Қаржылық тиімділік көрсеткіштерін талдау

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 7
1 Кәсіпорын іс-әрекетінің тиімділік көрсеткіштерін талдаудың теориялық негіздері
1.1 Экономикалық және әлеуметтік тиімділік мәні 9
1.2 Кәсіпорын тиімділігінің негізгі көрсеткіштері 13
1.3 Тиімділік көрсеткіштерін талдау мәні мен қажеттілігі 26
2 «Казпошта» АҚ қаржылық –экономикалық жағдайы мен
2.1 «Казпошта» АҚ жалпы сипаты мен қаржылық –экономикалық жағдайын
2.2 Ұйым персоналы мен негізгі қорларын пайдалану
2.3 Қаржылық тиімділік көрсеткіштерін талдау 45
3 Кәсіпорын іс-әрекетінің тиімділігін арттыру бағыттары 55
3.1 Қызмет көрсету тиімділігін арттырудың негізгі жолдары 55
3.2. Шығындарды басқару – тиімділікті арттырудың негізгі жолы ретінде
Қорытынды 70
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 74
Кіріспе
Соңғы жылдары еліміздің экономикасының нарықтық қатынынастарға өтуіне байланысты бухгалтерлік
Адамдардың саналы, мақсатты қызметі ретіндегі басқару әкономикалық зандардың обьективті
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізуші
Кәсіпорынның тиімділік көрсеткіштерін бағалау, обьективті, ғылыми негізделген және үйлесімді
Отандық талдау мәселесі аз зерттелуде, сондықтан оның прогрессивті әдістері
Сондықтан менің дипломдық жұмысымның мақсаты - қәсіпорынның тиімділік жағдайын
Диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен
1 Кәсіпорын іс-әрекетінің тиімділік көрсеткіштерін талдаудың теориялық негіздері
1.1 Экономикалық және әлеуметтік тиімділік мәні
Нарықтық жағдайларда экономикалық дамудың әрi қарай жалғастыруда өндiрiстiң тиiмдiлiгiн
Экономикалық тиімділік - бұл өндіріске жұмсаған шығындар мен
Экономикалық тиiмдiлiктiң жалпылама критерийлерiне қоғамдық еңбектiң өнiмдiлiгi жатады. Ол
Өнімнің еңбек сиымдылығы– материалдық өндiрiс саласында жұмсалған еңбек санын
Материал сиымдылығы– шикзат, материал, отын, энергия және т.б. шығындарынң
Капитал сиымдылығы– халық шаруашылығы капитал салымдарының көлемiн шығарған өнiмнiң
Тиiмдiлiк жалпы және салыстырмалы болып бөлiнедi.
Жалпы тиiмдiлiк – шығындарды жұмсау арқылы пайда әкелетiн әсердiң
Салыстырмалы тиiмдiлiк – белгiлi бiр өндiрiстiк және шаруашылық есептердi
Жалпы тиiмдiлiк көрсеткiштерi мына категориялар бойынша топталады.
1. Өндiрiстiк iс әрекеттiң тиiмдiлiгiн көрсететiн көрсеткiштер. Оған кәсiпорының
2. Өтiмдiлiк көрсеткiштерi. Оған кәсiпорының қысқа мерзiмдi мiндеттердi орындау
3. Қаржылық тұрақтылық көрсеткiштерi. Кәсiпорынның активтерiн қаржыландырудан қолданатын капиталдық
Шаруашылық iс-әрекеттiң тиiмдiлiгiн көптеген абсолюттi және салыстырмалы көрсеткiштер арқылы
Сату рентабельдiлiгi = есеп беру негiзiнде пайда /өнiм өткiзуден
Актив рентабельдiлiгi = есеп беру кезiндегi таза пайда /
Негiзгi капиталдың рентабельдiгi = есеп беру кезендегi таза пайда
Меншiк капиталдарының рентабелдiгi = есеп беру уақытының сонындағы меншiктi
Келесі суретте жалпы тиіділіктің негізгі көрсеткіштері мен олардың анықталу
1 2 3 4
Пайданың өсімшесі Өндірістің өсімшесі Негізгі
2/3
1/2
1/4
Сурет 1 Кәсіпорын өндірісі тиімділігінің құрылымдық –логикалық кескіні
Тиiмділiктiң салыстырмалы көрсеткiштерi:
Активтердiң айналымдылығы = сату көлемi/активтердiң орташа жылдық құны *
Негiзгi капиталдын айналымдылығы = сату көлемi/ айналым капиталы х
Материалдық өндiрiстiк қорлардың айналым коэффициентi = сату көлемi /
Айналым қаражаттарының айналым коэффициенті (сату көлемі/айналым капиталы).
Келесі суретте тиімділік мәні мен экономикалық тиімділік көрсеткіштерін сипаттайық.
Тиімділік түсінігі экономикалық іс-әрекетке қатысты өндіріс нәтижесінің оны
Қоғамдық өндірістің экономикалық тиімділігінің жалпылама критерии ретінде қоғамдық еңбек
Еөж = ЖІӨ х Жсм,
ЖІӨ- жалпы ішкі өнім,
Жсм – материалды өндіріс саласындағы жұмыскерлер саны
Экономикалық тиімділіктің басты көрсеткіштері
Еңбек сиымдылығы t=T/Q, Т-жұмсалған еңбек саны,
Q - өндірілген өнімнің жалпы көлемі
Материал сиымдылығы m=M/Q, М-материал шығыны
Қор сиымдылығы f=Ф/Q, Ф- негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық
Жалпы экономикалық тиімділік
Халық шаруашылығының деңгейінде Тх.ш. =ΔЖІӨ/К, К-капитал салымы Халық
Тк =ΔП/К
Жаңадан салынған объекті бойынша тиімділік көрсеткіші:
Тк=П/К=(Б0- Өқ) В/К,
П-жылдық пайда көлемі, Б0- өнім бірлігінің көтерме бағасы, Өқ
Салыстырмалы тиімділіктің негізгі көрсеткіші – келтірілген шығындар
Шi = Ci + EKi,
Шi – i- ші вариант бойынша өнім бірлігіне келтірілген
Ci - i- ші вариант бойынша өнім бірлігінің
E – нормативті коэффициент;
Ki - i- ші вариант бойынша үлестік капитал салымдары.
Сурет 2 Тиімділік ұғымы мен жалпылама көрсеткіштері
Суреттен, макродеңгейде және кәсіпорын шегінде экономикалық және жалпы тиімділік
Өтімділік көрсеткіштері:
Меншіктік айналым қаражаттарының көлемі немесе таза айналым капиталы (ағымдағы
Қолданылып жүрген немесе таза айналым капиталының оңтайлануы (ақша қаражаттары/таза
Жабу коэффициенті (ағымдағы активтер/ағымдағы міндеттемелер). Активтердің өтімділігінің жалпы бағасын
Тез өтімділік коэффициенті жабу коэффициенті сияқты есептеледі, бірақ ағымдағы
Абсолютті өтімділік коэффициенті (ақша қаражаттары/ағымдағы міндеттемелер). Кәсіпорын өтімділігінің ең
Сақтаулы қорды жабуда меншіктік айналым қаражаттарының үлесі (меншіктік айналым
Әлеуметтік тиімділік бойынша, инвестиция варианттарын таңдауда және талдау
Өндіріс тиімділігін әлеуметтік талдау жасаудың мақсаты қолданушылар үшін жоспар
Әлеуметтік тиімділікті талдау объектілері:
Жоба бойынша тұрғындардың мәдени-әлеуметтік және демографиялық сипаттамасын беру;
Жобаны іске асыру ауданында халықты ұйымдастыру, жұмыс күшінің саны,
Жобаның жергілікті мәдениетке сай қолданылуы;
Жобаның нәтижелерін қолданатын тұрғындар тобы мен ұйымдарды қажетті міндеттемелермен
Тиімділікті есептеудегі өндірістің әлеуметтік нәтижелерінің негізгі түрлері:
аймақтағы жұмыс орындары санының өзгеруі;
жұмысшылардың мәдени-тұрмыстық жағдайларының өзгеруі;
жұмысшылардың жұмыс жағдайының өзгеруі;
өндірістік персоналдың құрылымының өзгеруі;
халықты тауарлардың жеке түрлерімен қамтамасыз етудің сенімділігінің өзгеруі;
жұмысшылар мен жалпы халықтардың деңсаулық деңгейінің өзгеруі;
халықтың бос уақытын үнемдеу.
1.2 Кәсіпорын тиімділігінің негізгі көрсеткіштері
Кәсіпорын іс-әрекетінің негізгі көрсеткіштері кәсіпорынның қолындағы барлық құралдары мен
Баланс өтімділігін талдаудың мәні – активтегі
Кәсіпорындардың қаржылық тұрақтылығы - бұл кәсіпорынның өзінің міндеттемесі бойынша
Кәсіпорын қаржысын басқарудың нәтижелілігі көп жағдайларда кәсіпорын қызметін ұйымдастыру
Шаруашылық субъектілерінің қаржы жағдайы деп оның қаржылық бәсекелік
Қаржылық талдау жүргізудің басты міндеттеріне - қаржы жағдайының
сапасын анықтау, оның ауытқуларының себебін қарастыру, алынған
нәтижелердің негізінде кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын арттыруға
бағытталған шаралар мен үсыныстар енгізу, оны іс жүзінде қолданыс
қадағалау болып табылады. Бүл міндеттер салыстырмалы және нақты қаржы
көрсеткіштерінің өзгерісін зерттеу арқылы жүзеге асырылады және де келесі
блоктарға бөлініп қарастырылады:
активтер мен пассивтердің құрылымдық талдауы;
қаржы тұрақтылығын талдау;
меншікті капиталдың қажетті өсім деңгейін талдау;
Кәсіпорынның қаржы жағдайына талдау жасау барысында бірнеше
мақсаттар алға тартылады:
кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайындағы өзгерістерді оның қызмет
ететін ортасының ерекшеліктерін ескере отырып анықтау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайына әсер ететін негізгі факторларды
анықтау;
Кәсіпорынның қаржылық жағдайына
Қойылған мақсаттар мен міндеттерді шешу келесі әдістер мен тәсілдерді
көлденең талдау; -
тікелей талдау;
трендттік талдау; .
