Нарық функциялары
Жоспар:
Кіріспе. 4
1. Нарық,тауар құны туралы түсінік.Құн заңы. 7
1. 1. Нарық түсінігі. 7
1. 2. Тауар. Құн. Құн заңы. 8
1. 3. Нарық пен айырбастың пайда болу тарихы.
2. Нарықтың маңызы туралы түсінік. 14
2.1.Нарықтың маңызы 14
2. 2.Нарықтың құрылымы. 15
2. 3. Нарықтың түрлері. 18
2. 4.Нарық эконмикасы ұғымы.
20
3. Нарықтың жетіспеушіліктері мен артықшылықтары, нарықтық экономика институттары,
3. 1. Нарық артықшылықтары 23
3. 2. Нарық жетіспеушіліктері 25
3. 3. Нарықтық экономиканың институттары 26
3. 4. Нарықты мемлекеттік басқару 28
Қорытынды 38
Пайдаланылған әдебиеттер 41
Кіріспе
Дамыған елдердің қазіргі таңдағы экономикасының нарықтық болуымен ерекшеленеді.
Осы тақырыптың өзектілігі біздің еліміздегі әкімшіл-әміршіл жүйеден нарықтық
Нарықтың құрылуы процесінің көптеген үшкір мәселелерін жеңілдететін өзіндік
Тауар өндірісінің, тауардың және оның құнының негіздерін қарастыру.
Нарықтық мәнін анықтау, оның функцияларын, нарықтық ұйымдастырудың негізгі
Нарықтың тиімді және тиімсіз жақтарын, нарық инфрақұрылымын, нарықтық
Нарық негіздері, оның функциялары және қоғамдағы рөлі туралы
Осы тақырыпты зерттей отырып, нарық тақырыбына арналған еңбектерінің
Берілген курстық жұмыс кіріспе, 3 бөлім, қорытынды және
Бірінші бөлімде адамзат өзінің өмір сүрген тарихының көп
Нарық – көп өлшемді ұғым, сондықтан оған нақты
Екінші бөлімде бірнеше функция орындай алатын нарық негізі
Үшінші бөлімде нарықтың оң және теріс жақтары қарастырылады.
Құн заңы тауарөндірушілерді саралайды, нарықтың бәсекелестік және еңбектің
Осылай, құн заңы қоғамға қажетті еңбектің бағасының
1. Нарық,тауар, құн туралы түсінік. Құн заңы
1. 1. Нарық туралы түсінік
Нарыққа бірнеше анықтама беруге болады.
Нарық – тауар өндірісі және пайдалану заңдарына сай
Нарық – сатып алушылар мен сатушылар арасындағы өзара
Нарық – ел ішінде және мемлекетаралық айырбас шеңбері,
Осылай, нарықты тауар айырбасы жиынтығы немесе тауар өндірісі
Нарық туралы өзіндік қызықты пікірлерін американ ғалымдары
Нарық экономикалық дамудың маңызды, әрі тиімді жолдарын түсінуге
Нарық нақты әлеуметтік-экономтикалық шарттармен өмір сүреді. Ол толығымен
1. 2. Тауар. Баға. Құн заңы
Тауар – тұтынушының қандай-да болсын қажеттілігін қамтамасыздандыратын және
Біріншісі – тұтынушылық бағасы, ол тауардың қайталанбастығын сипаттайды,
Баға – тауардың екінщі қасиеті – абстракты еңбекпен,
Заң бағасы. Бенджамин Франклин және 50 жылдан кейін
Сонымен қатар, құн заңының 3 негізгі қасиеті (талабы)
1) Құн заңы өндіріске жұмсалған өзіндік шығындарды есептемейді,
2) Тауар бағасы (оны өндіруге қажетті қоғамдық еңбек
3) тауар бағасы сұраныс және ұсыныс заңдары әсерінен
Нарықтық бағаның тауар құны маңайындағы тербелісінің 3 принципиалды
1) D = S – нарықта берілген
2) D > S – сұраныс ұсыныстан жоғары,
3) D < S – сұраныс ұсыныстан төмен,
Нарықтық экономиканың құн заңының мынадай функциялары бар:
1. Бағдарлаушы функция мәні, құн заңының (баға арқылы)
Керсінше, ұсыныстан гөрі сұраныс деңгейі жоғары болса, баға
2. Заңның ынталандыру функциясы оның өндіріске жұмсалатын шығындарын
3. Құн заңы тауар өндірушілерді саралайды, нарықтық бәсекелестік
Осылай, құн заңы бағаның өнімді шығаруға арналған қоғамға
1. 3. Айырбастың және нарықтың пайда болу тарихы
Нарықты шын мәнінде қажетті экономикалық жағдай еткен үш
Бірінші шарты – ежелде пайда болған еңбектің қоғамдық
Еңбектің бөлінуі айырбасты қажет етеді. Ежелгі малшылар жер
Мұнда біз айырбас (бартер) туындысы көрінісін бақылай аламыз.
