Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Мазмұны
Кіріспе
1 Қазіргі заманғы өндірісті басқару
Кәсіпорынның өндірістік қызметінің мақсаты мен міндеттері
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
2 Нарық жағдайында өндірісті ұйымдастыру
2.1 Өндірісті ұйымдастырудың түрлері мен әдістері
2.2 Өндірісті оперативті басқару негіздері
1 Қазіргі заманғы өндірісті басқару теориясы
1.1 Кәсіпорынның өндірістік қызметінің мақсаты мен
Экономиканың дамуының барлық кезеңдерінде кәсіпорын
Кәсіпорынның өндірістік-техникалық бірлігі деп белгілі бір
Кәсіпорынның ұйымдастыру жұмыстары құрал-жабдықтарға деген меншік
Кәсіпорынның шаруашылық жұмыстары алдын ала анықталған
ҚР кәсіпорын иесі болып оның азаматтары,
Нарықтық қатынастар жағдайында шешуші тұлға болып
Өндірістік кәсіпорын – деп өнім өндіру
Кәсіпорынның басты мақсатына халықтың тұтынушылығының қанағаттандыру
Кәсіпорын қызметінің бағыты алдына қойған түпкі
- өз өнімдері үшін нарықтың көп
- жоғары сапалы өнім өндіру;
- технология бойынша нарықта жетекші орынды
- қолда бар шикізат, еңбек
- жұмысбастылықты барынша жоғары деңгейге жеткізу;
Басты мақсатқа жету үшін кәсіпорын бірқатар
- қандай тауар немесе тауарлар номенклатурасын
- бұл тауармен қандай нарықтарға шығу
- өндірістің қолайлы технологиясын қалай таңдау
- қандай материалдарды алу және оларды
- қолда бар қаржы ресурстарын қалай
- өндірілетін өнім, оның сапасы, өндіріс
Осы мәселелерді шешуге бағытталған кәсіпорынның қызметі
1 ) кәсіпорын қол жеткісі келетін
2) алға қойылған мақсаттарға жету үшін
- кәсіпорын қызметіне әсер етуші сыртқы
- кәсіпорынның әлсіз фақтары мен оның
3) кәсіпорын қызметінің құрылымына сәйкес икемді
Нарықтық қатынастардың дамуы өндірістік жұмыстармен айналысушы
Олардың біріншісіне, нарықтық кеңістікте өзінің «шаруашылық
Кәсіпкерліктің түрін таңдаудың да мәні зор.
Ал егер кәсіпкерліктің ұжымдық түрін таңдаса
Кәсіпкерліктің ұжымдық түрлеріне мыналар жатады:
- Шаруашылық серіктестіктер, олар толық серіктестік
- Толық серіктестік, оның мүшелері олардың
- Акционерлік қоғам (АҚ), жарғылық қоры
- Жауапкершілігі шектеулі серіктестік деп оның
- Қосымша жауапкершілігі бар қоғамның
Келесі негізгі шешуші қадам болып өнідірістің
Негізгі кезеңге кәсіпорынды қаражаттармен қамтамасыз ету
Банктен несие алу сақтандырудың әр түрлі
Акциялар, облигациялар және т.б. құнды қағаздарға
Кәсіпорын маркетингтік қызметті ұйымдастырудың негізгі мақсатына
Кәсіпорынның маркетингтік жұмысының негізгі қағидарына сауда
Кәсіпорынның маркетингтік қызметінің негізгі функцияларына кешенді
1-сурет. Кәсіпорынның нарықтағы маркетингтік зерттеу жұмыстарының
Кәсіпорынның өндірістік – ресурстық және
А) кәсіпорынның дамуының сыртқы шарттары –
Кәсіпорын дамуының сыртқы факторларын талдау өндірістік
Ә) кәсіпорынның өндірістік – ресурстық және
- кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайына баға беру;
- кәсіпорынның тауар ассортименттерін қайта қарастыру
- кәсіпорынның нарықтағы стратегиясын әзірлеу, жеке
- кәсіпорынды басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын талдау;
- кәсіпорынның өндірістік қуатын есепке алу
- кәсіпорынның жоспарлау жұмыстарын және өндірістік
- кәсіпорынның мамандар құрамын, жұмыскерлердің білім
Кәсіпорынның маркетингтік қызметін ұйымдастырудың негізгі мақсаты
Кешенді маркетингтік зерттеу кәсіпорынның даму бағдарламасын
Нарық
2-сурет. Кәсіпорынның өндірістік-ресурстық және өнім
1.2 Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Өндірістік үрдіс дегеніміз шикізаттар мен материалдардың
Өндіріс сипатын анықтайтын өндірістік үрдістің
Кәсіпорынның өндіретін өнімдерді қолданылу бағытына
Кәсіпорынның өндіретін өнімінің күрделілігіне байланысты жай
Өнім өндірудің технологиялық үрдісі технологиялық операцияларға
Технологиялық операция деп бір немесе
Жұмыс орны – жұмысшы нақты өндірістік
Өндірістік үрдіс өнім дайындаудағы бағыты бойынша
Негізгі үрдістерге еңбек затының нысаны мен
Негізгі үрдістер жиынтығы негізгі өндірісті құрацды.
