Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының мазмұны
Тақырыбы: Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің қаржысы
Мазмұны....................................................................................................2
Кіріспе 3
1 ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУШІ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫСЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК 4
1.1 Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының мазмұны .4
1.2 Кәсіпорындардың, ұйымдардың жэне мекемелердің сыныптамасы.,....8
1.3. Негізгі үйымдық-құқықық нысандардың шаруашылық жүргізуші
субъектілері қаржысының ерекшеліктері .12
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС ¥ЙЫМДАР МЕН МЕКЕМЕЛЕРДІҢ
ҚАРЖЫСЫ .19
Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер қаржысының мазмұны
және оны ұйымдастыру ...19
Коммерциялық емес қызметгің ұйымдары мен мекемелерін
қаржьшандырудың көздері ...................................25
2.3. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің шығыстары .27
Қорытынды.....................................................................................................33
Қолданылған әдебиеттер .34
Кіріспе
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық қызмет сферасындағы өндірістік қатынастардьщ
Коммерциялык, шаруашылық жүргізуші субъектілер табыс (пайда) алу мақсатында
Қаржы қорларында кәсіпорындар мен үйымдар мүлкінің қозғалысы бұл
Өндірістік емес сферада коммерциялық негізде жұмыс істейтін түрғын
Бүл жұмыстың мақсаты мемлекеттік жалпы республикалық деңгейдегі коммерциялық
1 .ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУШІ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫСЫ
ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
1.1 Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының мазмұны
Шаруашылъщ жүргізуші субъектілер қаржысы — бірыңғай қаржы жүйесінің
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің айтарлықтай бөлігі қоғамның тіршілігін қамтамасыз
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының болуы, жалпы мемлекеттің қаржысы
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысы ақша нысанында ұлғаймалы ұдайы
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысы өзіне қоғамдық-пайдалы
кызметтің сан алуан сфераларындағы өнеркәсіп, ауыл үшаруашылығы,
кұрылыс, көлік, жабдықтау-өткізу, сауда, дайындау, геологиялық барлау,
жобалау қызметін, халыққа тұрмыстық қызмет көрсетуді, байланысты,
түрғын үй-коммуналдық қызметтерін, түрлі қаржы, кредит, сақтық, ғылыми,
білім, медицина, ақпарат, маркетинг жэне басқа қызметті жүзеге
кәсіпорындардыц, фирмалардыц, қогамдардыц, концерндердіц,
ассоциациялардыц, салалыц министрліктер мен басқа шаруашылық органдардыц, шаруашылықаралық,
Меншік нысандарының дамуы кәсіпорындардың жаңа тұрпаттарының: жекеше, кооперативтік,
мемлекеттік кәсіпорындарды сатып алу, оның жаңа иелікке көшуі
Экономикалық реформалар барысында пайда болған мемлекеттік меншіктің республикалық,
Ұлттық шаруашылықтың әрбір саласы қаржысының бүл саланың техникалық-экономикалық
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысы жалпы қаржылар сияқты бөлу
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының бөлгіштік функциясыныц ерекшелігі қаражаттардың
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы сонымен бірге бөлгіштік функция
Шаруашылық жүргізуші субъектілер каржысының бақылау функциясы кәсіпорын экономикасында
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы сферасындағы сан алуан қатынастар
Басқа әр түрлі кәсіпорындармен және ұйымдармен (олар: өнім
өзініц еңбек ұжымымен (бұл қатынастар еңбекке ақы төлеуді,
өз ішіндегі бөлімдермен (олардың арасында қаржы ресурстарын бөлу
мемлекетпен - бюджетке салықтар төлеу, бюджеттен қаржыландыру кезінде,
банктермен (қаржы қатынастарының бұл тобы банк кредиттерін алу,
сақтық органдармен - мүлікті, қызметкерлерді, коммерциялық және коммерциялық
жоғары ұйымдармен - ішкісалалық қайта бөлу шегінде (пайданы,
құрылтайшылармен (бүл қатынастар құрылтайшылардың жарғылық капиталды қалыптастыру үшін
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысына, бір жағынан, жалпы қаржылардың
қаржы қатынастарыныц көпқырлылығы, олардың нысандары мен
мақсатты арналымының сан алуандығы;
өндірістік құралдардыц
қалыптастырумен, көбейтумен
қатынастардың пайда болуы. Өндірістік капиталдар - бүл өндірістің
элементі, олар өндірістің өзі сияқты үздіксіз қозғалыста болады;
қатар құн нысандарының тұрақты
қызметінің кез келген мезетінде өндірістік құралдар материалдық-заттық
және ақша нысанында болуы мүмкін;
жоғары белсенділік, кәсіпорындардың
барлык жағына әсер ету мүмкіндігі;
шаруашылық жүргізуші субъектілердің
жүйесінің айқындаушы болып табылады.
