, мемлекете
Мемлекет отынның, шикізаттың және негізгі ауыл шаруашылығы өнімдерінің
Нарықтық реттеуге басты назар аударылудың бір себебі: соғыстан
Мемлекеттің баға белгілеу процесіне әсері экономикалық саясатың жүйелі
Бағаны мемлекеттік реттеудің қалыптасқан жүйесі салалық мемлекеттік саясаттың
Әйгілі америкалық экономист Саймонның пікірінше, көптеген нарықта бәсекелік
Бағаны мемлекеттік реттеуге мемлекеттің экономикалық ойлардың тұтас, тұрақты
Баға жүйесі нарықтық экономиканың ең маңызды элементтерінің бірі.
Бюджет шығыстарын, салықтарды, кредиттің пайыздық мөлшерлемесін және өзге
Мемлекеттің рөлі: кәсіпкерлікті, антимонополиялық заңнама қабылдау және т.б.,
Ішінара алсақ, мемлекет жүзеге асыратын антимонополиялық саясат қолдан
Мынаны айта кету керек: бағаны ырықтандыру тоқтамайды, керісінше,
Мемлекеттік реттеудің мақсаты тапшылық тұрақты түрде орын алған
Мемлекет өндірушілерге тікелей (баға белгілеудің белгілі бір ережесін
Реттеудің мұндай шаралары нарықтық экономиканы басқарудың жалпы жүйесіне
Бағаны нарық жағдайында тауар өндіруші үкімет қабылданған заңдарды
Инфляция кезінде сұраныс бағаның өсуімен қатар бір мезгілде
Осыған байланысты мемлекет тапшылық проблемасын аз уақыттың ішінде
Бір жағынан түбегейлі қайта құрылмаған экономика қажетті тауардың
Бағаны тікелей әрі жанама түрде реттеудің әдістері бөліп
Бағаны ретттеудің жанама әдісіне пайыздық салықтың, табыстың есептік
Оңтайлы жолы – бағаны реттеудің тікелей әрі жанама
Мемлекет аталған тауарлар мен қызмет көрсетулердің бағасын белгілей
Бағаны қалыптастыру мен реттеуде мемлекеттің қатысу мүмкіндігін жоққа
Тікелей мемлекеттік реттеу нарықты түзету және нарықтың маңызды
Мемлекет белсенді баға саясатын жүргізе отырып таза нарықтық
Әрине, мемлекеттік тұрғыдан бағаны шектен тыс реттеу нарықтық
Бұл жағдайда жоспарлы экономикадағы секілді тапшылық пайда болады
Мемлекет бағаны қалыптастыруға және реттеуге қатыспаған жағдайда экономиканың
Нарықтық экономика бағаны мемлекет тарапынан шектен тыс белгілеуді
Бағаны мемлекеттік реттеу өндірушілердің сату бағасының деңгейіне кепілдік
Мемлекет бағаны тікелей реттеу әдісімен қатар жанама реттеу
Бағаны жанама түрде реттеу әдістеріне мемлекеттік сатып алулар,
Мемлекет осы шаралар арқылы сұраныс пен ұсыныс арасында
Нарықтық экономикасы динамикалы баланстанған елдерде баға экономикасы теңдестірілмеген
Нарықта бәсекелестікке жағдай жасағанда бағаны мемлекеттік тұрғыдан реттеу
Бағаның деңгейі мен динамикасына салық жүйесі де елеулі
Осыған орай, мемлекет инфляцияны кеміту, бағаның өсуін баяулату
Бағаны бақылаудың тікелей әдісі жанама әдіске қайшы келмей,
Баға белгілеудің әр түрлі әдістерінің тиімділігін анықтау оларды
Бағаны мемлекеттік тұрғыдан реттеу көбінесе оның экономикаға әсер
Бақылауды бағаны реттеуге және олардың қолданылуын бақылауға құзыреті
Бағасы мемлекеттік тұрғыдан реттелетін өнімді монополист-кәсіпорын өткізу бағасы
Нарық жағдайында бағаны мемлекеттік
Үкімет органдары тарапынан бағаларды
Бағаға жанама әсер ету.
