Кәсіпорындарды бағалау қажеттілігі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПОРЫН БИЗНЕСІН БАҒАЛАУДЫҢ АЛҒАШҚЫ ҚАДАМЫ.............................................................................................................................
1.1 Кәсіпорындарды бағалау қажеттілігі.......................................................
1.2 Бағалау қызметінің құқықтық аспектілері................................................
1.3 Бағалау қызметін нормативтік реттеу......................................................
1.4 Кәсіпорын бағалауының құндық қажеттілігі............................................
2 БИЗНЕСТІ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ..........................
2.1Салыстырмалы әдіс......................................................................................
2.2 Табыстық әдіс..............................................................................................
2.3 Шығындық әдіс............................................................................................
3 ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
3.1 Кәсіпорын бизнесін шығын әдісімен бағалау............................................
ҚОРЫТЫНДЫ.....................................................................................................
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..........................................................
ҚОСЫМША А
КІРІСПЕ
Елімізде нарықтық қатынастардың дамуына байланысты бизнесті бағалаудың қажеттілігі де
Бизнесті бағалау өтімділігі төмен акциялары бар жабық кәсіпорындардың немесе
Бизнесті бағалаудың қажеттілігі инвестициялау, несиелендіру, сақтандыру, салық салу қорын
Бизнесті бағалау міндетті түрде кәсіпорынды қайта құрылымдаудың негізделген бағытын
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуімен байланысты елімізде еңбек және әлеуметтік
Бұл дипломдық жобаның тақырыбы: «Кәсіпорынның бизнесін бағалау». Осы аталған
Ол үшін ең алдымен жалпы кәсіпорындардың бизнесін бағалаудағы оның
Әдістемелік тараудың басты ерекшелігі болып, оның алдындағы бөлімге қарағандағы
Келесі маңыздылығы жағынан кем емес, барлық дипломдық жұмысымыздың қорытындысы
1 КӘСІПОРЫН БИЗНЕСІН БАҒАЛАУДЫҢ АЛҒАШҚЫ ҚАДАМЫ
1.1 Кәсіпорындарды бағалау қажеттілігі
Қазіргі кезде Қазақстанда жылжымайтын мүлік нарығының қалыптасуы жүріп жатыр.
Жылжымайтын мүлік дегеніміз – бұл физикалық обьекті, олардың кеңістіктегі
Бағалау қызметінің дамуы Қазақстанда экономикалық нарықта өту
Қазіргі уақытта Қазақстанда бағалау қызметінің құқықтық базасы қалыптасты ,
Бағалау туралы заң Қазақстан Республикасының Конституциясында негізделіп, әр түрлі
бірінші топ - ҚР АК заң жинағы;
екініші топ - заңды күйі бар ҚР-ң заңдары және
үшінші топ - ҚР үкімет қаулысы;
төртінші топ - ҚР халық банкін басқаруы;
бесінші топ - министрлік және қабылданған бұйрықтар;
алтыншы топ - бағалау стандарты;
жетінші топ - нұсқаулар, хаттар, басқа құжаттар.
Заң бағалаудың нарықтық немесе басқа обьектілердің құндарын орнату мақсаты
Заңда айтылғандай, бағалаушы көмегі мен орындалатын бағалау қызметінде кәсіпкерлік
Бағалау қызметінің субьектілері төрт статияға байланысты - бағалаушылар,
Бағалаудың формасына келер болсақ, онда заңға байланысты бағалау міндетті
Заңға сәйкесті (6 бет) міндетті бағалау жеке тұлғалардың жылжымай-тын
Бағалауды құқықты түрде орындау сөзсіз оңай болғандықтан немесе
Бағалауды жүргізу негізгі (7 ст.) үшін ҚР азаматтық заң
Заң шығару актісін қарастырғанда, обьектінің бағалануы, сонымен қатар, қайталануы
Жүргізілген бағалау нәтижесімен есеп беруі екі дана болуы керек,
Заңды бағалаушы арасында 11 ст. сәйкесті бағалаушы бағалау әдісін
Заңды тұлға бағалаушы формасы түрінде құрылған коммерциялды емес кәсіби
12 ст. байланысты бағалаушы: бағалық қызметінің орындалуында заң шартын
Бағалаушы: бағалау қызметі аймағында нормалы құқық актілерінің талаптарының
Тапсырушы міндеті: келісімге сәйкес бағалаушы үшін өзіндік уақытқа және
17 ст. сәйкес бағалаушымен тапсырушы арасында бағалау қызметі тек
Заңға сәйкес ҚР жеке және компонентті жекеменшіктерін бағалауына 19
бағалау қызметі аймағында мемлекеттік реттеу және тексеу;
нормативтік құықтық актілерді талдау және өз компетенциясы шегінде мақұлдау,
өңдеуде өз компетенциясы шегінде қатысуы, сондай - ақ бағалау
бағалау қызметінің барлық субьектілері үшін бірдей жағдай жасау жолымен
мүлікті бағалауда лицензиялау қызметі;
бағалаудың квалификациясын жоғарлатудағы дайындыққа және қайта дайындауға қатысу;
бағалау қызметіне байланысты бағалау қызметінің субьектілеріне консультативті көмек
ҚР құқықтандырылуына сәйкес басқада қызметтері:
Заңға сәйкес және ҚР «Лицензиялау туралы» заңына сәйкес ҚР
Бағаланатын қызмет сұрақтары бойынша басқа мемлекеттік ұйымдармен өзара әрекет
Жоғарыда көрсетілгендей, аталған түрдегі қызмет етуде көптеген нарықтық қатысушылар
Қазақстанда жағдай бойында бағаланушыларды таңдау сайыстық әдет негізінде құрылған,
Сонымен, мысалы, ұйымдарды таңдау сайысы өткізіледі, мемлекеттік жеке иеленушілік
Ең маңызды сұрақтардың бірі меншік объектісінің құны туралы сұрақ
Бағалау қызметі біздің еліміздегі экономикалық дамуды болашақта арттыратын инфрақұрылымды
Нарықтық экономикаға өту кәсіпорындардан ғылыми-техникалық прогресс, шаруашылық нысандар мен
Мұндағы маңызды рөлді шаруашылық субъектілердің қызметін экономикалық талдауға бөлінеді.
