Жылжымайтын мүлік лизингі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
1 ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Лизингтің мәні, міндеттері және ерекшелігі.............................................5
1.2 Лизингтік операциялардың түрлері...........................................................9
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРІНІҢ ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ДАМУЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі лизингтік
қызметтер жағдайын талдау...........................................................................16
2.2 Коммерциялық банктердің лизингтік операцияларын «Альянс Банк» мысалында талдау
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ ЛИЗИНГТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................37
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ......................................................39
КІРІСПЕ
Өндіріс секторындағы негізгі құралдарды жаңарту және дамыту Қазақстан Республикасының
ҚР Президентінің 2012 жылғы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының
Лизинг нарығының қалыптасуын қоса, Қазақстандағы лизинг дамуының өзектілігі,
Қазіргі таңда, қазақстандық кәсіпорыдардың көп бөлігінде айналым құралдарының жетіспеушілігі
Лизингтің ерекшелігі ұзақ мерзімді жалға алудың дәстүрлі нысаны
Лизинг – анықталған өндірістік күштердің арақатынасын өзара тығыз байланыстағы
Лизингтік қарекеттің ерекше экономикалық ролі, оның жеке меншіктің өндірістік
Бірақ, қазіргі Қазақстанның экономикалық жағдайына сай әлі лизинг
Жұмыстың мақсатына сәйкес жұмысқа келесі міндеттер қойылады:
қазіргі замаңғы жағжайдағы лизинг дамуының теориялық негізін танып білу;
лизингтік операциялардың түрлері мен олардың жіктелуін талдау;
коммерциялық банктерде лизингтік операциялардың жүргізілу механизмі мен лизингтік төлемдерді
республикамыздағы лизинг дамуының жағдайына талдау жасау;
лизинг қызметіндегітәуекелдерді басқару және оларды азайтудың жолдарын қарастыру;
лизинг дамуының мәселелерін анықтау;
лизинг дамуын жетілдіру бойынша тұжырымдар ұсыну.
Жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
Курстық жұмыстың бірінші тарауында лизингтік операциялар дамуының теориялық негіздерін,
Екінші тарауда Қазақстан Республикасы коммерциялық банктердің лизингтік операцияларының дамуы
Үшінші тарауда Қазақстандағы коммерциялық банктерде лизингтік операцияларды жетілдіру жолдары,
1 ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Лизингтің мәні, міндеттері және ерекшелігі
«Лизинг» ұғымы шетелдік және отандық әдебиеттерінде және кәсіпкерлік қызмет
лизингтік келісім-шарттың экономикалық мазмұны және құқықтық нысаны;
келісім мерзімі;
лизингтік келісім объектілерінің шеңбері;
келісімге қатысушылардың саны және құрамы.
Отандық әдебиеттерде, көп жағдайларда, лизингті машиналарды, құрал-жабдықтарды, транспорттық құралдарды
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік операциялар екі
Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда,
Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының
Осы лизингтердің отандық және халықаралық тәжірибиеде қолданылатын мынандай түрлері
Ішкі лизинг – бұл, оның қатысушыларының бір елден болып
Халықаралық лизинг – бір тарап немесе барлық тараптардың әр
Сыртқы лизингтің экспорттық және импорттық болып бөлінеді. Экспорттық лизингте
Салық және амортизациялық жеңілдіктерге қатысты лизинг мынандай болып бөлінеді:
- Жалған лизинг – қызмет алыпсатарлық сипатта болады және
- Нағыз лизинг – жалға берушінің инвестициялық жеңілдік және
Лизингтік төлемдерін сипатына қарай былай бөледі:
- Ақша төлемімен жүргізілетін лизинг – барлық төлемдер ақша
- Компенсациялық төлеммен жүргізілетін лизинг – төлем аталған жабдықта
- Аралас төлемді лизинг;
Мүлікті типіне қарай былай бөлуге болады:
- Жылжымалы мүлік лизингі;
- Жылжымайтын мүлік лизингі;
- Бұрын пайдаланылған мүлік лизингі;
Өтеу деңгейіне қарай:
- Бір келісімнің әрекет ету мерзімінде мүлік құны толдық
- Толық өтелмейтін лизинг;
Амортизация шарты бойынша:
- Толық амортизация және соған сәйкес лизинг объектісінің құны
- Толық емес амортизациялы лизинг;
Қызмет объектісіне қарай:
- Егер жалданатын затқа көрсетілетін барлық қызметті лизинг алушы
- Толық қызмет жиынтығы бар лизинг – объектіге толық
- Жартылай қызмет жиынтығы бар лизинг;
Лизингтің кеңінен таралуының басты себебі – оның қарапайым нсиелерден
- Лизинг көмегімен кепілге беретін мүлкі жоқ ұсақ кәсіпорындарды
- Лизинг 100 пайызға дейін несиелеуді ұсынады, яғни кәсіпорынға
- Кәсіпорынға мүлікті несиеге сатып алғаннан, лизинг бойынша алған
- Құрал-жабдықтың лизинг берушінің меншігінде болатындығына байланысты, өнімнің құнына
- Несие берушінің көзқарасымен қарағанда, несиенің мақсатты пайдалануына
Лизинг операциясына тән кемшіліктер:
- жалғы алушы құрал-жабдықтың қалдық құнының жоғарлауынан ештеңе ұтпайды;
- ұйымдастырудың күрделілігі;
- лизинг құны несиеген қарағанда жоғары, бірақ та
Лизинг дегеніміз – лизингтік компаниядан қарызға алу есебінен
Шетелдік зерттеушілер лизинг операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер ретінде
Ең алғашқы лизинг туралы заңдардың бірі 1284 жылғы Уэльс
Қазақстан Республикасындағы лизингтің құрылымдардың қалыптасуы 1989 ж. екінші жартысынан
1992 жылдың орталарында республика экономикасының мемелкеттік емес секторында 120-дай
1992-1994 жылдар Қазақстанда лизингтік бизнестің дамуына ең қолайсыз кезең
1995 жылдың 29 сәуірінде Қазақстан Республикасының Үкіметі мемелкеттік мүлікті
Бүкіл әлемде көптеген кәсіпкерлер бизнес үшін қажетті мүліктерді меншікке
2001 жылы Оттавада қабылданған халықаралық қаржылық лизинг конвенциясында былай
Қатысушылар құрамына қарай лизингті былай топтастыруға болады:
- Тура лизинг – бұл кезде мүлік иесі
- Жанама лизинг (үш жақты немесе
Тура лизингтің жиі кездесетін түрі – қайтарысды лизинг, лизинг
Лизингтік мәмілеге үш жақ қатысады:
- Лизингберуші – меншігіне лизинг затын алушы және
- Лизингалушы – кәсіпкерлік мақсаттар үшін лизинг
- Сатушы – Лизингберуші лизинг затын алатын жақ.
