Басқарудың кажеттілігі
Жоспар
І.Кіріспе............................................................................................................3
ІІ.Негізгі бөлім.
1. Ұйымдар және оларды тиімді басқару...................................................6
2.Басқаруда қолданылатын негізгі әдістер.............................................11
3.Өндірісті-оперативті басқаруда пайдаланылатын
ұйымдық талдау...........................................................................................22
ІІІ.Қорытынды................................................................................................30
IV.Әдебиеттер тізімі........................................................................................32
Кіріспе.
Ұйымның мақсаты жан-жақты болуы мумкін. Мысалы, кәсіпорынның басты
Ұйымдардың, негізгі түрлері.
Мақсатты орындауда нәтижеге қол жеткізуде ұйымдар құрылады және
Ресми ұйымдар дегеніміз — мақсатты орындауда басқару процесін
Бейресми ұйымдар қызмет барысындағы әлеуметтік катынастарға, ішкі себептерге
Күрделі үйымдар құрылым мен мақсаттардың жан-жақты кешенді сипаты
Үйымдардың жалпы сипаты.
Ұйымдар міндеттерді орындау барысында өздеріне тән бірқатар сипаттамага
1. Ресурстар. Жалпы алғанда кез-келген қызметі - нәтижеге,
Адамдық ресурстардың нәтижелілігі — басқару ісініқ сан қилы
Технологиялық және ақпараттық ресурстар алдыңғы қатарлы ғылымның жетістіктерін
2. Сыртқы ортадан тауелділігі. Ұйымның қызметі мен нәтижесі
3. Көлденең және тік еңбек болінісі.
Басқару ісінің тиімділігі сондағы әрекеттердің нақтылы жағдайға қарап
Көлденең еңбек болінісі дегеніміз—баскару процесіндегі әртүрлі қызметтерді икемді
Тік еңбек бөлінісі - баскару ісінің күрделі жүйелік
Ұйым ішінде басқару деңгейлері жоғары, орта, төменгі болып
Жоғарғы буын (деңгей) ұйымның жалпы стратегаясын, бағыт-бағдарламасын уақыт
Орта буын (деңгей) — жоғарғы буын анықтаған ұйымның
Төменгі деңгей - тікелей орындаушылар және де төмегі
4. Басқарудың кажеттілігі.
Нарықтық экономика жағдайында басқару ісі одан әрі күрделене
1. ҰЙЫМДАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТИІМДІ БАСҚАРУ
Қазіргі кездегі басқаруға қойылатын талаптардың негізгі бағыттары және
1 Басқарудың кәсіптілігін дамыту, яғни теориялық білім мен
Басқаруды демократияландыру - қызметтің орындалу барысымен маңызды маселелерді
Еңбек бөлінісі негізінде басқаруды мамандандмру, сол арқылы басқару
4. Басқаруды шоғырландыру мақсатты орындауға қолданылатын басқару әдістері
Баскаруды орталықтандыру — қазіргі кездегі өндірістік жуйеніқ күрделілігінен
Басқару шешімдерінің көп нұсқалылығы - проблемаларда шешудің ең
Басқару еңбегінің мәдениетін көтеру, яғни басқару әрекетін орындауға
Ұйымдардағы тиімді баскарудың сипатты белгілеріне экономикалық, әлеуметтік-психологиялық; праволық
Экономикалық тұрғы өз құрамында өндірістік процесті басқаруды, көздеген
Әлеуметтік-психологиялық тұрғы ұйым алдына қойылған мақсатқа жетуде сол
Праволық (құқықтық) тұрғы басқарудағы мемлекеттік, саяси, экономикалық институттар
Ұйымдастырушылық-тезхникалық тұоғы өз құрамына орын алған жағдайды
Басқару шешімдерін ойластыруда қолда бар ресурстар мен қоғамдыққажеттілікке
1 Мақсат — нақтылы және өлшемді болуы тиіс,
Мақсат — белгілі мерзіммен шектелуі тиіс, осыған орай
Ұйым мақсатының сыртқы ортаның әсері мен ішкі мүмкіндіктерге
етіп қабылдануы;
Қазақстан Республикасында ұйымдардың құрылуы мен қызмет жасау тәртібі
Ұйымның заңды тұлға болып есептелуіне меншік, шаруашылық жүргізу
Өз қызметінің негізгі мақсаты пайда келтіру болып табылатын
Ал мұндай мақсатты көздемейтін және алынған пайдасын қатысушыларына
Борышқордың (ұйымның) өз несие берушілерінің талаптарын қанағаттандыруға және
Жедел шаралареа енетіндер: шығын мөлшерін азайту; қорларды іздестіру;
Стратегиялық бағыт әлеует пен мүмкіндіктерді, өндірістік бағдарламаларды, кірісті,
Міне, осының бәрі басқару әрекетіне, тікелей басқарушыға үлкен
Баскарудың кегізгі мақсаты қолда бар: адамдык, қаржылық, материалдық
Қазіргі кездегі менеджерлерге төмендегідей бірқатар талалтар койылады;
өзіне деген сенімділік және өзін өзі меңгере білу;
жеке басының бағалы қасиеттері мен өзін үнемі жетілдіру;
бастамаларды іздестіру мен өнертапқыштык;
қызметкерлерді баулу мен байланыс орнатуға қабілеттілік;
баскару әдіс-тәсілдерін білу мен басшылық қабілеті;
мақсаттылық пен тұрақты жоспарлау және бақылау;
тығырықтан шығу мен тиімді шешім қабылдауға дағдылану
т.б.