Кәсіпқой бағалаушы өз қызметінде әрқашан да белгілі бір мақсатты
Бағалау мақсаты әдетте, клиентке инвестициялық шешім қабылдауға, мәміле жасасуға,
Бағалау жұмыстарын жүргізуде қатысатын жақтар өз қызығушылықтары үшін әрекеттене
Бизнесті бағалау төмендегілер үшін жүзеге асырылады:
фирманың не кәсіпорынның ағымдағы басқару тиімділігін арттыру;
қор нарығында кәсіпорынның акцияларын, облегацияларын сатып алу-сату;
негізделген инвестициялық шешім қабылдау;
кәсіпорынның оның иесімен толықтай не бөлшектеп сатып алынуы не
ортақ иеленушілердің біреуі келісім-шартты бұзған не қайтыс болған жағдайда
кәсіпорынның қайта құрылымдануы. Кәсіпорынның жойылуы, бірігуі, холдинг құрылымынан өздігінен
кәсіпорынның даму жоспарын құру.стратегиялық жоспарлау процесінде фирманың болашақ табысын,
кәсіпорынның несие алуға қабілеттілігі несиелендіру кезіндегі кепілдік құнын анықтау.
активтер құнын жоғалту алдында есептеліну қажеттілігі туатын сақтандыру процесі
салық салу. Салық салу базасын анықтау кезінде кәсіпорын табысының,
негізделген басқарушылық шешімдерін қабылдау. Инфляция кәсіпорынның қаржылық есебін тежейді,
бизнес дамуын инвестициялық жобалау. Бұл жағдайда оның негізделуі үшін
Бағалаудың негізділігі мен шындыққа сай келуі көбіне бағалау бағытының
Бағалау мемлекеттік, өкімет субъектілері жергілікті білім беру не жеке
Бағалау объектілерінің ішінде ерекше орынды бизнес (кәсіпорын, ұйым, компания)
Кәсіпорынның мүліктік кешенінің құрамына оның мақсаттарына жету үшін, шаруашылық
Бизнесті бағалау кезінде кәсіпорын заңды тұлға бола отырып, шаруашылық
Кез келген бизнестің негізін белгілі бір ұйымдық кәсіпкер-құрылым аумағында
Кез келген тауар тауар сияқты бизнес те сатып алушы
Сонымен қатар басқа бизнестің, жаңа кәсіпорынның дүниеге келуі не
Пайдалылық пен шығындар жиынтығы бағалаушымен есептелінетін нарықтық құнның негізі
Бизнес тауардың барлық қасиеттеріне ие және сатып алу-сату объектісі
«Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» заңына сәйкес бағалауда мынадай
Баға-бұл:
1) Бағалау объектілерінің құны туралы бағалаушылардың ғылыми негізделген пікірі;
2) Бағалау объектілерінің мүмкін болатын нарықтық құнының анықталуы.
Бағалау объектісі - бұл осыған қатысты бағалауды жүзеге асыратын
Бағалау тақырыбы - бұл меншік құқығының әр түрлі тұрпаты.
Толық меншік құқығы - меншікті иелену, пайдалану және өкімдену
Бағалау күні - Бағалау объектісінің мүмкін болатын нарықтық немесе
Бағалау туралы есепті жасау күні - Бағалау туралы есепке
Бағалау қызметтер - бұл оның нәтижелерін қолдану сферасы: қозғалмайтын
Бағалау мақсаты - бұл баға түрінің анықталуы және бағалауды
Тапсырыс беруші – Орындаушы - бағалаушының қызметін тұтынушы, Келісім-шарт
Бағалаушылар − Бағалауға және Бағалау туралы есепті құруға қатысушылар,
Бағалау қызметінің ерекшеліктері - осыларға сәйкес бағалау қызметінің субъектілерімен
Бағалау практикасының ережелері - осыларға сәйкес бағалау жұмыстары жүргізуі
1.2 Бағалау қызметінің құқықтық аспектілері
Бағалау қызметін кәсіптік реттеу жағдайы әлемдік тәжірибедегідей, екі басты
Соғыстан кейінгі және 1980 – 1990 жылдардағы Еуропада бір
Оған сипатты жағдай қазіргі кезде Қазақстанда да бар. Жылжымайтын
Жылжымайтын мүлікті бағалау оны басқару сапасында интегралды көрсеткіш алу
Сонымен реттеу механизмі, функционалды басқару моделінен кейін, өзіндік сапа
Әлемдік тәжірибеде мемлекеттік кәсіптік басқаруда бағалау қызметі жылжымайтын мүлік
Мүліктің бөлінуі жылжымайтын мүлік және жылжитын мүлік сонау
Жылжымайтын мүлік түсінігі жер теліміне бекітілген имарат пен ғимарат
Ештеңеге қарамай заңгер түсінікті барлық өлкеге түсінікті болмаса да,
ҚР АК 115 ст. азаматтық құқық обьектісі былай
қамқор мүлігі және құқық;
қамқор емес мүлігі және құқық.
Қамқор мүлігі және құқық мүлік анықтайды терминдар «мүлік» түсінігін
Жылжымайтын мүлікке тағы жылжымайтын затты жатқызуға болады.
ҚР АК 117 ст. Жылжымайтын мүлікке жататындар: жер телімдері,
Жоғарыда көрсетілгендей жылжымайтын мүлікті басқа орынға ауыстырған уақытта оны
Сондай – ақ жылжымайтын мүлікті мемлекеттік тіркеуден өтуі керек:
Жеке меншік құқық басқада құқықтар мемлекеттік тіркеулер өтуі керек
Тіркеуден өткеннен кейін бұл норма жеке меншік құқық, жерді
Бағалаушылардық Қазақстандық ассоциасындың стандартына сәйкес (СТАНДАРТ ФС ҚР 14640
Жылжымайтын мүлікпен жасасқан шарттар мемлекеттік тіркеу органдары, мемлекеттік жылжымайтын
Мемлекеттік тіркеу тәртібі және тіркеуден босату тәртібі ҚР Президентінің
7 ст. Құқықты кадастырды жүргізетін Орталық және Әділет Министірлігі
Егер шет елге көңіл бөлсек, онда англо – америкалық
Кейінгі және жаңа жеке меншік иесі. Жанама жаңа
Еуропалық система мемлекеттік жылжымайтын құқық кеіплін ұсынады. Барлық
1.3 Бағалау қызметін нормативтік реттеу
Бағалау қызметін құқықтық реттеу № 109-ІІ 2000 жылдың 30-қарашасындағы
Республика заңына сәйкес жүргізілген бағалау өзімен бірге белгілі бір
Заңға сәйкес нарықтық құнды анықтауа бағытталған және лицензиясы
Осылайша, объектінің құны туралы тұжырымдаманың, яғни бағалау туралы есептің
Біздің еліміздегі бағалау қызметі сонымен бірге басқа да нормативтік
2001 жылдың 2-қараша айында шыққан №1389 «Мүлікті бағалау қызметін
2001 жылдың 6-маусымында шыққан Бағалау стандарттарының бекітілуі турал бағалау
«Кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде бағалаудың әдістеріне қойылатын талаптарды бағалау
«Бағалау туралы есептің нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптардың бағалау
«Жылжымайтын мүлікті (мүліктік кешен ретінде кәсіпорындарды санамағанда) бағалау
«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарттарының іске қосылуы мен бекітілуі туралы»
Бағалау стандарттары ең алдымен Қазақстан Республикасының аумағында қызмет атқаратын
1.4 Кәсіпорын бағалауының құндық қажеттілігі
Жылжымайтын мүлік біздің заманымызда ең басты, әрі ең тиімді
Бағалаудың әр түрлі әдістері оқшауланған түрде қолданылмайды. Керісінше олар
Бағалау қызметтер бұл оның нәтижелерін қолдану сферасы: қозғалмайтын мүлік
Жылжымайтын мүлікті пайда көзі ретінде пайдалану ол нарықта коммерциялық
Нарықтық экономиканың дамуы меншіктің көптүрлілігіне және меншік иесінің қайта
Ең маңызды сұрақтардың бірі меншік объектісінің құны туралы сұрақ
Бағалау жұмыстарын жүргізуде қатысатын жақтар өз қызығушылықтары үшін әрекеттене
Бизнесті бағалау төмендегілер үшін жүзеге асырылады:
фирманың не кәсіпорынның ағымдағы басқару тиімділігін арттыру;
қор нарығында кәсіпорынның акцияларын, облигацияларын сатып алу-сату;
негізделген инвестициялық шешім қабылдау;
кәсіпорынның оның иесімен толықтай не бөлшектеп сатып алынуы не
ортақ иеленушілердің біреуі келісім-шартты бұзған не қайтыс болған жағдайда
кәсіпорынның қайта құрылымдануы. Кәсіпорынның жойылуы, бірігуі, холдинг құрылымынан өздігінен
кәсіпорынның даму жоспарын құру.стратегиялық жоспарлау процесінде фирманың болашақ табысын,
кәсіпорынның несие алуға қабілеттілігі несиелендіру кезіндегі кепілдік құнын анықтау.
