Демалыс уақытын төлеу
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы еңбек ақыны мемлекеттік реттеу
Мазмұны
Кіріспе
І. Еңбек ақы туралы жалпы
1.1. Еңбек ақының түрлері, еңбек ақы төлеудің нысандары
1.2. Қосымша еңбек ақыны құжатпен рәсімдеу және есептеу
ІІ. ҚР-ның еңбек ақы
2.1. 2007-2008 жылдардың ҚР-ның еңбек ақының жалпы қоры
2.2. Еңбек ақыдан ұстап қалулар мен төлемдер
2.3. Еңбек кодексі: негізгі ерекшеліктері мен жаналықтары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Еңбек ақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну
Номиналды еңбек ақы дегеніміз -жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің
Шынайы еңбек ақы – алған ақшаға сатып алуға
Жалақы өнімінің өзіндік құнының негізгі элеметтерінің бірі болып
Еңбек ақының мәні. Осы мәселеге байланысты экономикалық теорияда
Еңбек ақы еңбек бағасы,оның дәрежесі мен динамикасы рыноктық
Еңбек ақы жұмыс күші-тауардың бағасы,еңбектің бағасы емес, өйткені
Еңбек ақының екі тұжырымдамасы да ағылшынның саяси экономикасының
А.Смит еңбек пен жұмыс күші арасындағы айырмашылықты ашып
Қызметкерлермен есеп айырысу есебінің негізгі міндеттері:
Еңбектің саны мен сапасы, шығарылм нормасының орындалуына, жұмыс
Субъектінің әрбір қызметкеріне еңбек ақыны дер кезінде және
Еңбек ақыдан дер кезінде және дұрыс ұстап
Белгіленген мерзімдерде қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысуды жүргізу;
Есептелген жалақыны өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дер
Өндірістік процеске басшылық жасау операцияларына қажетті еңбек пен
Еңбек және еңбек ақы бойынша статистикалық есептемені жасау;
Еңбек ақының түрлері, еңбекақы төлеудің нысандары мен жүйелері
Еңбек ақы екіге бөлінеді:
негізгі;
қосымша;
Негізгі - бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен
жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы, кесімді бағалар
қызметпен өткерген жылдары үшін үстеме;
жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы алушыларға қосымша
кесімді ақы алушыларға үстемелі бағалар бойынша қосымша ақы;
ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің бекітілген
мерзімінен тыс уақыттағы жұмыс үшін қосымша ақы;
түндегі жұмыс үшін қосымша ақы;
жұмысшының кінәсі жоқ тұрып қалуға төлемдер;
Қосымша – бұл қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасамаған уақытына
балаларын тамақтандырушы аналарын жұмысындағы үзіліс уақытына төлем ақы;
жасөспірімдердің жеңлдік сағаттарына төлем;
мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға жұмсалған жұмыс уақытына
негізгі және қосымша демалыстар уақытына төлем;
пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
шыққанда берілетін жәрдем ақы;
Қызметкерлер еңбек ақыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен
Негізгі және қосымша еңбек ақылар еңбек ақы қорын
Кәсіпорынның жосарымен (болжамымен) белгіленген, еңбек ақы
Бухгалтерлік есепте еңбек ақы төлеудің 2 нысаны
1-нысаны – мерзімдік;
2-нысаны - кесімді;
Мерзімдік нысан кезінде еңбек ақы төлеу жұмыспен өтелген
Жұмысшы өнім шығарудың артуаны тікелей әсер ете алмайды;
Ксімді бағалауға қажетті шығарылымның көрсеткіштері толық емес;
Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылған, нақты жұмыспен
Жұмысшыларды дұрыс тарифтендірген кезде, яғни жұмысшының біліктілігі орындалатын
Қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін;
Мерзімді еңбек ақы жай және мерзімді – сыйақылар
Жай мерзімдік еңбек ақы тек жұмыспен өтелген уақытпен
Сағаттық;
Күндік ақы;
Айлық ақы;
Марзімдік – сыйақылық еңбек ақы кезінде тек нақты
Кесімді еңбек ақы шығарған өнімін ескеруге болатын жұмыскерлерге
Тікелей кесімді жүйе;
Кесімді- сыйақылақ жүйе;
Ілгерішіл – кесімді жүйе;
Жанама – кесімді жүйе;
Аккордық жүйе;
Тікелей кесімді төлемде еңбек ақының мөлшері тек шығарылған
Кемісді – сыйақылық төлемде кесімді еңбек ақы сомасынан
Ілгерішіл – кесімді төлемде өндірілген өнімді белгіленген нормалар
Жанама - кесімді жүйе жабдықтарға және жұмыс
Аккордық жүйеде орындалатын жұмыстың көлемі алдын
Кесімді, сондай - ақ мерзімді еңбек ақылар
1.Шығарылым нормасын қолданған кезде (Н шығ.) Б=Т/Н
2.Уақыт нормасын қоладнған кезде (Н уақ.) Б=Т*Н
Төлемнің мерзімдік нысаны қызметкерлердің барлық санатына қолданылады. Еңбек
01 Еңбек ақы = нақты жұмыспен*сағаттық тариф
сомасы өтелген сағаты саны ставкасы
мерзімдік ақы алатын 6-разрядтағы сағаттыұ тариф ставкасы 76
Қызметкерлердің еңбек ақысы бойынша есептеледі:
егер жұмыскер сол айдығы жұмыс күндерінде толыұтай жұмыс
егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндерінде толықтай
Мысалы: қызметақысы 11300 теңге фирма менеджері айдағы 26
Айдың орташа күндік еңбек ақысы: 11300/26 =434,62 теңге.
1.Өндірістік тапсымаларды орындау және асыра орындау;
2.Еңбек өнімділігінің өсуі, бұымның еңбекті қежет етуін төмендету,
Сыйақы мөлшері орындалған жұмыстың маңыздылығы мен күрделілігіне қарай
Мысалы, сыйақы беру туралы ережеде жабдықтың тұрып қалуын
Техника ық себептерге байланысты жабдықтардың тұрып қалу нормасы
1.Мерзімдік еңбек ақы: 180*100=18000 теңгеге тең.
2.Жабдықтың тұрып қалуын төмендетудің әрбір %
3.Жабдықтың тұрып қалуын қысқарту 5% - 3% =
4.Сыйақының % - тік мөлшері 4%*2%=8%,
5.Сыйақы сомасы: 18000*8% = 1440 теңге,
6.ай ішіндегі еңбек ақы 18000+1440 = 19440 теңге.
Материалдарды үнемдеген жұмысшыларға сыйақы беруге бір жұмыс орны,
Мысалы. Мерзімдік ақы алушы жұмысшы 180 сағат жұмыс
Мерзімдік еңбек ақының сомасы 180*100 = 18000 теңге.
2.Материалдарды үнемдегені үшін сыйақы 1200*35% = 42000 теңге.
3. Айдағы еңбек ақы сомасы 18000+42000=60000 теңге.
Сыйақы цехтардың және бүкіл кәсіпорынның жалпы
Мысалы. Цехтың қол жеткізген жұмыс көрсеткіштері үшін бұйрыққа
1.Тарифтік еңбек ақы: 160*100 = 16000 теңге.
2.Сыйақы: 16000*15% = 2400теңге.
3.Еңбек ақы сомасы 16000+2400 = 18400 теңге.
Қызметкерлер кәсіпорын жұмысының жалпы көресткіштері үшін сыйақы алады.
Жеке өсімдік еңбек ақы
Табыс әрбір жұмысшының жұмыс нәтижесіне байланысты. Ол белгіленген
Мысалы. Кесімді ақы алатын жұмысшыға белгілі 250,56 теңге
Бригадалық кесімді еңбек ақы
Жұмысшыларды еңбек ақысы бригадалардың, учаскенің жұмыс нәтижесі
Жеке бағалауды қолданған кезде еңбек ақы жұмыстың осы
Кешенді бағалауды қолданған кезде бригаданың кесімді табысы
Мысалы. Құрамында 3-ші, 5-ші, 6-ші разрядты 3
1.Бригаданың еңбек ақысы 8040,40*2машина = 16080,80 теңге.
