Әкімшілік жауапкершілік
Мазмұны.
Кіріспе................................................................................................3-4
1 тарау. Құқық бұзушылықтың қоғамда алатын орыны
Құқық бұзушылықтың құрылымы мен негізгі белгілері, түсінігі………………………………………………………………..5- 11
Құқық бұзушылықтың түрлері……………………….…12-14
Құқық бұзушылықтың себептері және оларды жою жолдары……………………………………………………………....15-17
2 тарау. Заңдық жауапкершілік негізгі ерекшеліктері
2.1. Заңдық жауапкершіліктің түрлері және белгілері,түсінігі……18-50
2.2. Заңдық жауапкершіліктің жүзеге асырылуы…………………..51-54
2.3. Заңдық жауапкершілікті болдыртпайтын мән жайлар………..55-58
Қорытынды…………………………………………………………….59-60
Пайдаланылған әдебиеттер…………………………………………..61-63
Кіріспе.
Дипломдық жұмыс тақырыбы “Заңды жауапкершілік ұғымы, белгілері және олардың
Дипломдық жұмыс екі тараудан және алты бөлімнен тұрады.
Бірінші тарау құқық бұзушылық деп аталады. Аталған тарауда
Екінші тарау заңды жауапкершілік деп аталады. Бұл тарау үш
Заңды жауапкершілік мәселелерін мемлекет және құқық теориясы және басқада
Құқық бұзушылық пен заңдық жауапкершілік туралы көптеген мақала, басылымдар,
Бұрыңғы ерте заманда, яғни ерте таптық қоғамда құқық пайда
Мемлекет және құқық теориясы методологиялық ғылым бола тұра кейбір
Сондықтанда дипломдық жұмыста мемлекет және құқық теориясы қарастыратын ұғымдар,
Сонынмен бұдан дипломдық жұмыстың мақсаты шығады:
“ Заңдық жауапкершілік және олардың түрлері, ұғымы және түсінігі”
Зерттеу тақырыбы бойынша (анализ және талдап қорыту) тәжірбиелер
Құқық бұзушылық профилактика мәселесі бойынша жаңа бағыттар жасау.
Практикада оқып білумен байланысты ұсыныс енгізу.
1 тарау. Құқық бұзушылықтың қоғамда алатын орны.
1.1. Құқық бұзушылықтың құрылымы мен негізгі белгілері, түсінігі.
Кез-келген қоғамда құқықтық нормалардың жарлығын бұзу бұқаралық сипат ұстанады
Құқық бұзушылықты зерттейтін әр түрлі анықтаулар бар. Жалпы қорытындылық
Құқық бұзушылық аса маңызды белгілер қатарына ие, олардың ішіндегі
1.Кез-келген құқық бұзушылық - бұл адамның саналы және еркінмен
Сот пікір шеңбері - ой, саяси, діни немесе басқа
2.Құқыққа қарсылық - құқық бұзушылықтың аса басты белгісі. Барлық
3.Құқық бұзушылықтың басты белгілерінің ішіндегі бірі - кінәлінің бар
Нақты айтқанда, тұлға кінәсі бойынша болады. Кінә тұлғаның өзінің
1) Ниет құқыққа қарсы әрекет жасаған тұлға қоғамдық қауіпті
2) Абайсыздық кінә түрлерінің бірі сияқты 2 түрі бар
- өзіне сенімдік,тұлға өзінің қоғамға қауіпті зардап шектіретін әрекетін
- ұқыпсыздық тұлға өзінің қоғамға қауіпті зардапты әрекеттерін көрмейді,
Құқық бұзушылық дилектіқабілетті құқықбұзушылармен жасалады, яғни өз еркіндігін және
Құқыққа қабілетті құқық бұзушының заңдарға және басқа да нормативті
Құқықбұзушылықтың негізгі ерекше белгісін отандық және шетелдік заңгерлер залалдың
Мемлекет өз азаматтарынан Конституцияда көрсетілген белгілі бір әлеуметтік міндеттерді
Құқықбұзушылық үшін жауапкершілік негізін дұрыс анықтау құқық қолдану
Құқықбұзушылық құрамдары – бұл құқықбұзушылықтың обьективтік және субьективтік
Құқық бұзушылықтың обьектісі
Құқық бұзушылықтың обьективтік жағы
Құқық бұзушылықтың субьектісі
Құқық бұзушылықтың субьективті жағы
Құқық бұзушылықтың обьектісі - құқық бұзушы қиянат жасайтын
Қылмыстың объективті жағы.