активтер құнын жоғалту алдында есептеліну қажеттілігі туатын сақтандыру процесі
салық салу. Салық салу базасын анықтау кезінде кәсіпорын табысының,
негізделген басқарушылық шешімдерін қабылдау. Инфляция кәсіпорынның қаржылық есебін тежейді,
бизнес дамуын инвестициялық жобалау. Бұл жағдайда оның негізделуі үшін
Бағалаудың негізділігі мен шындыққа сай келуі көбіне бағалау бағытының
Бағалау мемлекеттік, өкімет субъектілері жергілікті білім беру не жеке
Бағалау объектілерінің ішінде ерекше орынды бизнес (кәсіпорын, ұйым, компания)
Кәсіпорынның мүліктік кешенінің құрамына оның мақсаттарына жету үшін, шаруашылық
Бизнесті бағалау кезінде кәсіпорын заңды тұлға бола отырып, шаруашылық
Кез келген бизнестің негізін белгілі бір ұйымдық кәсіпкер-құрылым аумағында
Кез келген тауар тауар сияқты бизнес те сатып алушы
Сонымен қатар басқа бизнестің, жаңа кәсіпорынның дүниеге келуі не
Пайдалылық пен шығындар жиынтығы бағалаушымен есептелінетін нарықтық құнның негізі
Бизнес тауардың барлық қасиеттеріне ие және сатып алу-сату объектісі
Құндық факторлар мен бизнес сипаттамаларын сараптау нәтижесі болып бағаланатын
2 БИЗНЕСТІ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
2.1 Салыстырмалы әдіс
Салыстырмалы, немесе компания-аналог әдісі бір мемлекет ішіндегі және бір
Бұл әдіс кәсіпорындар акциялары бағасының бағаланатын кәсіпорындағы бағамен ұқсастығына
Компания-аналогтар ұғымында бағаланатын компания үшін салыстыруға негіз бола алатын
Салыстырмалы әдісте фирманың меншікті капиталының құндылығы жеткілікті дәрежеде қалыптасқан
Салыстырмалы әдістің қолданымдылығын сонымен қатар нәтижелік шаманың объективтілігін дәлелдейтін
Біріншіден, бағалаушы бағдар ретінде қолайлы кәсіпорындарға нақты нарықта қалыптасқан
Екіншіден, салыстырмалы әдіс алтернативті инвестициялар принцыпына негізделеді. Инвестор өз
Үшіншіден, кәсіпорынның бағасы өндірістік және қаржылық мүмкіндіктерін, нарықтағы жағдайын,
Салыстрмалы әдістің негізгі артықшылығы бағалаушы қолайлы кәсіпорындардың нақты сатып
Салыстырмалы әдіс ретроақпаратқа сүйенеді және кәсіпорынның нақты қол жеткізген
Салыстырмалы әдістің басқа ерекшелігіне берілген инвестиция объектісіне сұраныс пен
Салыстырмалы әдісті қолдану мүмкіндігі белсенді қаржы нарығының болуына тәуелді,
Бағалаудың мақсатына, объектісіне, нақты шарттарына қарай салыстырмалы әдіс үш
компания-аналог тәсілі;
мәміле тәсілі;
салалық коэффиценттер тәсілі.
Компания-аналог немесе капитал нарығының тәсілі ашық қор нарығында қалыптасқан
Мәміле немесе сату тәсілі кәсіпорынды толықтай не оның акцияларының
Салалық коэффицент немесе салалық қатынастар тәсілі белгілі қаржылық параметрлер
Сонмен қатар салыстырмалы әдіс максималды салыстырымдылықты қамтамасыз ету үшінтүзетулер
Кәсіпорынды компания-аналог әдісімен бағалау процесі келесідей кезеңдерден тұрады:
Қажетті ақпаратты жиану;
Ұқсас кәсіпорындар тізімін жасау;
Қаржылық талдау;
Бағалау мультипликаторларын есептеу;
Құнының қорытынды мөлшерін анықтау;
Қорытынды түзетулер енгізу;
Салыстырмалы әдіс кезінде ақпараттың екі түрі қолданылады:
нарықтық;
қаржылық.
Нарықтық ақпарат бағаланатын компанияның акцияларын сатып алу-сату бағалары туралы
Қаржылық ақпарат әдетте бухгалтерлік және қаржылық есеп түріндегі ақпарат,
Салыстырылатын компанияларды таңдау. Ол бірнеше кезеңде жүзеге асырлады:
ұқсас аналогтар тізімі мен саны анықталады;
«кандидаттар» тізімі жасалып, негізгі ұқсастықтары анықталады;
қорытынды тізім жасалады.
Баға мультипликаторларының сипаттамасы. Кәсіпорынның меншікті капиталының құнын салыстырмалы әдіспен
Құнның қорытынды мөлшерін қалыптастыру. Бұл процес үш негізгі кезеңнен
мультипликатор мөлшерін таңдау;
аралық нәтижелерін салмақтау;
қорытынды түзетулер енгізу.