Мемлекеттің бағақұрылу процесіне араласуы. Бұл жерде үкімет органдарының
Бағадағы жетекшілік. Бұл құбылыс
Мемлекеттің бағаға тікелей әсері. Мұны мемлекеттік субсидия(бюджет қорынан
Әлемдік іс-тәжірибеде нарықты реттеуге мүмкіндік беретін әр алуан
Мемлекеттік баға тәртібінің бұзылуына жол беретін әрекеттерге мыналар
тауарлар мен қызмет көрсетулерге мемлекет тарапынан реттелетін баға
бағалар мен тарифтерге белгіленген үстемақыны көтеру, қарастырылмаған үстемақыны
белгіленген тәртәпте тұтынушымен келісіп алмай тұрып еркін көтерме
конструкциялық немесе технологиялық кемшіліктерден тұтынуға толық жарамайтын, яғни
Мемлекеттік баға тәртібін бұзу нәтижесінде алынған әрі бюджетке
Әлемдік іс-тәжірибеде нарықты реттеуге мүмкіндік беретін әр алуан
2.2. Бағаны сұраныс пен ұсыныста макроэкономикалық талдау
Бағаны тұрақтандыруда бағаға әсер
Сұраныс заңы – тауар бағасы мен сұраныс көлемі
Сұраныстың қисығы – бұл сұраныс заңының графиктегі
Нарықтық сұраныс көптеген факторлардың әсерімен қалыптасады. Сұранысқа бағадан
Тұтынушылардың табысы. Табыс өскен сайын тұтынушылардың
Тұтынушылардың саны. Тұтынушылар саны молайған сайын сұраныс
Тұтынушылардың талғамы (ұнатуы, ұнатпауы, жаңа үлгідегі тауарлар)
Бірін бірі алмастыратын және бірін - бірі
Келешектегі өзгерістерді күту: инфляциялық және топшылық жағдайдағы өзгерістер
2.1. графигі. Сұраныстың қисығы 2.2. графигі. Сұраныс қисығының
Р
Р1
Ро
D
Q 1
Р
D1
D
Do
Q
Бағаның өзгеру әсерінен сұраныс көлемінің өзгеруі сұраныс қисығының
Ұсыныс – бұл өндірушінің белгілі бір уақытта, белгілі
Ұсыныстың қисығы – бұл ұсыныс заңының графиктегі
Ұсынысқа бағадан басқа да бағасыз факторлар әсерін тигізеді:
Ресурстардың бағасы. Ресурстар бағасының өсуі ұсыныстың азаюына әкеледі.
Технология. Технологияның жетілдірілуі ұсыныстың өсуіне әкеледі.
Бірін бірі алмастыратын және бірін бірі толықтыратын тауарлардың
Келешекте инфляциялық және тапшылық жағдайлардың өзгерістерін
Бәсекенің деңгейі
Салықтар және субсидиялар. Салық ставкасының өсуі ұсыныстың азаюына,
Ұсынысқа өндірістің даму барысында уақыт аралығы да
Графикке ұсыныс қисығын салғанда тікелей осьте тауардың бағасы
2.3. графигі. Ұсыныс қисығы 2.4. графигі.. Ұсыныс қисығының
Р
S
Р1
B
Р2
Q2 Q1
Р
S0
S2
Q
Бағаның өзгеруінен ұсыныстың көлемінің өзгеруі ұсыныс қисығының
Баға механизмі және бәсеке арқылы сұраныс пен ұсыныс
Теңдік баға – бұл сұраныс пен ұсынысты теңдестіретін,
Егерде нарықтық баға – Р1 теңдік бағадан -
2.5. графигі. Нарықтағы тепе-теңдік.
Р
Р2
Е
PЕ
Р1
QЕ
Е – сұраныс пен ұсыныс қисығының қиылысқан
Ре- теңдік баға;
Qе- теңдік көлем.
Нарықтық механизм баға тепе-теңдігін қалай байқап отырады? Бұны
Кесте 2-1
Бір жылқыны субъективті бағалау
Сатып алушылар Қымбат емес (долл.) Арзан емес (долл.)
А1
А2
А3
А4
А5
А6
А7
А8
А9
А10 300
280
260
240
220
210
200
180
170
150 100
110
150
170
200
215
250
260
280
300 Б1
Б2
Б3
Б4
Б5
Б6
Б7
Б8
Б9
Б10
Жылқы нарығындағы сатып алушылар мен сатушылардың іс-әрекетін талдау(кесте
Енді Альфред Маршалдың объективті факторлар негізінде қалыптастырған баға