1.2 Кәсіпорындардың, ұйымдардың және мекемелердің
сыныптамасы
Шаруашылық жүргізуші субъектілер – кәсіпорындар мен ұйымдар (фирмалар,
Айырудың ең жалпы белгісі кәсіпорындар мен ұйымдарды қызмет
Бүл сферада жасалған өнімнің бір бөлігі оның салалары
Қоғамдық өндірістің екі сферасының аталған қағидалы айырмашылықтары бұл
Қаржы қатынастарының мазмұны мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық
Материалдық өндіріс сферасының кәсіпорындардың қаржысының өзгешелігі едәуір дәрежеде
Қаржының салалық ерекшеліктері өндірістің сипатымен, түрлі салалардың технологиясымен,
Сыныптаманың келесі ірі белгісі кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің қаржылық
Коммерциялық қызметтіц мақсаты табыс алу болып табылады. Коммерциялық
Өндірістік емес сфера мекемелерінің едәуір бөлігі: мемлекеттік басқару,
Коммерциялық және коммерциялық емес қызмет болып межелену Қазақстан
Өз қызметінің негізгі мақсаты ретінде пайда келтіруді көздейтін
Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға мемлекеттік кәсіпорын,
Коммерциялық емес ұйым болып табылатын заңды тұлға мекеме,
Коммерциялық емес үйым кәсіпкерлік қызметпен өзінің жарғылык мақсаттарына
Сыныптаудың бұл белгісіне қатысты қаржыны ұйымдастыру қызметті қамтамасыз
Шаруашылық жүргізуші субъектілерді сыныптаудьщ маңызды белгісі меншіктің белгілі
Мемлекеттік меншік республикалық жэне коммуналдықменшік болып ажыратылады.
Меншікгің аталған нысандарының ішінде шаруашылык жүргізудің ұйымдық-құқықтық нысандарының
ІМемлекеттік меншікке негізделген мемлекеттік кәсіпорындар, соның ішінде:
республикалық — Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтік дамуының
коммуналдық меншіктегі кәсіпорындар — тиісті аумақтың халқының әлеуметтік-экономикалық
1.Заңды тұлғалардың жеке менгиігіне негізделген кәсіпорындар: әр түрлі
2.Қоғамдық бірлестіктердіц меншігіне негізделген кәсіпорындар.
4.Құрылтайшылардың, соның ішінде шетелдік заңды тұлғалар мен азаматгардың
5. Азаматтардың меншігіне негізделген жеке меншікті кәсіпорындар.
б.Меншіктің жоғарыда келтірілген әр түрлі нысандарының қатысуындағы аралас
Меншіктің барлық нысандарының теңдігі мен меншік субъектілерінің құқығын
Шаруашшық жүргізудің ұйымдық-құқықтық нысаны Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексімен
Кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысандары мен олардьщ мөлшерін ажырата білген
Жалпы меншіктін әр түрлі нысандары кәсіпорындарының қаржысы ортақ
Бұл ең алдымен жарғылық капиталды қалыптастыру көздеріне, табысты
Шаруашылық жүргізудің ұйымдық-қүқықтық нысаны жарғылық капиталды жасаудың процесіндегі
Кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысандарын жіктеудің критерийлері мыналар болып табылады:
Экономиканы реформалау, нарықтық қатынастардың дамуы мемлекеттік, жекеше немесе
Кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің әр түрлі сыныптамалық сипаттамаларының сан
1.3. Негізгі ұйымдық-қүқыктык нысандардын шаруашылық жүргізуші субъектілері қаржысыныц
Кәсіпорын экономиканың негізгі буыны ретінде меншік нысандары мен
Кәсіпорындарды ұйымдық-құқыктық нысандары бойынша межелеу олардың қаржысын ұйымдастырудағы
Меншік нысандарына қарай шаруашылық жүргізуші субъектілердің қорларын қалыптастырудың
Кәсіпорындар мен ұйымдардың мүлкін жалға бергенде айрықшалықты төлем
Өндірістің бастапқы қорларының қалыптасуына сәйкес шаруашылык қызметінің мынадай
Үлестік жарна негізінде жүмыс істейтін кәсіпорындардың —
шаруашылық серіктестіктерінің, кооперативтердің, бірлескен
кәсіпорындардың қаржысын ұйымдастыру мұндай кәсіпорындар қаржысының қалыптасу және
Қазақстан Республикасы Президентінің; "Шаруашылық серіктестіктері туралы" заң күші
1)толық серіктестік;
2)сенім серіктестігі;
3)жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
4)қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;
5)акционерлік қоғам.