Айырбастың дамуы ақшаның пайда болыуна алып келді. Нәтижесінде,
Екінші шарт - өндірушілердің экономикалық жағынан ерекшеленуі. Тауар
Нарықтың шаруашылықты тиімді қолдануы үшін үшінші шарт та
2. Нарықтың түрлері, құрылымы және мәні. Нарықтық экономика
2. 1. Нарықтың мәні
Нарық категориясын тереңірек ұғыну үшін оның шаруашылық (экономикалық)
1. Өндіріс.
2. Тарату.
3. Айырбас.
4. Тұтыну.
Экономиканың жалпы, әрі қарапайым мақсаты – тұтыну болып
Тарату жүйесі өндірістің нәтижесі ғана емес. Өнеркәсіп процесінің
Айырбас экономика иерархиясы саласында үшінші орынға иеленсе де,
2. 2. Нарық функциялары
Қоғамда өмір сүретін нарықтық қатынастар қазіргі функциялар жиынтығын
Функциялар мынадай болады:
1. Ақпараттық. Әрқашан өзгеріп отыратын бағалар, пайыздың мөлшерлемесі
Өтіп жатқан операциялар нарықты жинақтайтын және өңдейтін ірі
2. Делдалдық. Экономикалық ерекшеленген өндірушілер терең қоғамдық еңбектің
3. Баға құрушы. Нарыққа түскен өнімдер мен қызметтер
4. Реттеуші функциясы – ең маңыздысы. Ол нарықтың
Нарықты реттеуде маңызды рөлді бағаға әсер ететін сұраныс
Қазіргі кезде экономика тек «көрінбейтін қолмен» ғана емес,
6. Сауықтырушы. Нарықтық механизм бұл – қайырылымсыздық жүйесі.
ІІ Самуэльсон куәлендіруі бойынша, АҚШ-та дүкендердің ашылғанынан бастап,
2. 3. Нарық түрлері
Нарық жүйесі – әр алуан шарттары мен іс-әрекеттерімен
Нарық әр түрлі сатыда, барлық сфераларда және іс-әрекеттің
1) ресми
2) ресмисіз (көлеңкелі)
Ресмисіз нарық –заңсыз және тіркелмеген іс-әрекеттермен айқындалатын көлеңкелі
Нарықтың екі типін ажыратады: жетілген және жетілмеген бәсекелестік.