2.2 Табыстық әдіс
Табыстық әдіс логикасы кәсіпорынды бағалауда инвестордың күтуін ең анық
Ақша ағымын дисконттау әдісі
Әдетте бизнесті нарықтық бағалау көбіне оның болашағының қаншалықтыжақсы болатынына
Мұнда осы табысты меншік иесі қашан алатыны және ол
Әдістің мән-мағынасы. Бизнестің құнын ААД әдісімен анықтау кез келген
Бағалаудың берілген әдісі инвестициялық уәжді ескергендегі ең қолайлы болып
Ақша ағымын дисконттау әдісі қолданыстағы кез келген кәсіпорынды бағалауда
Кәсіпорынды ақша ағымын дисконттау әдісімен бағалаудың негізгі кезеңдері:
Ақша ағымының моделін таңдау;
Болжау кезеңінің ұзақтығын анықтау;
Өткізуден түскен жалпы табысты ретроспективті сараптама және болжау;
Шығынды болжау және сараптау;
Инвестицияларды болжау және сараптау;
Болжау кезеңінің әр жылдық ақша ағымының көлемін есптеу;
Дисконт мөлшерлемесін анықтау;
Болжаудан кейінгі кезеңдегі құн мөлшерін есептеу;
Болжаудан кейінгі кезеңдегі құн мен болашақ ақша ағымдарының ағымдық
Қорытынды түзетулерді енгізу;
Ақша ағымының моделін таңдау. Бизнесті бағалауда ақша ағымының екі
1.1-кесте – Меншікті капитал үшін ақша ағымының моделі
Іс-әрекет Көрсеткіш
Салық төлегенннен кейінгі таза табыс
Қосу
Қосу (азайту)
Қосу (азайту)
Қосу (азайту)
Қорытынды
Осы модельге сәйкес барлық инвестициялық каитал үшін кәсіпорынның меншікті
Берілген модель әсіресе көп салалы бизнесті бағалауда қолайлы. Ақша
1.2 -кесте – Барлық салынған капитал үшін ақша ағымының
Іс-әрекет Көрсеткіш
Пайыздар мен салықтарды төлегенге дейінгі табыс
Азайту
Қосу
Қосу (азайту)
Қосу (азайту)
Қорытынды
Екі модельде де ақша ағымы (ағымдық бағада) номиналды негізде
Болжау кезеңінің ұзақтығын анықтау. ААД әдісіне сәйкес кәсіпорынның құны
Болжаулы кезеңнің баламалылық ұзақтығының анықтамасы – бұл оңай мәселе
Өткізуден түскен жалпы табысты ретроспективті сараптама және болжау. Жалпы
шығарылатын өнім номенклатурасы;
өнімнің шығару көлемі мен бағасы;
кәсіпорын өсуінің ретроспективті қарқыны;
өнімге деген сұраныс;
инфляция қарқыны;
қолда бар өндіріс қуаттылығы;
капитал салымдарының болашағы мен мүмкін болатын салдары;
сұраныстың жарқын болашағын анықтайтын экономикадағы жалпы жағдай;
қазіргі бәсекелестік деңгейін ескергендегі нақты саладағы жағдай;
бағаланатын кәсіпорынның нарықтағы үлесі;
болжаудан кейінгі кезеңдегі өсудің ұзақмерзімді қарқыны;
берілген кәсіпорын менеджерлерінің жоспарлары.
Жалпы табыстың болжауы кәсіпорын мен толықтай сала қызметінің ретроспективті
Инфляция қарқыны белгілі бір уақыт аралығындағы баға деңгейінің орташа
∑ P1∙ G1
Ip = –––––––– ,
∑ P0∙ G1
мұнда Ip − инфляция индексі;
P1 − сарапталған кезеңдегі бағалар;
P0 − алғашқы кезеңегі бағалар;
G1 − сарапталған кезеңдегі өткізілген тауар саны.
Кез келген сала ішінде ең аз дегенде бірнеше
1) осы уақытта кәсіпорын иелігіндегі нарық үлесін;
2) осы үлес өзгерісінің ретроспективті тенденциясын;
3) кәсіпорынның бизнес-жоспарын. Әсіресе кәсіпорын нарықтағы өз үлесін қандай
4) негізгі бәсекелестердің жағдайларын сараптаптау.
Шығынды болжау және сараптау. Берілген кезеңде бағалаушы мынаны істеуге
шығын құрылымын, әсіресе тұрақты шығын мен ауыспалы шығын қатынасын
шығынның әр категориясы үшін инфляциялық күтімді бағалау;
қаржылық есепте болатын, бірақ болашақта кездеспейтін төтенше және бір
активтердің бүгінгі санына және болашақтағы өсімі мен шығысына қарай
болжанған қарыздар деңгейіне негізделіп, пайыздарды төлеудің шығындарын есептеу;
болжанатын шығындарды бәсекелес кәсіпорындардың сәйкес көрсеткіштерімен немесе ұқсас орташа
1-сурет. Инвестицияларды болжау мен сараптау
Инвестицияларды болжау мен сараптау. Бұндай сарсаптау үш негізгі компаненттен
Дисконттау мөлшерлемесін анықтау. Техникалық, яғни математикалық көзқараспен дисконттау қойылымы
Дисконттау қойылымын есептеу бағалау үшін негіз болып қандай ақша
R=Rf +β ∙(Rm - R f)+S1+S2+C ,
мұнда R – инвестормен талап етілетін (меншікті капитал үшін)
Rf – тәуекелсіз табыс қойылымы;
β – бета коэффиценті (мемлекетте болып жатқан макроэкономикалық және
Rm – нарықтың жалпы табыстылығы (құнды қағаздардың орташа нарықтық
S1 – кіші кәсіпорындар үшін сыйақы;
S2 – жеке компанияларға тән тәуекел үшін сыйақы;
C – мемлекеттік тәуекел.
Бета коэффиценті тәуекел өлшемі болып табылады. Қор нарығында тәуекелдің
Компания акцияларының бір кезең бойынша жалпы табыстылығы:
P1 – P0 + D
R = ────────
P0
мұнда P1 - кезеңнің соңына қарай акцияладың
P0 - кезеңнің басындағы акцияладың нарықтық құны;
D – кезең бойына төленген дивидендтер.
Тұтқасыз бета – бұл компанияның қарызы болмаған кезде онда
Тұтқасыз бетаны есептеу формуласы:
Bu = Bl / 1 + (1 – t)
мұнда Bu – тұтқасыз бета;
B l – тұтқалы бета;
t − компания үшін салық қойылымы;
wd – капитал құрылымындағы қарыз үлесі;
we – меншікті капитал үлесі.