Толық серіктестіктің пайдасы мен залалдары қатысушылар арасында, егер
Акционерлік қоғамдар туралы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес өзінің
Қаржы катынастарының акционерлік қоғамға сәйкес белгілі бір ерекшеліктері
Акционерлік қоғамның баланстық таза табысы заңнамамен қарастырылған тәртіппен
Акционерлік қоғамның мынадай жағдайда жай акциялар бойыыша дивидендтер
1 )қоғамның жағымсыз меншікті капиталы кезінде;
2)егер қоғам төлеу қабілетсіздігі немесе дерменсіздігі нышан-дарына жауап
Қоғам жарғыға сәйкес салықтарды төлегеннен кейін қызметтілер ішінде
Меншіктің акционерлік нысаны экономикалық жағынан дамыған елдерде тиімді
Экономикада едәуір орынды мемлтекеттік сектор алады. Бүл секторда
1)шаруашылық, жүргізу құқығына негізделген кәсіпорындар; бұл құқық мүлікті
2)жедел басқару құқығына негізделген (қазыналык кәсіпорын) кәсіпорындар. Бүл
Мемлекеттік меншіктің түріне қарай кәсіпорындар:
республика меншігіндегі кәсіпорындар—респу бликалық
мемлекеттік кэсіпорындар;
коммуналдық меншіктегі кәсіпорындар—-коммуналдық
мемлекеттік кәсіпорындар болып бөлінеді;
Басқа мемлекеттік кәсіпорын құрған мемлекеттік кәсінорынмен еншілес мемлекеттік
Мемлекеттік кәсіпорын үшін мемлекеттің тапсырмасын орындау міндеті болып
1)
экономиканың жеке меншік секторы қамтыған немесе жеткіліксіз қамтылған
мемлекеттік монополияға жатқызылған немесе мемлекеттің функциясы болып табылатын
Кәсіпорынға қатысты уәкілді орган меншік иесінің және мемлекеттік
Меншік иесі кәсіпорыңды құру, оның қызметінің предметі мен
Меншік иесіне аударуға жататын пайданың үлесі уәкілді органның
Мемлекеттік кәсіпорындардың мүлкін негізгі құрал-жабдықтар мен айналым қаражаттары,
Шаруашшық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын қызметтің сан алуан
Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері кәсіпорынға берілетін мүліктің жалпы
Кәсіпорын оның жарғысында көрсетілген мөлшерде резервтік капиталды қалыптастыруға
Кәсіпорын өңдіретін тауарлардың (атқарылатын жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағалары
Мемлекеттік тапсырысты орындау есебіне кәсіпорын өндіретін және өткізетін
Кәсіпорын мемлекеттік тапсырыстан тыс өндіретін және өткізетін тауарлардың
Кәсіпорын өз қызметінен алған мсншікті табыстар есебінен ұсталады.
