Валюталық тәуекелдерді сақтандыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................................................................................................2
1 ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР ҚАРЖЫЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДІҢ МАҢЫЗДЫ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ
2 ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ КӨЗДЕРІ.........................................................................10
3 ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕРДІ САҚТАНДЫРУДЫҢ ӘЛЕМДІК ТӘЖІРИБЕСІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................32
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..............................................................34
КІРІСПЕ
Тәуекел гректің «ridskon, ridsa», италиянның «risiko» және
Тәуекел - кез келген өндірушінің, соның ішінде банктің
Тәуекел банктің берген несиелері бойынша төлемсіздік туындаған жағдайларда,
Тәуекел деңгейі үлкейеді, егер де:
күтпеген жағдайда және тез арада проблемалар пайда болса;
банктің өткен тәжірибесіне лайықты емес жаңа мақсаттар қойылса
басшылықтың тез арада қажетті және жедел шешімдерді қабылдай
банк қызметінің орныққан тәртібі немесе қабылданған заңдардың кемшіліктері
Банктік операциялардың барлық түрлері тәуекелге душар болған. Банктің
Менің курстық жұмысым үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде валюталық тәуекелдер қаржылық тәуекелдің құрамдас бөлігі
Екінші бөлігі жалпы валюталық тәуекелдердің түрлері мен оларды
Үшінші бөлімде валюталық тәуекелдерді сақтандырудың әлемдік тәжірибесін талдап
Курстық жұмыстың өзектілігі. Валюталық тәуекел – бұл қандай
Курстық жұмыстың мақсаты – валюталық тәуекелдерді зерттеу, оның
Осы көздеген мақсатқа жету барысында төмендегідей міндеттер алға
валюталық тәуекелдер түсінігін ашу;
валюталық тәуекелдердің түрлерін айқындау;
валюталық тәуекелдерді сақтандырудың әлемдік тәжірибесін талдау;
Қазақстан Республикасында оларды төмендету шараларын зерттеу.
1 ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР ҚАРЖЫЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДІҢ МАҢЫЗДЫ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ
Тәуекел табиғаттың түрлі құбылыстары және қоғамның қызмет түрлерінің
Экономикалық категория ретінде тәуекел өзімен бірге болуы мүмкін
Тәуекелді басқаруға болады, яғни тәуекелдік жағдай туындауын белгілі
Көбінесе тәуекелді басқаруды ұйымдастыру тиімділігі тәуекелдің сыныптамасына тәуелді.
Мүмкін болатын нәтижеге (тәуекелдік жағдайдың нәтижесіне) байланысты тәуекелдер
Таза тәуекелдер жағымсыз немесе нольдік нәтиже алуға мүмкіндік
Спекулятивтік тәуекелдер жағымды да, жағымсыз да нәтиже алу
Қаржы тәуекелі кәсіпорын қаржылық институттармен (банктер, қаржылық, инвестициялық,
Қаржы тәуекелінің туындау себептері – инфляциялық факторлар, банктің
Қаржы тәуекелі өзімен бірге уақыт функциясын ұсынады. Берілген
Шетелдік тәжірибеде капитал салымы тәуекелін саналы анықтау әдісі
Бұл әдіс инвестициялық жобаның өткен мерзімдегі нәтижелермен байланысты
Егер түрлі мерзімдердегі ақша ағымдары бір-бірінен тәуелсіз болатын
Түрлі мерзімдердегі ақша ағымдары арасында байланыс болған жағдайда
Қаржы тәуекелдері екі түрге бөлінеді:
Ақшаның сатып алу қабілеттілігімен байланысты тәуекелдер;
Капитал салымдарымен байланысты тәуекелдер (инвестициялық тәуекелдер).
