Жарнаманың экономикалық мазмұны
Жарнама
Кіріспе.......................................................................................................................3
Негізгі бөлім:
Жарнаманың пайда болу тарихы.................................................................5
Жарнаманың экономикалық мазмұны......................................................10
Жарнаманың Қазақстанда даму дәрежесі.................................................23
Қорытынды............................................................................................................29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................31
Кіріспе
Кез келген адамның, қарапайым оқушыдан бастап ең білікті
Бүгінгі әлеуметтік, экономикалық тыныс-тіршілігімізді жарнамасыз көзге елестету қиын.
Жарнама нышандары адамзаттың өзін-өзі танып, саналы тіршілікке көшкен
Негізгі бөлім
Жарнама сөзінің шығу тарихы
Адамзат қоғамының тәй-тәй басқан шағында толық-канды жарнама әлі
Жарнаманың даму үдерісін шартты түрде бірнеше кезеңге бөлуге
Б.з.д. III мыңжылдық– б.з. V ғасыр– жарнаманың ілкі
VI-VII ғғ.– орта ғасырлар (феодализм дәуірі, өнеркәсіпті цехтық
XVI-XVII ғғ.– Ренессанс және ағарту дәуірінің жарнамасы;
ХІХғ.-ХХ ғ. басы– индустриялық өндірістің және капиталистік экономиканың
Қазіргі заманғы жарнама әуелі протожарнама түрінде пайда болды.
Жарнаманың қоғам дамуының экономикалық факторы ретінде өмірге келуі
Осы құрылымдардың бәрі бас-аяғы бүтін, жинақы, классикалық күйде
«acta diurnal populi romani» болып аталып, оған билік
жаңалықтар, жеке тұлғалардың шақырулары мен хабарландырулары жазылған.
Үлкен қаладағы ақпарат алмасуға аса мұқтаж орындардың бірі–
тақталар ілінетін, оларға болжам-жорамалдар жазылып, кейіннен мұражайға өткізілетін
мешіттердің қабырғаларына хат-хабар ілу кейінгі дәуірлерде де,
атап айтқанда Орта ғасырларда да жалғасын тапқан. Бұған
реформашы Мартин Лютер тезистерінің 1617 жылы Виттендберг
соборының қабырғасында ілінуі айғақ.
Орта ғасырдағы еуропалык жарнаманы негізінен жаршылардың тауарды– айталық,
Жарнаманың қарастырылып отырған кезеңдегі дамуы Еуропа елдерінде осы
Кейінгі орта ғасырда жазбаша жарнаманың парақша, афиша, каталог
Баспахана станогын ойлап тапқан Иоганн Гутенбергтің ісін алға
Мәдениеттанушылар үшінші ақпараттық төңкеріс деп атаған бұл үдерістің
Күнделікті көзімізге таныс жарнама XIX ғасырда пайда болды.
экономикалық факторлар (өнеркәсіптік революция);
ғылыми-техникалық прогресс (коммуникацияның озық әдістерінің– телефонның, телеграф пен
әлеуметтік өзгерістер (халық санының өсуі, бұқара санасының оянуы,
мәдени ілгерілеушілік (қала мәдениетінің басым бола бастауы, жалпы
Жарнаманың экономикалық мазмұны
Жарнаманың қоғамдағы рөлі өлшеусіз. Әлеуметтік-экономикалық өмірдің сан қилы
Жарнамаға қатысты көзкарастарды бірнеше топқа бөлуге болады. Экономикалық
Жарнаманың мақсаты– жаңа өнім түрі туралы аларманды хабардар
Осы аталған анықтамаларға сәйкес жарнама қоғамдық өмірде алуан
Ең алдымен экономикалық міндеттер, себебі жарнама тауарды өткізудің
Әлеуметтік, мұнда жарнама әлеуметтану, әлеуметтік кеңістікті айқындау
Идеологиялық, бұл ретте жарнама қоғамға көзқарастар
мен мінез-құлық стандарттарының белгілі бір стереотиптерін енгізеді, адам
Психологиялық, жарнаманың психоэмоциялық жүктемелерді түсіріп, жеңілдететіні осы арқылы
Эстетикалық, мұнда жарнаманың эстетикалық қырлары
көрінеді.