Қылмыстың объективті жағы дегеніміз қорғалатын объектіге қол сұғатын қоғамға
а) қоғамға қауіпті іс - әрекет яки әрекетсіздік;
ә) қоғамға қауіпті салдар;
б)әрекет пен салдардың арасындағы себепті байланыс;
в) қылмыс жасау орны , уақыты, жағдайы, тәсілі,
Көбінесе құқық бұзушылықтар объективтік жағы бойынша ажыратылады.Мысалы, ұрлық, тонау,
Бірақ, аса қажеттілік жағдайында ғана кісі жауапты болмайды. Мысалы,
Әрекетсіздік субъектінің қоғамға қауіпті, ерікті, пассивті мінез-құлқы. Оның әрекет
Құрамалы қылмыс бөлек - бөлек қылмыс бола алатын жеке
Құқықбұзушылық субьектісі - ол құқық бұзушылық жасалған уақытта
Жауапкершілік тарту көзделген қауіпті әрекет жасаған кезде есі дұрыс
Құқық бұзушылықтың субьективтік жағы - бұл адамның
Құқық бұзушылықтың субьективтік жағының мазмұнын мынадай заңдылық белгілері: кінә,
Кінә - бұл адамның қасақаналық пен немесе абайсызда істеген
Адам соларға қатысты өз кінәсі анықталған қоғамдық қауіпті әрекеті
Объективті айыптауға, яғни кінәсіз зиян келтіргені үшін құқықтық жауаптылыққа
Қасақана немесе абайсызда әрекет жасаған адам ғана құқық бұзушылыққа
Абайсызда жасалған әрекет осы заңда көзделген негізде құқық
Кінә екі нысанда көрінуге тиісті: қасақана немесе абайсызда. Тікелей
Тек қана кінәмен субъективтік жақтың сабасы толмайды. Осыған қоса
Қылмыстың субъективтік жағында қателіктер де болады. Оның түрлері:
Заңға қатысты қате. Мысалы, өзі жасаған әрекеттіқылмысқа балап, қуыстанып
Фактіге қатысты қате. Мысалы, кісі апиын ұрлаймын деп, басқа
1.2 Құқық бұзушылық түрлері.
Кейбір сипатына қарай құқық бұзушылықтар жалпы бірдей
Осындай кең ауқымды құқық бұзу актілері оларды әртүрлі бөлімдерге
Қоғамдық өмірге байланысты оларды:
Экономикалық құқық бұзу;
Басқару қызметінде құқық бұзу
Отбасында тұрмыстық жағдайда құқық бұзу деп бөледі.
Ал құқық бұзулық мақсаттарын:
Белглі бір мақсатқа жету мақсатында құқық бұзу
Бірнеше мақсатқа немесе мақсат қоймай құқық бұзу.
Ең көп тараған және әлеуметтік маңызды құқық бұзушылықтың әлеуметтік
Қылмыстар қоғамға аса қауіптілігімен ерекшеленеді. Олар ең маңызды
Қоғамға қауіптілігіне байланысты қылмыс істегені үшін заң
Сонымен қатар, барлық қылмыстың формальды сипаттары бар, алайда
Теріс қылықтар қоғам өміріне аз деңгейде қауіптілгімен
Азаматтық құқықбұзушылықтарлар (терісқылықтар) басқа теріс қылықтардан арнай қолсұғушылық обьектісімен
Өзіндік сыртқы бейнесін бұл құқық бұзу түрі
Әкімшілік құқықбұзушылық (терісқылықтар) әкімшілік, қаржылық, жер процессуалды нормалармен
Бұл құқық бұзу түрінің мазмұны баршаға міндетті
Тәртіптік құқықбұзушылықтар (теріс қылықтар) құқыққа қарсы мекемелердің ішкі
Жауакершілік шараларын құқықтық нормалар санкциясымен ескертулерде,
Барлық құқық бұзу түрлері өте тығыз байланыста екенін айта
Әкімшілік терісқылықтар бірті-бірте басқаруға, азаматтық құқық бұзулар
Әрдайым адам жиі-жиі бір іс жасауымен көптеген құқықбұзушылықтар жасайады.
1.3 Құқық бұзушылық себептері және оны алдын алу
Сонау ерте заманнан бері, құқық пайда болып, құқық бұзушылық
Құқық бұзушылықтар қоғамдық кең тараған құбылыс. Ол
Мемлекет және құқық теориясы құқық бұзушылықтың себептерін зерттейтін
Негізгі себеп болып адамның құқыққа қарсы тәртібі,
Сол экономикада болып жатқан қарсылықтар, барлық басқа
Қазіргі Қазақстанда жеке меншіктік қатынастардың өзгеруі, еңбек күшін
Алайда ешқандай сыртқы жағдайлар адам еркінсіз құқық бұзушылық
Құқықбұзушылықтың себептерін сипаттай отырып, мынаны айтып кету керек құқық
Құқық қорғау органдары белсенді күрес жүргізгенмененде, қоғамда оныңң таралу
Үлкен рөл құқықтың тәрбиелеу жұмысына беріледі. Азаматтар
Құқық қорғау органдарының қорытындыларын жоғарлатып, техникалық –материалдық жабдықтау қажет.
2 тарау. Заңды жауапкершілік негізгі ерекшеліктері.
2.1.Заңды жауапкершіліктің ұғымы және түрлері.
Заңды жауапкершілік ұғымымен байланысты сұрақтар мемлекет және құқық
Жауапкершілік кең мағынада тұлғаның қоғамға және мемлекетке, басқа
Жаупкершілік тар мағынада немесе әлеуметтік – заңдық мағынада құқықбұзушылық
Заңды жауапкершілікке негіз болып құқықбұзушылық танылады .