2.Тариф бойынша еңбек ақы:
Ахметов 80*100=8000 теңге
Ким 60*80=4800 теңге
Петров 70*56= 3920 теңге.
3.Нақты еңбек ақыны бөлу коэффиценті
16080,8 /(8000+4800+3920) =096
4. Айлық еңбек ақы:
Ахметов 8000*0,96=7680 теңге
Ким 4800*0,96=4608 теңге
Петров 3920*0,96=3000 теңге
Жиыны:16080,80 теңге.
Жанама – кесімді жүйеде қызмет көрсетуші жұмысшылардың еңбек
Қосымша еңбек ақыны құжатпен рәсімдеу және есептеу
ҚР еңбек заңдарына сәйкес жұмысшылар мен қызметкерлердің мынадай
1. Мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындау уақыты;
2. Жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарын төлеу;
3. Нәрестені тамақтандыруға араналған қосымша үзілістерді төлеу;
4. Кезекті және оқу демалыстарының уақытын төлеу;
5. Пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
6. Жұмыстан босаған кездегі шығу жердемақысы.
Жұмыспен өтелмеген уақыт орташа еңбек ақы бойынша төленеді.
Орташа еңбек ақыны анықтау үшін:
1.Күндік орташа еңбек ақыны (жұмыс істелмейтін және мереке
2.Орташа сағаттық еңбек ақы пайдаланылады;
Күндік орташа еңбек ақы, еңбеккке ақы төлеу мен
Нақты жұмысшының орташа еңбек ақысының мөлшері күндік орташа
Күндік орташа еңбек ақы есепеті кезеңде есептелген еңбек
1.Қызметкердің орташа еңбек ақысы төленсе немесе сақталса (ҚР
2.Қызметкер мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру бойынша жәрдемақы аласа (жүктілігі
Ынталандырушы сипаттағы сыйақылар мен басқа төлемдер есептеу уақыты
1.Мемелекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындау уақыты. Төлем орташа
2.Жасөспірімдердің жеңілдік сағаттары. 5 күндік жұмыс аптасы кезінде
а) кесімді ақы алушы жасөспірімдерге кесімді ақы алушының
б) мерзімдік ақы алушы жасөспірімдерге тиісті разрядтың ставкасы
3.Нәрестені тамақтандыдуға арналған үзіліс. Мұның өзі медицина мекемсі
4.Демалыс уақытын төлеу. Еңбек заңдарына сәйкес жұмыс (күнтізбелік
Егер бір жылдан кем жұмыс істесе, онда демалысқа
5.Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақыны есептеу. Сырқаттанғанда, отбасы
пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
материалдық көмек түріндегі ақшалай жәрдем ақы;
тәулік ақынаң орнына жалақыға қосылатын қосымшалар мен
арнайы киімнің, арнайы аяқ-киімнің, арнайы тамақтың құны;
біржолғы көтермелеу төлемдері;
бағалы қағаздар бойынша дивидендтер;
оқушылардың, студеттер мен аспираттардың степендиялары;
қызметкерге келтірілген залалды, оның жұмысқа байланысты ертігуі немес
2007-2008 жылдардың ҚР-ның еңбек ақының жалпы қоры
2007 жылғы қаңтар-тамызда филиалдарды, сондай-ақ жұмыскерлерінің санына қатыссыз
Өнеркәсіптің үлесіне еңбек ақы қорының 35,2%-ы, білім беруге
Экономикалық қызметтің барлық түрлерінде жұмыспен қамтылған қызметкерлердің орташа