салыстырмалы көрсеткіштерді талдау.
Талдау жүмыстарын жүргізу барысында екі модульді құрылымды пайдалану қажет:
қаржы жағдайына экспресс-талдау жүргізу;
қаржы жағдайына жан-жақты талдау жүргізу.
Кәсіпорынның қаржы жағдайына жан-жақты талдау жүргізудің мақсаты -оның мүліктік
экспресс-талдаудың жеке процедураларын нақтылап, нақты шешім қабылдау
мақсатында жасалынады.
Қаржы тұтқасының нәтижесі (ҚТН) - Қаржы тұтқасының нәтижесі -
Қаржылық түрақтылықты анықтау мәселелері революцияға дейін және одан кейінгі
Сонымен кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдаудың негізгі мақсаты, кәсіпорынның өткендегі,
Кәсіпорынның іс-әрекетке. қимылға қабілеттілігі (Сарасііу)
Кәсіпорынның жоғары беделі (Сһагакіег)
Капиталдың болуы (Сарііаі)
Несиенің қайтарылуының қамтамасыздығы (Соііаіегаі)
Экономикалық коньюнктура жағдайы
Кәсіпорынның іс-әрекетке, қимылға қабілеттілігі. Қазіргі кездегі еліміздің жер-жерлеіндегі меншік
Кәсіпорынның жоғар беделі. Мұнда кәсіпорынның заңды тұлға ретінде және
Капиталдың болуы немесе кәсіпорынның табыс табуға қабілеті. Кәсіпорын тер
а) кәсіпорынның табыс алу мүмкіндігі;
б) активтерді пайдалану;
в) конъюнктура жағадайы.
Бірінші факторд талдау барысында кәсіпорынның қарызды толығымен өтеуге қажетті
1) табыс;
2) акцияларын сату;
3) атиктверін сату;
4) басқа өзінің берушіден ссуда алу. Мұнда негізгісі тасбыс
Мысал, ретінде акцияларды сатуды алатын болсақ, ол қор биржасының
Ссуданың қайтарылуының қамтамасыздығы деп қаржы келісім шартында қаралған кәсіпорынның
Несиелік келісімнің маңызды әлементтерінің бірі - кәсіпорынның келісімді қамтамасыз
кепіл бағасын анықтаудағы жеңілдік, кепіл қүнын әр мерзімде қайта
кепілдің қолма-қол ақшаға айналудағы жеңілдігі, яғни өтімділігі
бақылауға жеңілдігі, яғни кепілдің тұрған жерін білу
амортизация немесе моральдық тозу
Экономикалық коньюнктура жағдайы - бұл фирмалар және жеке тұлғалар
Баланс активтерінің қүрамы мен құрылымының динамикасын талдау -кәсіпорының барлық
Қаржылық есептің маңызды әлементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол
Алайда, кәсіпорын мүлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары деңгейі
Отандық есептік-аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім және тауарларды
Кәсіпорындардың қаржылық тұрақтылығы - бұл кәсіпорыңның өзінің міндеттемесі бойынша
Қаржылық тұрақтылық кәсіпорынның сапалық сипаттамасы болып табылады. Қаржылық тұрақтылықты,
Кәсіпорын қаржысын басқарудың нәтижелілігі көп жағдайларда кәсіпорын қызметін ұйымдастыру
Шаруашылық субъектілерінің қаржы жағдайы деп оның қаржылық бәсекелік қабілетін
Қаржылық талдау жүргізудің басты міндеттеріне - қаржы жағдайының сапасын
активтер мен пассивтердің қүрылымдық талдауы;
қаржы түрақтылығын талдау;
меншікті капиталдың қажетті өсім деңгейін талдау.
кәсіпорынның қаржы жағдайына талдау жасау барысында бірнеше
мақсаттар алға тартылады:
кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайындағы өзгерістерді оның қызмет ететін
ортасының ерекшеліктерін ескере отырып анықтау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайына әсер ететін негізгі факторларды
анықтау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайына оң өзгерістер енгізетін негізгі көрсеткіштерді
Қойылған мақсаттар мен міндеттерді шешу келесі әдістер мен тәсілдерді
көлденең талдау;
тікелей талдау;
трендттік талдау;
салыстырмалы көрсеткіштерді талдау.
Талдау жұмыстарын жүргізу барысында екі модульді құрылымды пайдалану қажет:
қаржы жағдайына экспресс-талдау жүргізу;
қаржы жағдайына жан-жақты талдау жүргізу.
Кәсіпорынның қаржы жағдайына жан-жақты талдау жүргізудің мақсаты -оның мүліктік
Қаржы тұтқасының нәтижесі (ҚТН). - Қаржы тұтқасының нәтижесі -
Қаржылық тұрақтылықты анықтау мәселелері революцияға дейін және одан кейінгі
Сонымен кәсіпорынның қаржылық тұақтылығын талдаудың негізгі мақсаты, кәсіпорынның өткендегі,
Кәсіпорынның іс-әрекетке, қимылға қабілеттілігі. Қазіргі кездегі еліміздің жер-жерлеріндегі меншік
Кәсіпорынның жоғары беделі. Мұнда әңгіме кәсіпорынның заңды түлға ретінде
Капиталдың болуы немесе кәсіпорынның табыс табуға қабілеті. Кәсіпорын тер
Бірінші факторды талдау барысында кәсіпорынның қарызды толығымён өтеуге қажетті
Мысал ретінде акцияларды сатуды алатын болсақ, ол қор биржасының
Ссуданың қайтарылуының қамтамасыздығы деп қаржы келісім шартында қаралған кәсіпорынның
Несиелік келісімнің маңызды әлементтерінің бірі - кәсіпорынның келісімді қамтамасыз
кепіл бағасын анықтаудағы жеңілдік, кепіл қүнын әр мерзімде қайта
отыру маңызды.
кепілдің қолма-қол ақшаға айналудағы жеңілдігі, яғни өтімділігі
бақылауға жеңілдігі, яғни кепілдің тұрған жерін білу
амортизация немесе моральдық тозу
Экономикалық коньюнктура жағдайы - бұл фирмалар және жеке тұлғалар
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау -кәсіпорының барлық
Қаржылық есептің маңызды әлементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Кәсіпорынның қаржы жағдайы оның қаржы ресурстарының көлемін, жағдайын, жайғастырылуын,
өнімді (жұмысты немсе қызметті) өткізуден түсетін табыс;
- шығындардың көрсеткіштері (өткізілген өнімнің
элементтердің жалпы шығындар
шығыстары);
жалпы табыс;
таза табыс;
рентабелділіктің (табыстылықтың) деңгейі;
амортизациялық аударымдардың мөлшері;
- өндірістік және әлеуметтік дамудың шаруашылық есеп қорларының ауқымы
- жабдықтаушылармен, тұтынушылармен, банкпен,
ұйымдармен (кредиторлық және дебиторлық берешек,
ауықымы, бюджет бойынша берешектер және басқалары) есеп айырысу
жағдайының көрсеткіштері;
айналым каражаттарының көлемі, сақталымдығы және олардың қалыптасу
көздері;
- айналым қаражаттарына деген қажеттіліктің оның қолда барымен сәйкестігі;
- негізгі және айналым құралдарын
қайтарымы, өнімнің қор сиымдылығы, айналым қаражаттары айналымдағының
коэффициенті);
мүлікті жалға алу ақысының мөлшері және басқалары;
кәсіпорын қаражаттары өтімділігінің көрсеткіштері.
Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаудағы негізгі форма баланс болып табылады.
Кәсіпорынның рентабельділігін талдау тиімділігі. Рентабельділік және мүліктерді қолдану тиімділігінің
Бүл көрсеткіштердің маңызды тобы, оларды талдау меншікті құралдарды бизнеске
Сатудың орта деңгейі рентабельділікке байланысты ауытқып түрады және сондықтан
Сурет 3 Рентабельділік көрсеткішінің қалыптасуы
Меншікті капиталдың рентабельділігі - кәсіпорынның меншігіндегі мүлікті - меншікті
Құйған қаржының тиімділігін көтеру үшін екі бағытта жүреді.
Таза пайданы үлғайту үшін - сату рентабельділігі мен өткізу
ұлғайту.
Меншікті капиталды азайту - ағымдағы активтермен пассивтерді тиімді
басқару, қосымша қаржыландырудағы қажеттілікті төмендету.
Ақша құралдарын салудың дұрастығын бағалау үшін меншікті болжанған рентабельділігін
Меншікті капиталдың рентабельділік көрсеткіші ненің есебінен құрылатындығын түсіну үшін
Таза активтердің рентабельділігі кәсіпорынның операциялық тиімділігінің көрсеткіші. Операциялық табыстын
Таза активтер = меншікті капитал + несие (ұзақ мерзімді
Екінші жағынан таза активтер рентабельдігі айналымдық пен сатудың рентабельділігі
(операциялық пайда / сату көлемі) * (сату көлемі
Таза активтердің рентабельділігі қаржы тұтқасының қаржьшық тиімділігін бағалауда қолданылады.