Заңды жауапкершілікті сипаттайтын негізгі белгілер:
1) ол ерекше мемлекеттік мәжбүрлеу аппаратына сүйенеді, бұл құқық
2) қоғамға қауіпті құқық бұзушылық жасаған уақыттан бастап пайда
3) іс жүргізушілік нысанында қолданылады.
Осы аталған белгілер заңды жаупкершіліктің міндетті белгісі болып
Адамның іс-әрекеті әр алуан әлеуметтік қағидалармен сәйкес реттеліп отырады.
Адамгершілік принциптер мен қағидалар, әдет-ғұрып, дәстүр, сондай-ақ құқық ережелері
Егер адамдардың басым көпшілігі заң нормаларын сақтап, оның ережелерін
Әрине, адамдардың басым көпшілігі адамгершілік нормаларды аяққа басып, тәртіп
Жалпы заңды жауапкершілік мынадай түрлерге бөлінеді:
Еңбек немесе тәртіптік жауапкершілік.
Қылмыстық жауапкершілік.
Азаматтық – құқықтық жауапкершілік.
Әкімшілік жауапкершілік.
Осы аталған жауапкершілік түрлеріне жеке –жеке тоқталып кетейік.
Еңбек және тәртіп жауапкершілігі туралы
Кеңестік Конституциядан Қазақстан Республикасы Конституциясының айырмашылығы-еңбек етуге міндеттілік белгілемейді.
Конституция азаматқа еңбек бостандығына, еңбектің, мамандықтың түрлерін таңдауға еркіндік
Заң еңбекпен байланысты салада кез келген алалаушылыққа тыйым салады.
Жұмыскердің қандай құқықтары бар? Әрбір еңбек адамының құқықтары төмендегідей.
Заңда белгіленгеніндей, азамат 16 жасқа толған соң еңбек келісімшартын
Кәмелеттік жасқа толмаған жасөспірімдер Қысқарған жұмыс уақыты бойынша еңбек
Жұмыс берушінің төмендегідей құқықтары бар:
Заңға сәйкес еңбек келісімшартын жасауға, оны өзгертуге немесе тоқтатуға;
Жұмысқа қабылдау кезінде қызметкерден осы еңбек туралы Заңда көзделген,
өз өкілеттігі шегінде жұмыс берушінің актілерін шығаруға;
қызметкерлерді көтермелеуге, оларды еңбек туралы Заңда және өзге де
қызметкер сынақ мерзімін белгілеуге;
егер жеке еңбек шартының талаптарында жазылған болса, қызметкерді оқып-үйретуге
ұйымның жұмысын тоқтатуға және ереуіл ұйымдастыруға қатысқаны, өткізгендері үшін
Еңбек келісімшарты бойынша жұмысшыдан еңбектің орындалуына талап етуге;
өзіне келтірілген зиянды өндіріп беруді жұмысшыдан талап етуге;
Әрбір жұмысшының міндеті:
өзіне еңбектегі міндетін сапалы, адал орындау;
еңбек тәртібін сақтау;
жұмыс берушінің мүлкіне ұқыпты қарау;
еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі, өндірістік санитария талаптарын орындау;
жеке еңбек шартына сәйкес өзіне сеніп тапсырылған, қызметтік, коммерциялық
Заң жұмыс берушіге төмендегідей міндеттер жүктейді:
жұмысшыға тиісінше қалыпты өндіріс жағдайын туғызу;
еңбекті қорғаудың нормасы мен ережесін орындап отыру, өрт қауіпсіздігін,
жұмысшыға қатысты ұжымдық келісімшартпен, еңбек туралы нормативтік актімен таныстыру;
қызметкерлер өкілдерінің ұсынысын қарауға және ұжымдық шарт жасауға;
қызметкерлерді олардың еңбек міндеттерін орындауына қажетті құралдармен және материалдармен
қызметкердің еңбек міндеттерін атқару кезінде оның денсаулығы мен өміріне
Қазақстан Республикасының номативтік құқықтық актілерінде көзделген тәртіп пен жағдайларда
Егер жұмысты жалғастыру қызметкердің өмірі мен денсаулығына қатер төндірсе,
Еңбекақыны дер кезінде төлеу;
Еңбек туралы заңдардың, жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптарын сақтау.