2008 жылғы тамызда бір жұмыскердің орташа айлық атаулы
2008 жылғы қаңтар-тамызда жұмыс істейтіндер саны 50 адамнан
Еңбек ақыдағы айырмашылықтар облыстың қалаларына да, аудандарына да
2007 жылдың қаңтар-тамызына қатысты алғанда Риддер қаласында (30,2%),
Қазақстанның барлық өңірлері бойынша 2007 жылдың тамызына қатысты
2008 жылғы қаңтар-тамызда Республика бойынша орташа айлық атаулы
2007-2008 жылдары Қызылорда облысындағы еңбек ақы
2008 жылғы қазанында бір қызметкердің орташа айлық атаулы
Жалдамалы қызметкерлердің еңбек ақысының көбеюі экономикалық қызметтің барлық
2008 жылдың қазанында қаржы саласындағы қызметкерлердің орташа еңбек
Өнеркәсіптегі еңбек ақы 2008 жылдың қаңтар-қазанында 100131 теңгені
Еңбек ақылардан ұстап қалулар мен төлемдер
Еңбек ақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда
Қызметкердің еңбек ақысынан бухгалтерия ұсталымдарының мынадай түрлерін ұстап
Табыс салығын;
Орындаушы қағаздар бойынша;
Несие сатып алынған тауарлар үшін тапсырмалар мен міндеттемелер
Жазбаша тапсырмалар, жеке сақтандыру шарттары бойынша;
Егер шаруашылық субъектісі кәсіподақтардың немес тәуелсіз кәсіподақтардың федерация
Еңбек ақы есебінен берілген авансты өтеу;
Жеке тұрын – үй құрылысына берілген несиені
Жұмысшының жазбаша келісімі бойынша шауашылық субъектісіне тиесілі тұрғын
Демалыстың өтелмеген күндері үшін;
Кәсіпорынға келтірілген зияндыөтеу;
Айыппұлдар мен мойнындағы ақша;
Ведомстволық мектепке дейінгі мекемелерде балаларды ұстау үшін.
Табыс салығын ұстау. «Салық және бюджетке төленетін басқа
Халықтың соттың шешіміне, нотариалыд органдардың атқарушы жазуларына, өтем
Несиеге сатылған тауарлар үшін ұстап қалу саудаласушы ұйымның
1 - әдіс. Субъект банктен (немес өз құжаттары
2 - әдіс. Сауда жасаушы ұйымның жазбаша тапсырма
Материалдық залалды (кемшілік, ұрлық – қарлық) өтеу бойынша
Кәсіподық жарналарын ұстап қалу айға есептелген еңбек ақының
Берілген жоспарлы және жоспардан тыс аванстар сақтандыру қағаздарының
Қызметкерлермен есеп айырысуды рәсімдеудің тәртібі. Депоненттелген еңбек ақының
Есеп айырысу және есеп айырысу -
Қызметкерлермен есеп айырысудың 4 түрі бар:
Т – 49 нысынындағы есеп айырысу – төлем
Т – 50 нысаындағы есеп айырысу ведомосі бойынша,
Т – 2 нысанындағы «Еңбек ақымен есеп айырысу»
Жылдың есеп айырысу ведомостері, кітап болып түптелген салым
Төлем ведомостері бойынша еңбек ақы төлеу есеп айырысу
Еңбек кодексі: негізгі ерекшеліктері мен жаналықтары
Үстіміздегі жылғы 15 мамырда Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан
Еңбек қатынастарының заңнамалық реттелуі Конституциядан бастау алады. Еңбекті
Енді Еңбек кодексінің негізгі ерекшеліктері мен жаңалықтарына тоқталайық.