Өнім жасаудың технологиялық үрдісі бұдан басқа
Көмекші үрдістер негізгі үрдістердің үздіксіздігін қамтамасыз
Қызмет көрсету үрдістеріне – техникалық бақылау
Өндіріс тиімділігі және өнім сапасы көп
Өндірістік үрдістерді ұтымды ұйымдастыру қағидаларына
- жалпы, яғни оның нақты мазмұнына
- арнаулы, нақты өндірістік үрдістерге арналады.
Жалпы қағидаларға уақыт бойынша және кеңістікте
- мамандану қағидасы, өндіріс үрдісінде жұмыс
- паралельдік қағидасы, белгілі бір
- пропорционалдық қағидасы, кәсіпорынның өзара байланысты
- тура-дәлдік қағидасы, еңбек заттарының,
- үздіксіздік қағидасы, операциялар арасындағы тоқтаусыз
Ыңғайластыру қағидасы, барлық өндірістік үрдістің автоматтандыруына
Өндірістік ұйымдастырудың үш негізгі әдісі болады:
Өндіріс деп нарықтың дамуы мен өмір
- ұтымды жұмыс немесе еңбектің орындалуы;
- адамның ұтымды жұмысына қажетті еңбек
- еңбек заттарын өзгертуге қажетті еңбек
Әрбір кәсіпорын өндірістік бөлімшелерден, яғни цехтардан,
Өндірістік бөлімшелерге, жұмыскерлерге қызмет көрсету орындары,
Кәсіпорынның өндірістік бөлімшелері, цехтар, бөлімшелер, қызмет
Кәсіпорынның ұтымды өндірістік құрылымын құру келесі
А) кәсіпорынның цехтар құрамын және оның
Ә) әрбір цехтың және қоймалардың
Б) кәсіпорының ішіндегі барлық тасымалдау жұмыстарының
В) өндірістік үрдістің орындалуына байланысты еңбек
Өндірістік үрдістің жіктелуі де кәсіпорынның өндірістік
Кәсіпорынның негізгі құрылымдық бөлімшесіне цех жатады.
Ағындық жүйе – өндірісті ұйымдастырудың негізгі
Кәсіпорындардың өндірістік құрылымының үш түрі бар.
Заттық құрылымда кәсіпорынның негізгі цехтары, оның
Заттық құрылымның артықшылықтары өте көп. Ол
Заттық құрылым құрал-жабдықтарды технологиялық үрдістің орындалуына
Технологиялық құрылым өндірістің технологиялық даралағын анықтайды.