Акционерлік қоғам түріндегі кәсіпорын деңгейінде акционерлік капиталдың ауқымы және
Меншікті қапитал ресурстарының жеткіліксіздігі байқалғанда ғана кәсіпорын сырттан қаржылар
Кәсіпорынның активтерін қалыптастыру барысына талдау жүргізе отырып, нақты бір
Қаржылай тәуелсіздігінің коэффициенті (Кн) меншікті капиталдың авансталған капиталға қатынасы
(3)
мұндағы
СК - меншікті капитал;
АК - авансталған капитал (баланс валютасы, яғни қаржыландырудың жалпы
Бұл көрсеткіш кәсіпорынның сырттан тартқан қаржылардан тәуелсіздігін көрсетеді. Өз
Сырттан тартылған капиталдың жалпы авансталған капиталдың көлеміндегі үлес салмағы
или
мұндағы
К3 - тәуелділік коэффициенті;
ПК - сырттан тартылған капитал;
АК - алдын ала құйылған (авансталған) капитал
(5)
мұндағы
СК - меншікті капитал;
ПК - сырттан тартылған капитал [9, с. 215].
Бұл көреткіш қарыз алушының сырттан тартқан қаржылардан тәуелділігін көрсетеді.
Шет елдерде қаржыландыру коэффициентіне кері коэффициент қолданыс тапқан -
(6)
мұндағы
ПК - сырттан тартылған қаржылар (сырттан тартылған капитал);
СК - меншікті қаржылар (меншікті капитал) [9, с. 216].
Бұл коэффициент кәсіпорынның активтеріне салған 1 теңгесіне қанша сырттан
Егер оның мәні бірден жоғары болса, кәсіпорынның тәуелсіздігі мен
Кәсіпорынның сырттан тартылған қаржылардан тәуелділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіштердің біріне
(7)
мұндағы,
ДО - ұзақ мерзімді міндеттемелер (несиелер^мең заемдар); АК -
Коэффициенттің қалыпты мөлшері - 0,9, қалыпты мөлшері оның 0,75
Капитал құрылымына сипаттама бере отырып, кәсіпорын сонымен бірге жеке
(8)
Бұл коэффициент кәсіпорынның меншікті қаржыларымен бірге ұзақ мерзімді қарыздардың
(9)
мұндағы,
СОК - меншікті айналым капиталы;
СК - меншікті капитал [9, с. 218].
Материалдық айналым қорларын өтеу коэффициенті келесі формуламен есептелінеді (Ко/з):
(10)
мұндағы
СОК - меншікті айналым капиталы;
З - тауарлы-материалдық қорлар [9, с. 218].
Материалдық айналым қорларын өтеу коэффициенті кәсіпорынның ТМҚ мен шығындары
Жоғарыда көрсетілген қаржы көрсеткіштерінің жүйесін екі мақсатта пайдалануға болады.
Біріншіден, кәсіпорынның қалыптасқан қаржы жағдайына баға беру, яғни ағымдық
Екіншіден, кәсіпорынның болашақта төлем жасауға қабілетін болжамдау үшін.
Үзақ жылдар тәжірибесі көрсетіп отырғандай шаруашылық жүргізудің нарықтық моделі
1.3 Тиімділік көрсеткіштерін талдау мәні мен қажеттілігі
Грек тілінен аударғанда «талдау» сөзінің мағынасы «бөлемін», «жіктеймін» дегенді
Экономикалық талдау пәні болып шаруашылық қызметтердің нәтижелерінің жасалу жолдарының
Шаруашылық қызметті талдау объектілері болып шаруашылық қызметтің экономикалық
Шаруашылық қызметті талдау мазмұны ғылыми пән ретінде басқа
-экономикалық заңдар әрекетінің сипаттарын зерттеу, кәсіпорын нақты жағдайларындағы процесстер
-ағымдағы және келешектегі жоспарды ғылыми түрде;
-жоспардың және басқару есептердің орындалуын, ресурстарды үнемді қолданылуын бақылау;
-алдынғы тәжірибелерді зерттеп оқу негізінде және ғылым мен тәжірибенің
-жоспар орындалуы бойынша кәсіпорын қызметінің нәтижесін бағалау
- шаруашылық қызмет процесінде айқындалған резервтерді қолдану үшін шаралар
Жалпы теориялық экономикалық талдау ғылым ретінде экономисттердің еңбектерінде өткен
Экономикалық талдаудың пайда болуы басқа білімдер секілді жалпы объективті
Біріншіден, тәжірбиелік қажеттілікті қанағаттандыру. Ол өндіруші күштердің дамуы, өндірістік
Екіншіден, жалпы экономикалық ғылымның дамуымен байланысты. Кез келген ғылым
Экономикалық іс әрекеттің талдауын сұрыптау оның мазмұны мен міндетін
Экономикалық әдебиеттерде экономикалық іс әрекетті талдау келесі белгілер бойынша
Еңбекті қоғамдық бөлуге негізделетін салалық белгі бойынша талдау салалық
Басқарудың объектілері бойынша бөліктеу негізгі орын алады. Экономикалық іс
техника- экономикалық талдау, онымен өнеркәсіптің техникалық қызметі (бас инженер,
қаржы – экономикалық талдау (өнеркәсіптің қаржы қызметі, қаржы және
аудитрлік (бухгалтерлік) талдау- бұл өнеркәсіптің қаржы «денсаулығын» сарапшы тесеруші.
әлеуметтік – экономикалық талдау (басқарманың экономикалық қызметтері, әлеуметтік зертханалар,
экономика – статистикалық талдау (статистикалық органдар) басқарманың әртүрлі деңгейлеріндегі
экономика – экологиялық талдау (қоршаған ортаны қорғау органдары) қоршаған
маркетингтік анализ (бірлестік немесе өнеркәсіптің маркетинг қызметі) өнеркәсіптің, шикі
Салыстырмалы талдау кезінде әдетте ағымдағы жылдың, өткен жылдардың, алдыңғы
Факторлық талдау нәтижелі көрсеткіштердің деңгейіне және өсіміне факторлардың әсерінің
Маржинальды талдау – сату көлемі, өз құны мен пайданың
Экономика-математикалық талдаудың көмегімен экономикалық тапсырманың ең тиімді нұсқасы таңдалады,
Стохастикалық талдау арқылы (дисперсионды, өзара байланыстылық, компоненттік және т.б.)
Функциональды-құндық таладу (ФҚТ) қорды анықтау әдісі болып табылады. Ол
Субъект бойынша (талдауды қолданушылар) талдауды ішкі және сыртқы талдауға
Зерттелінді объектіні қамту бойынша талдау тұтас және таңдамалы болып
Бағдарламаның мазмұны бойынша талдау кешенді және тақырыптық болып бөлінеді.
Талдаудың нәтижелері негізінде басқару гешімдері құрылып және негізделеді. Экономикалық
Талдаудың қандай да бір әдістері аналитикалық зерттеулер жүргізу бойынша
Ол келесі кезектерді кіргізеді: есептер мен зерттеу мақсаттарын тұжырымдау;
Талдау кезеңдері:
1 –кезеңде – талдау объектісі, мақсаты және есептері нақтыланады,
2 – кезеңде - талдау объектісі сипатталатын синтетикалық
3 –кезеңде – талдауға қажетті ақпараттар жинау және дайындау;
4 –кезеңде – шаруашылықтың нақты нәтижелері есепті жылдағы жоспар
5 – кезеңде – факторлық талдау, факторлар қарастырылып, олардың
6 – кезеңде - өндірістің тиімділігін жоғарлатуының қолданбаған және
7 – кезеңде - әр түрлі факторлардың әсерін ескере
Шаруашылық қызметті талдау нұсқауларының басты элементі әр
Талдауда көптеген көрсеткіштер қолданылады. Сондықтан оларды топтау және жүйелеу
Сандық (өнім көлемі, жұмыскерлер саны) және сапалық (еңбек өнімділігі,
Жалпы көрсеткіштер барлық халық шаруашылық салаларының қызметін талдағанда қолданылады,
Синтез дәрежесіне байланысты – жалпыланған, жеке және қосалқы.
Жалпыланған көрсеткіштер – күрделі экономикалық құбылыстарды жалпылама сипаттау үшін
Жеке көрсеткіштер – зерттелетін құбылыстардың элементтерінің жеке жақтарывн сипаттайды
Қосалқы көрсеткіштер – талдау объектісін толық сипаттау үшін қолданылады.
Ақпараттарды өңдеудегі дәстүрлі әдістер Детерменделген факторлық талдау әдістері
Салыстыру Тізбектеп қою тәсілі Корреляциялық талдау Экономикалық математикалық
Қатыстық және орташа көрсеткіштер Абсолюттік және қатынастық айырмасы әдістері
Кестелік Индексті тәсіл Көп өлшемді факторлық талдау Жаппай
Топтастыру Пропорционалды бөлу және үлестік қатыс тәсілі. -
Баланстық Логарифмдеу - -
Сурет 4 Шаруашылық қызметті талдау әдістері
Абсолютті көрсеткіштер ақшалай (баға) немесе табиғи шамасында болады. Абсолютті
Себепті тергеу байланыстарды зерттегенде көрсеткіштер факторлық және нәтижелік болып
Қалыптасу тәсілдеріне бйланыстьы көрсеткіштер нормативті, жоспарлы, есепті, аналитикалық болып
Жүргізілетін талдаулардың әрбір түрі белгілі бір мақсатқа қызмет етеді,
1) Талдаушылық жұмыс жоспарын құрастыру: а) талдау мақсаты мен
Талдау көздерін таңдау орындау орнына, жоспарға, уақытқа және талдаушылық
2. Талдау үшін материал дайындау: а) ақпарат жинақтау; б)
Ақпараттар техникалық және мәндік жағынан тексеріледі. Техникалық тексерісте дұрыстылығы,
Қаражаттардың шектілігіне байланысты іс жүзінде бүкіл міндеттер шешілмеуі мүмкін.
Талдау материалдарын өңдеу процесі сандық мәліметтерді ортақ бөлімге әкелуді
3. Ортақ бөлімге келтіру: 1) баға факторын орталықтандыру; 2)
Ықшамдау сақтау мақсатында жасалады, ол үлкен компактілік береді. Жуықтау
4. Алдын ала баға беру мыналарды қамтиды: 1) орындалған
5. Жоcпардың өзгеруі мен одан ауытқу себептерін талдау мыналарды
6. Қорытынды баға мен резервтерді жаппай есептеу.