Нарықтың жалпы табыстылығының көрсеткіші болып ортақ нарықтық табыстылық индексі
Дисконтау мөлшерлемесінің кумулятивті құрылым әдісінің формуласы:
E(Ri) = Rf + RPm + RPs + Rpu
мұндағы E(Ri) – i құнды қағазына күтіліп отырған
Rf – бағалау күніндегі жағдайы бойынша тәуекелсіз құнды
RPm − акцияларға тәуекел үшін жалпы «нарықтық» сыйақы;
RPs − кіші компаниялар үшін тәуекел үшін
Rpu − белгілі компанияның жүйелі емес
Барлық инвестицияға салынған ақша үшін меншікті және қарыз қаражаттың
Капиталдың орта салмақталған құны:
WACC = kd (1 – tc) wd + kp
мұнда kd – қарыз капиталды тарту құны;
tc – кәсіпорынның табысына салық мөлшерлемесі;
wd – кәсіпорын капиталының құрылымындағы қарыз капитал үлесі;
kp – акционерлік капиталды тарту құны (артықшылықты акциялардың);
wp – кәсіпорын капиталының құрылымындағы артықшылықты акцияларды үлесі;
ks − акционерлік капиталды тарту құны (жай акциялардың);
w s − кәсіпорын капиталының құрылымындағы жай акциялардың үлесі.
WACC- ты қолдану жағдайлары. Мысалыға, сатып алушы компанияны сатып
Болжаудан кейінгі кезеңдегі құн мөлшерін есептеу. Постболжаулы кезеңдегі құн
Бизнестің даму болашағына қарай болжаудан кейінгі кезеңде әдістердің біреуін
жойылу құнының әдісі. Берілген әдіс болжаудан кейінгі кезеңде компанияның
таза активтер әдісі. Есептеу техникасы жойылу құнын есептеу техникасына
сатылу мүмкіндігінің әдісі. Ол салыстырмалы компанияларды сату бойынша ретроспективті
Гордон моделі. Модель бойынша болжаудан кейінгі кезеңнің жылдық табысы
Гордон моделіне сәйкес соңғы бағаны есептеу мына формуламен арқылы
V(term) = CF( t +1 ) / (Rd –
мұнда V (term) – болжаудан кейінгі кезеңдегі құн;
CF( t +1 ) – болжаудан кейінгі кезеңнің
R d − дисконттау мөлшерлемесі;
g − ақша ағымы өсуінің ұзақмерзімді қарқындары.
Болжаудан кейінгі кезеңдегі құн мен болашақ ақша ағымдарының ағымдық
Бағалауда ААД (ақша ағымын дисконттау) әдісін қолдану кезінде божау
Бизнес құнының алдын-ала жасалған мөлшері екі құраушыдан тұрады:
болжау кезеңі аралығындағы ақша ағымдарының ағымдық құны;
болжаудан кейінгі кезеңдегі құнның ағымдық мәні.
Қорытынды түзетулерді енгізу. Кәсіпорын құнының алдын-ала жасалған мөлшетін анықтағаннан
Біріншісі құнды есептеу кезінде кәсіпорынның тек өндірісте, пайда табуда,
Екіншісі – меншікті айналым капиталының нақты мөлшерін есептеу. Дисконтталған
Кәсіпорынды ААД әдісімен бағалау нәтижесінде өтімді акцияладың басқару қоржынының
Табысты капитализациялау әдісі.
Табысты капитализациялау әдісі де бизнесті бағалаудың табыстық тәсілдерінің бірі
Бұл әдістің мән-мағынасы мына формулада жатыр
Таза табыс
Бағалау құны = ——————————————
Капитализация қойылымы
Табысты капитализациялау әдісі әсіресе кәсіпорын болашақта ұзақ мерзім ішінде
Жылжымайтын мүлікке қарағанда бизнесті бағалауда бұл әдіс бағаланатын кәсіпорындардың
Қабылданған табыс базасына қарай әдістің бірқатар түрлері бар. Мысалыға,
таза табыстың;
салықтарды төлегенге дейінгі табыстың;
нақты төленген дивидендтер;
потенциалды дивидендтер.
Табысты капитализациялау әдісін қолдану әдетте мынадай кезеңдерді қарастырады:
Қаржылық есептің, оның нормализациясы мен (қажет болған жағдайда) трансформациясының
Капитализацияланатын табыстың мөлшерін таңдау;
Капитализациялау қойылымын есептеу;
Құнның мөлшерін алдын-ала анықтау;
Функционалды активтердің болуына (ондай активтер болған жағдайда) түзету жүгізу;
Бағаланатын үлестің бақылаушы не бақылаушы еместігіне, сонымен қатар өтімділігінің
Қаржылық есепті сараптау. Кәсіпорынның активтерін бағалау мақсатында қаржылық есебін
Кәсіпорынның қаржылық есебін сараптау кезіндебағалаушы міндетті түрде олардың нормализациясын
Төтенше және бір жолғы тарауларларына төмендегілер мысал бола алады:
активтерді сатудан түскен пайда мен шығын, әсіресе компания ондай
компанияның бір бөлігін сатудан түскен пайда мен шығын;
сақтандырудың әр түрінен түскен түсімдер;
сот шағымын қанағаттандырудан түскен түсімдер;
жұмыстағы ұзақ үзілістер не көтерілістердің салдары;
бағалардың аномалды ауытқуларының салдары.
Сонымен қатар бағалаушы бугалтерлік есепті жалпы қабылданған стандартқа келтіру
Түзету жүргізген кезге бағалаушы басты назарын мына тарауларға аударуы
«Дебиторлық қарыз»;
«Тауар-материалды қор»;
«Есептелген амортизация»;
«Негізгі қорлардың қалдық құны»;
«Кредиторлық қарыз».
Дебиторлық қарыз несиеге сату құнымен үмітсіз қарыздар бойынша
Тауар-материалды қордың құнына түзету кезінде бағалаушы ең аз құн
Тозу мен амортизацияны сараптау кезінде бағалаушы тозуды есептеудің жай
Қаржылық есепті сараптау кезінде бағалаушы бағаланатын кәсіпорынның өз міндеттемелеріне
Капитализацияланатын табыстың мөлшерін таңдау. Берілген кезең нәтижелері капитализацияланатын ағымдық
соңғы есеп беру жылының табысы;
бірінші болжау жылының табысы;
соңғы (3-5) есеп беру жылдары табысының орташа мөлшері.
Капитализацияланатын мөлшер ретінде не салықтарды төлегеннен кейінгі табыс, не
Көп жағдайда капитализацияланатын мөлшер ретінде соңғы есеп беру жылының
Капитализациялау қойылымын есептеу. Әдетте капитализация қойылымы кәсіпорындар үшін дисконттау
Математика тілімен айтқанда капитализация қойылымы – бұл бір уақыт
Сонымен капитализация қойылымын анықтау үшін ең алдымен сәйкес дисконт
капиталды активтерді бағалау моделі;
кумулятивті құрылу әдісі;
капиталдың ортамөлшерленген құн моделі.