Сонымен менеджер басқару саласындағы нақтылы бір міндеттерді орындайтын
Басқарушы үлгілері.
Басқарушылар үлгісі дегеніміз — қажетті іс-қимылды жүргізуде басшылар
1. Басқарушы-жетекші (лидер) шешімді қабылдауда және оны жүзеге
2. Басқарушы-әкім үйымның табысқа жетуіне қатаң бақылау және
3. Басқаушы-жоспарлаушы нақтылы жағдайды зерттей отырып ұйымдағы ресурстар
4. Басқарушы-кәсіпкер ұйым болашағын жақа бағытта, тәуекелге бел
Басқарушы-кәсіпкер өнім өндірушілерді қолдау мен қызықыруда, бәсекелестік пен
2.БАСҚАРУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН НЕГІЗГІ ӘДІСТЕР
Басқару дегеніміз — алға қойылған мақсаттарға жету үшін
Өндірісті басқаруды жүзеге асыру ісінде басқару әдістері жүйесініқ
Басқару субъектісінің басқарылатын объектіге ыкпал жасау әдістері басқару
Басқару әдістері дегеніміз — басқару продесінің маңызды элементі.
Баскару әдістері ұжымдар қызметінің жоғары тиімділігін, олардың ынтымақты
Басқару әдістері басқару процесін мүлтіксіз ұйымдастыру, осы заманғы
Сонымен, әдістер — басқару қызметінің мәні және негізгі
Жалпы түрде алғанда, басқару әдістерін мынадай екі үлкен
а) бүкіл басқару жүйесіне жататындар (жалпы әдістер);
ә) басқару жүйесінің жекеленген бөліктеріне жататындар (шағын ауқымдағы
Басқарудың жалпы әдістері:
— кәсіпорын, бірлестік, экономикалық аймақ деңгейіндегі
басқару қызметінің неғұрлым нақты тәсілдеріне;
—министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің қызмет әдістеріне;
түрлі деңгейдегі басшылардың өз қызметінде қолданатын
әдістеріне;
белгілі бір басқару функцияларың іске асыру әдістеріне
бөлінеді.
Нақты әдістер немесе жұмыс стилі деп аталатын бұл
Басқару теориясы мен өндірісті басқарудың практикасы үшін ең
Іс жүзіне басқару әдістерінін;
өзінің мазмұнымен (олар қандай басқару қатынастарын
білдіреді);
мақсатымен (қандай объективті заңдарын іске асырудың
құралы екендігімен);
қызмет мотивтеріне байланысымен (осы мотивтердің
қайсысын білдіреді);
қолдану формаларымен (дара, коллегиялық, үжымдық)
ерекшеленетін сан алуан түрлері қолданылады.
Осы жуйеде ұжымдарға, жекелеген қызметкерлерге, тұтас экономикалық жұйелерге
экономикалык;
ұйымдық-әкімшілік;
әлеуметтік-психологиялық міндеттерді жүзеге асыру үшін
ықпал жасауды мақсат ететін әдістер маңызды орын алады.;
Басқару әдістері оқшау емес, бірге пайдаланылады, барлық баскару
Басқару әдістеріне талдау жасау кешенді көзқарасты, әдістің мазмұнын,
Басқару әдістері өндіріске тән объективті заңға сәйкес келген
Сонымен бірге мақсатқа жету үшін әдістің жай ғана
Басқару әдісі орындау жүйесі арқылы іске асырылады және
Басқару әдісінің елеулі әдісі оны құқықтық жағынан рәсімдеу
Басқару әдістері өндіріс пен қызметкерге түрліше ықпал етеді.