Кәсіпорын иесіне аударылуға тиіс пайданың үлесі жыл сайын
Жедел басқару құқығындағы мемлекеттік мүлікке ие кәсіпорын қазыналық
Қазыналық кәсіпорындар заңнамада белгіленген тәртіппен:
1)төтенше және
2)өзге де арнаулы жұмыстарды орындау, еріген, су тасқынынан
3)заңнамада қаржыландырудың арнаулы тәртібі белгілснген мемлекеттік автомобиль жолдарының
4)пошта байланысы мен телекоммуникация, жалпыреспубликалық және халықаралык байланыс
5)топографиялық-геодезиялық және картографиялык жүмыстар жүргізу;
6)денсаулық сактау, табиғатты қорғау, білім беру, элеуметтік қорғау,
Қазыналық кәсіпорын өндіретін және өткізетін тауарлардың (атқаратын жұмыстардың,
Қазыналық кәсіпорынның сметадан тыс алған табыстары тиісті бюджетке
Еншілес кәсіпорын — өз мүлкінің есебінен баска мсмлекеттік
Еншілес кәсіпорындар негізгі кәсіпорынды, соның ішінде монополияға қарсы
Кәсіпкерлік қызметті жүргізудің тиімді ұйымдық-құқықтық нысандарының бірі шетелдік
Қызметтің түрлі сипатындағы — өндірістік, сауда-саттык, сервистік бірлескен
Экономиканың кооператиетік секторы бірыңғай ұлттық шаруашылық кешені буындарының
Қазіргі кезде кооперация жүйесінде кооперативтердің екі негізгі түрі—
"Өндірістік кооператив туралы" заңда өндірістік кооператив азаматтардың бірлесксн
Өндірістік кооператив коммерциялық ұйым және заңды тұлға болып
Өндірістік кооператив мүмкін жарғы салымдары, оның қызметіиен алынған
Өдірістік кооператив меншігіндегі мүлік кооператив жарғысына сәйкес оның
Кооперативтің құрылтай құжаттарында несие берушілердің мүдделеріне кепілдік беретін
Кооператив жыл сайынғы пайдасынан аударымдар жасаудың есебінен резервтік
Өндірістік кооперативтің пайдасы жыл корытындысы бойынша анықталады. Салықтар
Тұтыну кооперативі сауда-саттық және тұрмыстық қызмст керсету арқылы
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы шілденің 21-індегі заңына сәйкес
Занды тұлға да селолық тұтыну кооперативіне мүше бола
Селолық тұтыну кооперативтері коммерциялық емес ұйымдар болып табылады
Селолык тұтыну кооперативтері сауда, дайындау, өткізу, өңдеу, қызмет
Пәтерлер иелерінің тұтыну кооперативтері — ПИК өзгеше ұйымдық
2. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің қаржысы
2.1. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер қаржысының мазмұны
Кіріс түсіру негізгі мақсаты болып табылмайтын және алынған
Коммерциялық емес ұйымдар туралы Қазақстан Республикасының 2001 жылғы
Коммерциялық емес ұйымдар қызметінің мақсаттары құрылтай құжаттарымен айқындалады.
Коммерциялық емес ұйымдар мекеме, қоғамдык бірлестік, акционерлік қоғам,
Коммерциялық емес ұйымдардың қаржысы деп материалдық емес игіліктер
Коммерциялық емес ұйымдардың қаржысын ұйымдастыруға негізінен олардың ұйымдық-құқықтық
Құрылтайшысы басқару, әлеуметтік-мәдени немесе коммерциялық емес сипаттағы өзге
Меншік нысанына байланысты мекемелер мемлекеттік және жеке меншік
Мекемелердің жекелеген түрлерінің құқықтық жағдайының ерекшеліктері заңнамалық актілермен
Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңдарына сәйкес мемлекет құрған