Кесте 2-2
Сұраным мен ұсыным көлемімен бағаның өзгеруінің әсері
Ұсыным
(мың дана) Баға
(доллар есебінде) Сұраным
(мың долл.)
0
25
35
45
50
55 3
4
5
6
7
8 70
50
35
25
20
15
Осы мысалда тепе-теңдік баға заттың бірлігінде 5 доллар
Сурет 2-1 Баға әсерінің өзгеруі мен сұраным мен
Ендігі мысалды көп салалы шаруашылық деңгейіндегі тепе-теңдік бағаны
3. Қазақстан Республикасының нарықтық экономикадағы баға жүйесі
3.1. Бағаның нарықтық экономикадағы рөлі және баға белгілеу
Баға өзінің макро-микроэкономикалық мағынасында – объективті нарықтық факторлармен,
Өмірде баға белгілеудің мынандай мақсаттары қойылады:
-Нарықта қалуды қамтамасыз ету,
- Пайданы мейлінше молайту,
- Нарық үлесін жаулап алу,
- Тауар сапасы бойынша берілген нарықта жетекші орынды
Көтерме саудамен айналысатын ірі саудагерлерді, фирманың өндірістік мүмкіндіктерін
Қазақстанның нарықтық қатынастарға өткен бастапқы кезеңінде көптеген фирмалардың
Кәсіпорындардың экономикалық жағдайы жақсарса, баға белгілеудің де мақсаттары
Егер нарықта бәсеке деңгейі едәуір жоғары болса, көбінесе
Фирма белгілі бір көрсеткіштері бойынша нарық лидері болғысы
Фирма басшылары бағаны есептеудің әдістерін таңдап, ең жоғарғы
Нарық түрін бағалау фирма стратегиясын жасаудағы нақты бір
Қазіргі экономикалық теорияда қарастырылатын бағаның формуласы жетілген бәсеке
Олигополиялық нарық бір-біріне өте сезімтал бірнеше сатушылардан тұрады.
Монополистік бәсеке нарығы тауардың әр түрлі нұсқаларын ұсынуға
Қазақстанда тұтыну тауарлары мен қызметтері нарықтарының көбі монополистік
Баға стратегиясын жасаған кезде микро және макро ортаны
Жалпы баға үш тәсіл арқылы анықталады.
1.Баға тауар өндіру және қызмет көрсетуге байланысты шығындарды
2.Кәсіпорын тек шығындарды ғана жаппай, сонымен қатар белгілі
3.Нарықта бәсекелестер әрекет етеді. Сондықтан тұтынушыны төлеуге әзір
Сөйтіп, баға жайында шешім қабылдау шығындарға, тұтынушылар
Көптеген отандық кәсіпорындар бағаны тікелей есептеу арқылы
1.«Шығынғa үстеме қосу» әдісі. Бұл жағдайда өнімнің өзіндік
Бұл әдісті қолдану белгіленген баға қажетті сату
2.Пайда алуға негізделген баға белгілеу. Мұндай әдіс шығынсыздықты
Осы әдісті қолдану әр түрлі сату көлемі кезіндегі
Стратегияларының мынандай түрлері қолданылады:
«Қаймақ қалқып алу» стратегиясы. Жаңа тауарларды жоғары бағамен
«Бутя» фирмасы қазақстандық сүт өнімдері нарығына «Фриесланд» компаниясының
Престижді бағалар стратегиясы тауарларды жоғарғы бағамен сатуды көздейді,
Психологиялық тұрғыда баға дайындау. Бағаны психологиялық тұрғыдан қабылдауға
50 долларға дейінгі бағаларда ауытқу 5 центке дейін
Бірақ кейбір жағдайларда психологиялық әсер ету ретінде басқа
Ассортименттік баға белгілеу стратегиясы. Бұл стратегия көбінесе сұранысы
а) Бағалардың номиналдан жоғары стратегиясында негізгі тауарға өте
ә) «Имидж» стратегиясы дегеніміз- тауардың негізгі үлгісіне төмен
б) Кешенді баға белгілеу стратегиясы. – «екі құрамды»
«Екі құрамды» бағалар көбіне тауар өткізудегі қызмет