Лизингтік нарықта арнайы субъектілерді атап көрсетуге болады, олар:
- Банк (немесе басқа несиелік ұйым) келісім –
«Қаржылық лизинг» туралы Қазақстан Республикасының заңында қаржылық лизинг түсінігі
- Лизинг беруші – лизинг шартымен лизинг затын
- Лизинг алушы лизинг келісіміне сәйкес, келісім жасау
1.2 Лизингтік операциялардың түрлері және жіктелуі
Отандық сондай-ақ шетелдік мамандар лизингтің негізгі түрлері ретінде қаржылық
Оперативті лизинг (operating lease) – жабдық құнының тек бөлігі
Оперативті лизинг үшін келесі негізгі сипаттар тән:
Лизинг беруші өзінің барлық шығындарын бір лизинг алушыдан келіп
Көбінесе лизингтік келісім-шарт екі-бес жылға дейінгі мерзімге жасалады, ол
Объектінің қирауы немесе жойылуы тәуекелі негізінен лизинг берушіге жүктеледі.
Лизингтік төлемдер мөлшерлемесі қаржылық лизингке қарағанда көбіне жоғарырақ болады.
Келісім объектілері, көбіне машиналар мен жабдықтардың ең танымал түрлері
Оперативті лизинг кезінде лизингтік компания нақты жалға алушыны
білмей, алдын-ала жабдықтарын сатып алады. Сондықтан, оперативті лизингпен айналысатын
өзіне ыңғайлы жағдайларда келісім-шарт мерзімін ұзарту;
лизинг берушіге жабдықтарды қайтаруға;
нақты нарықтық құны бойынша сатып алу келісімінің (опционның) бар
Лизинг алушы оперативті лизинг арқылы мүлікті иемдену бойынша
тәуекелділіктерден қорғануды көздейді, мысал ретінде, «моральды» қартаю, өндірілген өнімге
қарастырылатын табыстардың қолданылатын жалдамалы жабдықтың алғашқы бағасын өтемейтін кезде;
жабдықтардың қысқа мерзімге керек болған жағдайларда (маусымдық жұмыстар немесе
жабдыққа арнайы техникалық қызмет көрсету қажет болған жағдайда;
келісім объектісі ретінде жаңа, тексерілмеген жабдық қолданылған кезінде.
Оперативті лизингтің көрсетілген ерекшеліктері, оның ауыл шаруашылығы, транспорт, қазба
Қаржылық лизинг келесі негізгі ерекшеліктерімен сипатталады:
үшінші жақтың қатысуы (келісім объектісін өндіруші немесе жабдықтаушы);
жалға алудың негізгі мерзімі ішінде келісім-шартты бұзу мүмкіндігі болмайды,
лизингтік келісім периодының ұзақ болуы (көбіне келісім объектісінің қызмет
қаржылық лизинг келісімінің объектілерінің құны жоғары бағалармен ерекшеленеді/9/.
Оперативті лизинг кезінде сияқты, келісім мерзімі аяқталғаннан соң
лизинг алушының мүмкіндігі:
қалдық құны бойынша келісім объектісін сатып алуға;
қысқа мерзімге және жеңілдетілген мөлшерлемеде жаңа келісім-шарт жасауға;
келісім объектісін лизингтік компанияға қайтаруға.