Жұмысшы өз міндетін орындамаған жағдайда, заң оның еңбек тәртібін
Жұмысшы жұмыс берушінің алдында еңбек тәртібін бұзуы;
өзінің еңбек міндетін дәлелсіз себептермен орындамауы немесе нормативтік актіде,
ұйымға, жалдаушыға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтіруі. Мұндай зиян
Ұйымның әкімшілігі алдында, жеке адамдардың алдында да келісімшарт бойынша
Тәртіпсіздік мінез-қылықтың әкімшілік міне-қылықтан айырмашылығы бар. Тәртіпсіздік жасайтын азамат-
Әкімшілік жазалау шаралары белгіленген тәртіп бойынша қолданылуы тиіс. Мұның
Тәртіптік жазаны (немесе шараны) қолданғанда, оның белгілі бір мақсаттылығын,
Тәртіптік жауапкершілік екі түрге бөлінеді: жалпы және арнайы. Арнайы
Жалпы тәртіптік жауапкершілік ішкі еңбек жүйелерінің ережелерінде белгіленеді. Заң
Тәртіптік шара тәртіпсіздік қылық фактісі анықталғаннан кейін, бір ай
Өздерінің міндеттерін бұзғаны үшін жұмысшыға да, жұмыс берушіге де
Қылмыстық жауапкершілік
Кез келген заң бұзушылық мінез-қылық қоршаған ортаға, қоғамға, белгілі
Қылмыскерлерден әсіресе жасөспірімдер зардап шегеді. Олар құрбандыққа тікелей де,
Сонымен, қылмыс дегеніміз не?
Қылмыс-қоғам үшін қауіпті заң бұзушылықтың өрескел көрінісі, ол заң
Қылмыстық әрекет қоғамдық қауіпсіздік жағдайына қарай онша ауыр емес
Қылмыстық әрекеттердің себептері жөнінде ғалымдар, құқық қорғау органдарының қызметкерлері
Біз социализмнен, социалистік идеядан бас тарттық. Конституциямыз демократиялық, бұрынғыдан
Қазірдің өзінде Қазақстан мемлекеті бұрынғы саяси құрылысқа қарағанда әлдеқайда
Қылмыстың болашақтағы тағдыры жөнінде дәл айта қою мүмкін бола
Қылмыстың алдын алу. Жоғары да айтылғандарға қарап, біздің қоғамда
Мемлекет полиция қызметкерлері, тергеушілер, прокурорлар мен судьялар санын
Қылмыс ұғымы туралы. Қылмыс өзінің ерекше түрлерімен айқындалады, яғни
Қылмыстың басты бір белгісі- қылмыс істеген қылмыскердің (субьектінің) қабілеттілігі
Қылмыс әдейі, қасақана немесе байқаусызда жасалуы мүмкін. Әдейі жасалған
Кейбір қылмыстар әдейі, қасақана жасалады. Мысалы, мұндай қылмысқа ұрлық
Кейбір қылмыстар салақтықтан, дүниеге, қоршаған ортаға қалай болса солай,
Әлбетте, әдейі, қасақана қылмыс жасайтын адам псхкалық жағынан сау
Қылмыстың тағы бір түрі- заң қылмыс деп танитын әрекеттілік
Кәмелеттік жасқа толмағандардың қылмыстық жауапкершілігі. Бұл күнде кәмелеттік жасқа
Жоғарыда көрсеткеніміздей, қылмыс жасаған кезде жасы 16-ға толған адам
кісі өлтіргені үшін
қасақана денеге жара салғаны, денсаулығына зиян келтіргені үшін, бұл
әйелді зорлағаны үшін
қарақшылық шабуыл жасағаны үшін
тонағаны үшін
ұрлағаны үшін
бұзақылық жасаудың ауыр түрі үшін
өте ауыр жағдайда мемлекеттік немесе жеке меншіктік мүлікті жойғаны
қаруды, әскери оқ-дәріні, жарылғыш заттар мен қондырғыларды ұрлап не
қасақана жол құрылысын, көлікті т.с.с. жарамсыз еткені үшін
жыныстық қатынаста зорлық жасағаны үшін
адам ұрлағаны үшін
қарақшылық жасағаны үшін
қорқытқаны, үрейлендіргені үшін
ұрлап әкету мақсатымен автомобильдер мен басқа көлік түрлерін иемденгені
терроризм үшін
аманаттыққа тұтқындағаны үшін
террорлық акт жасалады деп жалған хабар таратқаны үшін
вандилизм (мәдениет мұраларын, зиратты, тағы басқа қасиетті орындарды қирату)
наша сияқты және басқа да адам психикасына зардабы тиетін
өлгендердің сүйегін немесе олар жерленген зираттарды қиратып, қорлағаны үшін.
Жоғарыда көрсетілген қылмыс түрлерінің барлығы да адамдардың жеке басы
14 жасқа дейінгі жас балалар деп есептеледі де, жауапқа
Кәмелеттік жасқа толмаған және 16 жастағы жасөспірім кез келген
Егер жасы толмаған сотталушының еңбекақысы немесе мүлкі болса, онда
Сот 18 жасқа толмаған қылмыскердің ісіне неғұрлым парасатты байыппен,
Сот қолданылатын тәрбиелік мәні бар мәжбүрлік шаралар төмендегідей түрде
Қылмыс үшін жазалау. Жазалау дегеніміз жасаған қылмыс үшін қылмыскердің
Айып салу. Бұл- Қылмыстық кодексте көрсетілгендей, белгіленген мөлшерде ақша
Құқықтан айыру. Істеп жүрген қызметі құқығынан айырып, орнынан алу.