Мұнда талдау нәтижелері бойынша қорытынды жасалады, резервтер есептеледі және
Талдау көздері есептік және есептіктен тыс түрлерге бөлінеді.
Есептік: а) бухгалтерлік есеп және есептілік; б) статистикалық есеп
Бухгалтерлік есеп және есеп-қисап – белгілі бір мерзім ішінде
Есептіктен тыс: а) ішкі ведомстволық және ведомстводан тыс ревизия
1.4 Өндірістің тиімділігін жоғарлату резервтерін іздеу жүйесі ретінде
Тиімділікті кешенді бағалаудың бағыттарының бірі кәсіпорын рентабельділігі болып табылады.
Кешенді экономикалық талдау – бұл өндіріс факторларын зерттеудегі жүйелі
Кешенді талдау басқарушылық талдаудың құрамдас бөлігі болып табылады және
шаруашылық тиімділігін арттыру резервтерін іздестіруде.
шаруашылық жүргізудің жаңа формаларына ауысуды технико-экономикалық негіздеуге.
Бәсекелік күрестегі тауарөндірушілерді салыстырмалы бағалау және серіктерді таңдауға.
Жан-жақты интенсификациялау дәрежесінің біржолата бағасын әралуан көрсеткіштерді интенсификация көрсеткіштерінің
Тиімділік факторларына қарағанда, өндіріс тиімділігінің (резервтерінің) көздерін ажыратады. Олар
Шаруашылық қызметтің соңғы нәтижелері өндіріс дамуының интенсивтік типіне ауысу
Шаруашылық қызмет тиімділігінің факторлары:
Өндіріс пен өнімнің ҒТП және ҒТД
Шаруашылық жүйе құрылымы және өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру деңгейі
Шаруашылық механизм және басқаруды ұйымдастыру деңгейі
Әлеуметтік жағдайлар мен адам факторын пайдалану деңгейі
Табиғи жағдайлар мен табиғатты үнемді пайдалану деңгейі
Сыртқы экономикалық байланыстар мен олардың даму деңгейі
Тиімділік көздері (резервтері)
Өндірістік ресурстар (еңбек құралдары, еңбек заттары, еңбек) Өндірістік еңбек
материалқайтарымдылығы немесе материалсыйымдылығы
амортизация қайтарымдылығы
негізгі өндірістік құралдардың айналымы
айналымдық өндіріс құралдарының айналымы Ресурстарды пайдалану (өнімнің өзіндік құны)
қолдану
(ресурстардың жинақталуы)
Шаруашылық қызметінің тиімділігінің соңғы нәтижелері (көріністері) :
Шаруашылық қызмет (өнім) көлемі
Шаруашылық қызмет тиімділігі (табыс, рентабельділік)
Қаржылық жай-күйі және төлем қабілеттілігі
Сурет 5 Шаруашылық қызмет тиімділігінің факторлары
Схеманың жоғарғы тікбұрышында өндіріс тиімділігін арттыру факторларының топтары көрсетілген.
Өндіріс тиімділігін кешенді талдау әдістемесі 5 сатыдан тұрады:
Ресурстарды пайдаланудың сапалы көрсеткіштерінің динамикасын есептеу.
Өндіріс көлемінің 1% өсімшесіне ресурстар өсімшесінің арақатынасы.
Өндіріс көлемінің өсімшесіне интенсивтілік әсерінің үлесін есептеу.
Ресурстарды салыстырмалы үнемдеу.
Өндірістің жан-жақты интенсификациясын кешенді бағалау.
2 «Казпошта» АҚ қаржылық –экономикалық жағдайы мен
2.1 «Казпошта» АҚ жалпы сипаты мен қаржылық –экономикалық жағдайын
Қазіргі кезде Қоғамда үш деңгейлі басқару жүйесі жүзеге асырылады.
2006 жылы Басқармамен бекітілген «Қазпочта» АҚ желісін дамыту жоспарына
Қазақстан Республикасы Президентінің Істер басқармасы «Қазпочта» АҚ қызметкерлеріне
Бауырмалдылық пен жетім балалардың жағдайын түсіну олардың бұл өмірде
«Казпочта» акционерлік қоғамының басшылығы өз алдына компанияны республиканың қалалық
Қазіргі қазақстандық почта - почталық және банктік қызметтердің қосындысы.
2003 жылғы 8 ақпандағы «Почта туралы» ҚР Заңына және
2000-2007 жылдар аралығында 15,0 млрд. теңгеге жуық инвестиция тартылды.
2007 жылы 462 013,6 мың теңге сомасына 249 жаңа
Бүгінгі күні республиканың кез келген почта бөлімшесінде зейнетақы, жәрдемақы,
Арнайы байланыс қызметі құрамында портативті таразы, ұялы телефон және
2007 жылы «Қазпочта» АҚ 2007-2011 ж.ж. инфрақұрылымын дамыту бағдарламасына
Почташылар әсіресе ауылды жерлерде почта-жинақ қызметтеріне еркін қолжетімділікті қамтамасыз
Бұл үшін әлі талай еңбектену керек. Қазіргі кезде тым
Барлық ауылдық почта байланысы бөлімшелерін тезарада кассалық техникамен жабдықтау,
Компания ең маңызды міндеттерінің бірі – ауылдық почта байланысы
Почта байланысы объектілерін салуды қаржыландыру республикалық бюджет және компанияның
Бұны Қазпочта өз қолына алмақшы – почталық бөлімшелердің 80
Қазақстан ұлттық почта операторы қызметін дамыту бойынша 2007 жылы
Сондай-ақ, 2007 жылы екінші деңгейлік банктерден 1 057,4 млн.
Өзіндік капиталды көбейту 2007 жылы республикалық бюджеттен 2 533,7
Осылай 01.01.2008 жылғы көрсеткіштер бойынша жарғылық капитал 7 990,6
көтеруге себеп болды. Осылай 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда
2007 жыл үшін қорытынды табыс 299,7 млн. теңгені құрады,
Компанияның негізгі жетістіктері ретінде еңбек ресурстарын нығайтуды атап өту
Болашақта аталған желі құнды қағаздар рыногына кең ауқымда инвесторларды
Қазпочтаның трансфер-агенттік желісін қолданудың тағы бір артықшылығы, егер контрагенттер
«Қазпочта» АҚ-да трансфер-агенттік қызметті енгізу республика халқына кең ауқымда
Бұқаралық компьютерлендіру мен телекоммуникация саласының қарқынды дамуы ғасырында біздің
2004 жылы компанияда әлемдік сапа стандарттарына сай бизнес-үрдістерін енгізу
3 жылдық жұмыс қорытындылары өзінің логикалық шарықтау шегіне жетті.
Негізгі нәтижелер
2009 жылғы почта-жинақ жүйесі қызметтерінің көлемі келесі көрсеткіштермен сипатталады:
- 52,0 млн. дана жазбаша хат-хабарлар өңделді, өткен жылмен
- 2,50 млн. дана сәлемдеме қабылданып өңделді, бұл өткен
- 197,1 млн. дана мерзімді баспасөз жеткізілді, 2006 жылмен
- төленген зейнетақы мен жәрдемақының жалпы сомасы 220,7 млрд.
- бюджеттік және басқа да ұйымдар қызметкерлеріне төленген жалақы
- есептік кезеңдегі қабылданған коммуналдық, салықтық және басқа да
- 9,6 млрд. теңге сомасында почталық аударым қабылданды, бұл
Сурет 6 Негізгі экономикалық көрсеткіштер динамикасы, млн.тенге
Суреттен «Казпочта» АҚ-ның 2009 жылғы табысы 14631,6
Экономикалық тиімділік жағдайын талдау үшін ең алымен табыстар және
Кесте 1
Табыстар және шығындар жөніндегі есеп
Баптар атауы Есептік кезең Өткен кезең
Ауытқу,
%
Қызмет көрсетуден түскен табыс 13 639 035 11
Көрсетілген қызметтің өзіндік құны 10 551 939 9
Жиынтық пайда 3 087 096 2 722 286 113,4
Қаржыландырудан түскен табыстар 613 559 478 412 128,25
Басқа да табыстар 378 967 540 936 70,05
Қызмет көрсетуге кеткен шығындар 100 162 107 059
Әкімшілік шығындар 3 079 964 2 489 739 123,7
Қаржыландыруға кеткен шығындар 272 420 281 385 96,8
Басқа да шығындар 218 185 443 663 49,1
Жалғасушы іс-әрекеттен түскен кезеңдік пайда (шығын) 405 606
Тоқтатылған іс-әрекеттен пайда (шығын) 0 -451
Салық салғанға дейінгі пайда 405 606 418
Корпоративті табыс салығы бойынша шығындар 105 871 142 467
Қорытынды пайда (шығын) 299 735 275 655
Кестеден, өткен жылмен салыстырғанда есептік кезеңде ең жоғары пайда
Жыл сайын табыстар деңгейінің өсіп келе жатқаның байқауымызға болады,
2 кесте
Экономикалық тиімділік көрсеткіштерін талдау
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл 2009
Жалпы тиімділік (табыс/шығын) 1,022 1,010 1,021 1,021
Абсолютті тиімділік (таза табыс/шығын) 0,022 0,010 0,021 0,021
Кестеден, соңғы жылдары таза табыс өсімі бірқалыпты екенін байқауға
«Казпочта» АҚ әртүрлі бағытта қызмет көрсететіндіктен, оның ең басты
Сурет 7 Негізгі қаржы қызметтерінің көлемінің динамикасы, млрд.теңге
2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда негізгі қаржылық қызметтер көлемінің
Сурет 8 2009 жылғы негізгі почта қызметтері бойынша табыс
Почталық қызметтер ішінде 2009 жылы ең үлкен өсім өткен
Почталық желінің географиялық таралуы компанияның әлеуметтік маңыздықызметтер рыногында жетекшілік
Жазбаша хат-хабарлар көлемі 52 млн. дананы құрады, 2008 жылмен
хабарлардың өсуіне және компаниялар мен банктермен агенттік келісім көлемінің
Сәлемдемелер көлемі 2,5 млн. данаға жетті. Каталогтік сауда бойынша
Жеткізілген мерзімді баспасөз көлемі 197,1 млн. дана болды. 2006
байланысты, 15,1%-ға өсті және Ресей Федерациясы баспаларымен жаңа келісімдер
орындалды.