Лизинг алушы лизинг берушіге өз қалауы туралы келісім-шарт аяқталуына
Қаржылық лизинг экономикалық ерекшелігі жағынан ұзақ мерзірзімді банктік несиелендірудің
Біздің ойымызша, оперативті және қаржылық лизинг лизингтік операциялардың екі
Халықаралық тәжірибеде ең танымал келесі лизингтің түрі қарастырылады:
Капиталды лизинг (capital lease). Сатып алу-сату келісім -шарттың ерекшеліктерін
Кесте 1. Оперативті және қаржылық лизинг арасындағы негізгі айырмашылықтар
Оперативті лизинг Қаржылық лизинг
Қысқа және орта мерзімді сипаттағы келісімдер Орта және
Жалға алудың алғашқы мерзімінде жабдық амортизациясының бөлігі төленеді. Келісім-шарт
Келісім-шарт негізінде, көбінесе, лизинг беруші техникалық қызмет көрсетеді, жөндеуді
Кезкелген уақытта келісімді бұзу құқығы. Негізгі (базисті) мерзім ішінде
Инвестициялаумен ұқсас келеді. Капитал салымдарын ұзақ мерзімді несиелендірумен ұқсас
Лизинг беруші тәуекелділіктер бойынша меншік және құқықты басқару сұрақтарын
Өндіруші компаниялармен, сондай-ақ еншілес лизингтік фирмалармен және сауда компанияларымен
Дерек көзі: Оралбаева Ж.З. «Қазақстандағы лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін
Бұндай келісімдерде жалға алынған мүлік, көбінесе жалға алушының
балансына қойылады және негізгі қорлар категориясында есепке алынады.
Түзу қаржылық лизинг (direct financing lease), қарыз құралдарын тартпай
Ливеридж лизинг (diverged lease). Қарыз құралдарын тарту бойынша лизингтік
а) келісім қатысушылары үш жақтан кем емес: лизинг беруші,
ә) несиелендіруші лизинг берушіге қатысты айналымнан тыс негізде жабдық
б) несиелендіруші ссуда бойынша қарыз бен проценттер көлеміндегі жалға
в) нетто көрсеткіші – лизинг мерзімінің аяғына қарай лизинг
Қарызды тарту арқылы жасалатын лизинг кейде бөлек лизинг немесе
лизинг берушімен бөлігі қаржыландырылатын лизинг деп атайды. Бұл келісім
Бөлек лизингтің жай қарапайым нысаны лизинг беруші, лизинг алушы
Күрделі нысанында бес және одан да көп жақтар қатысады:
Бұл лизингтің аса күрделі әртүрлілігі болып саналады, өйткені көп
Лизингтің бұл түрінің ерекше сипаты болып, лизинг беруші жабдықтарды
Лизингтің бұл түрінің тағы бір ерекшелігі, ол лизинг берушінің
Сондай-ақ келісім бойынша негізгі тәуекелділікті несиелендіруші банктер,
Топтық лизинг. Ол, лизинг берушінің лизингке берілген жабдықты сатып
«Сату» типіндегі лизинг (sale-type lease). Лизинг берушінің орнына өндіруші
Келісілген лизинг – сату (sale aid lease). Өндірушілердің жабдықтарды
«Вендор-лизингі» немесе «таратушы, сатушы лизингі», тек ірі өнеркәсіптік компаниялар
Сублизинг (sub lease). Субжалға алу, яғни лизинг бойынша алған
Қайтармалы лизинг (sale lease back), жабдықтың иесі оны лизингтік
Жылжымайтын мүлік лизингі, өз ерекшеліктерін иеленген. Жылжымайтын мүлікті жалға
Бас (генеральный) лизинг – лизинг беруші мен лизинг алушы
Қайта жаңғыртылатын (револьверный) лизинг. Бұл нысан бойынша лизингтік келісімдер
Контрактілік жалдау – бұл лизингтің арнайы нысаны, мұнда
Дымқыл лизинг (wet lease). Міндетті техникалық қызмет көрсету, жабдықты
Құрғақ лизинг (dry lease) ұғымы лизинг берушінің тек әуе
Салықтық жеңілдіктермен байланысты лизинг (tax lease). Ол көбінесе
Нақтылы лизинг (true lease). Лизингтің бұл түрінде барлық экономикалық
Бұл нысанның ерекшелігі лизинг алушыға көрсетілетін қосымша
Муниципалды лизинг. Қатысушысы муниципалды орган болатын, лизингтік келісім арқылы
Жалпы алғанда, халықаралық лизингті ішкі лизингпен салыстырғанда
біріншісі он жылдыққа кейін пайда болды. Операция халықаралық деңгейді
Халықаралық лизингтің нысандар мен әртүрліліктер қатарын иеленеді, олар экспорттық,
Компенсациялық лизинг, лизингтің бұл нысаны кезінде жалға алу төлемдері,
Халықаралық тәжірибеде сублизингтік келісімдер, «дабл дип» атауын алған, екі
Халықаралық ынтымақтастық тәжірибесінде көбінеес халықаралық келісімдердің екі түрін ажыратады:
Бұл лизингтік қатынастар түзу лизингпен байланысты болатын, кейбір шектеулерден
лизингтік төлемдерді шетелге аудару бойынша салық;
шетелдік партнерлер – лизинг берушілердің қарекетіне заңды шектеулер;
шетелдік меншік иесіне жабдықтарды рәсімдеу қиыншылықтары [14].
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі
лизингтік қызметтер жағдайын талдау
Қазақстандық лизингтік компанияларды үш негізгі категорияларға бөлуге болады:
- банкімен құрылған компаниялар;
- коммерциялық құрылымдармен құрылған және жергілікті әкімшілікпен қолданатын
- мемлекетпен құрылған және қаржылындырылатын
Төртінші категорияға шетел компаниясымен қаржыландырылатын және қазақстанның заңнамасына сәйкес
Лизингтік нарықтағы лизингтік қызмет көрсететін белгілі Қазақстан компанияларына және
Лизингтік компаниялар әрекетінің анализі банкпен қолданатын лизингтік компаниялар перспективті
“БТА-Лизинг” компаниясы ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру және қайта өндеу
Екінші топ – коммерциялық лизингтік компаниялар - муниципалды
Үшінші топ – мемлекеттің қатысуымен лизингтік компаниялар, олардың барлығы
Мемлекеттік лизингтік компаниялар Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылықтың басымды саласында
Лизингтік операцияларға бюджеттік қаржылар есебінен бөлінген 1,4 млрд теңгеден
Лизингтік операциялардың нәтижелілігін тереңірек талдау үшін Қазақстанда 2008-2011 ж.ж.