Қоғамдық жұмысқа тарту. Сотталған адамды өзінің негізгі жұмысынан не
Еңбекпен түзету жұмысын сотталған адам сотта белгіленуіне қарай
Бас бостандығын шектеу. Бұл сотталушыны арнайы орында қоғамнан
Тұтқындау. Бұл сотталушыны қоғамнан қатаң түрде оңашалау жағдайында
Әскери тәртіп бөлімінде ұстау. Бұл жаза әскери қызметке
Бас бостандығынан айыру. Сотталушыны қоғамнан оңашалау жолымен колонияға
Өлім жазасы. Бұл ерекше ауыр: кісі өлтіру, мемлекеттік
Дүние-мүлікті тәркілеу. Бұл-сотталушының дүние-мүлкін түгелдей немесе белгілі бір
Заң бұдан басқа да жазалау түрлерін белгілейді.
Қылмысты, істі қарау және жазалау шараларын белгілеу кезінде сот
Егер кінәлі адам істеген қылмысының артындағы зардабын өзі жойса.
Егер адам ауыр отбасылық жағдайында, немесе жеке басының қасіреті
Егер қылмыс әлдекімнің қорқыту немесе мәжбүр етуі, басқадай материалдық
Егер адам қылмысты жәбірленушінің шамасынан тыс әрекеті салдарынан немесе
Егер адам жасап алған қылмысына шын жүректен қатты өкінсе,
Егер қылмыс қажетті қорғаныс кезінде, қылмыскерді ұстау, бұйрықты орындау
Көрсетілген жеңілдік шаралар толық тізілген жоқ. Сот басқа да
Қылмыс өте ауыр жағдайда жасалуы мүмкін. Ауыр жағдайдың тууының
Қылмыстың жауапкершілігі ауырлытылатын жағдайлар төмендегідей:
Егерде қылмысты бұрын да қылмыс жасаған адам қайталап жасаса.
Егер қылмысты ұйымдасқан түрде бір топ адам жасаса. Жеке
Егер қылмыс жас балаға, қарт адамға қарсы және адамның
Арты ауыр зардапқа әкеліп соғатын қылмыстар (адам өлімі, көп
Егер қылмысқа жас балаларды немесе психикалық жағынан ақыл-есі кем
Егер қылмыс ерекше қатыгездікпен немесе жәбірленушіні қорлау (денесінің көптеген
Егер қылмыс табиғат апаты жағдайында – су тасқыны, жер
Егер қылмыс қоршаған ортаға өте қауіпті жолмен жасалса. Мысалы,
Егер қылмыс араққа, есірткіге мас болу жағдайында, уландырғыш заттармен
Егер қылмыскер қылмыс жасау үстінде ерекше белсенділік көрсетсе.
Егер қылмыс ұлттық, нәсілдік, діни негізде, дұшпандық пиғылда, біреуден
Егер қылмыс біреудің кәсіби немесе қоғамдық қызметін пайдалану мақсатымен
Егер қылмыс қаруды немесе оқ-дәріні, жарылғыш зат және басқа
Егер қылмыс кәсіби сертін немесе берген антын бұза отырып
Егер қылмыс кінәлі адамға берілген сенімді пайдаланып, қызмет жағдайын
Егер қылмыс киім формасын немесе өкімет өкіліне берілген құжатты
Көріп отырғанымыздай, жазаны тағайындау кезінде сот өте әділ, адамгершілікті,
Азаматтық-құқықтық жауапкершілік туралы.
Күнделік өмірде адамдар бір-бірімен әрқандай сипатта (мүлікті не мүліксіз)
Сондықтан көпшілік жағдайда мүліктік қатынас бұған қатысушылардың еркіне қарай
Адамдар арасында мүліктік қатынастан басқа мүліксіз қатынас та жасалып,
Мүліктік сондай-ақ жеке мүліктік емес азаматтық құқықтық байланыс олардың
Ұйымдарда азаматтық құқықтық байланыстың субъектісі бола алады. Оларды заңды
Азаматтық құқықтық байланысқа қатысушылардың белгілі бір сапасы болуға міндетті.
Азаматтың өз құқығына ие болуына және құқықтық міндеттерді орындауына
Жоғарыда көрсетілгендей, құқықтарды пайдалану үшін қабілеттілік қажет. Азамат өзінің
18 жасқа толғаннан бастап азаматтың қабілеттігі толық түрде көрінеді.
Адамдар қабілетті бола отырып, әр алуан байланыстар жасауға барады.
Заттар «бұйымдар». Бұлар - өмірдегі іс-әрекеттерде пайдаланатын адамның еңбек
Ақша. Ақша жалпыға бірдей эквивалент болғандықтан, кез келген мүліктік
Бағалы қағаздар. Қағаздың бағалы деп аталатын себебі, ол құқығы
Шығармашылық істің нәтижесі.( Ғылымии еңбектер, өнер табысы, ашылған жаналық,
Мүліктік игіліктерге басқа да заттар жатады.