Дисконттау қойылымы белгілі болғандағы капитализация қойылымы жалпы жағдайда
Rk=R∂ - g
мұнда, R∂ – дисконттау қойылымы;
g – табыстың не ақша ағымының ұзақмерзімді өсу жылдамдығы.
Соңғы уақытта табысты капитализациялау әдісі қарапайым операциялардың орындалу болып
Қызмет атқармайтын активтерге түзету жүргізу үшін активтердің белгілі бір
2.3 Шығындық әдіс
Бизнесті бағалаудың табыстық әдісін қолданғанда бағалаушы кәсіпорынның құнын шығындарын
Шығындық мүліктік әдістің негізгі өрнегі төмендегідей:
Меншікті капитал = Активтер – Міндеттемелер
Берілген әдістеме екі негізгі әдіспен ұсынылады:
таза активтер әдісімен;
жойылу құныны әдісімесімен;
Таза активтер әдісімен есептеу бірнеше этаптан тұрады:
кәсіпорынның жылжымайтын мүлігінің негізделген нарықтық құны анықталады;
көлік пен құралдардың нарықтық құны анықталады;
материалды емес активтердің құны есептелінеді;
қаржылық ( ұзақ және қысқа мерзімді) салымдардың нарықтық құны
тауар-материалдық босалқы қорлар ағымдық құнға аустырылады;
болашақ кезеңдердің шығындары бағаланады;
дебиторлық қарыздар бағаланады;
кәсіпорынның міндеттемелері ағымдық құнға аустырылады;
меншікті капиталдың құны кәсіпорын активтерінің негізделген нарықтық құнының сомасынан
Кәсіпорынның жылжымайтын мүлігінің негізделген нарықтық құнын анықтау. Кәсіпорның бизнесін
Шығын әдісі бірнеше кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең. Ғимарат және имараттар орналасқан жер телімінің құны
Екінші кезең. Қалпына келтіру құны немесе ғимарат пен имараттың
Қалпына келтіру құны – бағаланатын объектінің нақты бағалау күніне
Орынбасу құны деп пайдасы бағаланатын объект пайдасымен бірдей, бірақ
Қалпына келтіру немесе орынбасу құны есептелетіні есептемеде көрсетілуі тиіс.
Құрылыстың толық құнын анықау:
тура шығындар (материалдар құны, амортизациялық алып тастау, уақытша ғимараттар,
жанама шығындар архитекторлардың кәсіптік қызметтеріне төлем, инженерлік жобалауларына, заңгерлер
кәсіпкерлік кіріс.
Кәсіпкерлік кіріс салыстырмалы объект пайдасы және тәуекелімен есептегенде жобаны
Құрылыс
құны + Кәсіпкерлік табыс = Құрылыстың толық құны
Үшінші кезең. Ғимараттар мен имараттардың тозуының барлық түрі есптеледі,соның
Табиғи тозу – пайдаланумен, ескірумен, бұзылумен қызмет көрсету құнының
Функционалды тозу – оған тағайындалған функцияларды орындай алмауына байланысты
Экономикалық тозу – сыртқы факторлардың әсерінен актив құнын жоғарлатуы,
Төртінші кезең. Ұдайы өндіріс құны және жиынтық тозу арасындағы
Бесінші кезең. Ғимарат пен имараттың қалдық құнына жер телімін
Ғимарат пен имарат құнын бағалау. Ғимарат пен имарат құнын
Қалпына келтіру құнын немесе орынбасу құнын бағалау былай жүзеге
салыстыру бірлігі әдісі;
элемент бойынша есептеу;
бағалаудың индексті әдісі.
Салыстыру бірлігі әдісі. Бұл әдіс бірнеше кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең. Аналогтық құрылыс шығындары жайлы құрылыс шығындарына шығын
Екініші кезең. Үлес шығын нормативі жалпы ауданына немесе бағаланатын
Үшінші кезең. Бағаланатын объект ерекшеліктеріне түзетулер енгізіледі. Нәтижесінде:
Базалық бірлік құрылыс құны + Талап етілген аудан
= Базалық бірлік бойынша
+
− Бағаланатын объект ерекшеліктеріне түзетулер
=
= Барлығы * Жергілікті жағдайды ескергендегі мультипликаторлар = Толық
Ғимарат және имарат құнын элемент бойынша есептеу әдісі. Бағалаушы
ғимаратты бөлек элементтерге бөлу (іргетас, қабырға, каркас, шатыр және
салынып жатқан ғимараттың бағалау күніне нақты элементтерді қоюға талап
Элемент бойынша шығынды жинақтау.
1.3-кесте – Элемент бойынша есептеу әдісімен жиынтық шығындарды есептеу
Элемент Бірлік құны, долл. Ауданы, м² Жиынтық шығындар, долл.
1.Сыртқы қабырғалар
2.Іргетас қабырғалары
3.Еденді сәндеу
787 500
Ғимарат және имарат тозуын анықтау. Қалпына келтіру құны мен
Бағалау теориясында «тозу» термині бағалау объектісінің пайдалылығын жоғалтуы, және
Бағалау тәжірибесінде имараттар тозуы анықтайтын бірнеше әдістер қолданылады:
айыру әдісі;
өмір сүру мерзімі әдісі.
Айыру әдісі. Бұл әдіс тозудың барлық түрлері есептеуде қолданылады.
қалпына келетін табиғи;
қалпына келмейтін табиғи;
қалпына келетін функционалдық;
қалпына келмейтін функционалдық;
сыртқы (экономикалық).
Егер зақымды түзетуге кеткен шығындар көлемі бойынша қосылған құнға
Табиғи тозуды анықтау (бағалау). 2 және 3 кестелерінде табиғи
1.4-кесте – Қалпына келетін табиғи тозу мен құнсыздануды анықтау
Жұмыс Құны, долл.
Теліму жөндец
Су құбырларының жөндеуі
Ішкі бояу және әзірлеу
Қалпына келетін табиғи тозу барлығы 2 200
1 300
900
7 900
1.5-кесте – Қысқа өмір сүру мерзімінен қалпына келмейтін тозу
Компанент
Толық қайта өңдеу құны Фактілік немесе тиімді жасы Болжанған
Тозу, %
Тозу, долл.
Вентиляция
Канализация
Жылыту 12 000
10 000
12 000 5
5
5 15
30
25 33
17
20 3 960
1 700
2 400
1.6-кесте – Қалпына келмейтін ұзақ мерзімді элементтерге негізделіп пайда
Көрсеткіш Мөлшері, долл.