Кесте 2. Қазақстан Республикасында 2008-2011 ж.ж көрсетілген лизингтік
Персоналсыз лизингтік қызметтердің түрі 2009 ж 2010 ж 2011
Жеңіл автомобильдер лизингі 618856,3 144440,5 564121,2
Басқа да жаяу транспорттық жабдықтардың лизингі 1040746,2 275346,0 410745,9
Кемелердің лизингі 39894,4 41050,8 39468,0
Әуе кемелерінің лизингі 30524,0 89104,8 95226,2
Ауылшаруашылық машиналардың лизингі 240338,2 2104,3 364454,1
Құрылыс машиналар мен жабдықтардың лизингі 840483,7 341876,2 447339,6
Компьютерлердің лизингі 301422,3 341087,5 384451,8
Басқа машиналар мен жабдықтардың лизингі 223282,9 51564,0 102451,2
Басқа да негізгі құралдардың лизингі 5388,9 1259,5 5974,1
Барлығы 2568264,5 501637,9 2414231,1
Дерек көзі: http://www.Stat.kz [25]
Сонымен бірге, 2008-2011 жж. түрлер бойынша ұсынылған лизингтік қызметтердің
ауылшаруашылық машиналардың лизингі бойынша 229,4 рет өсті
құрылыс машиналар мен жабдықтардың лизингі 63,8 рет өсті
компьютерлердің лизингі, олардың көлемі 39,6 рет өсті
басқа да машиналар мен жабдықтардың лизингі 14,6 рет өсті
әуе кемелердің лизингі бойынша 7,4 рет өсті
басқа да жаяу көлік жабдықтардың лизингі 6,2
жеңіл автомобильдер лизингі бойынша 3,8 рет өсті
Қазақстан Республикасында нақты секторды дамытудағы лизингтік қаржыландырудың маңызы зор
2012 жылғы қаңтар-наурызда өңдеу өнеркәсібіне салынған инвестициялар көлемі (салыстырмалы
Саланың негізгі капиталына салынған инвестицияларды қаржыландырудың басым көздері инвесторлардың
Өңдеу өнеркәсібінде негізгі капиталға салынған қаржыларды келесі суреттен көре
нақты көлем индексі,
2011 жылғы қаңтар-наурызға %-бен
Сурет 1. Өңдеу өнеркәсібінде негізгі капиталға салынған қаржылар
Дерек көзі: http://www.Stat.kz [25]
Сонымен бірге, қаралып отырған кезеңде кеме лизингілері 0,9 рет
Кәсіпорын-
дардың саны, бірлік Берілген лизинг саны, бірлік Берілген лизинг
жеке тұлғалар-ға заңды тұлғалар-ға жеке тұлғаларға заңды тұлғаларға
Қазақстан Республикасы 258 1 522 90 1 467 479
Ақмола 14 52 4 82 428 10 600
Ақтөбе 27 17 - 23 452 -
Алматы 21 152 3 326 404 18 000
Атырау 3 5 - 14 225 -
Батыс Қазақстан 13 52 1 44 990 10 300
Жамбыл 23 119 - 142 802 -
Қарағанды 15 63 1 132 819 4 500
Қостанай 16 506 8 80 133 81 266
Қызылорда 19 44 2 105 660 33 000
Маңғыстау 3 - - - -
Оңтүстіқ Қазақстан 40 282 15 325 837 67 700
Павлодар 12 35 36 77 696 80 000
Солтүстіқ Қазақстан 32 154 12 59 472 173
Шығыс Қазақстан 20 41 8 51 561 104
Астана қаласы - - - - -
Алматы қаласы - - - - -
Дерек көзі: http://www.Stat.kz . – Ауыл шаруашылығы бөлімі материалдары.
Кесте 3. 2011 жылғы 4 тоқсандағы ауылдық жердегі берілген
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай ҚР-да ауыл шаруашылығын қаржыландыру мен
Осындай құрылымдық қозғалыстар нарық қажеттіліктерінің және лизингтік қатынастарды реттеу
Кесте 4. Несиемен салыстырғанда лизинг пайдасының факторларының анализі
Факторлар Лизинг Несие
Қаржыландыру мерзімі 60 айға дейін 12 ай
Кепіл Жоқ 150-200 пайыздық қамтамасыз ету
Кәсіпкерлік тәуекел Аванс 10-30 пайыз 150-200 пайыздық қамтамасыз ету
Бизнес-жоспардың болуы Жоқ Бизнес-жоспар, ТЭО
Жобаны қарайтын тұлғалардың аясы Несиелік бөлім, заңгер, шарт
Жабдықты жеткізу шарты бойынша қауіптер Жеткізгенге дейін - лизинг
Бейілділік Бейілді Консервативті
Төлемдердің бағаны Оралымды баған Қатаң баған
Қаржыландыру көзі Негізгі қаржылар Айналымды қаржылар
Жеңілдіктер Табыс салығы, мүлікке салық, жерге салық Жеңілдіктер жоқ
Дерек көзі: Сагадиев К.А., Смагулов А.С., Мырзахметов А.И. «Лизинг
Қазіргі күнге лизингтік бизнесте сатушылар тарапын банктер және олардың
«КазАгроФинанс» компаниясы өз әрекеттерін жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы
Лизингке берілетін құрал – жабдықтар түрлері
Лизингке берілетін мүліктің ең көп бөлігін ауылшаруашылығы техникасы құрайды.