Нарық қатынастарына көшу кезеқінде өндірістегі мотивация қызметкердің нақты
Ықпал ету сипаты жөнінен барлық басқару әдістерін 3
а) материалдық себеп әдістеріне;
ә) әлеуметтік себеп әдістеріне;
б) билік ету себептері әдістеріне бөлуге болады.
Осы топтардың әрқайсысы:
оңды себепті (ынталандыру);
теріс себепті (жазалау, мәжбүр ету) камтиды.
Бұл әдістер жекеленген қызметкерге де ұжымға да ықпал
Материалдық себептер мынадай үш түрде:
қоғамдык;
ұжымдык;
жеке түрде көрінеді.
Материалдық себептерге
материалдық жағынан ынталандыру;
— күштеу шаралары: айып салу, өсім алу және
Әлеуметтік себеп құралдарының арсеналы өте зор — кең
Билік ету себебі қызметкерді кез-келген жағдайда қимыл жасауға
Ықпал ету үлгісі бойынша басқару әдістері мыналарға:
а) тура немесе тікелей ықпал етуге;
ә) міндеттер қоюға;
б) ынталандыратын жағдай жасауға бөлінеді
Тура ықпал етуге басшылық ешқандай түсініктеме бермей, егжей-тегжей
Міндет қою - сан қырлы әдіс, өйткені міндеттердің
Ынталандыратын жағдай жасау басшылықтың мақсаттарына сай келетін жолды
Халық шаруашылығы дамуының қазіргі кезеңінде басқарудың экономикалық әдістері
Басқарудың экономикалық әдістерінің мазмұны еңбек және материал шығындарын
Өндірістік ұжымдар мен жекелеген қызметкерлеріге белгілі бір экономикалық
Экономикалық әдістер орындаушыларға олардың экономикалық мүдделері арқылы жанама
Басқарудың экономикалық әдістерінің негізгі мақсаты – кәсіпорынның коллективтті
Экономиканы басқаруды түбірінен қайта құруды жүзеге асыру жағдайында
шаруашылық механизмі және оның қүрылымы;
әлеуметтік-экокомикалық дамуды аймақтық басқару;
—экономиканы дамытудағы индикативтік жоспарлауды пайдалану;
— мемлекеттік реттеудің әдістері.
Осы көрсетілген әдістер тобына қысқаша сипаттама беру қажет.
Шаруашылық механизмі - шаруашылықты жүргізудің қағидаларына негғізделген әдісі.
Шаруашылық механизмі, басқаша айтқанда, өндірістік қатынастар жүйесі, өндірғіш
Сондықтан экономикамыздың нарықтық қатынастарға бет алуы іс жүзінде
кәсіпорындардың залалсыз жұмыс істеуіне;
пайдасы жоқ дотациялардың тоқтатылуына;
басқалармен салыстырғанда, ғылыми-техникалық прогресс нәтижелерін енгізетін кәсіпорындардық экономикалық
— өндіруші жөнінде де, түтынушы жөнінде де экономикалық
мудде категорияларының пайдаланылуына;
—мемлекет арқылы
— кәсіпорындардың шын мәнінде нәтижелі жүмыс істейтін ұжымдарының
Сонымен қалыпты өндіріс пен тұтынуды қамтамасыз етузге бағытталған
Шаруашылық механизмі нарықтық механизмге көшетін нарық жағдайында экономиканы
Тұтынушы, өндіруші және қоғам арасындағы өзара іс-қимылды жүзеге
басқару қызметкерлері;
басқару техникасы;
басқару органдары жатады.