Мемлекеттік мекеменің мүлкі оған оралымды басқару құқығымен бекітіліп
Басқарушылық, әлеуметтік-мәдени немесе коммерциялық емес сипаттағы өзге де
Жеке меншік мекеменің мүлкі оған оралымды басқару құқығымен
Жеке меншік мекеме өз міндеттемелері бойынша өзінің бөлігіндегі
Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін ортақ мақсаттарға жету
Қоғамдық бірлестіктер мүшелерінің (қатысушыларының) сол бірлестіктерге өздері берген
Қоғамдық бірлестіктердің құқықтық жағдайыньщ ерекшеліктері "Қоғамдық бірлестіктер туралы"
Азаматтар және (немесе) заңды тұлғалар ерікті мүліктік жарналар
Қорға оның қүрылтайшылары берген мүлік кордың меншігі болып
Мүшелік негізде қатысушылардың материалдық және өзге де қажеттіліктерін
Селолық түтыну кооперативтері тек өз мүшелерінің ғана емес,
Тұтыну кооперативтерінің мүшелері оның міндеттемелері бойынша кооператив мүшелерінің
Тұтыну кооперативі алған кірістерді оның мүшелері арасында бөлуге
Тұтыну кооперативінің мүшелері жинақталып қалған шығынды жыл сайыңғы
Тұтыну кооперативтерін, соның ішінде селолық кооперативтерді құкықтық реттеу
Өзінің қызметін жүзеге асыру үшін каражаттарту мақсатымен акциялар
Коммерциялық емес акционерлік коғамдардың артықшылықты акциялар, туынды және
Коммерциялық емес акционерлік қоғамның құрылтай шарты осы шартқа
Жоғарыда аталған коммерциялық емес қызметтің ұйымдарын, мекемелерін және
Бірінші топқа материалдық өндіріске өте жақын шығындары материалдық
Ұйымдардың екінші тобына олардың толық емес шаруашылық есептегі,
Ұйьшдардың үшінші тобына бюджет қаражаттары есебінен ұсталатын мекемелер
Бюджет мекемелерінің шығындарын қаржыландырудың негізі смета болып табылады.
Коммерциялық емес сфера мекемелеріндегі қызметтер көрсету (жасау) ақша
Бұл қатынастардың бастапқы табыстар мен қорларды алғашқы бөлу
Коммерциялық емес қызмет түрлері мен салаларында мынадай қаржы
сала мен бюджет арасындағы қаржыландыру ретінде қаражаттарды алумен
қаржы ресурстарын болумен және орталықтандырумен байланысты жоғарғы және
шаруашылық жүргізуші субъекгілердің, яғни олардың бөлімшелері арасындағы қаржы
салааралық – түрлі салалардың ұйымдары арасындағы ақша қатынастары;
еңбекке ақы төлеу жөніндегі ұйымдар мен олардың қызметкерлері
ұйымдар, мекемелер және олардың тұтынушылары арасындағы (көрсетілген қызметтерге
Қызметтің айрықшалықты түрлеріндегі өзара байланыстардың тым қысаң анықтықты
қоғамдық ұйымдар мен олардьщ мүшелері арасында жарналарды —
коммерциялык ұйымдар мен олардың демеушілері арасында ұйымның, қызметін
сақтық компанияларында ұйымдардың белгілі бір контингентінің (әскери қызметшілердің,
сондай-ақ белгілі бір шарттардағы кредит қатынастарының болуы мүмкін.
Аталынған қаржы катынастары ақша қорларын қалынтастыру, болуды және
ұйымдар мен мекемелердің пайдалану қызметін камтамасыз ететін қорлар;
күрделі жұмсалымдар қорлары;
көтермелеу және ынталандыру сипатындағы қорлар;
қызметкерлер мен контингенттерге (мысалы, оқу орындарындағы оқушыларға, емдеу
негізгі қызметі дамыту қорлары.
