Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау көрсеткіштері
Коммерциялық банктердің тұтынушыларды несиелеу
Жоспары:
К І Р І С П Е 2
1. Коммерциялық банктерде тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастыру кезеңдері мен
1.1. Тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастыру мазмұны 3
1.2. Тұтыну несиесінің классификациясы және оның түрлері 4
2. Тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастыру процесі 6
2.1. Тұтынушыларға несие беру жөнінде шешім қабылдау, нсиені
2.2. Тұтынушылардың несиелік қабілетін талдау 10
Қорытынды 17
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 18
К І Р І С П Е
Экономика – көп тармақты сала. Оның қомақты бөлігінің
Банктік жүйе көп функционалды, ол ақша-несие саясатын жүргізеді,
Тұтынушылардың табысы – ұсыныстың бәсекелестігінің өсуімен анықталады. Сонымен
Курстық жұмысты алуымның себебі: бүгінгі таңда бұл курс
Бұл курстық жұмыста келесідей мәселелерді қарастырдым:
Тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастырудың кезеңдері мен ерекшеліктерін
жеке тұлғаларға несие беру және олардың өтелу тәртібін
тұтынушының несиелік қабілетін талдауын толығымен ашып көрсету;
Несие алушының банкке беретін құжаттамалары.
1. Коммерциялық банктерде тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастыру кезеңдері мен
1.1. Тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастыру мазмұны
Екінші деңгейдегі коммерциялық банктер Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы
Банктер, несиелеу процесі кезінде, нарықтық қатынастардың орнығуына, қоғамдық
Банктік қарыздар өндіріс тиімділігін, яғни оның ғылыми-техникалық деңгейін
Несиелеу мерзімділік, қайтарымдылық, төлемділік және қарыздың мақсатты жұмсалу
Қысқа мерзімді несиелеудің қызмет етіп жатқан механизмі келесі
несиелеу объектілері;
несиенің жоспарланған көлемі және оның мақсатты бағыттылығы;
қарызды беру және өтеу шарттары, олардың қарыз алушы
қарыз бойынша пайыздық мөлшерлемелер, олардың төмендеуі немесе ұлғаюы;
қарыз алушының несие өтелмей қалған жағдайда ұсынатын кепілдігі
несиелеуге қажетті есептері мен мәліметтер тізімі, оларды қарыз
несиелік келісім-шартта берілген шарттардың ең болмаса біреуі бұзылған
Жалпы несие ұзақ, орта, қысқа мерзімді болуы мүмкін.
1.2. Тұтыну несиесінің классификациясы және оның түрлері
Тұтыну несиесі – халыққа тұрғын үй, көлік құралдырын
Біздің елімізде халыққа ұсынатын ссуданы тұтыну ссудасы деп
Тұтыну несиесі несиелік мәміленің субъектісіне, мақсатты бағыттылығына, қамтамасыз
Несиелік мәміленің субъектісіне қарай (кредитордың түріне қарай)
банктік несиелік ссуда
сауда ұйымдарымен жеке тұлғаларға ұсынылатын ссудалар
банктік емес несиелік мекемелердің тұтыну несиелері олар: ломбарттар,
жеке тұлғалармен жеке тұтыну ссудасы
жұмыс істейтін кәсіпорын немесе ұйыммен берілетін тұтыну ссудасы
Несиені алушылардың түріне қарай
2.1.халықтың барлық құралына берілуіне қарай
2.2.әр түрлі әлеуметтік топтарға берілуіне қарай
2.3.төлеу қабілеттілігі және табыс деңгейіне қарай
2.4.студенттерге және т.б.