Әрбір нарық түрінің жеке арнаулы міндетіне қарамастан, олардың
Әрбір тауарөндіруші өзінің өндірісін дамыту мақсатында, өндірістік шикізаттың,
Айырбастау кезеңінде басқарушы субьектілерді анықтайтын микроэкономикалық;
Өндірістің жұмысын, оның ішінде нарықтың жағдайын, бүкіл ұлттық
Нарық жүйесі меншіктің формаларының шарттарында, басқарушы субъектілер іс-әрекеттерінің
Ішкі нарықта ұлттық экономика интеграциясы нәтижесінде гипермакроэкономиканың мазмұнын
Нарық құрылымы шарттарынан тәуелді нарық құралады. Бірақ, нарықтың
1. Нарықтық қатынастар обьектісі бойынша:
Тауарлар мен қызметтер;
өндіріс элементтері;
еңбек күші;
несие капиталы;
қаржы;
бағалы қағаздар;
2. Географилық жағдайына байланысты:
жергілікті;
аймақтық;
ұлттық;
әлемдік;
3. Бәсекелстік деңгейі бойынша:
еркін;
монополистік бәсекелі;
олигоплиялық;
монополиялы;
4. Сауда көлемі бойынша:
бөлшектік;
көтермелі;
5. Басқару механизмі бойынща:
жеткілікті бәсекелестік;
жеткіліксіз бәсекелестік;
реттелетін (мемлекет бақылауында)
Осылайша, нарық тауар айырбасының қатынастарының дамыған жүйесі ретінде
Нарық осындай маңызды функцияларды атқарады: ақпараттық, делдалдық, бағақұрышы,
2. 4. Нарықтық экономика туралы түсінік
Шексіз қажеттіліктер арасындағы тұрақтық айырмашылығы және ресурстардың шектеулігі
1. Нені өндіру – бұл берілген экономикалық аймақта
2. Қалай өндіру, немесе кіммен, қандай шектелген ресурстармен
3. Кім үшін өндіру – бұл мәселе өндірілген
Айтылған мәселелер барлық экономикалық жүйеде өсір сүреді, бірақ
Дамыған нарықтық қатынастар экономиканың жүйесінде берілген мәселелер: нарықтық
Нарық механизмін қолдану кезінде кәсіпкерліктің еркіндігі және таңдалуы
Экономикалық іс-әрекет көптеген қарама-қайшы көзқарастарымен сипатталады: сатушылардың үлкен
Нарықтық қатынастар жүйесі тұтынушыларды, өндірушілерді және ресурстарды жеткізушілерді,
Осылайша, нарықтық экономика негізінде нарықтың позитивті функциялары басқарудың
3. Нарықтың тиімділігі, жетіспеушіліктері нарықтық экономиканың институттары
3. 1. Нарықтың тиімділігі
Нарықтық қатынастардың даму шарттарында тұтынушының көзқарасының басымдылығы мол.
Шаруашылықтың нарықтық жүйесі өзінің механизмі арқылы төмендегілерді қамтамасыздандырады:
1. Өнімділігі жоғары технологияларды қолдану, нәтижесінде мүмкін болатын
2. Жабдықтаушылар мен кәсіпкерлерді сұраныстың өзгергендігі туралы
3. Қоғамжық және жеке мүдделерінің жинақталуы. Бәсекелестік арқылы
Бәселестік нарық жүйесінің негізгі жетістігі – оның әрқашан
Жоғарыда аталған жайттар мынадай қорытындаға алып келеді:
1. Нарықтық экономика шаруашылық іс-әрекеттің ұйымдасуының мынадай формасы
2. Нарықтық жүйенің ерекше қасиеті оның ішкі және
3. Нарықтық жүйе басқа экономикалық жүйелерге қарағанда,
Қандай-да болсын нарықтық жүйеге мынадай шарттардың болуы қажет:
Өзінің тиімділігін ұзақ уақыт бойы дәлелдеп келген осы
3. 2. Нарық жетіспеушіліктері
Нарықтың жайлы функциялары оны тиімді жүйеге айналдырады. Бұл
Біріншіден, нарықтық жүйені атқару экономикалық реттеушілердің іс-әрекетіне байланысты.
Екіншіден, нарықтық ортаның бақылаусыздық негізінде бәсекенің еркіндігін шектейтін
Үшіншіден, нарықтық қызмет етуші механизм экономиканы көптеген қоғамдық
Төртіншіден, нарық жұмысқа жарамды халықты кепілденген еңбектік төлемақымен
Нарықтың барлық қарама-қайшы функциялары экономиканың өтпелі кезеңінде көрінеді.