Бағалар дифференцияциясы. Ф. Котлер мұндай бағаларды дискриминациялық деп
нарықтың оңай сегменттелуі және нақты шекаралары болуы
таңдалалған нарық сегменттері сұраныстың қарқындылығымен ерекшеленуі тиіс;
бағалары төмен сегменттерден бағалары жоғары сегменттерге тауарды қайта
тауар жоғары бағамен сатылып жатқан сегментке төмен бағалы
Бәсекелестік баға белгілеу. Стратегиясы әрқашан бәсекелестерге қарағанда,
Нарық құрылымына, бәсекелестердің саны мен мүмкіншіліктеріне қарай
нарыққа ену;
баға лидеріне қарап, баға белгілеу;
бәсекелестің бағасынан жоғары баға белгілеу.
1. Нарыққа ену стратегиясы. Мұндай стратегия нарық
Бұл стратегия мынадай жағадайларда ғана қолданылады:
баға бойынша сұраныс икемді. Бұл жерде сатып алушылардың
Тауар нарыққа енгеннен кейін шиеленіскен бәскеке тууы мүмкін,
Сату көлемін ұлғату арқылы өнімнің бір бірлігіне кететін
Нарыққа ену стратегиясы тәуекелді / тәуекелі мол/
Нарыққа ену стратегиясын сыртқы нарықтарға өту үшін
Төмен бағалар арқылы нарықта қалу оңай емес.,
2. Нарықтық лидерге қарап баға белгілеу стратегиясы
Нарыққа өткен жылдары отандық кәсіпорындардың қалыптасқан тәжірибеден
3. Бәсекелеске қарағанда жоғары баға белгілеу .
«Бәсекелестен жоғары баға» стратегиясын көбіне өз өнімінің сапасы
3.2. Бағаның нарық жағдайына бейімделуі
Нақты нарықтық жағдайдың өзгерістеріне фирма үнемі бейімделіп
Бағалардың бейімделуі мынадай тәсілдері қолдану негізінде
1. Илімді баға белгілеу – бағаны саудаласу арқылы
2. Дисконттар. Дисконт- бұл тауар бағасының жеңілдігі.
3. Бағалық сызықтар. Мұндай бағаларды есептеген
4. Психологиялық әсерді қолдана отырып, бағаларды жасанды түрде
5. Базалық бағалар көбіне дискриминациялық бағаларды қолдану арқылы
6. Жеңілдікті бағалар. Олар бағасы кемітілген тауарларды сатуда
7. Баға белгілеу стратегиясын тәжірибеде қолдану делдал
- «Сконто» немесе қолма- қол ақшамен төлегеніңіз үшін
- «Бонустық» немесе айналым үшін берілетін жеңілдік
- «Прогрессивті жеңілдіктер» сатып алушыға, сатып алу
- «Маусымдық жеңілдіктер». Сатып алушыға тауарды сату маусымы
- «Функционалдық /делдалдық/ жеңілдіктер» Тауарды сату, сақтау
«Арнайы жеңілдіктер». Олар тұрақты сатып алушыларға
«Жасырын жеңілдіктер». Тегін қызмет көрсету түрінде
«Зачеттер» – бұл белгілі бір бағдарламаны іске асырғаны
«Тауарды консегнацияға бергендігі үшін берілетін жеңілдіктер».
«Диллерлік жеңілдіктер». Делдалдардың шығынын жабуға
«Қарапайым жеңілдіктер». Ол әдетте тауардың прейскуранттық
« Клубтық жеңілдіктер». Бұл жеңілдіктер
« Экспорттық жеңілдіктер» Тауарды шетелге сатқанда
Тауар сапасы, оны жеткізу жылдамдығы және атып алушы
Қазақстан Республикасында және басқа да кейір мемлекеттердің заңдарына
Кесімді бағаларды қолдану. Бәсекелестермен сөз байласып, баға қоюға
Әр түрлі сауда кәсіпорындарына қатысты бағалық дискриминация. Өндіруші
Өндіруші делдалдардан тауарды белгілеген бағаны талап
Бәсекелестерді ығыстыру мақсатымен тауарды өзіндік құнынан төмен
Бағаларды алаяқтықпен көтеруге заң бойынша тиым салынады. Бұл