Мүліктік емес игіліктер мен құқықтарға адамның өмірі, денсаулығы, жеке
Барлық көрсетілген объектілер адамдар арасында туатын азаматтық-құқықтық қатынастардың қайнар
Келісім – адамдардың азаматтық құқық пен міндетті орнатуға, өзгертуге
Келісім ауызша немесе жазбаша да жасала береді. Ауызша келісім
Заң бойынша мысалы, келісім жасасқан екі жақтың адамның біреуі
Азаматтар келісім немесе келісімшарт жасаса отырып, өздері орындауға міндетттенген
меншік иесі өз мүлкінің өз меншігі екенін тануды талап
меншік иесі өзінің бұзылған меншіктік құқығын қалпына келтіруді талап
адам келісімінің ақиқатқа жатпайтындығын тану үшін сотқа арыздана алады.
азамат өзінің мүліктік мүддесін заңсыз бұзғаны үшін мемлекеттік орган
егер келісуші екі жақтың бірі өзінің келісімшарт бойынша алған
Қазақстан Республикасының Заңы жауапкершіліктің әр түрлі формасын қарастырады. Солардың
Азаматтыз Заң шығынды толық өтеу принципін қарастырады. Сондықтан жапа
Азаматтық құқықтық жауапкершілікке мыналар жатады:
1) құқыққа қарсы іс-әрекет
2) жауапкердің кінәсі
3) шығынның нақтылы мөлшері
4) құқыққа қарсы іс-әрекеттің жауапкері мен келтірілген шығын арасындағы
Азаматтық заң мүліктік құқық қатынасына түсушілердің іс-әрекетіне әр түрлі
Атап өткеніміздей, кінә адамның өз құқығына қарсы іс-әрекетіне психикалық
Нәтижесінде жауапкердің құқық бұзушылық әрекеті шығын түрінде зиян келтіреді.
Заңда көрсетілгендей жәбірленуші кінәлі адамнан материалдық және моральдық шығынды
Адамға материалдық зиян мен бірге моральдық зиянда келтірілуі мүмкін
Әкімшілік – құқықтық жауапкершілік туралы
Заңдық жауапкершіліктің ерекше түрі әкімшілік жауапкершілік болып табылады. Мұнда
Осымен бірге әкімшілік жауакершіліктің өзінің ерекше түрлері бар. Әкімшілік
Әкімшілік құқық бұзушылықтың субъектісі әкімшілік қабілеттілігі бар адам болып
Әкімшілік құқық бұзушылықтың объектісі заңмен қорғалған қоғамдық қатынастар болып
Әкімшілік құқық бұзушылықтың субъективтік жағы – бұл субъектінің өз
Әкімшілік құқық бұзушылықтың объективті жағы әкімшілік жауапкершілікке әкеліп соқтыратын
Тек әкімшілік құқық бұзушылықтың жоғарыда көрсетілген төрт түрін түгел
Мұндай жазаны арнайы органдар және лауазымды адамдар-автоинспекция, санитарлық инспекция,
Заң әкімшілік жазаның төмендегідей түрлерін қарастырады:
Ескерту. Ұсақ әкімшілік құқық бұзушылыққа жазбаша қаулы қабылдау түрінде
Айып салу. Бұл мүліктік көріністегі шара. Келтірілген құқық
Тәртіпсіздік әрекеті үшін бұйымды иесінен алу жазасы. Мұның мәнісі
Тәркілеу жазасы. Тәркілеуге құқық бұзушылықтың тікелей объектісі болған құрал-сайман
Арнайы құқығынан айыру. Бұл шара арнайы құқығы бар құқық
Лицензиядан, арнаулы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан айыру не белгілі бір
Жеке кәсіпкердің немесе заңды тұлғаның қызметін тоқтата тұру немесе
Қазақстан Республикасының шегінен әкімшілік жолмен кетіру, әкімшілік құқық бұзушылық
Бірақ кейбір құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер 14 жастан бастап
прокуратура, ұлттық қауіпсіздік органдары, Президенттің күзет қызметі, салық және
оқ-дәрі мен қаруды сату тәртібінің бұзылуы
шекара зонасында шекара тәртібін немесе тұру ережесін бұзу
мемлекеттік шекара арқылы заңсыз жүк тасымалдау
жолды, темір жол өткелдерін, басқа да жол құрылыстарын бүлдіру.
Жүргізуге құқығы жоқ адамның көлікті мас күйінде басқарып жүргізуі
Электр жүйелерін бүлдіру
Заңсыз аң аулау, балық аулау, жануарлар әлемін пайдалану
Орман өрт қауіпсіздігі талаптарын және санитарлық ережесін бұзу
Орман үшін пайдалы фаунаны жою, сондай-ақ орманды түрлі қалдықтармен,
Жас көшеттерді қорғау мен күту ережелерін бұзу
Су ресурстарын қорғау ережелерін бұзу
ВИЧ-инфекциясымен контактыда болған, СПИД-пен ауыратын, венерологиялық аурулармен, туберкулезбен, сондай-ақ
2.2 Заңды жауапкершілікті жүзеге асыру.