Алдыңғы жылдардағыдай 2010 жылға жазылу кампаниясы бюджеттік ұйымдардың
2.2 Ұйым персоналы мен негізгі қорларын пайдалану
Еңбек өнімділігінің анағұрлым жалпылама көрсеткіші – бір жұмыскердің орташа
ЖӨ = ҮС * К * Ұ * СӨ
Тиімділік көрсеткіштерін талдаған кезде, кәсіпорынның негізгі өндірістік факторларының қолдану
Сурет 9 Қызметкерлер саны мен еңбек өнімділігінің динамикасы
Суреттен, жылдан-жылға қызметкер санының өсіп келе жатқаның байқауға болады,
Еңбек сыйымдылығы – бұл өнімнің (бұйым) белгілі бір түріне
Бірлік өнімнің еңбек сыйымдылығы (ЕС) өнімнің белгілі бір түрін
Ендігі кезекте негізгі қолдарды қолдану тиімділігін қарастырайық. Осы кезде
Кесте 3
Негізгі қорларды пайдалану тиімділігін талдау
Көрсеткіш Базалық кезең Есепті кезең Ауытқу,
%
Қызмет көрсету көлемі, мың теңге 11 860 627
Қызмет көрсетуден түскен табыс, мың теңге 2 722
Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны, мың теңге 7158211
Қорқайтарымдылық 1,65 1,46 88,5
Қорсиымдылық 0,60 0,68 113
Қоррентабельділігі 0,38 0,33 86,8
Кестеден, негізгі қорларды пайдалану тиімділігінің төмендеуі байқалады, ол ең
Негізгі өндірістік қорларды (НӨҚ) пайдаланудың тиімділігін талдау жалпылама көрсеткіштер
- НӨҚ-дың қор қайтарымы (өндірілген өнім құнының НӨҚ-ның орташа
- қор тиімділігі (өнімді /жұмыс, қызмет/ өткізуден түскен табыстың
- НӨҚ-ның актив бөлігінің қор қайтарымы (өндірілген өнім құнының
- қор сыйымдылығы (НӨҚ-ның орташа жылдық құнының есепті жылы
Осы көрсеткіштерді сурет түрінде сипаттайық.
Сурет 10 Негізгі қорларды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері
Суреттен қоррентабельділігі тек 0,5 пайызға төмендегенің байқауға болады. Ұйымның
2.3 Қаржылық тиімділік көрсеткіштерін талдау
Шаруашылық қызметін талдау барысында келесі көрсеткіштер пайдаланылады:
қарапайым қызметтен түскен табысқа (залал) – жұмыс, қызмет
таза табыс – барлық салықтар, экономикалық санкциялар мен
өнім, жұмыс, қызметті өткізуден түскен табыс
Есепті жылға баланстық табыс құрамын, оның құрылымын, динамикасы мен
Кесте 4
Есепті жылға баланстық табыстың құрамы, динамикасы және жоспардың
Баланстық табыс құрамы Өткен жыл Есепті жыл
сома,
млн. теңге Құрылым,
% жоспар нақты
сома, млн. теңге. Құрылым,
% сома, млн. теңге
%
Баланстық табыс
Марапаттау түріндегі табыстар
Операциялық қызметтен түскен табыс
Операциялық емес қызметтен түскен табыс 885,551
465,433
153,680
266,438 100
52,5
17,3
30,2 1050
600
200,0
250,0 100
57,1
16,6
26,3 1017,989
600,458
235,886
181,645 100
58,9
23,1
18
Кестеден баланстық табыс бойынша жоспардың 3,1%-ға кем орындалғанын көруге
Шаруашылық етуші субъектілерімен табысты реттеу әдіснамалары:
1. Мүлікті негізгі құралдарға немесе құндылығы шамалы және тез
2. Құны аз және тез тозатын заттар бойынша тозуды
3. Тұтынылған өндірістік қорларды бағалау әдіснамасын таңдау (FIFO, LIFO,
4. Өнімді өткізуден түскен табысты анықтау әдіснамасының өзгеруі (өнімді
Тұжырым: талдау барысында бухгалтерлік есепті жүргізу бойынша кәсіпорынның қабылданған
Сурет 11 Өткен жылдағы баланстық табыс құрлымы
Суреттен, 2008 жылы баланстық табыс құрамында марапаттау түріндегі табыстар
Сурет 12 Ағымдағы жылдағы баланстық табыс құрылымы
Суреттен, 2009 жылы өткен жылмен салыстырғанда марапаттау бойынша табыс
Табыс мөлшері талданып отырған кәсіпорындағы есептік саясатқа байланысты. Шаруашылық
Рентабельділіктің талдау факторын жасауда түзету енгізілген әдіс қолданылады.Рентабельділіктің 2-ші
1) барлық мүлігінің рентабельділігі;
2) жеке меншік рентабельділігі;
3) өндіріс қорларының рентабельділігі;
4) қаржы салымдарының рентабельділігі.
Баланстық пайда
Барлық мүлігінің =
рентабельділігі Өндірістің барлық
2008 жыл Бмр= 2864819/25852562*100%=11%
2009 жыл Бмр=3170253/24562266*100%=12,9
Бұл көрсеткіш соңғы жылы 1,9 пайызға жоғарлаған, яғни кәсіпорын
Ол мүліктің 1тг. бағасы болғанда қанша пайда болғандығын көрсетеді.
Пайда балансы
2) Жеке меншік рентабельділігі =
Жеке меншік
2008 жыл Жмр= 2864819/6112265*100%=46,8%
2009 жыл Жмр=3170253/8851339*100%=35,8%
Жиынтық табыстың өсу қарқыны меншікті капиталдың өсу қарқынынан жоғары
Бұл көрсеткіш инвестицияланған капиталдың тиімді жұмсалуын көрсетеді және қор
Кәсіпорынның қаржылық көзқарастан тиімділігін талдау үшін бастапқы мәліметтер көзін
Кез келген кәсіпорынның балансын талдау активтердің өтімділігін талдаудан басталады.
Кесте 5
2010 жылдың 1 қаңтарына бухгалтерлік балансы
Активтер Жолдың коды Есептік кезең соңына Есептік
1 2 3 4
I. Қысқамерзімді активтер
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері 10 3511321 3874292
Қысқамерзімді қаржылық инвестициялар 11 7923863 12438075
Қысқа мерзімді дебиторлық қарыз 12 745503 670909
Сақтаулы қордар 13 780439 574453
Ағымдағы салық активтері 14 275373 93622
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер 15 0 0
Басқа да қысқамерзімді активтер 16 1364758 486590
Барлық қысқамерзімді активтер 100 14601257 18137941
II. Ұзақмерзімді активтер
Ұзақмерзімді қаржылық инвестициялар 20 0
Ұзақмерзімді дебиторлық қарыз 21 82710 95980
Үлеске қатысу әдісімен есептелген инвестициялар 22 0 3285
Инвестициялық жылжымайтын мүлік 23 0 0
Негізгі қорлар 24 9330738 7158211
Биологиялық активтер 25 0 0
Барлау және бағалау активтері 26 0 0
Материалды емес активтер 27 547561 450669
Артқа қалдырылған салықтық активтер 28 0 0
Басқа да ұзақмерзімді активтер 29 0 6476
Барлық ұзақмерзімді активтер 200 9961009 7714621
Баланс ( 100жол+ 200жол) 24562266 25852562
Пассивтер Жолдың коды Есептік кезең соңына Есептік
III. Қысқамерзімді міндеттемелер
Қысқамерзімді қаржылық міндеттемелер 30 1726242 5199269
Салықтар бойынша міндеттемелер 31 40910 58385
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер 32
Қысқамерзімді несиелік міндеттемелер 33 523164 358501
Қысқамерзімді бағалау міндеттемелері 34
Басқа да қысқамерзімді міндеттемелер 35 11848232 11096665
Барлық қысқамерзімді міндеттемелер 300 14164056 16743398
IV. Ұзақмерзімді міндеттемелер
Ұзақмерзімді қаржылық міндеттемелер 40 983461 2549204
Ұзақмерзімді несиелік міндеттемелер 41 215625 181048
Ұзақмерзімді бағалау міндеттемелері 42
Артқа қалдырылған салықтық міндеттемелер 43 347785 266647
Басқа да ұзақмерзімді міндеттемелер 44
Барлық ұзақмерзімді міндеттемелер 400 1546871 2996899
V. Капитал
Шығарылған капитал 50 7990560 5456832
Эмиссиялық табыс 51
Салып алынған меншікті үлектік құралдар 52
Резервтер 53 283446 406145
Таратылмаған табыс (жабылмаған шығын) 54 577333 249288
Барлық капитал 500 8851339 6112265
Баланс ( 300жол+ 400жол+ 500жол) 24562266 25852562
Келесі кестеде табыстар мен шығындар есебін көрсетейік
Кесте 6
Табыстар мен шығындар есебі
Мың тенге
Баптың атауы Жол коды Есептік кезең Өткен кезең
Көрсетілген қызметтен түскен табыс 10 13 639 035 11
Көрсетілген қызметтің өзіндік құны 20 10 551 939 9
Жиынтық пайда (010жол- 020жол) 30 3 087 096
Қаржыландырудан түскен табыс 40 613 559 478 412
Басқа да табыстар 50 378 967 540 936
Қызмет көрсетуге жұмсалған шығындар 60 100 162 107 059
Әкімшілік шығындар 70 3 079 964 2 489 739
Қаржыландыру шығындары 80 272 420 281 385
Басқа да шығындар 90 218 185 443 663
Үлеске қатысу әдісімен есептелген пайда/ шығын үлесі 100
Жалғасушы қызметтен түскен пайда ПО 405 606 418
Тоқтатылған қызметтен түскен пайда 120 0 -451
Салық салуға дейінгі пайда 130 405 606 418
Корпоративті табыс салығына шығындар 140 105 871 142 467