Жарнама елімізге нарықтық экономикалық қатынастармен бірге келді. Алайда,
Нарықтың алғашқы соққылары есеңгіреткен халқымыз бүгінде бойын тіктеп,
Жинақталған тәжірибені қорыта келіп, жарнамаға мынадай айқындама беруге
Жарнаманың сипаттамасы неғүрлым толық болуы үшін оның мына
жарнама нақты адресатқа бағытталады, алдын ала төленген орынға
жарнама көпфункциялы құбылыс ретінде көрінеді. Ол
қаржыны шашуға немесе керісінше жинақтауға мұрындық бола алады,
- жарнама орасан зор пайда әкеле алатын немесе
Жарнаманың қолданылу аясы кең. Жеке кәсіпорын мысалында ол
Іс жүзінде жарнама бірнеше сыныптамаға бөлінеді, қай сыныптама
Бірінші сыныптама өлшемі ретінде жарнама пәні алынады. Бұл
Тауар жарнамасы жеке адамдардың қолдануына және өнеркәсіп орындары
Тауардың өмірлік циклі. Жарнама коммуникациясы тауарлар мен қызметтердің
Тауар дегеніміз:
сұраныс пен талап-тілекті қанағаттандыру үшін нарыққа ұсынылатын нәрсенің
өндірістік-экономикалық қызметтің материалдық-заттық формадағы кез келген өнімі;
сатушы мен сатып алушы
Тауардың өмірлік циклі– тауардың нарықта бәсекеге сай болу
тауардың өмірлік циклі шектеулі болады;
тауардың нарықтағы өмірлік циклі бірнеше кезеңнен өтеді, олардың
тауардың өмірлік циклінің әр түрлі кезеңдерінде ол әкелетін
пайда өзгеріп отырады.
Тауардың өмірлік циклінің әрбір кезеңі маркетинг пен жарнама
Кесте– 1
Тауардың өмірлік циклі
Сипаттамалар Енгізу Өсу Толысу Кұлдырау
Сату көлемі Шағын Жедел өседі Шыңға шығады Кемиді
Пайда Жоқ Өседі Жоғары Кемиді
Тұтынушылар Жаңаға құмарлар Тауарды алғаш танығандар Жаппай нарық
Бәсекелестер саны Елеусіз Тұрақты өседі Тұрақты, бірақ кеми
Маркетинг мақсаты Тұтынушыға тауар туралы ақпарат беру Нарық
Тауар Негізгі тауарды ұсыну Кеңейтілген өнімдерді,
қызметтерді ұсыну Маркалар мен модельдерді әртараптандыру «Әлсіздерді» аластау
Баға Құн плюс үстеме Нарыққа шығуды көздейтін баға
Жарнама А л ғ а ш қ ы
Баспасөз, теледидар мен радио арқылы берілетін жарнамалық хабарландырулар
Имидждік (мәртебелік) жарнама. Жарнама жасау арқылы ықтимал клиенттердің
Имидждік жарнаманың мақсаты компанияның, тауар маркасының жағымды бейнесін
Әлемдік тәжірибеде жекелеген ірі фирмалардың мәртебесі, қоғам тарапынан
Корпоративтік жарнама (фирма, кәсіпорын жарнамасы)– фирма туралы түсінікті,
Фирмаішілік жарнама имидждік жарнаманың бір түрі ретінде компанияның
Тауар маркасының жарнамасы белгілі бір тауар маркасының танымалдығын
Алдында түрған міндеттерді шешу тәсіліне орай жарнама коммерциялық
Коммерциялық жарнама тауар немесе кызметті сатудан материалдық пайда
Коммерциялық емес жарнама материалдық емес пайда алуға және
Мемлекеттік жарнама экономикалық және адами әлеуетті ұлттың және
Әлеуметтік жарнама қоғамдық құндылықтарды насихаттайды, халықтың қорғансыз бөлігінің
Саяси жарнама қоғам мүшелерінің азаматтық құқықтары мен бостандықтарының
Жарнама– фирма беделін қалыптастыратын құралдар жиынының құрамдас бөлігі
Жарнаманың өзге түрлеріне қарағанда мәртебелік жарнама күрделі де
ел шаруашылығын өркендетуге фирма қосып отырған үлес
жөнінде жұртшылықты хабардар етіп отыру;
оқырмандар мен көрермендерді қызықтыратын мәселелер
бойынша ақпарат бере отырып, фирманы демеуші ретінде
жай ғана атап өту.