2000-2004 жылдардағы Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің құрылымы
қорытындыға %-бен
2000 2001 2002 2003 2004
Түсімдер 100 100 100 100 100
Табыстар 98,0 98,3 98,4 98,3 98,6
Салық түсімдері 89,3 86,7 93,2 94,3 92,2
корпорациялық табыс салығы 31,2 26,6 27,8 28,8 32,3
қосылған құн салығы 22,0 25,2 23,4 24,4
акциздер 3,7 3,4 3,4 2,8 2,5
жеке табыс салығы 9,7 10,8 10,3 9,8
әлеуметтік салық 18,9 19,5 17,8 16,6 14,2
мүлік салығы 2,8 3,3 3,2 2,9 2,7
жер салығы 1,1 0,9 0,7 0,6 0,5
сыртқы экономикалық қызметтен
түскен табыстар 3,5 4,1 5,1 4,5 4,2
өзгеде табыстар 7,1 6,3 8,3 9,5 14,8
Салықтан тыс түсімдер 6,6 9,9 5,6 4,5
Капиталмен жасалған операция-лардан түскен табыстар 4,2
Алынған ресми трансферттер 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0
Кредиттерді қайтару 1,4 1,7 1,6 1,7 1,4
Шығыстар 100 100 100 100 100
олардан:
жалпы сипаттағы мемлекеттік
қызметтер 5,8 6,7 5,5 6,1 6,5
қорғаныс 3,4 4,3 4,5 4,4 4,5
қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік 7,9 8,5 9,3 8,6
білім беру 14,1 14,0 14,5 13,9 14,8
денсаулық сақтау 9,0 8,2 8,5 8,4 10,2
әлеуметтік қамсыздандыру
және әлеуметтік көмек 28,4 24,6 24,1 22,4 21,1
мәдениет,спорт,туризм және
ақпараттық кеңістік 2,9 2,4 2,7 3,2 5,4
тұрғын үй–коммуналдық шаруа-
шылық 3,7 4,0 3,0 3,2 3,4
отын -энергетикалық кешен … 0,7 0,9 0,8 2,0
ауыл, су, орман, балық шаруашы-
лығы және қоршаған ортаны қорғау 1,9 3,0 3,4
өнеркәсіп және құрылыс 1,2 0,6 0,7 0,4 0,2
көлік және байланыс 6,3 5,8 6,9 7,7 8,1
өзгелер 5,2 7,8 5,8 8,1 5,6
ресми трансферттер
1,5 1,2 2,7
борышты өтеуге қызмет көрсету 5,9 5,0 4,7 3,3
кредиттеу 4,3 4,4 4,0 3,9 2,7
2.2. Коммерциялық емес қызметтің ұйымдары мен мекемелерін қаржыландырудың
Коммерциялық емес ұйымдар қызметін қаржыландыру көздері әр түрлі
Коммерциялық емес ұйымдарды қаржыландырудың маңызы жағынан екінші көзі
Қызымет көрсетуден алынған түсім-ақша ұйымньщ оларды орындауға жұмсаған
Меншікті көздердің қатарына сонымен бірге ғимараттарды, кұрал-жабдықты және
Қаржыландырудың үшінші көзі — банктердің кредиттері. Бүл көзді
Қоғамдық бірлестіктер мен ұйымдарды (саяси партиялар, кәсіптік, шығармашылық
Материалдық өндіріс сферасының кэсіпорындары мен үйымдары тарапынан болатын
Ғылыми зерттеулерді қаржыландырған кезде гранттар — жеке адам,
Коммерциялық емес қызмет ұйымдары мен мекемелерін ұстау және
Қаржыландырудың аталған көздері коммерциялық емес қызмет үйымдары мен
2.3. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің шығыстары
Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің шығыстары қағидада, жарғыға
Шаруашылъщ есеп пен өзін-өзі өтеу негіздерінде іс-зрекет ететін
Коммерциялық емес қызмет жүргізетін ұйымдар мен мекемелер өздерінің
Коммерциялық негізде жұмыс істейтін кәсіпорындардың қаржы жоспарларынан сметаның
Жеке мекемелер мен ұйымдар бойынша өтпелі кезеңнің жоспарлы
Экономикалық жіктеме бойынша сметаларда шығындар әдетте санаша, сыныпқа,
"Ағымдағы шығыстар "санаты мына сыньштарды қамтиды:
1. Ішкі сыныптардың құрамында тауарлар
жұмсалатын шығыстар:
өзгешелігі бар жалақы: негізгі жалақы, қосымша ақшалай төлемдср,
жұмыс берушілердің жарналары: әлеуметгік салық, автокөлік құралдары иелерінің
тауарлар мен қызметтерді сатып алу (өзгешсліктері:тамақ өнімдері, дәрі-дәрмек
коммуналдық қызметтерге, көлікке, электр қуатына, жылуға ақы төлеу;
басқа ағымдағы шығыстар (өзгешелігі: жабдық пен кұралсаймандарды, үймереттерді
басқадай ағымдығы шығыстар.