Қайта өңдеудің толық құны, долл. 70 000
Қалпына келетін табиғи тозу 7 900
Қысқа өмір сүру мерзімді қайта өңдеу компаненттерінің толық құны,
24 000
Ұзақ өмір сүру мерзімді қайта өңдеу компаненттерінің толық құны,
(1-2-3), долл.
38 100
Имараттың тиімді жасы, жыл 19
Имараттың экономикалық өмір сүру мерзімі, жыл 100
Ұзақ мерзімді өмір сүру компаненттерінің тозуы ( 5/6 *100),
Ұзақ мерзімді өмір сүру компаненттерінің құнсыздануы (4*7/100), долл.
7 239
Табиғи тозуды басқа әдісіті – экспрттік әдісті пайдаланғанда эксперт
1.7-кесте – Табиғи тозуды анықтау
Ғимарат элементі Қалпына келтіру құны, долл. Тозу, %
1 2 3 4
Іргетас
Энергия жүйесі
Ортаөлшемді мөлшерде тозу пайызын анықтау. Ғимарат тозу элемент пайызы
1.8-кесте – Орта өлшемді мөлшерде тозу пайызын анықтау.
Конструктиві элементі Ғимарат конструктивті элементінің үлес салмағы Тозу, %
1 2 3 4
Іргетас
Энергия жүйесі
Функционалды тозуды анықтау (бағалау). Табиғи тозу сияқты функционалды тозу
элементтерді қосуды талап ететін, жетіспеушіліктер;
элементтерді модернизациялау немесе ауыстыруды талап ететін жетіспеушіліктер.
Бірінші жағдайда ол бағалау кезіндегі талап етілген қосылуларды орындау
Екінші жағдайда функционалды тозу ескірген элементтерді ауыстыруға кеткен шығындармен
Қалпына келмейтін функционалды тозу бағалау объектісінің сапалы сипатамасында артықшылық
Жалға беруде жоғалту төлемі * Берілген жылжымайтын мүлік типіне
Сыртқы (экономикалық) тозуды анықтау. Мұндай тозу неготивті сртқы факторларға
жұпты сату әдісімен. Екі сәйкес объект салыстырылады. Біреуінің сыртқы
капитализацияны ренталық жоғалту әдісімен. Жалпы көлемді ренталық мультипликатор қолданылады.
Эконнмикалық тозу = Жалға беру құнын жоғалту * Жалпы
Өмір сүру мерзімі әдісі. Бұл әдіспен тохуды анықтағанда келесі
Объектінің экономикалық өмір сүру мерзімі – бұл пайда табу
Табиғи өмір сүру мерзімі – бұл ғимараттың өмір сүру
Тиімді жас – объектінің сыртқы түрін жағдайын есептегенде бағалауда
Объектінің экономикалық өмір сүруінен қалған мерзім – бағалау күнінен
Нормативті қызмет ету мерзімі – ғимараттар мен имараттардың нормативті
Қалпына келтіру құны тиімді және ғимараттардың экономикалық өмір сүру
_И_ = ЭВ
ВС
ЭЖ
мұндағы, И – тозу;
ВС – қалпына келтіру құны;
ЭВ – тиімді өмір сүру мерзімі;
ЭЖ – экономикалық өмір сүру мерзімі.
Бұл формула келесі түрде жазылу мүмкін:
_И_ = Қалпына келтіру құнының тозу пайызы
ВС
Өмір сүру мерзімі есептеме әдісімен жиынтық тозуды бағалауға және
3 ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
3.1 Кәсіпорын бизнесін шығын әдісімен бағалау
ЖШС «Биснес Инвест» кәсіпорны, Алматы қаласында орналасқан. ЖШС
Бұл кәсіпорын өзін барлық сырланынан көрсете білді сонымен қатар
Серіктестік Қазақстан Республикасының құқықтық тұлғасы ретінде тіркелген.
Жоғарыда айтылғандай кәсіпорын бизнесін шығын әдісімен бағалау үшін оның
Тозуын бағалау. Негізгі қорлардың тозуы норманивтік сарапрау жолдарымен белгіленді,
табиғи тозу;
функционалды тозу;
сыртқы (экономикалық) тозу.
Тозу – бұл табиғи, функционалды және басқа да уақыт
Мүліктің қалдық қалпына келтіру құны (Соц) толық қалпына келтіру
Соц.. = Св – Инак
Толық қалпына келтіру құнын анықтау.
Ғимаратар мен имараттардың және бітпеген құрылыстың толық қалпына келтіру
Св = V х К84 х К91 х Кт
мұндағы,Св – толық қалпына келтіру құны;
V – ғимаратар мен имараттардың толық көлемінің көрсеткіші;
К84, К91 – сәйкес жылға бағалардың өзгеру деңгейінің коэффициенті,
Кт – ағымдағы жыл бағаларының өзгеріс деңгейінің коэффициенті, ол
Удп – бірлік көрсеткіштің қалпына келтіру құны: 29 УПВС
Кк – УПВС-тің жалпы бөліміндегі ғимараттың капиталдығына
Ккл – климаттық аудандарға түзету коэффиценті, Ккл = 0,99;
Ктр – аумақтық коэффициент, Ктр = 0,98,;
Ксм – сесмикалық коэффициент,оның мәні ғимараттар мен инженрлік жүйелер
Кулуч. – бөлек және арнайы жұмыстар сапасының жақсару коэффициенті,
Жалпы бизнес центр ауданы 254,20 кв.м., 2001 жылы құрылды,
Жер телімі – жалпы меншік бөлігінде, жер телімнің ауданы
Конструкциялық элементі: фундаменті - бутобетон, қабырғасы-железобетон монолитті, шатыры -
Бағаланатын объектінің шығын тәсілімен есептелуі
Бағаланатын объектінің қалпына келтіру құнынын қалдығы.
Атауы – ЖШС «Зайсан»;
Физикалық тозу
Атауы № Конструктивті элемент атауы анықтауы техникалық жағдайы Уд.