3. Мақсатты бағыттылығына қарай ссудалар білімге несие,
4. Қамтамасыз етілуіне қарай
4.1.қамтамасыз етілген
4.2.қамтамасыз етілмеген
Қамтамасыз етілуге кепіл, кепілдік кепіл болушылық, сақтандыру полисі
5. Ссуданың ұсынылуына қарай
5.1.біртекті
5.2.қайта қалпына келтіруге болатын
Қайта қалпына келтіруге болатын несиелерге несиелік карта бойынша
6. Тұтыну ссудасын мерзімдік несиелеуіне қарай
6. 1.қысқа уақыт мерзімді 1жылға дейін
6.2.орта уақыт мерзімді 3 - 5 жыл аралығында
6.3.ұзақ уақыт мерзімді 3 - 5 жыл жоғары
7. Ссуданың өтелу әдісіне қарай
7.1.бөліп төлеуге берілетін несиелер
7.2.бөліп төлеуге берілмейтін несиелер
Қазақстанда қазіргі кезде тұтыну несиесі сауда ұйымдары арқылы
ҚР Банктік қызметі туралы Заңына сәйекес, тұтынушылық
2. Тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастыру процесі
2.1. Тұтынушыларға несие беру жөнінде шешім қабылдау, нсиені
Кез келген банктерде сияқты, Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі
Толық қамтамасыздандырылмаған несиелерді толық алмау мақсатында ай
Несиелік келісім – шартта көрсетілген несиені беру және
Қазіргі кездегі несиелендіру тәжірибесінде банктік несиені арнайы ссудалық
Несиені қамтамасыздандыруды тексеру баланс мәліметтерінің мерзімдері бойынша міндетті
Несиені қамтамасыз етуге келесілер алынады: өндіріс қорларының қалдығы,
Қысқа мерзімді несиелендіру ережелеріне сәйкес қамтамасыздандыру ретінде келесілер
несиелендіруге арналған мерзімнен жоғары болатын тауарлы – материалдық
сақтау шарттары толық сақтандыруды қамтамасыздандырмайтын тауарлы – материалдық
сақтау мерзіміне байланыссыз өндірісте қолданылмайтын және сұранысқа ие
көп мерзімге сақтауда тұрған тауарлы – материалдық құндылықтар
Қамтамасыздандыру ретінде қабылданатын материалдық қорлар мен өндірістік шығындардың
Егер несие бойынша қамсыздандыру сомасы артық болса, онда
Несиенi қайтару және оған сыйақы төлеуiне бақылау жасау
Іс жүзінде несиені қайтарудың төмендегідей көптеген варианттары болады:
мерзімді міндеттемелернегізінде эпизодтық қайтару;
меншікті қаражаттардың жинақталуының және несиеге деген есеп айрысу
алдын ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтару;
түскен түсімді бірден несиелік қарызды жабуға есептеу;
несиенің қайтарылу мерзімін созу;
мерзімі өткен қарызды «мерзімі өткен несиелер»шотына аудару;
банк резерві есебінен мерзімі өткен несиелерді шегеру.
Неселік қарызды қайтару туралы қарастырылған варианттар бұл процесті
Қайтаруына қарай:
несиені толық қайтару;
несиені жартылай қайтару;
Қайтару жиілігіне қарай:
несиені бірден қайтару;
несиені бөліп-бөліп қайтару;
Қайтарудың жүзеге асырылу уақытына қарай:
несиені жүйелі түрде қайтару;
несиені эпизодтық қайтару;
Қайтару мерзімдеріне қарай:
несиені мерзімді қайтару;
несиенің уақытын созып қайтару;
несиенің мерзімін өткізіп барып қайтару;
несиені иерзімінен бұрын қайтару;
Қайтару көздеріне қарай:
клиенттің меншікті қаражаттары;
жаңа несиені пайдалану;
кепіл берушінің шотынан шегеру;
басқа кәсіпорын шотынан түскен қаражаттар;
бюджеттік түсім және т.б.