Ақшаның сатып алу қабілеттілігімен байланысты тәуекелдерге тәуекелдердің келесі
Инфляция ақшаның құнсыздануы болып табылады, бағалар өседі. Дефляция
Инфляциялық тәуекел – инфляция өсімі кезінде нақты сатып
Дефляциялық тәуекел – дефляция өсімі кезінде бағалар деңгейі
Валюталық тәуекелдер – сыртқы экономикалық, несиелік және басқа
Курстық жұмыс тақырыбы валюталық тәуекелімен байланысты болғандықтан валюталық
Валюталық немесе курстық тәуекел – бұл қандай да
Валюталардың курсы салыстырмалы түрде бір-біріне әрдайым
Валюталық тәуекелдер операциялық контрактілік, трансляциялық және басқа да
Валюталық тәуекел
Валюталық тәуекел, әсіресе әр түрлі валюталық рыноктарда сол
Банктердің валюталық тәуекелі ашық валюталық позиция кезінде болады.
Ашық валюталық позиция дегеніміз - ол банктің шетел
Ұзақ позиция валютадағы активтердің, пассивтердің артып кетуін білдіреді
Егер де банктің клиенттер алдындағы міндеттемесі (валюталық қорларға
Несие берудегі валюта төлем валютасымен сәйкес келмесе де
Бүгінгі күнде валюталық тәуекел - бұл бәрі әрдайым
Мемлекет экономика үшін негізгі фактор ретінде валюталық курстың
Белгіленген валюталық курсты хабарлау - курсты қандай да
Инфляция және басқа да факторларға байланысты курстың әрдайым
Мысалы: Литва бірінші жолды таңдап алды (Литваның ақша
Бүгінде валюталық курс - бұл елдегі экспорт пен
Қаржы нарықтарында мемлекет өз мүддесін қорғау керектігін ескеру
Сондай-ақ, айта кететін жайт, өзгерістер болып жатқан елдердің
2 ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ КӨЗДЕРІ
Валюталық тәуекелдер халықаралық экономикалық қатынастардың қатысушылары душар болған
Валюталық тәуекелдер – шетел валюталарын әртүрлі курстар бойынша
Валюталық тәуекелдер, немесе курстық жоғалтулар тәуекелдігі банктық операциялар
Операциялық тәуекел – негізінен сауда операцияларымен, сондай ақ
Бұл тәуекелді пайданы толық көрмеу немесе күтіліп отырған
Валюта айырбасын шамалайтын, келісімге байланысты тәуекелдіктер құн саясатының
Егер түсімдер валютасы шығындар валютасына сәйкес келсе, операциялық
Трансляциялы тәуекелдер – бухгалтерлік және қаржылық есепке әсер
Бұл тәуекел есептік немесе тепе-теңдік тәуекелдік ретінде белгілі.
Трансляциялы тәуекелдің дәрежесін есептеу көптеген келіспеушіліктер тудырды, ең
Экономикалық тәуекел – компанияның экономикалық жағдайына айырбастау курсының
Тек қана ұлттық валютада шығынға ұшырайтын, валюта курсының
Айырбастау курсының ауытқуы ұлттық валютада көрсетілген сату құнына
Бір қарағанда айқын емес операциялық, экономикалық, трансляциялық тәуекелдер
Жасырын және (немесе) трансляциялық тәуекелдер – шетелдік дочернийлік
Мемлекеттік тәуекелдер – бұл белгілі бір мемлекеттегі инвестициямен
Мемлекеттік тәуекелдер қаржылық-экономикалық және әлеуметтік-саяси өзгерістердің өзара ұштасуымен
Валюталық тәуекел тікелей бола алады, егер банктың валюталық
Тәуекелдерді қаржыландырудың әртүрлі жолдары бар. Ең алдымен бұл
Төтенше жағдай кезіндегі шығындарды жабу үшін кредиттер, банктерді
Негізгі жағдайда тәуекелді қаржыландыру үш негізгі бөлімнен тұрады:
Оқиғаға дейінгі қаржыландыру;
Сақталып қалған тәуекелдіктерің зияндарын компенсациялауға кеткен шығын (оқиғадан
Тәуекелді басқаруға кететін әкімшілік шығындар (ағымдық қаржыландыру).