2. Сыйақылар (мүдделер) төлеу,
дағы басқадай ағымдығы шығыстар:
ішкі қарыздар бойынша
3. Ішкі сыныптардыц құрамындағы
ағымдағы трансферттік төлемдер:
субсидиялар;
жеке тұлғалар беретін ағымдағы трансферттер (міндеггі әлеуметтік қамсыздандыруға
басқадай субсидиялар;
өзгешелігі бар трансферттер: мемлекеттік емес коммерциялық емес ұйымдарға,
мемлекеттік басқарудың басқа деңгейлеріне берілетін басқадай трансферттер, өзгешілігі:
шет жаққа берілетін трансферттер;
әр түрлі басқадай трансферттер.
"Күрделі шығыстар " санаты мына сыныпты қамтиды:
ішкі сыныптардың құрамындағы негізгі капиталды сатып алу;
өзгешелігі бар негізгі капиталды сатып алу: активтерді, үймереттер
негізгі капиталды жасау, соның ішінде өзгешеліктері: үй мен
босалқы қорлар жасау үшін тауарлар сатып алу; жерді
шет жаққа берілетін күрделі трансферттер, соның ішіңде халықаралық
"Кредит беру, үлескерлікпен қатысу " санаты мына сыныптарды
ішкі сыныптар құрамындағы кредиттср беру және акционерлік капиталға
ерекшелігі бар ішкі несиелендіру: мемлекеттік басқарудың басқа деңгейлерін,
ерекшелігі бар сыртқы несиелендіру: әр түрлі сыртқы несиелендіру;
ерекшеліктері бар шет елдік акционерлік капиталға үлескерлікпен қатысу;
халықаралық ұйымдар мен басқадай шетелдік ұйымдардьщ акцияларын сатып
ерекшеліктері бар заңды тлғаның акционерлік капиталына салынған басқару
кәсіпорындар мен
сыртқы борышты өтеу.
Коммерциялық емес қызметтің жеке бағыттары мсн түрлері үшін
Денсаулық сақтаудың емдеу мекемелерінде сипатты шығыстар дәрі-дәрмек пен
Қорғаныс жүйесінде әскери арналымдағы тауарлар мен әскери техниканы
Кәсіподақ, партия, қоғамдық қозғалыстар сияқты қоғамдық ұйымдар шығыстарының
Мәдени-ағартушылық мекемелерде (кітапханаларда, мұражайларда, тұрақты көрмелерде) едәуір қаражаттар
"Күрделі шығыстар" санаттарына жұмсалатын шығыстар күрделі құрылыс, негізгі
"Кредит беру және үлескерлікпен қатысу" санаты бойынша шығыстар
"Қаржыландыру" санаты бойынша шығыстарды ішкі және сыртқы берешектерді
Өндірістік емес сфера салаларына бағытталған каражаттардың көлемі олардын
Республикалық және жергілікті бюджеттің табыстары мен шығыстарының құрылымы
Республикалық бюджет
2000
2001
2002
2003
2004
Түсімдер 100 100 100 100 100
Табыстар 83,2 80,3 89,5 89,9 91,5
Салық түсімдері 83,6 79,6 90,6 93,0 91,2
Салықтан тыс түсімдер 9,0 14,9 8,2 6,1 8,1
Капиталмен жасалған операция-
лардан түскен табыстар 7,4 5,5 1,2
Алынған ресми трансферттер 15,0 17,2 8,7 8,0 6,8
Кредиттерді қайтару 1,8 2,5 1,9 2,1
Шығыстар 100 100 100 100 100
Шығындар 93,9 94,7 95,0 94,9 95,3
Жалпы сипаттағы мемлекеттік
қызметтер 6,6 7,5 6,1 6,0 6,5
Қорғаныс 4,4 5,6 5,7 5,5 5,1
Қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік 9,9 10,5 11,3 10,0
Білім беру 3,6 4,2 3,0 3,2 3,6
Денсаулық сақтау 2,0 2,9 2,2 2,6 3,1
Әлеуметтік қамсыздандыру
және әлеуметтік көмек 40,5 32,8 30,5 27,5 24,6
Тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық … … … 1,4 2,8
Мәдениет, спорт, туризм
және ақпараттық кеңістік 1,2 1,2 1,5 1,8 2,0
Отын –энергетикалық кешен … 1,2 1,4 1,2
Ауыл, су, орман шаруашылығы,
балық шаруашылығы және
қоршаған ортаны қорғау 2,4 4,2 4,7 5,9 6,8
Өнеркәсіп және құрылыс 1,8 0,8 0,8 0,2 0,2
Көлік және байланыс 4,2 5,5 7,5 8,1 8,7
Өзгелер 2,7 6,3 2,5 9,3 5,4