Сурет 2. Лизингке берілетін құрал – жабдықтар түрлері
Дерек көзі: Статистический ежегодник. Алматы. – 2012 г. №1.
2009 – 2011 жылдар аралығында «КазАгроФинанс» АҚ 180,5 млрд
Лизинг мерзімі мен лизингке берілетін мүлік бағамы
Мерзімдері бойынша лизингтік келісім – шарттар 3 – 4
Пайыздық ставкалар (сыйақы ставкалары)
2009 – 2011 ж лизинг нарығындағы пайыздық ставкалардың жалпы
Сурет 3. 2011 жылы берілген лизинг мүлігі (аудандар бойынша)
Дерек көзі: Статистический ежегодник. Алматы. – 2012 г. №1.
2.2 Коммерциялық банктердің лизингтік операцияларын «Альянс Банк» мысалында талдау
«Альянс Банк» акционерлік қоғамы 1999 жылдың 13 шілдесінде екі
«Иртышбизнесбанк» АҚ 1993 жылдың 7 шілдесінде құрылса, «Семей Қалалық
«Семей Қалалық Акционерлік Банкі» АҚ-ның қайта ұйымдастырылуымен байланысты филиалға
2001 жылы «Иртышбизнесбанк» АҚ негізгі акционерлері өзгеріп, 2002 жылдың
«Альянс Банктің» филиалдар жүйесі, яғни тұтынушылар салымдарынан тұратын
Соңғы кездері инвесторлар қаражаттарын жоғарғы кластағы активтер тобына аудару
Банк соңғы екі жылдың ішінде бөлінбеген пайда арқасында
-ағымдағы рейтингтер;
-Қазақстан Республикасының тәуелсіз рейтингтері.
Ағымдағы рейтингтер мәліметтерін 6 кестеде, ал несиелік рейтинг-терді иемдену
Кесте 5. ҚР «Альянс Банкнің» ағымдағы рейтингтері
Контрагенттің несиелік рейтингі BВ-/тұрақты/В
Депозиттік сертификаттар рейтингі BВ-/В
Бірінші дәрежелі қамтылмаған міндеттемелер рейтингі ВВ-
Дерек көзі: “Альянс Банк” АҚ жылдық есебі 2011
Кесте 6. ҚР «Альянс Банкнің» несиелік рейтингтерді иемдену тарихы
2011ж. ВВ-/В
2010 ж. В+/В
2009 ж. В+/С
Дерек көзі: “Альянс Банк” АҚ жылдық есебі 2011
Қазақстан Республикасы өзінің жекеше рейтинг жүйесіне ие, және оның
Кесте 7. ҚР «Альянс Банкнің» несиелік рейтингінің валютадағы сипаты
Ұлттық валютада ВВB/Тұрақты/А-3
Шетел валютада ВВВ-/ Тұрақты /А-3
Дерек көзі: “Альянс Банк” АҚ жылдық есебі 2011
Рейтингке әсер ететін негізгі факторлар:
Позитивті факторлар:
банктің корпоративті және жеке қызмет нарығында жақсы
негізгі қызмет бойынша үдемелі табыс көрсеткіштердің деңгейі;
бақылау және тәуекел-менеджмент жүйелерін дұрыс ұйымдастыру.
Негативті факторлар:
күрделі экономикалық жағдайларда несие қайтарымдылығының төмен дәрежесінде берілген несие
базалық капиталдың жеткіліксіз мөлшері;
банктің қызметі мен экономикалық аямен байланысты туындайтын тәуекелдер.
«Альянс лизинг» АҚ негізінен лизингті берумен айналысады. Қазақстанда ең
Кесте 8. 2009 – 2011 жж. Негізгі технико –
№ Негізгі көрсеткіштер 2009 жыл 2010 жыл 2011 жыл
1 Өткізілген өнімнен түскен табыс (мың.тг) 5937,3 6020,6 6103,9
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны (мың.тг) 5244,9 5114,0 4983,1
3 Жалпы табыс (мың.тг) 899,7 906,6 913,5 6,9 100,7
4 Кезең шығындары (мың.тг) 466,5 443,9 421,3 -22,6 94,0
5 Негізгі қызметтен түскен табыс (мың.тг) 400,7 462,7 524,7
6 Таза пайда (мың.тг) 287 291,8 296,6 4,8 101,6
7 Негізгі қорлардың орташа құны (мың.тг) 261,2 793,2 1847,6
8 Қор қайтарымдылығы (мың.тг) 1188,0 759,0 330,0 -429,0 43,5
9 Қор сыйымдылығы (мың.тг) 3,0 13,0 30,0 17,0 2
10 Персоналдың орташа тізімдік саны (адам) 9786,0 1013,0 1048,0
11 Еңбек ақы қоры (мың.тг) 141,6 162,3 183,0 20,7
12 Орташа айлық еңбекақы мөлшері (мың.тг) 12,3 13,4 14,5
13 Еңбек өнімділігі (мың.тг) 6062,3 5943,3 5824,3 -119,0 97,0
14 Сату рентабельділігі (%) 4,3 4,5 4,7 0,2 -
15 Өнімнің рентабельділігі (%) 5,5 5,7 5,9 0,2 -
16 Қормен қорлану (мың.тг) 111,0 783,0 1763,0 980,0 2
Дерек көзі: “Альянс Банк” АҚ жылдық есебі 2011 ж.