Несиені қайтару мерзiмi беру уақытында мерзiмдi мiндеттемелермен құжатталады:
Қарыздың негізгі көлемін және ол бойынша пайызды өтеу
Банктерде несие бойынша негізгі қарызды өтеудің түрлі схемасын
Несиелеу мерзімі кезінде периодтық тең мөлшермен өтеу
Аннуитеттік төлемдер формуласымен өтеу
Несиелеу мерзімінің соңында бір уақытта өтеу
Өтеудің бастапқы кезеңінде кейінге қалдыру арқылы өтеу
Өтеудің жүйелі тәсілі
Талап еткенге дейінгі өтеу.
Кейбір банктерде Несиелік Комитетінің шешімі бойынша қарыз алушыға
Егер несиелеу мерзімі үш айдан асса, онда Филиал
Клиенттерге берілген несиелер келесі баланстық шоттарда есептеледі
1411 – банк клиенттеріне берілген қысқа мерзімді займдар
1417 – банк клиенттеріне берілген ұзақ мерзімді займдар
Қызмет көрсетіп отырған банк клиенттерге несие берген кезде
Дт 1411, 1417 «Клиенттерге берілген қысқа мерзімді және
Кт 1001 «Кассадағы қолма – қол ақша»
2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары»
1050 «Банктің корреспонденттік шоттары»
Клиенттерге шетел валютасымен несие берген кезде келесідей жазу
Дт 1411, 1417 «Клиенттерге берілген қысқа мерзімді және
Кт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы».
Сонымен бір уақытта теңгемен:
Дт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
2859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны (валюталық
Кт 1001 «Кассадағы қолма – қол ақша»
2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары»
1050 «Банктің корреспонденттік шоттары»
Несиені қайтару кезінде өткізбелер керісінше жасалады. Теңгелей берген
Дт 1001 «Кассадағы қолма – қол ақша»
2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары»
1050 «Банктің корреспонденттік шоттары»
Кт 1411 «Клиенттерге берілген қысқа мерзімді займдар»
1417 «Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді займдар»
Шетел валютасымен берілген несиені қайтарғанда:
Дт 1001 «Кассадағы қолма – қол ақша»
2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары»
1050 «Банктің корреспонденттік шоттары»
Кт 2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ
Бір уақытта теңгемен берілген:
Дт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
2859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны (валюталық
Кт 1411 «Клиенттерге берілген қысқа мерзімді займдар»
1417 «Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді займдар»
Клиент негізгі сомасын қайтармаған кезде, ол кешіктірілген қарыз
Дт 1424 «Берілген несиелер бойынша мерзімі кешіктірілген қарыз»
Кт 1411 «Клиенттерге берілген қысқа мерзімді займдар»
1417 «Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді займдар»
Болашақта клиент кешіктірілген қарыздарын төлеген кезде:
Дт 1001 «Кассадағы қолма – қол ақша»
2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары»
1050 «Банктің корреспонденттік шоттары»
Кт 1424 «Берілген несиелер бойынша мерзімі кешіктірілген қарыз»
Егер клиенттің қаржылық жағдайы үмітсіз деп табылса, онда
Дт 1428 «Клиенттерге берілген несиелер бойынша арнайы провизиялар
Кт 1424 «Берілген несиелер бойынша мерзімі кешіктірілген қарыз»
Тосқауыл қойылған қарыз бойынша пайызды есептеу тоқтатылады.