Таза пайда 150 299 735 275 655
Кестеден, 2009 жылы кәсіпорын өзінің қаржылық табыс көрсеткіштерін
Енді осы мәліметтерді пайдаланып, келесі кестелер көмегімен кәсіпорынның тиімділігін
Баланс өтімділігін анықтау үшін келтірілген
Іс жүзінде мұндай тепе-теңдік өте сирек кездеседі. Мысалы, 1
Баланстың активі мен пассивін салыстыра отырып оны бағалау дәл
Кесте 7 Өтімділік көрсеткіштерін есептеу
Көрсеткіш атау Есептеу формуласы Нормативті мәні
Абсолютті өтімділік коэффициенті Ақша қаражаттары
Қысқа мерзімді міндеттемелер ≥ 0,2 0,23 0,24
Нақтыланған өтімділік коэффициенті Ақша қаражаттары + өтімі тез
Қысқамерзімді міндеттемелер 0,8 – 1 0,96 0,93
Өтімділіктің жалпы коэффициенті Ағымдағы активтер
Ағымдағы міндеттемелер 1 – 2,5 1,08 1,03
Айналым капиталы Ағымдағы активтер -Ағымдағы міндеттемелер
1346948 428978
Маневрлік коэффициенті Айналым капиталы
Меншікті капитал ≥ 0,5 0,22 0,04
Кестеден, кәсіпорын өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін дер кезінде орындай
Сурет 13 Өтімділік көрсеткіштерінің динамикасы
2009 жылы өткен жылмен салыстырғанда абсолютті өтімділік коэффициенті 0,01-ге
Кесте 8
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық көрсеткіштерін талдау
Көрсеткіш атау Есептеу формуласы Нормативті мәні 2008
Автономия коэффициенті Меншікті қаражат көзі
Баланс валютасы ≥ 0,5 0,23 0,36
Қарыз коэффициенті Жалпы міндеттемелер
Жалпы меншікті капитал ≤ 1
(0,8/1,5)
3,23 1,77
Меншікті қаражаттың маневрлік коэффициенті
Меншікті қаражат – негізгі қорлар – материалды емес активтер
Меншікті қаражат көздері ≈ 0,5 0,24 0,11
Меншікті қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті Меншікті қаражат – негізгі
Меншікті қаражат көздері + ақша қаражаттары + басқа да
Кестеден, кәсіпорында қарыздық қаражаттар меншікті қаражаттардан өте жоғары екенін
Кәсіпорынның қаржы жағдайын сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі
меншікті айналым қаржыларымен қамтамасыздығы болып табылады. Бұл
көрсеткіш кәсіпорынның меншікті айналым қаржыларының көлемін
сипаттайды.
Кесте 9
Кәсіпорынның рентабельділігін бағалау
Көрсеткіш атау Есептеу формуласы 2008 жыл 2009жыл
Сату рентабельділігі
Баланстық табыс
Қызмет көрсетуден түскен түсім 0,24 0,23 -0,01
Меншікті капитал рентабельділігінің коэффициенті Баланстық табыс
Меншікті капитал 0,47 0,34 -0,13
Жалпы капитал рентабельділігінің коэффициенті Баланстық табыс
Жалпы капитал құны 0,11 0,13 +0,02
Өзін қаржыландыру қабілетінің коэффициенті Таза табыс
Баланстық табыс 0,096 0,094 -0,002
Меншікті капиталдың қайтарымдылығы Меншікті капитал
Таза табыс 22,17 29,53 +7,36
Кестеден, кәсіпорынның рентабельділік бойынша көрсеткіштерінің төмендегенің байқауға болады, сату
3 Кәсіпорын іс-әрекетінің тиімділігін арттыру бағыттары
3.1 Қызмет көрсету тиімділігін арттырудың негізгі жолдары
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру мақсатында басқару белгілі бір деңгейде
Жалпы, «бухгалтерлік есепке алу» термині белгілі бір кезең аралығында
Ал «есептілік» - шаруашылық субъектісінің қызметіндегі жасалған келісімдердің іс
Бухгалтерлік есепке алу қүжаттамасы мен қаржылық есептілік арасындағы өзара
Сонымен, бухгалтерлік (қаржылық) есептілік дегеніміз - бүл жеке кәсіпкердің
Есептілік түрлерінің көп болуы оларды бір жүйеге келтіру үшін
Есепке қабылданған бастапқы қүжаттарда қамтылған ақпарат бухгалтерлік есеп тіркелімдерінде
Бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің деректері топтастырылған түрде қаржылық есептілікке көшіріледі.
Электрондық жеткізгіштерде бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп тіркелімдерін жасау
Кассалық және банктік бастапқы құжаттарға түзетулер енгізуге жол берілмейді.
Кесте 10 Бухгалтерлік (қаржылық) есептіліктің жіктемесі
Жіктеу белгілері: Бухгалтерлік (қаржылық) есептіліктің түрлері
экономикалық мазмүнына қарай - бухгалтерлік;
- қаржылық;
- статистикалық,
- салықтық;
- бұқаралық
қамтитын кезеңдерінің ұзақтығына қарай - ағымдық
- жедел (қысқа мерзімді);
- жылдық.
мамандану деңгейіне қарай - жалпы - шаруашылық;
- мамандандырылған;
- субъектінің қызметінің жеке бағыттарын көрсететін есептілік
қорытындылау деңгейіне қарай - жеке есептілік- жеке үйымдардың есептілігі;
- жиынтық есептілік - белгілі бір саланың немесе аймақтың
- шоғырландырылған - еншілес ұйымдары бар негізгі
қолдану деңгейіне қарай - ішкі -
- сыртқы - түрлі
Активтер, міндеттемелер және кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаумен байланысты көрсеткіштер
Кәсіпорынның шаруашылық
қүқықтық міндеттеме, болмаса тәжірибеден туындайтын міндеттеме
өткен оқиғалардан туындайтын міндеттеме,
үйымдардан әкономикалық пайданы жасайтын ресурстардың қайтуына әкеп соғатын реттеу.
Тану өлшемдеріне сәйкес міндеттемелерді тіркеуде көрсету үшін мыналар талап
экономикалық пайданы (ақша қаражатын немесе басқа да активтерді)
жасайтын ресурстарды ұйым не үшін пайдалануы керек болатын болашақтағы
осы міндеттерді өтеу мүмкіндігі;
пайда болған міндеттерді өтеу, сол сияқты оны бағалау үшін
ресурстар талап етілетінін анықтау мүмкіндігі болуы қажет.
Кәсіпорынның кірісі немесе шығындарының деңгейі оның шаруашылық қызметінің нәтижелілігін
Сурет 14 Қаржылық есептіліктегі элементтердің өзара байланысы
Тану өлшемдеріне сәйкес міндеттемелерді тіркеуде көрсету үшін мыналар талап
экономикалық пайданы (ақша қаражатын немесе басқа да активтерді)
жасайтын ресурстарды ұйым не үшін пайдалануы керек болатын болашақтағы
осы міндеттерді өтеу мүмкіндігі;
пайда болған міндеттерді өтеу, сол сияқты оны бағалау үшін
ресурстар талап етілетінін анықтау мүмкіндігі болуы қажет.
Кәсіпорынның кірісі немесе шығындарының деңгейі оның шаруашылық қызметінің нәтижелілігін
Кәсіпорынның немесе оның акционерлерінің салық төлеу тәртібі кәсіпорын үшін
Есептеу мен үздіксіздік бухгалтерлік есепті жүргізудің және қаржылық есептілікті
Бухгалтерлік есеп жеке кәсіпкерлер мен үйымдардың операциялары мен келісім
Есеп саясаты Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік
Операциялар мен келісім шарттар бухгалтерлік есеп жүйесінде көрсетіледі, бұл
1) бухгалтерлік жазбаларды бастапқы қүжаттардың түпнүсқаларына сайма-сай бекіту және
2) операциялар мен келісім шарттарды хронологиялық тәртіппен және
уақтылы тіркеу;
3) әрбір айдың бірінші
(қорытынды) есепті талдамалық (егжей-тегжейлі) есеппен сәйкес келтіру
қамтамасыз етілуге тиіс.
Операциялар мен келісім шарттар ұйымдардың уәкілетті орган және (немесе)
Операциялар мен келісім шарттардың талдамалық есебін жүргізу тәртібін жеке
Жеке кәсіпкерлер мен ұйымдар мемлекеттік тілде және (немесе) орыс
Бухгалтерлік құжаттама бастапқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп тіркелімдерін, қаржылық есептілікті
Бухгалтерлік жазбалар бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі.
Операцияларды немесе келісім шарттарды ресімдеу үшін қолданылатын бастапқы құжаттардың
Нысандары немесе оларға қойылатын талаптар қағаз және әлектрондық жеткізгіштегі
құжаттың (нысанның) атауы;
жасалған күні;
құжат өз атынан жасалған ұйымның атауы немесе жеке кәсіпкердің
және аты-жөні;
операцияның немесе оқиғаның мазмүны;
операцияның немесе оқиғаның өлшем бірлігі (сандық және құндық
көрінісінде);
операцияның жасалуына (оқиғаны растауға) және оның дұрыс
рәсімделуіне жауапты адамдар лауазымының атауы, тегі, аты-жөні және қолы;
салық төлеушінің тіркеу нөмірі.