Ықтимал клиентке тікелей әсер етуге бағытталған және елеулі
акционерлердің жыл сайынғы
басқарма төрағасының сөйлеген сөзін жариялау;
стипендиялар тағайындау, түрлі байқаулар өткізу, награда
беру жөнінде хабарландырулар басу;
- жұмысқа адам қабылдау туралы хабарламалар жасау, т.б.
Фирма немесе кәсіпорын жарнамасы (корпоративтік жарнама) жоғарыда сөз
Фирма жарнамасы бірінші кезекте бұқаралық ақпарат құралдарына сүйенеді.
баспасөзбен, радиомен және теледидармен жақсы қарым-
қатынас орнату;
баспасөз мәслихаттарын өткізу;
көркем безендірілген жылдық есептерді шығарып отыру;
мерейтойлық жинақтар шығару;
тоқсандық, жылдық баланстарды түзіп, жариялап отыру;
фирмада қабылдау күндерін өткізу, көпшілікке арналған
өзге де шараларды ұйымдастыру (мәселен
күндері);
спорт жарыстарын өткізу;
түрлі қоғамдар, одақтар, клубтар құру;
ғылыми, мәдени шараларға мұрындық болып, қолдау
көрсету.
Әлбетте, фирманың атауы мұндай шараларды көпшілікке таныстыру барысында
Екінші сыныптамаға негіз ретінде тауарларды өткізудің маркетингтік мақсаттары
Кесте– 2
Тауардын өмірлік циклінің фазасы Жарнама мақсаты БАҚ-тағы жарнама
Нарыққа енгізуге әзірлік Тауардың нарыкка түскені туралы хабарлау
Тауарды нарыққа енгізу Тұтынушыны игеру Ақпараттық,
Өсу кезеңі Тұтынушыны игеру, бә-секелестермен күрес Иландырушы,
Жетілу кезеңі Қосымша тұтынушыларды тарту арқылы нарықты сақтау
Молығу кезеңі Тауарды (жақсартылған) қайталап сату Ақпараттық,
Өткізудің кемуі Тауарды сатудан бас тарту Жарнаманы доғару
Жарнамалық материалдың сипаты мен ерекшелігіне, фирма өнімдерінің өмірлік
Ақпараттық жарнама негізінен фирманың жаңа өнімін рынокқа шығару,
Хабарламалық жарнама клиенттер санын көбейту, яғни фирманың жаңа
Түйсіктік жарнама фирма нақты қызметтер көрсетуде елеулі жетістіктерге
Бұлармен қоса тиянақтау жарнамасының да маңызы зор. Мәселен,
Кейбір фирмалардың тәжірибесінде превентивтік (алдын орау) жарнамасын жолықтыруға
Фирма жарнама науқанын жүргізгенде көрсетілетін қызметтердің жақсы жақтарын
Үшінші сыныптама өзегіне жарнаманы тарату арнасы алынады. Жеткізу
Жарнаманың таралу аумағына қарай оны мына топтарға бөлуге
аумақтық– жергілікті, жекелеген аумақтармен: қаламен, аудан, облыспен шектеледі;
аймақтық– ауқымына бір ел шеңберіндегі екі немесе бірнеше
ұлттық– аумақтың көп бөлігін немесе бүкіл елді қамтиды;
халықаралық– бірнеше ел аумағына тарайды;
аймақтық– (халықаралық ұғымының бір түсінігі) белгілі бір аймақтардың
ғаламдық– (халықаралық ұғымының бір түсінігі) әлемнің көпшілік елдерінің
Жарнаманың Қазақстанда даму дәрежесі
Қазакстан Республикасы бойынша жарнама рыногының қазіргі даму бағыттарында