Сонымен, нарықтың жетіспеушілік ерекшеліктеріне кішкене болса да, ойластырылған
3. 3. Нарықтық экономика институттары
Экономикалық жүйенің жұмыс атқаруы, оның тепе-теңдігі мен динамикасы
Тауарлар және қызмет көрсету нарығы ұсынады: тауар биржалары,
Тауар нарығының ифрақұрылымының осы буындарының барлығының іс-әрекеті экономикалық
Капитал нарығы екі бөліктен құралады: «несиелік нарық»
Несие нарығы – бұл жалға алу капиталы нарығы;
Еңбек нарығы өндіріс факторлары нарығының көлемді бөлігі ретінде
Мемлекеттік қаржы нарық құрылымының аса маңызды элементі болып
Бағалы қағаздар нарығының пайда болуы акционерлік қоғам тәрізді
Осылайша, арнайы нарық аумағында жұмысын атқаратын өзара байланысқан
Қорытынды.
Жалпы түрінде нарық – экономикалық қатынастардың жүйесі, олар
Нарық түрлі функцияларды атқарады, олар оның алдындағы мақсат-міндеттерге
1. Нені өндіру керек, яғни қандай тауарлар мен
2. Қалай өндіру керек, яғни қай өндіру әдіс-тәсілін
3. Кімге осы тауарлармен қызмет түрлерін көрсету керек,
Осы сұрақтарды шешу үшін нарық бірнеше функцияларды іске
Мемлекет экономикаға шектен тыс әсерін тигізсе, нарықтық механизм
Экономикалық теорияда нарықтың бірнеше түрлерін ажыратады, олар өзінің
Нарықтық экономикада әрбір субьектінің байлығы, оның нарықта өндірген
Қазіргі таңдағы нарық қаншама жинақталғанымен, қаншама реттелгенімен, оның
Сонымен, экономикалық дамудың тағы бір рецептін де құруға
Пайдаланылған әдебиетер тізімі:
1. Базылева М. Н. Экономикалық теория. – Минск:
2. Борисов Е. Ф. Экономикалық теория. Лекциялар
3. Булатов А. С. Экономика. М., 1999, 786
4. Дискин И. Е. Өтпелі экономиканың әлеуметтік құрылымы
5. Иохин В. Я. Экономикалық теория: нарық және
6. Котлер Ф. Маркетинга негіздері. М., Прогресс 1990,
7. Макконнелл К. Р., Брю С. Л. Экономикс:
8. Мамедов О. Ю. Қазіргі таңдағы экономика. Ростов
9. Микульский К. И. Әлеуметтік-бағдарланған нарықтық экономика. //
10. Николаева И. П. Экономикалық теория. – М.:
11. Раицкий К. А. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құрылы.
12. Райзберг Б. А. Экономика курсы. – М.:
13. Самуэльсон П. Экономикалық ғылымдар. – М 1990,
14. Самуэльсон П., Нордхаус В. Экономикс. М., Республика.
15. Сажина М. А., Чибриков Г. Г. Экономикалық
16. Смит А. Халықтардың байлығының табиғаты және себептері
17. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика.
18. Экономикалық теория (политэкономия)/ Видяпин В. И., Журавлева
29
Нарық, тауар құны туралы түсінік
Нарық жүйесі туралы
Стартап қызметіндегі Маркетинг
Жылжымайтын мүлік рыногы
Басқарудың негізгі принциптері, әдістері. Еңбек ұжымының жетекшісі
Маркетинг бағдарламасы
Тауар.Қарапайым нарықтағы экономикалық әріптестік
Өндірістік менеджменттің мәні мен функциялары
Баға белгілеудің теориялық негіздері
Қаржылық менеджменттің механизмі