Кестені қарастыратын болсақ 2 жыл бойынша мәліметтер арасында біршама
Сол өзгерістердің себептерін талдайық.
1-ші көрсеткіш - өткізілген өнімнен түскен табыс деп аталады
2-ші көрсеткіш - өткізілген өнімнің өзіндік құны. Базалық жылы
3-ші көрсеткіш - бұл жалпы табыс. 2010 жыл 906,6
4-ші көрсеткіш – кезең шығындары. Мұнда есепті жылы 443,9
5-ші көрсеткіш-негізгі қызметтен түскен пайда. Бұл көрсеткіш бойынша есепті
6-шы көрсеткіш- таза пайда. Базалық жылмен салыстырғанда есепті жылы
7-ші көрсеткіш – негізгі қорлардың орташа құны. Мұндағы көрсеткіштердің
8-ші көрсеткіш – қор қайтарымдылығы. Базалық жылы бұл көрсеткіш
9-шы көрсеткіш – қорсыйымдылығы деп аталады. Мұнда 2010 жылы
10-шы көрсеткіш – қызметкерлердің тізімдік саны. 2010 жылы қызметкерлердің
11- ші көрсеткіш- ебек ақы қоры. Еңбек ақы қоры
12- ші көрсеткіш- орташа айлық еңбекақы мөлшері. 2010 жылы
13- ші көрсеткіш – еңбек өнімділігі. Базалық жылы бұл
14- ші көрсеткіш сату рентабельділігі. 2010 жылы бұл көрсеткіш
15- ші көрсеткіш - өнімнің рентабельділігі. Базалық жылы бұл
16-шы көрсеткіш- қор қорлануы деп аталады.2010 жыл бұл көрсеткіш
Банктің балансындағы
құрал-жабдықтың құны
(ҚҚС есептелмегенде)
Лизинг алушының
балансындағы құрал- =
жабдықтың құны
(ҚҚС есептелгенде)
Лизинг алушының
құрал-жабдықтың
құнын төлеуі
құны
Лизинг алушының
Банктің пайыз мөлшер
лемесі бойынша қаржы =
министрлігіне төлейтін
төлемі
АҚ «Агро-Лизингке»
Комиссиондық
төлемдер
саны/36
Қолайлы макроэкономикалық климат және қолайлы нормативтік климат. Бұл екі
Әртүрлі халықаралық ұйымдар үкіметтік емес ұйымдардың, университеттердің, халықаралық агенттіктердің
Лизингтік қатынастарды басқарудың нарық талаптарына сәйкес келетін тиімді технологиясые
Лизингтік қатынастарды әртүрлі келісім-шарттық қатынастардың элементтерінен тұратын инвестициялау тетігі
Қазақстан Республикасында лизингтік қатынастарды құру қағидаларын толық қалыптастыруға жауап
Соңғы кездері еліміздегі лизингтік нарықтағы өзекті мәселелердің бірі бұрын
Лизингке беруші субъектілердің қызметтеріне бақылау жасауды күшейту мақсатында, олардың
«Альянс Лизинг» АҚ мемлекеттiк тiркеу (қайта тiркеу) туралы мəлiметтер
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Альянс Лизинг» алғашқы мемлекеттік тіркелген күні
«Альянс Лизинг» АҚ қызметiнiң түрлерi
лизингтің эртүрін жэне нысандарын жүзеге асыру, соның ішінде қаржы
ақша талап етуін беріп қаржыландыру (факторинг);
тасымалдауларды сату;
заңды түлғаларды, жеке тұлғаларды, шетелдік өкілдіктерді, фирмаларды жолаушы жəне
авиациялық техниканы комерциялық пайдалану;
өз атынан жəне басқа тұлғалардың делдалдылығы арқылы сауда-саттық қызметін
ішкі жэне халықарлық туризмде, соның ішінде арнайы, отбасылық, жеке
Қазахстан республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған қызметтің басқа да түрлері.
«Альянс Лизинг» АҚ негiзгi қызметiнiң түрлерi бойынша сатудың (жұмыстардың,
салық жеңілдіктері;
несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелердің төмендеуі;
қаржы салымдарының көбеюі.
Компания бизнесінің дамуындағы жағымсыз сəттеріне мына факторларды жатқызуға болады:
мол бəсекелестік;
қаржы салымдарының азаюы.