Борышты өтеуге қызмет көрсету 9,4 7,8 7,1
Ресми трансферттер 11,3 9,5 15,8 12,7 15,1
Кредиттеу 6,1 5,3 5,0 5,1 4,7
Жергілікті бюджет
Түсімдер 100 100 100 100 100
Табыстар 85,5 86,4 78,3 73,1 64,3
Салық түсімдері 95,9 94,7 97,4 96,7 94,4
Салықтан тыс түсімдер 3,7 4,2 1,4 1,6 2,3
Капиталмен жасалған опера-
циялардан түскен табыстар 0,4 1,1 1,2 1,8 3,3
Алынған ресми трансферттер 13,7 12,2 19,9 25,3 34,3
Кредиттерді қайтару 0,8 1,4 1,8 1,6 1,4
Шығыстар 100 100 100 100 100
Шығындар 99,0 97,1 97,7 98,5 98,9
Жалпы сипаттағы мемлекеттік
қызметтер 3,5 4,0 3,3 4,5 3,6
Қорғаныс 1,4 1,5 1,8 1,5 1,6
Қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік 3,7 3,7 4,3 3,8
Білім беру 23,6 22,6 27,2 27,7 27,2
Денсаулық сақтау 15,5 12,7 15,3 15,7 17,4
Әлеуметтік қамсыздандыру
және әлеуметтік көмек 6,7 8,0 9,3 8,5 6,5
Мәдениет, спорт және ақпараттық
кеңістік 4,3 3,2 3,8 4,4 4,6
Отын-энергетикалық кешен және
жер қойнауын пайдалану … … … 0,2 1,5
Тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық 7,4 8,0 6,4 7,3 11,0
Ауыл, су және орман, балық шаруа-
шылығы, қоршаған ортаны қорғау 0,9 0,9
Өнеркәсіп және құрылыс 0,2 0,3 0,3 0,5 0,1
Көлік және байланыс 7,4 4,8 4,3 5,5 5,5
Өзгелер 7,4 8,3 10,0 6,6 4,5
Борышты өтеуге қызмет көрсету 0,1 0,2 0,2
Ресми трансферттер 18,0 22,0 12,7 12,2 10,8
Кредиттеу 1,0 2,9 2,3 1,5 1,1
Қорытынды
Қорытындылай келе, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы деп өнім
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорындардың қаржысын ұйымдастыруда елеулі өзгерістер
Кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысандары мен олардың мөлшерін ажырата білген
Нарықтык экономика және меншіктің әр түрлі түрлеріне негізделген
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Ілиясов Қ.Қ. Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық - Алматы
Омирбаев С.М. Финансы Астана 2003 ж.
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник.
Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы. Учебник.- М.: 2001.
Мамыров Н.К., Саханова А.Н. и др. Государство и
Алматы: Экономика, 2002.
Берлин С.И. Теория финансов. Учебное пособие. — М.:
Қүлпыбаев С. және басқалары. Қаржы теориясы. Оку құралы.
Алматы: Мерей, 2001.
Финансы, Деньги, кредит. Учебник. Под.ред. О.В. Соколовой. -
ЮРИСТ, 2001.
«Экономикалық теория негіздері», оқулық.-Алматы, «Санат», 1998
Назарбаев Н.Э. «Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімдік (2030ж.дейінгі) даму
10.С.М. Орақбаев , Ғ.Л. Тойғанбаев , Ғ.К. Құнтақбаев
Шаруашылық жүргізуші субьектілер қаржысының мазмұны
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысы
ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУШІ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫСЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІКТЕР
ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫ ҚОРЛАРЫ ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Шаруашылық жүрпзуші субъектілердің қаржысы
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің сыныптамасы
Шаруашылық жүргізуші субъектісінің кірісі мен шығысының теориясы
Коммерциялық негізде жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысы
Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер
Кәсіпорын капиталының құрылуы