Басқару қызметкерлеріне басқару функциясының белгілі бір бөлігін орындайтын
Басқару техникасына жататындар — басқару процесі үшін қажетті
Басқару орғандарына басқару еңбегінің бөлінісі қатынастарымен байланысты қызметкерлер
Мұндай басқару органдары жоғары және төмен түрған, тең
Барлық нарықтық құрылымдар кез келген жағдайда белгілі бір
Қаралып отырған мәселеге байланысты еске ала кететін бір
— біздің санамыздан тыс әрекет ететін экономикалық заңдардың
шаруашылық механизмінің ғылыми негізділігі;
механизмнің іске асырылуы экономикалық мүдделер негізінде жүрғізілуі тиіс;
қоғамда әлеуметтік-экономикалық кепілділіктер механизмінжасау;
барлық деңгейдегі басқару объектілерінің мүдделерін біріктіру мен үйлестіру;
шаруашылық механизмін түбірінен өзгертпей-ақ одан әрі икемді ете
Жалпы алғанда, үғым регінде шаруашылық механизмі нарықтық механизмге
Экономиканы дамытудағы индикативтік жоспарлауды пайдалану басқарудың негізгі функцияларын
Алайда дүние жүзілік тәжірибеде қазіргі кезенде нарықтық экономикасы
Жоспарлау — басқаруды объектісі мен субъектісінің де қоса
Жоспарлау - жүйеге ықпал ететін белсенді басқару процесі
Өндірісті жоспарлау механизмінің ерекшелігі мынада: мұңда жоспарлы жүмыстың
Жоспар — шешімді әзірлеу, негіздеу және қабылдау процесінен
Жоспар — сайып келгенде неге қол жеткізу екенін
Басқарудың негізгі функциясы ретінде жоспарлау: өндірістің болашақтағы дамуын
Президент Назарбаев Н.Ә. жоспарлауды басқаруда молынан пайдалануды өте
Әлеуметтік-экономикалық дамуды аймақтық басқару біздің республикамызда жаңадан дамып
Бұл кеңесте Президент Назарбаев Н. Ә. реформалардық табысты
3.Өндірісті-оперативті басқаруда пайдаяанылатын ұйымдық талдау.
Ұйымдың-акімішік әдістер мейлінше алуан түрлі және басқарудың әрбір
Басқаратын және басқарылатын кіші жуйелерге ұйымдық ықпал ұжымдар
Ұйымдық жағынан тәптіштеу дегеніміз қәсіпорынның құрамын, оның органдары
Ұйымдық тәптіштеу натижесін де сол кәсіпорында:
ұйымдық кұрылым;
басқарудың линиялық және функционалдық буындар туралы жалпы Ережелері;
лауазымды адамдар және қызметтер туралы жеке ережелер жасалуы
Құрылымдық бөлімшелер мен лауазымды адамдар туралы ереже нақты
Жекелеген адамдар (бас инженер, цех, бөлім бастығы) туралы
Ұйымдық ықпал етудің басқа бір, неғурлым икемді формасы
Немен айналысу керек екекін анықтаумен катар, белгілі бір
сапалық-техникалық нормативтер;
технологиялык;
еңбек;
қаржы-несие;
календарлық-динамикалық (өңдіріс процесінің ұзақтығы, запастық, артық нәрсенің мөлшері,
құндық-калькуляциялық;
рентабельділік және бюджетпен өзара қатынас;
экономикалық ынталандыру;
транспорттық;
құрылыстық;
—материалдық-техникалық жағынан жабдықтау (шығынды);
— жекелеген бөлімшелер мен адамдардың қызмет тәртібін, олардың
Нормативтер объективті факторлардың ықпалымен ғана ауытқұға болатын белгілі
Өндірісті ұйымдастыру жуйесі нақты бөлшектер мен тораптардың оңтайлы
Бірлескен еңбекті ұйымдастыру жүйесі өте үлкен нормативтік шаруашылықты
Шикізатты, отынды, электр энергиясын жұмсаудың, рентабельділіктің, қор қайтарымының,
Басқару жүйесінің өз нормативтері болады, олар:
ішкі тәртіп ережелері;
ондірістік мәселелерді шешу мерзімдері;
есептер дайындау мерзімдері;
еңбекке ақы төлеу, сан мөлшері, басқару қызметкері нормативтері;
функцияларды орындаудың реті мен кезеңдері;
ақпарат тасқыны, ұйымдық және ақпараттық байланыстар егжей-тегжейлі белгіленген.