Оқиғаға дейінгі қаржыландыру – ойламаған жағдайлар болмай
Оқиғадан кейінгі қаржыландыру – туындаған кәсіпорын шығындарын өтеуді
Тәуекелді ағымдық қаржыландыру тәуекел-менеджерлерінің жұмысына, компьютерлік базаларды қалыпта
өнім құнының құрамында ескерілетін құралдар;
кәсіпорынның өз құралдары, соның ішінде түсімнен құралатын жарғылық
сыртқы қайнар көздер – несиелер, дотациялар, заимдар;
сақтандыру қорлары;
өзін-өзі сақтандыру қорлары.
Нақты бір жағдайларға байланысты тәуекелді қаржыландыру үшін қорларды
Банкті құру себебі әртүрлі қызмет көрсету, соның ішінде
Банк сондай-ақ Қазақстанның валюта биржасында және құнды қағаздар
Валюталық тәуекел негізінен банктің шетел валютасымен қаражаттарды тартып,
Банктік тәжірибеде валюталық тәуекелдің бірнеше түрлері қолданылады, атап
айырбас бағамының өзгеру тәуекелі;
конверсионды операциялар тәуекелі;
трансляциялық тәуекелдер;
форфейтинг тәуекелі.
Айырбас бағамының өзгеруі тәуекелі. Валюта бағамы - бір
Кросс-бағам - бұл үшінші валютаға байланысты анықталатын екі
Валюталық мәмілелерді іске асыруға байланысты бағамдарды «спот» және
«Спот» бағам – мәміле жасалғаннан кейінгі екінші жұмыс
«Форвардтық» бағам – белгілі бір уақыттан кейін белгілі
Форвардтық контракт жасау
Теңгемен жабдықтау
А) мәміле жасау мерзімі
Сурет 1-Валюталық форвардтық контркатімен операция жасау
Валюталық тәуекел уақыт бойынша валюталық бағамдарының өзгерісіне тікелей
Конверсиондық тәуекел - бұл нақты бір валюталық операциялар
Ашық валюталық позиция лимиті тәуекелі шетел валютасында бейнеленген
Аударым тәуекелі - валюта бағамының кұлдырауына шетел және
Трансляциондық немесе бухгалтерлік тәуекел банк балансының активтері мен
Форфейтинг тәуекелі банктің форфейтинг операциясы бойынша экспортердің валюта
3 ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕРДІ САҚТАНДЫРУДЫҢ ӘЛЕМДІК ТӘЖІРИБЕСІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ
Сыртқы экономикалық қызмет сақтандыруында ерекше рольді валюталық тәуекелдердің
Өздік валюталық тәуекел - бұл шартқа қол қою
Жіберілген пайда тәуекелі – валюталық тәуекелдерді сақтандыру немесе
Валюталық тәуекелдерді сақтандыру қажет, ең алдымен, келесі мүмкін
қандай да бір себептермен шетелдік импортшы бас тартқан
қаржылық жағдайдың нашарлануынан, шетел серіктестердің банкроттығынан немесе тиісті
шартқа қол қою және оның орындалуы кезіндегі валюталық
Валюталық тәуекелдер көбінесе банктерде және ірі компанияларда әр
Банктің ішкі құрылымындағы валюталық тәуекелді басқарудың бірінші қадамы
шетелдердің лимиті (бір күн ішінде клиенттермен және серіктестермен
клиенттермен және серіктестермен жүргізілетін операцияларға лимит;
құралдар лимиті (қолданылатын құралдарға және валютаға қойылатын шектеу);
әр күнге және әрбір дилерге қойылатын лимит;
шығындар лимиті.