Операцияның немесе оқиғаның сипатына, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің
Бастапқы қүжаттар операцияның немесе оқиғаның іске асырылу кезінде не
Есепке қабылданған бастапқы қүжаттарда қамтылған ақпарат бухгалтерлік есеп тіркелімдерінде
Бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің деректері топтастырылған түрде қаржылық есептілікке көшіріледі.
Электрондық жеткізгіштерде бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп тіркелімдерін жасау
Кассалық және банктік бастапқы құжаттарға түзетулер енгізуге жол берілмейді.
Басшылық немесе жеке кәсіпкер:
есеп саясатын келіседі және (немесе) бекітеді;
бухгалтерлік есепті үйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Есеп саясаты Қазақстан Республикасының заңнамасында
бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімше ретінде бухгалтерлік
қызмет құруды;
штатқа бас бухгалтер лауазымын енгізуді;
бухгалтерлік есепті жүргізуді және қаржылық есептілікті жасауды шарт
негізінде бухгалтерлік немесе аудиторлық ұйымға немесе кәсіби бухгалтерге
беруді;
бухгалтерлік есепті жеке жүргізуді жүзеге асыра алады.
Жария мүдделі ұйымдарға осы тармақтың 3) және 4) тармақшаларының
Халықаралық бухгалтерлер федерациясының толық мүшесі болып табылатын ұйым -
Бухгалтерлік есепті жүргізуді, қаржылық есептілік жасауды және ұсынуды, есеп
Жария мүдделі ұйымның бас бухгалтері лауазымына кәсіби бухгалтер тағайындалады.
Электрондық қолтаңбаны пайдаланатын жеке кәсіпкерлер немесе үйымдар Қазақстан Республикасының
Жеке кәсіпкерлер мен ұйымдар бастапқы құжаттарды, қағаз және (немесе)
Бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің мазмұны коммерциялық құпияны
Аталған құжаттарға қол жеткізе алатын адамдар ондағы ақпаратты олардың
Қаржылық есептілік әлементтерін бағалау - аталған элементтер бухгалтерлік есеп
Қаржылық есептілік элементтерін есепке алу әдістері және тану тәртібі
Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілігін қоспағанда, қаржылық есептілік мыналарды қамтиды:
бухгалтерлік баланс;
пайда мен зияндар туралы есеп;
ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп;
капиталдағы өзгерістер туралы есеп;
түсіндірме жазба.
Қаржылық есептілікті жасау тәртібі және оған қойылатын қосымша талаптар
Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, мемлекеттік мекемелердің
Қаржылық есептілікке үйымның басшысы және бас бухгалтері, дара кәсіпкер
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің мақсаты мүдделі түлғаларды дара
Экономиканың бір қалыпсыз дамуы өндіру, сату көлемдерінің ауытқуы,
Қорғаныс тактикасы – оперативтік қорғану шараларын жүргізуге бағытталған негізгі
Басып алу тактикасы тиімдірек болып табылады. Мұнда стратегиялық шаралар
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудың негізгі факторы ғылыми-техникалық прогресс.
Ғылыми-техникалық прогресс, оның жетістіктерін адам өмірінің барлық салаларында пайдалану
Цивилизацияның көптеген мыңдаған жылдар бойы өмірінде ғылым, техника мен
ХХғасырдың соңында басталған ғылымның қауырт дамуы принципті сипаттағы көптеген
Ғылыми-техникалық революция дәуірінде жаңа техника мен технология өндірісті орналастыруға
Ғылыми-техникалық потенциал кез келген мемлекеттің ұлттық байлығының негізгі
Инновация сөзі 1440 жылы француз тіліндегі "жаңғыру немесе жаңару"
Сонымен 1440 жылдары инновацияларға не қатысты болған? Не де
Бүгінгі күнде дүниежүзілік стандарт негізінен қарағанда, инновация дегеніміз бұрын
Инновациялар қоғамдық өмідің барлық салаларына қатысты. Ол экономика, заң,
Дамыған елдер тәжірибесі көрсетуінше, экономикалық дамудың негізгі гранты ғылыми-техникалық
Жаңа индустриялық технологиялардың микроэлектроникамен және компьютерлік техникамен біте қайнасуы
1992 жылы "Қазақстан Республикасының мемлекеттік ғылыми-техникалық саясаты және ғылым
Қазақстан Республикасының жаңа ғылыми-техникалық саясатына мынадай талаптар қойылуы тиіс:
- ресурстарды приоритетті ғылыми-техникалық прогрестің базаларына шоғырландыру
- ғылыми творчествоға бостандық беру, ғылым мен техника саласындағы
- фундаментальды ғылым дамуын қамтамасыз ету
- қолданбалы ғылым мен техника саласында кәсіпкершілік жасау мен
- білім беру процесін дамытып, оны ғылыми-техникалық қызметпен байланыстыру
- ҒЗТКЖ сферасының құрылымын қайта ұйымдастыру және ғылыми-техникалық потенциалды
- түрлі қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
Сонымен нарықтық экономикаға көшу барысындағы Қазақстан Республикасының ғылыми-техникалық және
- ғылыми-техникалық сала нәтижелері мен қызметін адамдар өмірін жақсартуға
- экономиканың жаңалықтарды қабылдау қабілеттілігін арттыру, технологиялық, құрылымдық артта
- мемлекеттік ғылыми-техникалық потенциалды сақтау және дамыту. Қазір шетел
- бәсекеге қабілеттілікті арттыру.
Қазақстан Республикасы жағдайына байланысты тез арада инновациялық ғылыми-техникалық прогресті,
Өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудың келесі бір факторы -
Осы факторлармен қатар қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыруға келесі факторлар
өндіріс процесінде негізгі қорларды қолдануды жақсарту;
экономиканың құрылымын дамыту, оңтайлы инвестициялық саясат;
ұйымдық-экономикалық факторлар;
басқару;
өндірістік-әлеуметтік инфрақұрылымды әрі қарай дамыту;
өнімнің сапасын арттыру және т.б.
Өндірістің техникалық деңгейін жоғарлатуда, қара және түсті металлургия өнімінің
өндірістік процестерді автоматизациялау және механизациялау, жаңа прогрессивті технологияны енгізу
қолданылатын техника және өндіріс технологиясын жетілдіру және масштабты кеңейту;
өндірісте энергия және отын, материалдар және шикізатты қолдануды жақсарту;
өнімнің сапасын жоғарлату (концентраттар сапасын жоғарлату, металлдар сорттарын жақсарту
өндірістің техникалық деңгейін жоғарлатып, тағы басқа факторлар.
Ұйымның өндірісін және еңбегін жетілдіру.
Қызмет көрсету саласында өзіндік құнғ әсер ететін факторларды
Материалдың – техникалық жабдықтауды ұйымдастыруды жақсарту және өнімнің өзіндік
Берілген факторлар бойынша келесілер есептеледі:
а) материалдың – техникалық жабдықтау ұйымымен байланысты іс-шараларды еңгізу
б) рационалды жабдықтау нысанын таңдау жолымен алдын-ала дайындайтын-қоймалық шығындарды
Өндіріс көлемін көбейту нәтіжесінен экономияны есептеу
Өндіріс көлемін көбейту 2 жолмен қамтамассыз етіледі:
а) капиталды салымдарды талап етпейтін іс-шараларды жүзеге асыру арқылы,
б) капиталды салымдарды талап ететін, іс-шараларды жүзеге асыру арқылы,
Көрсетілген ұйымдастырушылық-технологиялық іс-шараларды жүзеге асыру нәтижесінде, кәсіпорында өнім шығарылымы
3.2. Шығындарды басқару – тиімділікті арттырудың негізгі жолы ретінде
Кәсіпорында шығындарды басқару қандай да бір объектілерді басқаруға
болжамдау және жоспарлау;
ұйымдастыру;
координациялау және реттеу;
белсендендіру және орындауға ынталандыру;
есепке алу және талдау.
Барлық элементтер бойынша толық көлемде басқару қызметтерін орындау басқарушы
Шығындарды басқару кезіндегі болжамдау және жоспарлау болашаққа және ағымдағы
Ағымдық жоспарлар кәсіпорынынң ұзақ мерзімді мақсаттарын жүзеге асыруға нақтылайды.