Ақпаратты нормалаудың ерекше маңызы бар, өйткені оның көлемі
Нормалардық прогресті болуы, кәсіпорындағы жағдайлардың қазіргі жай-күйін, ғылым
Ұйымдық ықпал етудің біршама ұзақ уақыт кезеңінде қызметкерлер
Тәптіштеу сипатындағы нүсқаулардан айырмашылығы — еңбек әдістері жөніндегі
Ұйымдастырушылық талдау — пайдаланылмаған резервтерді анықтау ушін басқару
Сипаты жағынан алғанда ұйымдастырушылық талдау жұмыстың үйымдастырылуын, әдістерін,
талдау нәтижелеріне баға берудің формаларн бойынша — сан
өткізілу кезеңіне қарай — жүйелі, мерзімді, жоспарлы;
талдау объектісі бойынша — құрылымдық, функционалдық;
басқару технологиясы бойынша — пәндік немесе операциялық процедуралық
Бірінші жағдайда басқару циклдары (ақпараттық, логикалық ойлау, ұйымдық),
субъектісі бойынша — ішкі заводтық немесе ведомстволық (министрліқ,
Ұйымдастырушылық талдауды оның өткізілу мақсаттары бойынша топтауға болады,
Объектіні немесе элементті қамтуы тұрғысынан алғанда, ұйымдастырушылық талдау
Ұйымдастырушылық талдаудың мәні - оның дәйекті жүргізілуін талап
Талдау жоспарын әзірлеу, онда талдау міндеті, мерзімі, формалары,
талдау жасауға жататын элемент (бүкіл жүйе), талдау объектісі
талдау жұмысын жүргізу мерзімі;
— басқару жүйесіне талдау жұргізіліп отырған кезеқ (бір
талдау нәтижелерін бағалаудың формалары. Мысалы, құжат айналымын, ақпараттың
талдаудың нәтижелері қайда беріледі және калайша пайдаланылуға тиіс?
Басқару жүйесінің қызмет ету тиімділігінің өлшемдерін, мысалы, басқару
Талдау объектісін оның құрамын, құрылымын, қасиеттерін, байланыстарын айқыын
Заттарды, құбылыстарды, олардың элементтерін топтау мен саралау.
Құбылыстардың және олардың элементтерінің сан және сапа сипаттамаларын,
Басқарушы жуйесің жұмыс істеу тиімділігіне ықпал ететін факторларға
Анықталған резервтерге сан және сапа жағынан баға беру.
Талдау деректерін қорыту, көрсеткіштерді салыстыру, байланыстарды, заңдылықтарды, тендендияларды
— Басқаруды, жоспарлауды, жобалауды үтымды етудің кейінгі сатыларында
Ұйымдық жоспарлау (техникалық-экономикалық және перспективалық жоспарлау — ықпал
Қорытынды.
Ұйымдық жоспарлау — жалпы басқару жүйесін немесе оның
— жаңа өндірістік құрылымды жобалау;
— өндіріс процестерін жобалау,
— шешімдерді жедел қабылдау, өндірісті есепке алып, оның
барысына бақылау жасау үшін қажетті хабарламамен жұмыс істеуге
Басқарудың кешенді жобасы жуйенің аса ірі элементтерін, атап
Тақырыптың бұл сурағын аяқтай келіп, тағы да мынаны
Басқару теориясы бойынша, басқарушы органдардаң құрылымы атқаратын функцияларына
Мемлекеттік реттеу—басқарудық экономикалық әдістеріне жатады. Нарықты қатынастарды қалыптастырудың
Тұғқалардың бір түрі баға белгілеу. Бір тұтас баға
Жалпы айтқанда қандай ел болсада оның әлеуметтік —
Әдебиеттер.
1.Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті қолдау мен да-
мытудың 1994—1996 жылдарға арналған бағдарламасы.-Егемн
Қазақстан , 25 маусым.
2.1996 — 1998 жылдарға арналған реформаларды тереңдету жөніндегі
3.Н.Ә.Назарбаев — Қазакртанның егеменді мемлекет ретінде
қалыпатасуы мен дамуының стратегиясы.- Алматы, Дәуір, 1992 ж.
4.Н. Ә. Назарбаев — "Ғасырлар тоғысында".-Алматы, Өнер,1996ж,
5.Н, Ә. Назарбаев — "Қазақстан -2030
6.Қ.В.Бердалиев, С. Ы Өмірзақов — Менеджмент негіздері-Алматы, ҚазМБА,
7. К. В. Бердалиев және т. б. —
8. Мескон М. X., Альберт М., Хедоури Ф.
9. Герчикова И. Н, — "Менеджмент"-М. Банки-Биржи, 1994
2
Мемлекетті басқарудың объективтілігі, мүмкіндігі шегі
Менеджмент туралы мәлімет
БАСҚАРУШЫЛЫҚ ОЙЛАР ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
Корпоративтік басқару
Мемлекеттік басқарудың құрылымы
Негізгі басқару функцияларының сипаттамалары
Менеджменттің қалыптасуы және оның алғышарттары. Тейлоризм
Жұмыстарды бөлу принципі
Әлеуметтік саладағы менеджер кім
Басқару ғылымының заты, әдістері және мәселелері