Клиенттің тосқауыл қойылған берешегі қайтарылған кезде:
Дт 1001 «Кассадағы қолма – қол ақша»
2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары»
1050 «Банктің корреспонденттік шоттары»
Кт 1424 «Берілген несиелер бойынша мерзімі кешіктірілген қарыз»
2.2. Тұтынушылардың несиелік қабілетін талдау
Қазірігі несиелеу жүйесі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтау
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер
Тұтынушылардың несиелік қабілеті – бұл қарыз алушының өзінің
Қарыз алушының несиелік қабілетінің, оның төлем қабілетінен бір
Клиенттің несиелік қабілетінің деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын объективті бағалау және несиелік
Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік
Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі
Қарыз алушының заңды тұлға ретіндегі беделі оның сол
Қаражатты қарызға алу қабілеті қарыз алушының несиеге өтініш
Қарыз алушының несиелік қабілетінің ең негізгі критерийлерінің бірі
Қарыз алушының капиталы оның несиелік қабілетінің біршама маңызды
оның жеткіліктілігі, яғни Орталық банктің тарапынан жарғылық қордың
несиеленетін операцияларға меншікті капиталды жұмсау дәрежесі, яғни ол
Несиенің қамтамасыз етілуі – қарыз алушының активтерінің құны
Несиелік операциялар жасалатын жағдайларға елдегі, аймақтағы, салалардағы ағымдық
Соңғы критерий – бақылау, бұл мынадай сұрақтарды ескереді:
Аталып өткен, банк тұтынушының несиелік қабілетін бағалау критерийлері
іскерлік тәуекелді бағалау;
менеджментті бағалау;
қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын бағалау;
қаржылық коэффициенттерді бағалау;
ақша тасқынын талдау;
қарыз алушы туралы ақпарат жинақтау;
орналасқан жеріне бару арқылы қарыз алушының жұмысын қадағалап
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы
Қарыз алушының кәсіпорынның несиелік қабілетін бағалау оның қаржылық
Қарыз алушының кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның мынандай төлем
шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақытылы қанағаттандыру;
несиені қайтару;
жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу;
бюджетке төлемдерді және салықтарды төлеу.
Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық
Қарыз алушының несиелік қабілетін банктік талдау шектеулі және
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалауда мынандай негізгі көрсеткіштер
Кесте-1
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау көрсеткіштері
Көрсеткіштер атаулары Есептеу алгоритмі
1 Ағымдағы өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер / ағымдағы
2 Мерзімді өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер – запастар
3 Активтер рентабельдігі Пайда / кәсіпорын активтері
4 Рентабельділік сауда Өнімді сатудан түскен пайда /
5 Негізгі құралдар мен басқа айналымнан тыс активтер
6 Меншікті капитал рентабельділігі Пайда / меншікті капитал
7 Ұзақ мерзімді міндеттеме рентабельділігі Пайда / ұзақ
8 Қаржы тұтқасы коэффициенті Заемдық қаражаттар / меншікті
9 Тіркемелі активтерді өтеу коэффициенті Тіркемелі активтер (ғимараттар
10 Қарызға қызмет ету коэффициенті Пайда / қарыз
11 Қор қайтарымы Жалпы пайда – түсім /
Осы көрсеткіштердің ішінде аса көңіл аударатыны бұл баланс
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш
ақшалай қаражаттар (есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа
жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген
Берешектермен есеп айырысу құрамында үш айға дейінгі қарыздар
3) жеңіл
Қарыз алушылардың салалық ерекшеліктеріне байланысты өтімділік коэффициентінің біршама
Бірақ та алашақ қарыздың сипатын ескеру қажет. Алашақтар
Өтімді қаражаттардың мөлшерінің төмендеуіне ықпал етушілерге мыналар жатады:
ағымдағы қызмет зияндары;
өткен жылдары және төтенше оқиғалардың нәтижесінде болған зияндары;
өткен қаражаттар бағасының төмендетілуі;
күрделі қаржы жұмсалымдарға иммобилизациялануы.
Өтімді қаражаттарды артық болғаны қажет емес. Егер де
Жеке тұлғаның несиелік қабілетін бағалау.
Қазіргі кезде екінші деңгейдегі банктердің жеке тұлғаларға беретін
Тұтыну несиесінің мынандай түрлері қолданылуда:
автомобильдік несие;
ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуға берілетін несие;
тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.с.с.)
Мұнда автомобильдік несие бойынша жаңа және жүрілген автомобильдерді
Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады:
жиһаз;
сантехника;
аудио – видео және тұрмыстық техникалар;
компьютер және оргтехника;
басқа да тұтыну тауарлары.
Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына: үйдің ішінде және сыртында
Сонымен қатар жоғарыдағы банкпен тұтыну несиесін алуға қажетті
қарыз алушының анкетасы;
жеке куәлігі (көшірмесі);
СТТН (көшірмесі);
соңғы 12 айға бөлініп көрсетілген жалақы және басқа
жұмыс стажы туралы жұмыс орнынан анықтама;
отбасы туралы анықтама (№ 3 форма);
некеге тұрғандығын растайтын құжаттар (неке туралы куәлік, жұбайыңыздың
кепілге қоятын мүліктің құжаттары.
Жеке тұлғаның төлем қабілетін анықтау техникасы әр банкте
Қарыз алушының төлем қабілетін анықтау үшін мынадай көрсеткіштер
Кесте-3
Қарыз алушы тұтынушының төлем қабілетін бағалау көрсеткіштері
Көрсеткіштер атаулары Есептеу алгоритмі
1 Негізгі қарыз төлемнің айлық мөлшері (НҚАТ); Несиенің
2 Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің айлық мөлшері (СМАТ);
3 Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің
4 Таза табыс (ТТ) Жалпы табыс – салықтық
5 Нақты несиелік қабілеті (ННҚ) НҚСАТ / ТТ
Қорытынды
Осы жұмыста тұтынушыларды несиелеуді ұйымдастырудың кезеңдері, тұтынушыларды несиелеу
Коммерциялық банктердің несиелік бағытты таңдап алуы, қандай несиелік
Банктік несиелеуді ұйымдастыру көріп отырғанымыздай оңай процесс емес.
Банктік қарыздар өндіріс тиімділігін яғни оның ғылыми-техникалық деңгейін
Кез келген экономикалық, соның ішінде несиелік келісімшарт белгілі
Қорыта келгенде, еліміздің банк жүйесіндегі несиелік саясат жылдан
Қазіргі таңда мемлекетімізде шетелдік банктердің өкілдері көбейген сайын,
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.«Қазақстан Республикасында бантер және банктік қызмет туралы»
1995 жылы 31 тамызда қабылданған заңы;
2. Банковское дело: Учебник/ Под редакцией Г.С. Сейткасымова.
А.: Қаржы-қаражат, 1998. - С. 159-174.
6. Банковское дело: Учебник / Под редакцией
М.: Финансы и статистика, 1998. - С. 256-305.
7. Банки и банковские операции: Учебник для вузов
редакцией Е.Ф. Жукова. - М.: РДЛ, 1997. -
8. Давлетова М.Т. кредитная деятельность банков в
пособие / КазГАУ.- А.: Экономика, 2001.-196с.
10. Банковское дело: Учебник / подред. д.э.н.,профессор Г.Г.Коробовой,
Москва, "Экономист", 2004.- стр.383
11. Мақыш С. Коммерциялық банктердің операциялары. А.: ИздатМаркет,
2003.
14. Мыржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп – А.:
15. Лобанов А. Кредитная деятельность банка, Деньги
2003. № 12.
Ларионова И.В. Оценка кредитоспособности предприятия, Бизнес и банки,
Мақыш С. Коммерциялық банктердің операциялары. – А. :
2
Қазақстан Республикасындағы банктік несие алушының несие қабілеттілігін бағалау жүйесі
Казкоммерцбанк АҚ-дағы қарыз алушының несиелік қабілетін талдау
Қарыз алушы кәсіпорынның несиелік қабілетін бағалау көрсеткіштері
Несиелік қаблетті бағалау
Несиелік жүйе: элементтері, қызмет етуі
АҚ «Казкоммерцбанктің» экономикалық мазмұны
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау негізі
Несие қабілеттілікке әсер ететін факторлар
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың теориялық негізі
Қарыз алушының несиелік қабілеті және оның несиелік тәуекелді азайтудағы маңызы