Лимиттерден басқа әлемдік тәжірибеде валюталық тәуекелдерді төмендетудің келесі
«мэтчинг» деп аталатын валютаның активі және пассиві бойынша
«неттинг» тәсілін қолдану, яғни максималды дәрежеде валюталық келісімдердің
валюта нарығын мұқият зерттеу және талдау;
Сонымен қатар валюталық тәуекелдерді тежеудің тағы бір әдісі
Хеджирлеудің негізгі әдісінің мәні валюталық айырбас операцияларын курста
Банктің хеджирлеумен байланысы екі образда жүргізіледі, бір жағынан,
Кепілдік операциялар банктерде бір жылға дейінгі мерзімде жүзеге
Валюталық тәуекелді сақтандыру келісімі банк және клиент арасында
Жасалған форвардтық келісімді растау үшін клиент келесі жұмыс
Банкке тапсырыс беру келесі тәртіптегідей көрсетілу керек:
ұйымның толық атауы;
келешектегі операциялар бойынша шетел валютаның атауы;
шетел валютаның сомасы;
контракт немесе келісімнің нөмірі;
банктегі валюталық шоттың нөмірі;
тапсырыс жасалған күн.
Егер де кәсіпорын белгіленген мерзімде кепілдік келісімнің жазбаша
Өз кезегінде уәкіл етілген банк кепілдік операция жасалғаннан
Валюталық келісімдер – валюталық жоғалтуларды сақтандырудың ең кең
Валюталық келісімдер жанама, тура және мультивалюталық болып бөлінеді.
Жанама валюталық келісімдер тауардың бағасы кең тараған халықаралық
Тура валюталық келісімдер баға валютасы мен төлем валютасы
Қарастырылған валюталық келісімдердің тиімсіздігі 70 жылдарда мультивалюталық келісімдердің
Мультивалюталық келісімнің бір түрі болып СДР және
Алайда, жоғарыда көрсетілген валюталық келісімдердің барлығы валюталық тәуекелдерді
Валюталық тәуекелдерді сақтандыруда экспортшыға қолайлы (пайдалы) біржақтық келісім
Берілген біржақтық келісім де экспортшының мүддесін толық дәрежеде
Сонымен қатар индекстік келісімдер де бар. Бұл келісім
Валюталық жоғалтулардан қорғанудың альтернативті әдістерінің бірі бағаға валютаның
Валюталық тәуекелдерді сақтандыру тәжірибесі кепілдік операциялар мен валюталық
Валюталық тәуекелдердің пайда болуының өзі «валюталық позициялардың» жағдайына
Валюталық операциялардың әрбір түрі бойынша валюталық тәуекелді сақтандырудың
«Спот» операцияларындағы есептеулер тиісті шарттар жасалғаннан кейін екі
Осы потенциалды тәуекелді шектеу үшін өз операцияларды жоғары
Әрине, «форвардтық» валюталық операциялар да тура «спот» келісімдердегі
Егер келешекте валюталық тәуекелдерінің пайда болуының нақты мүмкіндігі
Банк периодты түрде өз контрагенттерін валюталық операциялары бойынша
Берілген белгілі «аутрайт» - хеджирлеу немесе спекуляция (алыпсатарлық)
Валюталық СВОП параллелді несиелерге ұқсас, мұнда екі әр
Опцион валюталық тәуекелдерді толықтай жабу тәсілі болып табылады,
Опциондық оепрациялар тәсілімен хеджирлеудің форвардтық оперциялардан айырмашылығы, ол
Фьючерстік контаркт форвардқа қарағанда валюталық нақты сату, сатып
Валюталық фьючестер нарығында фьючерстік контарктінің хеджер – сатып
Хеджер дегеніміз – фьючерстік биржада хеджирлеу деп аталатын
Фьючерс шартының орындалу мерзімі жеткенде «спот» нарығындағы валюталық
Соған байланысты фьючерс валютасының негізгі мақсаты шетелдік валютаны
Көбінесе валюталық органдар шетелдік және ұлттық валюталардың арақатынасына
Тәуекелдерді хеджирлеудің атап көрсеткен инструменттерінен басқа көптеген тәсілдер
Сақтандырудың негізгі әдістерінің мәні валюталық айырбас операцияларды курстың
Қазақстанда валюталық тәуекелді төмендетудің мынадай негізі әдістері бар:
Валюталық тәуекелдерді сақтандыру;
Хеджирлеу;
Диверсификациялау.