3.3. Бағаны тұрақтандырудың Қазақстандық аспектілері
Нарық экономикасына өту жағдайында және экономикалық дағдарысты
Қазіргі уақытта қалыптасқан екі
Қазақстан өз тәжірибесінде көптеген
- банкноталарды монополиялы
-ақша-несиелік қатынастарды
- сыртқы экономикалық
- банктердің қызметін жүйелеу;
- үкімет тарапынан бағаны
Қазақстан Республикасының 2009 жылдың қаңтар-қараша айындағы
Экспорт пен импорт
динамикасы [5]
Қорытынды
Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігін
Мемлекет өзінің ішкі экономикасын
Баға – күрделі экономикалық категория. Ол арқылы қоғамдық
Қазақстанда тұтыну тауарлары мен қызметтері нарықтарының көбі монополистік
Қазақстан күрделі экономикалық қайта құру жолына түсіп, нарықтық
Баға өзінің макро-микроэкономикалық мағынасында – объективті нарықтық факторлармен,
Бағаның көмегі арқылы ғылыми техникалық прогресті, шығын үнемділігін
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Экономикалық теория С.С Мауленова, С.Қ.Бекмолдин, Е.Қ. Құдайбергенов
2. Қазақстандағы баға. Н.Кривко,О.Шеремет Алматы, 2004 ж.
3.Бағалар және баға құрылуы С.Д.Қасен, Б.Ө.Әсіл Астана, 2002
4. Нарық экономикасы С.С.Сахариев, Ә.С.Сахариева Астана, 2005 ж.
5. Қазақстан-Цифрларда Ж.Ә. Құлекеев Алматы, 1998 ж.
6. Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуы Б.Сұлтанов Алматы,
7. Нарық жолындағы Қазақстан экономикасы Ашимбаев Т.А. Алматы,
8. Қазақстан мемлекет ретінде қалыптасуы мен экономиканың дамуы
9. Политэкономия Воловой В.В. Алматы, 1999 ж.
10. Нарықтық экономикаға өту: методологиялық проблемалар мен теориялар
11. Жалпы экономикалық теория Шеденов Ө.Қ., Сағындықов Е.П.,
13. Ақпараттық-статистикалық жинақ. Алматы, 2008 ж.
15. Экономикалық саясат және экономикалық өрлеу Кубаев Е.
16. Нарық және баға белгілеу Алшынбай А.М Алматы
17. Экономикалық теория негіздері Исабеков, Қ. Ш, Сұлтанов
18. Экономикалық теория [Мәтін] Крымова В.Ж Алматы, 2003
19. Бағалар және баға құралуы [Мәтін] Қасен С.Д.
20. Қазақстан Республикасының Президентінің жолдауы.//Егеменді Қазақстан 2003, 5
Аннотация
Менің курстық жұмысымның мақсаты – Қазақстан Республикасының
Курстық жұмыстың мақсатынан туындаған мынадай міндеттер бар:
- бағаның түсінігі және оның қалыптасуындағы теорияларды
- бағаның мәні мен атқаратын қызметтерін
- бағаның мемлекеттік реттеуін көрсету;
- баға, сұраныс және ұсыныс ара жігін
- бағаның нарықтық экономикадағы рөлі және баға
- бағаны тұрақтандырудың Қазақстандық аспектілерін қарастыру.
Жалпы курстық жұмыс негізгі үш тараудан тұрады.
Бірінші тарауда – баға құрылымы түсінігі,
Екінші тарауда – толығымен бағаны тұрақтандырудың
Үшінші тарауда - нарықтық экономикада бағалардың
1
5

Ұқсас жұмыстар

Фирманың баға саясаты: баға белгілеу кезеңдері, әдістері, стратегиялары

Баға белгілеу әдістері

Мақсатты нарықтарды іріктеу

Туристік қызметтер саласындағы маркетинг

Баға саясатының мақсаттарын анықтау

Баға және баға жасау жайлы мәлімет

Баға саясаты және баға стратегиясы

Фирмадағы стратегиялық жоспарлау

Маркетингті жоспарлау