Бұл сұрақта міндетті түрде мазмұны мен категорияларын қарастыру қажет,
Заңды жауапкершілік нақтылы бір құқықта және фактілік негізде қолданылуы
- құқықтық норма, жауапкершілік мүмкіндігін қолдану
- құқық бұзушылықпен заңдық соңғы іс-әрекеттің “құқық бұзушылықтың құрылымына”
Құқық қабылдаушы акт, бұнда құқық нормасы нақты қарастырылып,нақты түрімен
Осы барлық негізгі заңдық жауапкершілік теоретикалық, ғылыми болып келеді,бірақ
Сонымен қатар заңды жауапкершіліктің философиялық аспектілер ретінде қарастыруға болады,
Сонымен қатар арнайы түрдегі заңды жауапкершіліктің құрамына өзіндік
1). Репресивті – жазалаушы (кейбір афторлар «айыппұл» депте атайды).
2). Екертпе – тәрбиелік, бұл функция репресивті – жазалаушымен
3). Құқықты қалпына келтіру немесе конпенсациялау.Бұл функция мүлікке тән
Мақсатпен функцияны айыру қиынға түседі және де мақсатты көбі
Заңдық жауапкершіліктің басты принциптары. Құқық түсінігі құқық бұзушылықпен жауапкершілік
Мемлекет тарапынан шара қабылдау немесе басқада істер әрдайым қоғамда,
Процестің құрылуында азаматтық қоғаммен феодалдық режиммен күрес теоретикалық құқықпен
Белгііл бір ақылы бар, бостандықпен қамтылған, теңдік. Өзін -
Әйгілі «Заңнын рухы» (1748ж) деген кітаптың авторы Монтескьенің
Бұл қауіпсіздік қылмыстық процесс бойынша кінәлау, жапа шалудан пайда
Азаматтық қарым – қатынастың қоғамдағы негізгі жауапкершіліктің дамуы, облыстардағы
Бұның негізіне мыналарды жатқызуға болады:
1). Құқыққа қарсы әрекеті үшін жауапкершілік. Берілген принцип басты
2). Кінәлі жауапкершілік немесе кінәсіздік презумпциясы. Бұнда назар аударатын
3). Әділеттілік принципі. Ол өз тарапынан келесі талаптарды міндеттейді:
- Белгілі бір іс үшін қылмыстық
- Адамның ар намысынан асатын шара
- Жауапкершілікті қабылдаушы заң немесе оны
- Сонымен қатар құқық бұзушылық тек
- Жазалаушы жауапкершілік құқық бұзылушылыққа келісу
4). Заңдылық принципі заңды жауапкершілікті білдіреді:
- Қатаң түрде қабылданады.
- Нақты құқық бұзушылық объективті
- Конституциялық заңға сәйкестенеді, жауапкершілікке
5). Мақсаттылық принципі. Бұл бұзушылққа қатысты заңгерлік жауапкершілікте
- Құқық бұзушылықтағы қиындықтардың жасылған
- Мемлекет тарапынан қабылданған шаралар;
- Мүмкіндігін оңайлатуға немесе жауапкершіліктен
6) Жауапкершіліктің болмай қоймайтындық принцип мынаны талап етеді:-
- Құқық қорғаушы органдағы қызметкерлердің
- Құқық бұзушылыққа қатысты тиімді
2.3. Заңды жауапкершілікті болдыртпайтын жағдайлар.
Кез келген құқыққа қарыс бағытталған әрекет, заңды жауапкершілілкке
Есідұрыс еместік. Құқықбұзушылық жасаған сәтте өз іс-әрекетіне
Есі дұрыс еместігі түсіну екі критерийге байланысты сипатталады: құқықтық
Медициналық критерийдің белгілері:
а)созылмалы психикалық сырқат;
ә) психикалық әрекеттің уақытша бұзылуы;
б) кемақылдылық;
в) өзге дертке ұшырау.
Созылмалы психикалық ауру асқыну және ұзаққа созылу тенденциясымен сипатталатын
Психикалық әрекеттердің уақытша бұзылуы кенеттен басталып, тез дамып,
Кемақылдылық (анография) – ақыл – қабілетінің тумысынан немесе ерте
Өзге дертке ұшырау деп , барлық ауруды емес, тек
Құқықтық критерий:
а) интеллектуалдық (яғни, өз әрекетіне жауап бере алмау)
б) еріктілік (яғни, өз әрекетн басқара алмау).
Сирек кездесетін әрекеттің іс жүзіндегі сипаты мен қоғамға қауіптілігін
Қажетті қорғану тек мемлекеттің өзі немесе оның органдары ғана
Қажетті қорғану- заң қорғайтын мүддені қылмыскердің қауіпті қол сұғуынан
Сондай-ақ егер адамға есі дұрыс емес адамның және 14
Қажетті қорғануды заңды түрде әрекет жасаған лауазымды адамға қарсы
Егер шабуыл жасаушының қылығы айқын қылмыскерлік болса, ұрса, тонай
Әрине, егер мүмкіндік болса, жәбірленуші адам қылмыскерден қашып құтылады.