Эмитенттiң өз өнiмiн (жұмыстарын, қызмет көрсетудi) сатуды ұйымдастыру жөнiндегi
Жеткізушілер:
Компанияның техника жəне құрал жабдықтар жеткізушілеріне тура бағынушылығы байқалмайды,
Соңғы екi жылда немесе нақты жұмыс iстелген кезеңде сатылған
(орынжалған жұмыстардың, қызмет көрсетудiң) нақты немесе сандық өлшем бiрлiктерiмен
Кесте 9. «Алянс Лизинг» АҚ-ның ағымдағы активтері
Көрсетілген қызмет 2010 2011
Қаржылық лизинг (мың, тенге) 215 779 296 108
Факторинг үшін алынатын комиссия (мың, тенге) 71 027 159
Тік ұшақ жалдау (мың, тенге) 0 7 737
Операциялық жалдау (мың, тенге) 0 25 611
Жалпы және әкімшілік шығындар
323 047,4
Табыс жинағы (мың, тенге) 286 806 488 622
Негізгі қызметтен түскен пайда (мың, тенге)
89 717,8
Салық салынбағанға дейінгі пайдасы (мың, тенге)
183 116,9
Таза пайда (мың, тенге)
178 935,0
Дерек көзі: “Альянс Лизинг” АҚ жылдық қорытынды есебі 2011
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай компанияның қаржылық лизинг сомасы 2010
Лизингтік мәміле схемасы:
• Клиентті «Альянс Лизинг» АҚ қаржыландыру шарттармен таныстыру
• Жоба сараптамасын жүргізу жөніндегі шартты жасасу, сарапртама қызметтерін
• Компанияның несие жөніндегі комитетімен жобаны жүзеге асыруды қарастыру
• Жеткізіп берушімен (жеткізіп беруші, лизингтік компания және лизинг
• Лизинг алушының жобаның басталуы тәуелді болатын шарттық міндеттемелерін
• Құрал-жабдықтарды (мүлікті) сатып алу-сату өзара келісім шарттары бойынша
• Жеткізіп беруші, лизингтік компания және лизинг алушы қабылдау-тапсыру
• Лизинг тақырыбын ««Альянс Полис» Сақтандыру Компаниясы» АҚ сақтандыру;
• Құрал-жабдықтарды (мүлікті) лизинг шартының әрекет ету мерзімі бойы
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЛИЗИНГТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ
Барлық салаларда физикалық тозған және моральдық ескірген негізгі капиталды
Лизингтік бизнестің кең ауқымды дамуы Қазақстан үшін инвестициялық үдерісті
Қазақстан Республикасында бүгінгі күні лизингтік мәмілелерді жүзеге асыру кезінде,
Қазақстандағы лизингтің қалыптасу тарихын шартты түрде үш кезеңге бөлуге
ҚР бірнеше мемлекеттік компаниялар («ҚазАгроФинанс»), онға жуық жеке
Лизинг қызметі екінші деңгейлі банктер үшін табыс табудың қосымша
Алайда, лизингтік компанияларының өткен кезең ішіңде жұмысында оның дамуын
Жобаларды қарастыру өте байыпты атқару тәртібі және аз емес
Бірқатар мемлекеттік бағдарламалар, мысалы, импорттың орнын басуды, шағын кәсіпкерлікті
Егер нормативтік-құқықтық актілердегі лизинг түсінігіне көңіл аударсақ, қарама-қайшылықтың,
Нәтижесінде әртүрлі салықтық міндеттемелер пайда болады, ол бірқатар мәселелерді
Бүгінде лизинг алушылар негізінен өндірістік құрал-жабдықтарды және автотранспортты сұратады.
Шетелде лизингтің дамуын мемлекеттік қолдау сүйемелдейді. Ресей Федерациясында қаржылық
ҚР мемлекеттік қолдаудың болмауы лизингтік бизнестің тез дамуы шектеледі.
Елдің барлық аумағында немесе жекелеген аймақтарда және салаларда лизингті
а) мемлекеттік бюджеттен қаржының лизинг операцияларын пайдаланатын жоғары тиімділікті
ә) лизингті жүзеге асыратын тұлғаларға мемлекеттік қажеттілік үшін тауар
б) лизингтік мәмілелерге қатысушылардың құқықтық және мүліктік мүдделерін қорғауды
в) лизинг субъектілері үшін салық жеңілдіктеріне әзірлеуу және енгізу.
г) агроөнеркәсіптік кешенге көмек беру, нақты айтқанда:
1. құрал-жабдықтар техникасын лизингтік жеткізуді ұйымдастыру;
2. лизингтік қатынастарды дамыту негізінде ауылды техникалық қайта жарақтандыру;
3. ауыл шаруашылық Министірлігінің ақпараттың маркетингтік жүйесін құру.
Ауыл шаруашылығында тәуекелділіктің жоғары дәрежеде болуымен алғашқыда ауыл шаруашылық
д) шағын бизнес субъектілеріне көмек беру, атап айтқанда:
шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қазіргі замаңғы құрал-жабдықтар және технологиялар алуға
технопарктер, лизингтік орталықтар желісін құру жөніндегі шараларды әзірлеу және
техниканы жеткізіп беру;
ҚР заңдарында қарастырылған, банкроттықты орындау тәртібін жүргізгеннен кейін алынған
е) лизингтік қатынастарды дамыту үшін мемлекеттік бюджеттен қаржы бөлу
ж) лизинг үдерістерін қолдау жөніндегі мемлекеттік құрылымдар қалыптастыру;
з) лизингтік қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру бойынша жұмысты
Яғни, егер мемлекет ҚР-ғы лизингтік бизнесті одан әрі дамытуға
Құндылықтар тізбегін пайдалану кезіндегі бәсекелестік басымдылыққа қол жеткізу жөніндегі
ҚР лизингтік қызметтің құқықтық реттелуін қарастырып, сондай-ақ мемлекет тарапынан
Лизингтік қызметке мемлекеттің негізгі кепілдіктері:
лизингті құқықтық қолдау;
салықтық және инвестициялық преференциялар;
кедендік жеңілдіктер;
мүлікті заңсыз алып қоюдан қорғау;
лизинг құралдарының келісім-шарт жағдайларын анықтаудағы лизингтік қатынастар қатысушылар еркіндігі;
лизинг берушінің бір жақты тәртіппен лизинг келісім-шартын бұзу;
белгілі жағдайларда лизинг берушінің лизинг құралын даусыз талап етуі.