Валюталық тәуекелдерді сақтандыру валюталық тәуекелдерді басқарудың негізгі әдістерінің
Халықаралық банктік тәжірибеде валюталық тәуекелдерді сактандырудың төмендегідей үш
Контрагенттерінің бірінің біржақты іс-әрекеті;
Банктік және үкіметтік кепілхаттар;
Мәмілеге қатысушылардың өзара келісімдері.
Валюталық тәуекел сақтандыруда қорғаныс келісімдері, яғни валюталық бағамдардағы
Хеджирлеу валюталық тәуекелді сақтандырудың кұрамдас бөлгі ретінде белгілі
Хеджирлеу тәсілдеріне құрылымдық (активтер мен пассивтерді, алашақ және
Валюталық және проценттік тәуекелдерді хеджирлеу бойынша қызметтер. Банк
Банк хеджирлеу бойынша мәмілелерді құрылымдау бойынша, оның ішінде
Валюталық СВОП – сандары бірдей болған базалық валютаға
Проценттік СВОП - Көлемі үнемі өкілдік проценттік ставка
Валюталық опцион - сыйлықақы орнына (опцион бағасы) сатып
Компаниялардың проценттік СВОП мәмілелерін пайдалану мысалдары:
1) Компанияның долларлары бар, бірақ өндірістік немесе операциялық
2) Сондай-ақ, компания АҚШ долларында немесе еурода жабдық
3) Солай болса да компания теңгенің долларға немесе
4) Компания СВОП мәмілелерін жасасу жолымен теңге ала
Компаниялардың проценттік СВОП мәмілелерін пайдалану мысалдары:
1) Компанияның жылжымалы проценттік ставкалы қарызы бар.
2) Компания ставка көтерілуін күте отырып, оны тіркелген
3) Компания проценттік СВОП мәмілелерін жасасу жолымен қарызын
Валюталық опционды пайдалану мысалдары:
1) Компания сыртқы экономикалық қызметті, экспорт/импортты жүзеге
2) Компания опцион үшін сыйлықақы төлейді, сыйлықақы
Құрылымдық теңестіру валюталық бағамның өзгерісінен туындайтын зияндардың алдын
Ашық валюталық позиция лимиті тәуекелін басқару шетел валютасында
Ашық валюталық позицияның ұзын және қысқа түрі болады
Шетел валютасы Банк активтері мен
талаптары, шетел
валютасымен Банк пассивтері мен міндеттемелері, шетел валютасымен Ашық
валюталық
позция шамасы Ашық валюталық позиция түрі
АҚШ доллары 1450000 1200000 150000 Ұзын
позиция
Евро 900000 1200000 -300000 Қысқа позиция
Фунт стерлинг 25000 50000 -25000 Қысқа
позиция
Иен 1500 500 1000 ¥зын
позиция
Кесте 1–Банктің ашық валюталық позициясы
Ашық валюталық позиция лимиті бұл ұзын немесе қысқа
Валюталық тәуекелді диверсификациялау - бұл валюталық несиелер
Валюталық несиелер сомаларына шек қою;
Қарыз алушыларды диверсификациялау;
Несиені қамтамасыз етуге қабылданатын кепіл заттарын диверсификациялау;
Валюталық несиелер мерзімдері бойынша диверсификациялау.
Валюталық тәуекелдерді төмендету үшін міндетті түрде жоғарыда көрсетілген
ҚОРЫТЫНДЫ
Валюталық тәуекел, әсіресе әр түрлі валюталық нарықтарда сол
Банктердің валюталық тәуекелі ашық валюталық позиция кезінде болады.