Ұйымдастыру – шығындарды тиімді басқарудын басты элементі. Ол кәсіпорнда
Кординерлеу және реттеу нақты шығындарды жоспармен салыстыруға ауытқуларды анықтауға
Басқару циклының элементтері
Басқарушы қосалқы жүйе
Директ- костинг
Сурет 15 Өзіндік құнды басқарудағы есепке алу қызметінің
Белсендендіру және ынталандыру өндірістің қатысушыларына жоспармен бекітілген шығындарды сақатуға
Шығындарды үнемдеуді сақтауға ынталарды шығынды асыра жұмсаған үшін сөгіс
Есепке алу дұрыс шаруашылық шешімдерді қабылдау мақсатында ақпаратты дайындау
Шығындарды талдау бақылау қызметін құраушы элемент болып табылады, ол
Бақылау қызметі немесе оны мониторинг деп атайды шығындарды басқару
Осы басқару қызметтерінің арасында жоғары қажеттілікті есепке алу қызметі
Шетел кәсіпорындарында ауыспалы шығынға қатысты өнімнің өзіндік құнын жоспарлау
«Стандарт – кост» әдісі өндіріс көлемі мен оның шығыны
Кесте 11 «Стандарт- кост» жүйесі бойынша табыс жайлы
Көрсеткіш Шартты белгіленуі Ақша бірлігінің көлемі
Өнім өткізуден түскен түсім В 2000
Мүмкін болатын шығындар 3 ауыспалы 1000
Маржиналдық пайда ПмВ – 3 ауыспалы 1000
Тұрақты шығындар 3 тұрақты 400
Пайда П = Пм – 3 тұрақты 600
Мұнда маржиналдық табыс көлемінің өзгеруі неғұрлым рентабелді өнімді анықтап,
Мұндай жүйені нарықтық экономикадағы Қазақстан жағдайында қолданған жөн. Бүгінгі
Шығынсыздық нүктесі басқарушылық шешімді қабылдау үшін маңызды көрсеткіш болып
Шетел кәсіпорындары мен фирмаларында бәсекелестер өндірісінің шығынына салыстырмалы талдау
Қорытынды
Нарықтық жағдайларда экономикалық дамудың әрi қарай жалғастыруда өндiрiстiң тиiмдiлiгiн
Экономикалық тиімділік - бұл өндіріске жұмсаған шығындар мен
Экономикалық тиiмдiлiктiң жалпылама критерийлерiне қоғамдық еңбектiң өнiмдiлiгi жатады. Ол
2006 жылы Басқармамен бекітілген «Қазпочта» АҚ желісін дамыту жоспарына
Бүгінгі күні республиканың кез келген почта бөлімшесінде зейнетақы, жәрдемақы,
2007 жылы «Қазпочта» АҚ 2007-2011 ж.ж. инфрақұрылымын дамыту бағдарламасына
Почташылар әсіресе ауылды жерлерде почта-жинақ қызметтеріне еркін қолжетімділікті қамтамасыз
«Қазпочта» АҚ-да трансфер-агенттік қызметті енгізу республика халқына кең ауқымда
«Казпочта» АҚ-ның 2009 жылғы табысы 14631,6 млн.теңгеге жетті,
Экономикалық тиімділік жағдайын талдау үшін ең алымен табыстар және
Кестеден, өткен жылмен салыстырғанда есептік кезеңде ең жоғары пайда
Жыл сайын табыстар деңгейінің өсіп келе жатқаның байқауымызға болады,
Почталық қызметтер ішінде 2009 жылы ең үлкен өсім өткен
Тиімділік көрсеткіштерін талдаған кезде, кәсіпорынның негізгі өндірістік факторларының қолдану
Суреттен, жылдан-жылға қызметкер санының өсіп келе жатқаның байқауға болады,
Ендігі кезекте негізгі қолдарды қолдану тиімділігін қарастырайық. Осы кезде
Кестеден, негізгі қорларды пайдалану тиімділігінің төмендеуі байқалады, ол ең
Кестеден, кәсіпорын өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін дер кезінде орындай
2009 жылы өткен жылмен салыстырғанда абсолютті өтімділік коэффициенті 0,01-ге
Кестеден, кәсіпорында қарыздық қаражаттар меншікті қаражаттардан өте жоғары екенін
Кәсіпорынның қаржы жағдайын сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі
меншікті айналым қаржыларымен қамтамасыздығы болып табылады. Бұл
көрсеткіш кәсіпорынның меншікті айналым қаржыларының көлемін
сипаттайды.
Кестеден, кәсіпорынның рентабельділік бойынша көрсеткіштерінің төмендегенің байқауға болады, сату
Кәсіпорында шығындарды басқару қандай да бір объектілерді басқаруға
болжамдау және жоспарлау;
ұйымдастыру;
координациялау және реттеу;
белсендендіру және орындауға ынталандыру;
есепке алу және талдау.
Барлық элементтер бойынша толық көлемде басқару қызметтерін орындау басқарушы
Шығындарды басқару кезіндегі болжамдау және жоспарлау болашаққа және ағымдағы
Ағымдық жоспарлар кәсіпорынынң ұзақ мерзімді мақсаттарын жүзеге асыруға нақтылайды.
Ұйымдастыру – шығындарды тиімді басқарудын басты элементі. Ол кәсіпорнда
Кординерлеу және реттеу нақты шығындарды жоспармен салыстыруға ауытқуларды анықтауға
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Абрютина М. С.,
Артеменко В. Г., Беллендир М. В. Финансовый анализ -
Большаков С.В. Основы управления финансами.- М, 2000.
Бланк И. В. Финансовый менеджмент - М, 1999.
Богатин Ю.В. Әкономическая оценка качества и әффективности работы
предприятия. - М: Издательство стандартов, 1991.
Бригхәм Юджин Ф. Әнциклопедия финансового менеджмента: пер. с англ.
- М.: Раге - Әкономика, 1998.
Бригхәм Ю.Финансовый менеджмент - С-Пб, 1997.
Баканов М. И., Шеремет А. Д. Теория әкономического анализа:
изд. -М.: Финансы и статистика,1995.
Балабанов И.Т. "Основы финансового менеджмента" - М., 1994.
Балабанов И. Т. Риск-менеджмент - М.: Финансы и стаистика,1996.
Бернстайн Л. А. Анализ финансовой отчетности: пер. с анг.
статистика, 1996.
12. Вартанов А.С. Әкономическая диагностика деятельности
организация и методология. - М: Финансы и статистика, 1991.
13. Вил Р.В., Палий В.Ф. Управленческий учет. -
Ван Хорн Дж. Основы управления финансами / пер. с
Елисеевой - М.,1996.
Грузинов В.П., Грибов В.Д. Әкономика предприятия. - М., 1998.
Дюсембаев К.Ш., Егембердиев С.К. Анализ
предприятия. - «Библиотека бухгалтера и предпринимателя», 1996.
Дамарк Р. Финансы и предпринимательство. - М: Периодика, 1993.
Дюсембаев К ТТТ. Аудит и анализ финансовой отчетности -
Ермолович Л. Л., Сивчик Л. Г., Толкач Г. В.,
хозяйственной деятельности
«Интерпрессервис» - 2001 - 576 стр.
Ефимова О. В. Финансовый анализ- М.: Изд-во «Бухгалтерский учетң,1999.
21. Зейнельгабдин А.Б. Финансовая политика: экономическое содержание и
механизм использования. - Алматы, 1995.
Игнатова Е.А., Пушкарева
23. Ковалев А.И.,
24. Ковалев В. В. Введение в финансовый менеджмент -
Н.Ковалева А.М., Лапуста М.Г., Скамай Л.Г. Финансы фирмы. -
Карлоф Б. Деловая стратегия. - Әкономика, 1991.
Ковалев А. И., Привалов В. П. Анализ финансового состояния
- М., 1999.
Колчина Н.В. и др. Финансы предприятий. - М.: Изд-во
29. Ковалев В.В.
инвестиций. Анализ отчетности. - М.: "Финансы и статистика", 2000.
Крейнина М. Н. Финансовый менеджмент - М.,1998.
Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. - Алматы, 2001.
Маркарьян Ә. А., Герасименко Г. П. Финансовый анализ. -
Малич В. А. Анализ финансовой деятельности предприятия. - С-ПБ.,
Налетова И.А. Анализ финансово-хозяйственной деятельности. Учебно-
методическое пособие. - М.: Форум, 2005.
Нидлз Б. Принципы бухгалтерского учета. - М.: «Финансы и
2006.
Нурсеитов Ә.О.
Основы финансового менеджмента. Учебник. - М, 1999.
Родионова В.М., Федотова М.А. Финансовая устойчивость предприятия в
условиях инфляции. - М, 1995.
Ришар Ж. Аудит и анализ хозяйственной деятельности предприятия -
Аудит,ЮНИТИ,1997.
Родионова В. М, Федотова М. А. Финансовая устойчивость предприятия
Савицкая Г. В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. — Минск:
Табурчак П.П. и др.
Шеремет А Д., Сайфулин Р. С.
финансовый анализ, 1995.
Шеремет А Д., Сайфулин Р. С. Методика финансового анализа.
6
Қорқайтарымдылықтың өсуі
Еңбек өнімділігінің өсуі
Рентабельділіктің өсуі
Тірі еңбек тиімділігінің өсуі
Талдау
Есепке алу
Шешімдерді өндеу
Шешімдерді жүзеге асыру
Бақылау
Басқару циклі
Жоспарлау
Болжамдау
Ұйымдастыру
Белсендендіру және ынталандыру
Координациялау және реттеу
Шығындардың қалыптасуын бақылау
Шығындарды қарапайым және нақты есепке алуды қамтамасыз етеді
Қосымша шығындарды оларды тасушылар бойынша негізді түрде тарату
Жұмсалған шығындар мақсатты жүмсалуына жауапкершілік орнату
Сатылу бағасы
Сатылған зат саны
Сату көлемі
Маржи-
налды табыс
Операциялық табыс
1 затға жұмсаған шығын
Сатылған зат саны
Ауыспалы шығандар
Тұрақты шығын
Сату көлемі (түсім)
Сату
рентабель-
ділігі
Активтердің ұлғаюы
Меншікті капиталдың ұлғаюы
Кірістер
Міндеттемелердің азаюы
Қаржылық нәтиже
Активтердің азаюы
Шығындар
Меншікті капиталдың ұлғаюы
Міндеттемелердің ұлғаюы

Ұқсас жұмыстар

Нақты инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау

Кәсіпорын табысын бөлу және пайданы арттыру жолдары

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау және талдау

Нарықтық экономика жағдайындағы компанияның ақша қаражатының экономикалық маңызы, атқаратын қызметтері мен міндеттері және оларды басқару ерекшеліктері. «Аққайнар» АҚ - ның қаржылық жағдайын талдау

Қосымша тапсырысты қабылдаудын экономикалық мақсатқа сайлығын бағалау

Темірлан ЖШС мысалында кәсіпорынның қаржылық жағдайына баға беру

«Таза Мұнай Ақтөбе» ЖШС-нің мысалында кәсіпорынның экономикалық тиімділік көрсеткіштерін талдау және бағалау

Өндірістік кәсіпорынның өзіндік құнын төмендету және пайданы көтеру жолдары

Ауыл шаруашылықта астықтың экономикалық тиімділігі