Қазақстандағы лизинг қызметінде жүзеге асатын негізгі жеңілдіктері:
үш жылдан астам мерзімге және одан әрі тапсыруға лизинг
халықаралық лизинг келісім-шарты бойынша негізгі құралды қаржылық лизингке беруден
негізгі құралдар бөлігі импортын қосымша құн салығынан босату;
ҚР уақытша енгізілген лизинг құралдар бөлігін кедендік баж
лизингке алынған мүлік бойынша лизинг алушының өнімінің амортизациялық айдарымын
лизинг берушіні және лизинг келісім-шарты бойынша алынған сыйақылар бойынша
лизинг берушінің лизинг құралын сублизингке үш жылдан астам мерзімге
Аталған мәмелелерді жоюды даму келешектерін ойластыруды лизингті дамыту бойынша
ҚОРЫТЫНДЫ
Курстық жұмыста жүргізілген зерттеу төмендегі тұжырымдар мен ұсыныстар жасауға
Теориялық ережелерді зерттеу, лизинг – бұл инвестициялық қызмет
Қаржылық лизинг бойынша Қазақстанның Салық және Азаматтық заңдарына жағымды
Маңызды мәселе, әсіресе шаруа қожалықтары үшін, қосалқы лизингті дамыту
Лизингтік төлем есеп-айырысудың қолайлы әдістемесін дамыту қажет, ол
Қазақстандағы лизингтің лизинг алушы үшін несиемен салыстырғанда үлкен артықшылықтары
Лизингтік операциялар тәуекелділігі жоғары дәрежелі операциялар қатарына жатады. Заң
Бүкіл аумаққа тұтас алғанда немесе жекелеген аймақтарда және салаларда
Сонымен курстық жұмысты қорытындылай келе, еліміздегі экономика салаларын ұзақ
Қолданылған әдебиеттер көздері
«Инвестиция туралы» ҚР Заңы 08.01.2011ж.
«Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» Қазақстан Республикасының
2010-2014 жж арналған Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы. –
ҚР-да шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту бойынша
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 наурыздағы “2007 жылға
Сагадиев К.А. Лизинг Казахстане, Учебник для Вузов.
Смагулов А.С Лизинг: Учебное пособие. – Алматы: Балауса,
Смагулов А.С. Қазақстандағы лизинг: тәжірибесі, мәселелері, болашағы. – Алматы:
Каренов Р. Лизингтiк қызметтер. Оның ерекшелiгi неде? // Егемен
Мырзабеков Ш. Қазақстанның банк жүйесi ТМД көлемiнде бiрiншi
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-шi
“Развитие франчайзинга и лизинга в сфере предпринимательства” Методические
Стратегия / “Қазақстан Республикасының Индустриялы-инновациялы дамуының 2009-2015 жылдарға арналған
Дәуренбекова Ә.Н. “Бәсеке қабiлеттi өнеркәсiптi дамыту – индустриялық-инновациялық стратегияның
Статистический ежегодник. Алматы. – 2012г. №1.
Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары»- Алматы: Қазақ университеті, 2006
Оралбаева Ж.З. «Қазақстандағы лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін жетілдіру:. э.ғ.д.
Аскарова З.Б. «Развитие лизинга в Республике Казахстан: состояние, тенденций
Смагулов А. «Организационно-экономический механизм и проблемы развития лизинга в
«Маркетинг товаров и услуг» журналы. 2010ж. №9 (55) қыркүйек.
Сагадиев К.А., Смагулов А.С., Мырзахметов А.И. «Лизинг в Казахстане:
Тагашев И.Е. «Организационно-экономические аспекты использования лизинга в сельском хозяйстве».
Ошибка! Недопустимый объект гиперссылки. www. kase.kz
http://www.Stat.kz
«Альянс Лизинг» ЖШС-нің 2009-2011 жж. қаржылық-экономикалық көрсеткіштері.
“Альянс Банк” АҚ жылдық есебі 2011 ж.
Әділбек С. «Экономикамыздың бір саласы қаржыға малтығып жатса,
Қазақстанның қысқаша статистикалық жылнамалығы.-Алматы: Қазақстан Республикасы статистика агенттігі, 2011ж.
Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасы. - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011
бекітілген.
«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
Дерек көзі: «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы, Қазақстан
http://www.leasing.kz
27
40
Қазақстан Республикасында лизинг шартын құқықтық реттеу
Қаржы лизингі жалға алушының төлемдері нігізінде жалға алынатын мүліктің толық амортизациялануын қарастыратын келісім
Жал және инвестициялық меншік есебі
Қазақстандағы лизингтік операциялардың ерекшеліктерін көрсету
Қазақстан Республикасындағы белсенді лизингтік компаниялар
Лизингтік қатынастар туралы
Лизингтің мағынасын зерттеу
Лизингтік мәміледе опционның болуы
Лизинг шарты
Лизинг институның жалпы сипаттамасы