Аса қажеттілік. Кедей адам тіпті қылмыс болып табылатын әрекетке
Қорытынды
«Заңды жауапкершілік және олардың түрлері » тақырыбын жан-жақты зерттеуде
Сонымен, құқықбұзушылық классификациясына қатысты әр түрлі көзқарастар бар. Әдетте
Құқықтық жауапкершіліктің негіздері құқықбұзушылықтар болып табылады, яғни құқықбұзушылық болмаса,
Құқықбұзушылық себептері мен оның шешу жолдары туралы философтар мен
Құқықбұзушылықтар тым әртүрлі деп айтуға да болады. Құқықбұзушылықтың ең
Криминологияда қылмыстың түрлі себептерін түсіндіретін мектептердің саны өте көп.
Сонымен бірге қылмыс үшін болатын қылмыстық жауапкершілікте өлім жазасы
Ондай шараны қалдыруға қарсы аргументтері оның қылмыс жағдайына ешқалай
Ресейдің өлім жазасын алып тастауы оның Еуропа Кеңесіне кіруімен
Сонымен, өлім жазасы – бұл көптеген уақыт бойы көзқарастардың
Тағы да айта кететін жайт, бұл қылмыстың әрқашан болмағаны
Пайдаланған әдебиеттер тізмі
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995ж. 30 тамыздағы(21.05.207ж енгізілген өзгерістермен).
ҚР Қылмыстық Кодексі.1997ж
Лазарев В.В. Липеив С.В. Общая теория государства и права.
Марченко М.И, Общая теория государства и права. Академический курс.
Алексеев С.С. Общая теория права М., 1994 г.
Астемиров З.А. Понятие юридической ответственности // Советское государство и
Базылев Б.Т. Юридическая ответственность: Теоретические вопросы. Красноярск, 1985.
Блажко П.К. Совокупность правонарушений по советскому праву: Понятие и
Братусь С.Н. Юридическая ответственность и законность: Очерк теории М.,
Денисов Ю.А. Общая теория правонарушения и ответственности: Социологический и
Дмитриева О.В. Ответственность без вины в гражданском праве. Воронеж,
Здравомыслов Б.В., Красикова Ю.А. и др. Учебник. Уголовное право.
Зайцев И.М. Гражданская процессуальная ответственность // Государство и право.
Колосов Ю.М. Ответственность в международном праве. М., 1975 г.
Колосова Н.М. Конституционная ответственность – самостоятельный вид юридической ответственности
Козлов Административное право. Учебник для вузов. Юрист, 1999 г.
Лейст О.Э. Санкции в советском праве. М., 1962 г.
Кудрявцев В.Н. Закон, проступок, ответственность. М., 1986 г.
Липинский Д.А. Формы реализации юридической ответственности.
Лазарев В.В. Общая теория государства и права. М., 1996
Маркс К. Энгельс Ф. Сочинение т.1
Матузов Н.И., Малько А.В. Теория государства и права М.,
Мамени Н.С. Правонарушение: понятие причины, ответственность. М., 1985 г.
Малаш Т.А. Принцип неотвратимости юридической ответственности. Учебное пособие. М.,
Мальков В.П. Субъективные основания уголовной ответственности //Государство и право.
Студиникина М.С. Что такое административная ответственность? М., 1990 г.
Сомощенко И.С. Сущность юридической ответственности в советском обществе. М.,
Тархов В. А. Гражданские права и ответственность. Уфа, 1996
Шон Д.Т. Конституционная ответственность // Государство и право. 1995
Яковлев А.Н. Понятие правонарушения по советскому законодательству. М., 1963
Всеобщая декларация прав человека 1948 г; Международный пакт об
Гражданский кодекс Российской Федерации М., 1997 г.
Уголовный кодекс Российской Федерации М., 1997 г.
Общая теория государства права. Учебник по.ред./ М.Н.Марченко и др.М.,1998с580
Маркс К., Энгельс Ф. Соч.Т.1.с.14.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. 1997ж
Общая теория государства и права. Академический курс.2. Теория права.Под.ред./М.И.Марченко.
Н.И.Матузов, А.В.Малько. Теория государства и права. Курс лекций.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. 1997ж
Под ред. Б.В.Здравомыслова., Ю.А. Красикова, А.И.Рарога.Учеб. Уголовное право.М.1994г.с.58-89.
Монтескье Ш. Избранные прозведения. М., 1955.с.317-318.
Всеобщая декларация прав человека 1948г.; Международный пакт об экономических,
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995ж. 30 тамыз.
3
Әкімшілік жауапкершілік
Әкімшілік жауапкершілік түсінігі, негізгі белгілері. Әкімшілік жауапкершіліктің нормативтік-құқықтық негізі
Әкімшілік жауапкершіліктің түсінігі
Әкімшілік жауапкершіліктен босату жағдайлары
Әкімшілік жауапкершіліктен босату
Әкімшілік құқық бұзушылық және жауапкершілік
Заңды жауапкершіліктің түсінігі, оның түрлері туралы қазақша реферат
Әкімшілік құқық -құқықтық нормалардың күрделі жүйесі
Әкімшілік жауапкершілік ұғымына түсініктеме
Азаматтық құқық бұзушылық