Бүгінгі күнде валюталық тәуекел - бұл бәрі әрдайым
Валюталық тәуекелдер халықаралық экономикалық қатынастардың қатысушылары душар болған
Валюталық тәуекелдер – шетел валюталарын әртүрлі курстар бойынша
Валюталық тәуекелдер, немесе курстық жоғалтулар тәуекелдігі банктық операциялар
Сыртқы экономикалық қызмет сақтандыруында ерекше рольді валюталық тәуекелдердің
Валюталық тәуекелдерді сақтандыру қажет, ең алдымен, келесі мүмкін
қандай да бір себептермен шетелдік импортшы бас тартқан
қаржылық жағдайдың нашарлануынан, шетел серіктестердің банкроттығынан немесе тиісті
шартқа қол қою және оның орындалуы кезіндегі валюталық
Валюталық тәуекелдерді сақтандыру валюталық тәуекелдерді басқарудың негізгі әдістерінің
Халықаралық банктік тәжірибеде валюталық тәуекелдерді сактандырудың төмендегідей үш
Контрагенттерінің бірінің біржақты іс-әрекеті;
Банктік және үкіметтік кепілхаттар;
Мәмілеге қатысушылардың өзара келісімдері.
Хеджирлеу валюталық тәуекелді сақтандырудың кұрамдас бөлгі ретінде белгілі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1 Банки Казахстана №3, 2009,
2 Страхование коммерческих и финансовых рисков. Учебник/Т.В. Никитина,
3 Валютный рынок и валютное регулирование. Учебник/Т.Л. Антонова,
4 Абдрахманова Г. В. Конъюнктура и тенденции развития
5 Банковское дело. Учебник/Бабичева Д. М.: Международные отношения,
6 Мақыш С.Б. Банк ісі/Оқулық, 2007.
7 Валютный рынок и валютное регулирование. Учебник/Т.Л. Антонова,
8 Котелкин С.В и др. Основы международных валютно-финансовых
9 Сусанин Д. Методы измерения странового риска //
10 Грюнинг Хван, Брайович Братонович С. Анализ банковских
11 Система оценки корпоративного управления и управления финансовым
12 Мусабекова П. Реформы Казахстана в банковской системе//Финансы
13 Хохлов Н.В. Управление рисками Учеб.пособие для вузов:.-М.:
14 Сатубалдин М.С. Проблема страхования банковских рисков в
15 Умбетов А.С. Риск - дело благородное. Алматы,
16 Никитина Т.В. Страхование коммерческих и финансовых рисков.
17 Шахов В.В, Миллерман А.С., Медведев В.Г. Теория
18 Юрченко Л.А. Финансовый менеджмент страховщика. Учеб.пособие для
19 Внешнеэкономическая деятельность предприятия: Учеб.пособие для вузов/Л.Е. Стровский,
20 Майдырова Д.Н. Валютные операции банков. Алматы: АГУ
21 www.kdb.kz .
22 www.zona.kz..
Валютный рынок и валютное регулирование, оқулық / Т.Л.
Страхование коммерческих и финансовых рисков. Оқулық / Т.В.
35
Сатып алушы
Сатушы
Сатып алушы
Сатушы
Сатып алушы
Сатушы
ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР ҚАРЖЫЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДІҢ МАҢЫЗДЫ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ РЕТІНДЕ
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ТӘУЕКЕЛДЕРІН БАСҚАРУ
Банктердегі тәуекелдерді басқаруды ұйымдастыру және тәукелді бағалау әдістері
Қаржылық тәуекел
Шетел тәжірибесіне сүйене отырып, банктік тәуекелдерді басқаруды жетілдіру
Сыртқы реттелмейтін тәуекелді басқару
Тәуекел түсінігі, түрлері және оларды басқаруды ұйымдастыру
Қаржылық тәуекелдерді басқару
Банк қызметіндегі тәуекелдерді басқару- қаржылық инновация ретінде
БАНКТІК ТӘУЕКЕЛДЕРДІ БАСҚАРУ