Бірінші мәселе болып жарнама агентіктерін жоғары мамандандырылған жұмысшылармен
Жарнама рыногын дамытуға ұмтылу жоғары мамандарды көптеп дайындауға
Бұл байланыста Россияның жағымды жақтары көрсетіледі, өйткені онда
Россияның жағымды тәжірибелерін қарастыра келіп, Қазақстанда жарнама рыногын
«Маркетинг» және «Менеджмент»
Қазақстандағы жарнама агентіктерінің ассоциациясы батыс және россиялык
Қазақстандық жарнамалық рынок жағдайындағы жарнама әрекеті
Екінші мәселе - аймақтардағы жарнаманың дамуының теңсіздігі. Бұл
Үшінші мәселе болып жарнама аудиториясының сенімділігі мен жеткізе
Төртінші мәселе қарама-қарсы әрекеттегі жөнделген үлгінің тиімділігінің болмауы
Осыдан соң бесінші мәселе туындайды– маркетингтік зерттеулер жүргізудегі
Маркетингтік зерттеулер жүргізу үшін ортақ ережелер енгізуді жасау,
Жарнама рыногы бойынша жалпы мәліметтерді мемлекеттік статистикалық органдар
базасын міндетті түрде кұрастыру керек. Нақты база, біздің
Алтыншы мәселе БАҚ-та жарнаманың орналасуы үшін бақылаудың жоқтығы
Жетінші мәселе– жарнамалық әрекетті реттеудің тиімді әдістерін анықтау.
Қорытынды
Қорыта айтқанда, жарнама– бұл анықталмаған тұлғалар ортасына арналған
Ал жарнаманың Қазақстандағы даму дәрежесін әлі де болса
отандық кәсіпорындардың жарнаманың не екендігі, және оны қалай
жеке сала ретінде көлік жарнамасының өте жақсы дамуы,
қаржы-несие мекемелерінің жарнама қызметіне араласа бастауы– бұл да
Менің ойымша, ол қанағаттанарлық дәрежеден артық болмаса, кем
Қолданылған әдебиеттер тізімі
«Жарнама негіздері». Бекболатұлы Ж. Алматы, 2009 жыл
«Жарнама туралы: Қазақстан Республикасының заңы». Алматы, 2004 жыл
«ҚазҰУ хабаршысы» журналы, Экономика сериясы. Алматы, 2007 жыл
«Қазақстан туристік индустриясындағы ұлттық жарнаманың маңызы». Алматы, 2008
«ҚазҰУ хабаршысы» журналы, Филология сериясы. Алматы, 2009.
«Шығыс Қазақстан облысының жер қатынастары басқармасы». Өскемен, 2009
«Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы». 2003 жыл
«Егемен Қазақстан». 2003 жыл
«Основы рекламы: учебное пособие». Головлева Е.Л. Москва, 2005
«Жарнама туралы түсінік». Алмағанбетова Д.Т. 2009 жыл
- 2 -
Маркетинг коммуникациясының негізгі түрі – жарнама
СЫРТҚЫ ЖАРНАМА ЕСЕБІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Кәсіпорынның жарнамалық іс әрекетін ұйымдастыру
3D STUDIO MAX
Жарнама және өткізуді ынталандыру
«Navigant Travel» ЖШС-нің маркетингтік қызметімен экономикалық құндылық анализі
Онлайн жарнаманың тілі
Жарнама агенттігі
Жарнаманың пайда болу тарихы
Қызмет көрсетудегі маркетингті жетілдіру