Біріншіден, Кодекс Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) ұсыныстарына негізделіп
Екіншіден, Еңбек кодексінің жобасы алдымен Парламент Мәжілісінде қаралып,
Сенатта бір дөңгелек үстел, комитеттің екі кеңейтілген отырысы,
Үшіншіден, еңбек қатынастарын реттеуде ең үлкен мәселе, ол
Еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарты тиісті қаржы
Өз еңбек міндеттерін (еңбек нормаларын) орындаған қызметкердің сағаттық
Бірінші разрядты қызметкердің еңбек шартының, ұжымдық шарттың және
Жұмыс күні толық болмаған немесе ол толық жүктелмеген
Төртіншіден, еңбек өнімділігі мен біліктілікке негізделген еңбекке ақы
Ешкім де өзінің еңбек құқықтарын іске асыруда
Алғаш рет қызметкерлерді кәсіптік даярлау мен қайта даярлауға
Сонымен бірге, айта кету керек, Еңбек кодексінің ережелері,
Бесіншіден, кодекстің маңызды ерекшеліктерінің бірі, ол еңбек заңнамасын
Алтыншыдан, Еңбек кодексінің қабылдануына дейін еңбек қатынастары бірнеше
Еңбек кодексін Парламентте талқылауда, депутаттар мен қоғам мүшелері
Көрші ТМД мемлекеттері, мәселен, Ресей Еңбек кодексін 2001
Жетіншіден, еңбек қатынастарының шарттық негізде реттелу аясының кеңеюі,
Кодексте қызметкер мен жұмыс берушіге еңбек шарттарына жаңа
Сегізіншіден, кодексте еңбек шартын жасасқанда кепілдік беру мәселесіне
Тоғызыншыдан, жаңа Еңбек кодексінде шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты
Оныншыдан, кодексте жыл сайынғы өтелетін еңбек демалысы 24
Он біріншіден, ұжымдық келіспеушіліктер институтын заңнамалық реттеуде де
Ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік
Он екіншіден, еңбек заңнамасының негізгі қағидалары ретінде: адам
Он үшіншіден, сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қатынастарын
Он төртіншіден, кодекске сәйкес еңбек шартын тек жасы
Он бесіншіден, сонымен қатар, кодексте Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік
Қорыта келгенде, Еңбек кодексінің мәні Қазақстанның Бүкіләлемдік сауда
Еңбек кодексіне сәйкес келтіру мақсатында Парламентте тағы да
Қорытынды
Курстық жұмыстың жазылуын аяқтай келе төмендегідей ой-тұжырымдамалар жасауға
Жалпы, курстық жұмыстың жазылу құрамы кіріспе, екі бөлім,
Шаруашылық қызметінің процесінде жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару
Кәсіпорында жұмыс жасайтындарды тізімдік және тізімдік емес персонал
Жұмысшыларды еңбек ақысы бригадалардың, учаскенің жұмыс нәтижесі
Аккордтық жүйе жұмысшылардың еңбек ақысын нормаланған тапсырма
Курстық жұмыстың жазылу барысында және тақырыптың мазмұнын ашуда
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Баймұханова С. Б., Балапанова Ә. Ж.
А.: Қазақ университеті, 2002.
2. «Экономика теория негіздері», Алматы «Санат» 1998 жыл
3.«Экономическая теория», В.Д.Камаев, Москва 1998 год
4. Халықаралық Қазақтан сайты: "Қазақстан Бүгін"
5.Кеулімжаев Қ.К., Әжімбаева Н.З., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә.
6.Кривогузова Н.А. «Экономикалық талдау» - Қарағанды, 2004
7.Әубәкіров Я. Ә., Байжұмаев Б. Б., Жақвпова Ф.
8.Крымова В. «Экономикалық теория» - Алматы, 2003ж.
9.Халықаралық Қазақстан сайты (www.kazakh.ru )
10.Галерея экономистов(www.economica.ru)
11.Кривогузова Н.А. «Экономикалық талдау» - Қарағанды, 2004
12.Кеулімжаев Қ.К., Әжімбаева Н.З., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә.
2008
2007
2008
2007
Демалыс уақытын төлеу
Жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері
Еңбекақы төлемінің аккордтық жүйесі
Еңбекақыны есептеу
Еңбекақыны есептеу және еңбекақы төлеу есебі
Еңбектің жұмыс уақытын, өнім өндіруді және еңбекақыны рәсімдеу
Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы мен жұмыс уақытынпайдалану есебі
Еңбекақының есебін ұйымдастыру
ЕҢБЕКАҚЫ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Демалыс уақытына төленетін төлем