кәсіпорын 1 Фундаменты бутобетон жақсы 6,0 5,0 0,3
Vстр. = 581 куб. м, Sзастр. = 498,3 кв.м,
Sжалпы ауданы = 254,20 кв.м. 3 ойық
УПВС сб. 33, табл. 13, п. 2 "а"
1 м3 = 34,5 тенге
құрылған жылы 2001 6 есік
7 әрленуі штукатурленген жақсы 9,0 15,0 1,4
8 санжелі қалалық желі жақсы 15,0 15,0 2,3
9 басқа жұмыстар әртүрлі жақсы 3,0 10,0 0,3
Барлығы жақсы 100,0 8,6
Құрылыс көлемінің бірлік өлшемі – см.куб.;
Имарат пен ғимараттың құрылыс көлемі – 225,00;
Қолданылатын УПВС № топтамасы – УПВС топт.33, 13 кесте,
Удп – құрылыс көлемінің бірлік бағасы, тенге – 34,50;
К84 – 1969 ж. – 1984 ж. бағасы -
К91 – 1984 ж. – 1991 ж. бағасы –
Кт* 1991 ж. бағасы мен ағымдағы баға – 174,912;
Кк – капиталдылығы – 1,00;
Ккл – климаттық аудан – 0,95;
Ктр - Территориялық индекс – 0,98;
Ксм – сейсмикалық – 1,08;
Кул – жақсарту – 2,00;
Толық қалпына келтіру бағасы
225,00*Удп*К84*К91*Кт**Кк*Ккл*Ксм*Кул = 13 527 686 тенге;
Жинақтық жоспарлы коэффициент 25% - 1,1574;
25% кезіндегі толық жинақтық коэффициент –
5 247 809*1,1574 = 15 657 044 ;
Физикалық тозу – 11,9 %;
Жалпы соммасы 11,9*6 073 853/100 = 1 855
Жинақтық тозу 1 338 677;
Қалпына келтіру құнының қалдығы – 14 318 367 .
Шығын тәсілімен кәсіпорынның жалпы бағасы – 14 318
Жер телімінің есептемесі
Жер телімінің есептеме құны
Жер телімінің ауданы – 0,18 га, яғни 1800 кв.м.
1 кв.м. жердің құны* - ҚР Өкілетті Өкілі 8.05.1996.
Жер телімінің нормалық құны – 7 141;
Түзету коэффициенті – 2,00;
Есептеме
Жер телімінің жекеменшік құқық құны
№ Жер телімі Ауданы, в кв.м. 1 кв.м. құны*
1 Жер телімі 1 800 717,00 1 290 600
кадастр. № 20-312-039-051
Барлығы 2 581 200
Алматы қаласындағы жер телімінің нормалық құны 717,0 теңгені құрайды
Нормалық құн келесі формула бойынша есептелінеді:
Цн = С * Sуч * К
онда Цн – жерге деген нормалық құн,
С – жерге салық мөлшері, тенге/м2;
S уч – жер телім ауданы, м2.
К – жер теліміне түзет укоэффициенті.
Жер телімінің нарықтық құн дәрежесі – 2 581 200
Сондықтан, Бағаланған объектің жер телімімімен қосқандағы бағасы, шығын әдіс
Барлық жағдайды қарастыра келе Бағаланатын объектіге аналогтар нарықта табылмағанына
Бағаға әсер ететін барлық факторларды анықтай келе немесе есептей
Қорытындылай келе Бағаланатын объектінің нарықтық құны 46 694 долл.
Сонда, жер телім құны, ауданы 0,18 га 840 492
Есептей келе жер телім бағасына Бағаланған объектінің шығын тәсілімен
102 960 270 + 14 318 367 =
Өткізілген барлық есептемелер бойынша бағаланған объект, яғни кәсіпорынның бағасы
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, берілген дипломдық жұмыста кәсіпорынның бизнесін бағалау бойынша
Еліміздегі бизнес ұғымына деген көзқарасқа келетін болсақ, бұл мәселе
Бизнесті бағалау кеше ғана көптегендер үшін түсініксіз еді. Қазір
Бағалаудың бұл тармағы өзіне бағалаудың комплексті жүйесін қамтыды. Яғни,
Сонымен қатар елімізде жаңа «Қазақстан Республикамыздағы бағалау қызметі туралы»
Айта кететін жай, еліміздегі бизнесті бағалаудың ең басты сүйенер
Дипломдық жұмыстың мәні бір талдаумен ғана шектеліп қоймайды. Мұнда
Мұндай жағдайда бағалаушыларды да экономисттер деп атап кетсе, қате
Бағалау туралы есеп тек толық көлемде және онда белгіленген
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму Стратегиясын
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі// Казахстанская правда, 1995, 31қаңтар-4ақпан.
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» Заңы 30.11.2000
Қазақстан Республикасы Президентінің Заңдық күші бар «Құнды қағаздар мен
Қазақстан Республикасының «Шетелдік инвестициялар туралы» Заңы// Эконолмика и предпринимательство
Қазақстан Республикасының 26.07.1999жылғы «Тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері және
Қазақстан Республикасының 20.06.2003 жылғы №442 Жер кодексі.
Қазақстан Республикасының 16.07.1999 жылғы Патент туралы Заңы.
“Қазақстан Республикасының бағалау туралы”заңы, 30 қараша 2000 жылы, №109-ІІ.
“Қазақстан Республикасының бағалау туралы” заңын қолдану шаралары туралы” Қазақстан
Жылжымайтын мүлікті (мүліктік шешен ретіндегі кәсіпорынан басқа) бағалау әдістеріне
Қолданылатын принциптерге, бағалау бойынша жұмыстар сапасына қойылатын талаптарды бағалау
Бағалау есептемесінің мазмұны мен формасына талаптарды бағалау қызметінің субъектілерінің
Микерин Г.И., Недужий М.И., Павлов Н.В., Яшина Н.Н. “Международные
Гранов И.В. “Оценка недвижимости”, Учебник. “Экмос”, М., 2000 ж.
Рутгайзер В.М. “Жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын бағалау”, “Дело”, М.,
Федотова М.А., Утқин Э.А. «Оценқа недвижимости и бизнеса», Учебниқ.
Попов Г.В. Основы оценқи недвижимости. М.: РОО, 1995.
Гранов И.В. Оценқа недвижимости.- С-Пб: Питер, 2001.
Рутғайзер В.М. «Оценқа рыночной стоимости недвижимости», «Дело», М., 1998.
Грязнова А.Г., Федотова М.А. Оценка бизнеса. М., Финансы и
Григорьев В.В., Федотова М.А. Оценка предприятий: теория и практика,
1 Харрисон Г.С. Жылжымайтын мүлік (учебное пособие) / Пер.
2 Оксфордтық талқылама бизнестік сӨздігі. М.: Прогресс-Академия,
49
14,2 м
10,0
30,0
4,0
2,8
4,0
2,0
6,0
4,0
Обшит асбофанерой
2,0
10,0
30,0
10,0
30,0
Шағын кәсіпорындардың қызметін басқару
Бизнесті бағалау принциптері
Фирма қызметтерін ұйымдастыру қызметтері
Кәсіпорын бағалау қажеттілігі
Кәсіпорын бизнесін бағалаудың алғашқы қадамы
Қазақстан экономикасын реттеуге шетел инвестицияларын тарту
Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнесті несиелендіруді ұйымдастыру туралы ақпарат
Кәсіпорын жетістігін бағалау және корпоративтік мәдениетті жетілдіру
Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАР ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