Өндірістік құрылымның мұндай түрі цехты
Аралас (заттық – технолгиялық) құрылым бір
2 Нарық жағдайында өндірісті ұйымдастыру
2.1 Өндірісті ұйымдастырудың түрлері мен әдістері
Кәсіпорындарды өндірісті ұйымдастырудың бірлік (жеке), сериялық
Бірлік (жеке) өнім өндіретін өндірісте тек
Ал жаппай өндірісте өнім көптеп өндіріліп,
Жеке өнідіріс әмбебап құрал-жабдықтарды пайдалана отырып,
Сериялы өндірісті жеке және жаппай өндірістің
Өндірістің шоғырлануы немесе кәсіпорындардың іріленуі, яғни
Өндірістің шоғырлану деңгейін негізгі екі көрсеткішпен
1) кәсіпорынның шамасымен;
2) ірі кәсіпорындардың жалпы өнеркәсіптегі алатын
Ірі кәсіпорындардың саладағы немесе бүкіл өнеркәсіптегі
Шоғырлану деңгейін бағалағанда өнеркәсіпте өндіріс ішіндегі
Тік шоғырлану – бұл бір кәсіпорында
Көлденең шоғырлану – өзара технологиялық байланыспаған
Өндірістің шоғырлануы – белгілі бір объектіге
Қазіргі жағдайда фирмалардың кооперациялануы және шоғырлануының
Еңбек бөлінісі оның жекелеген түрлерінің әртараптануына
Өндірістің біртектілігі өнріліген өнімнің, өндірістің технологиялық
Мамандандыру – кәсіпорынның негізгі қызметінің белгілі
Маманданудың үш нысаны бар:
1. Заттық
2. Бөліктік
3. Технологиялық (сапалық)
Кооперациялау деп белгілі бір өнім түрін
Фирманың өндірістік ресурстарын және мамандарын тиімді
Кешенділеу (комбинирлеу) – бір фирма шеңберінде
Комбинаттар келесі белгілермен сипатталады:
- әр түрлі сала кәсіпорындарының бірігуі;
- өндірістің техника-экономикалық бірлігі және пропорционалдығы;
- энергетикалық жүйенің бірлігі;
- бір аймақта орналасуы;
- негізгі өндірістерге қосымша цехтар мен
- басқару бірлігі;
Қазіргі кезде кешенделудің бағыттарына мыналар жатады:
1) өнімді өндіру сатыларының үйлесімділігі;
2) шикізатты, мұнайды, көмірді кешенді қайта
3) қалдықтарды тиімді пайдалану (мысалы, ағаш
Өндірістік құрылымды жетілдірудің негізгі факторларына мыналар
1. Өнім көлемі. Кәсіпорын неғұрлым ір
2. Пайдаланылатын материалдардың сипаттамасы. Өндірістік үрдістің
3. Өндірісті шоғырландыру, мамандандыру және кооперациялау
4. Қолданылатын техника, технология және өндіріс
Өндірістік құрылымды жетілдірудің келесідей негізгі бағыттарын
1. Кәсіпорыннан негізгі өндірістің жеке бөлімдерін
2. Өндірістік кәсіпорындарды заттық белгісіне қарай
3. Қосымша және қосалқы өндірісті жеке
4. Өндірістік кешендер құру кәсіпорын шеңберінде
5. Аз өнім өндіретін кәсіпорындарда цехсыз
2.2 Өндірісті оперативті басқару негіздері
Өндірісті оперативті басқару – кәсіпорынның өндірісін
Кез келген өндірісті оперативті басқару жүйесі
1. Басқарылушы жүйе. Бірінші кезекте міндетті
2. Кері байланыс. Міндетті түрде ағымдағы
3. Салыстыр. Ағымдағы нақты өндірістік үрдістің
4. Өзгерiстердiң уәкiлi. Жағдайдың мүмкін шегінен
5. Адам факторын есептеудің жоспарлау жүйесі.
Өндірісті басқарудың құрамына өндірісті жоспарлау, тапсырмаларды
Енгізілген қорлар тексерiлетiн шығу
3-сурет. Операциялардың бақылауының ортақ процессi
Өндірістік фирмаларда өндірісті басқару бірдегі уақытта
Әдеттегі АҚШ-ң өндірістік фирмаларында жұмыс өндірістің
Көптеген халықаралық бәсекелестік жағдайда көшбасшылар ағындық
Әдетте мұндай өндірістік жүйелер жеткілікті қарапайым
Өндірісті басқарудың негізгі құралының анық. Мысалы
Гантта кестесінің мұндай қарай түрі әдетте
Ағымдағы жағдай
Дүйсенбі Сейсенбі Сәрсенбі Бейсенбі Жұма
Кондырғы
М1 Жұмыс J817
Кондырғы
М2 Жұмыс J812
Жұмыс
Кондырғы
М3 Жұмыс J8 09
Кондырғы
М4 Жұмыс J 799
Жұмыс J81 7
Шартты белгiлеулер:
Жұмыстың басталуы Жұмыстың аяқталуы
график бойынша график бойынша
Жұмыстың қазіргі жағдайы
Жоспар бойынша тоқталуы техқызмет
көрсетуге
4-сурет. Гантта графикасы
Кәсіпорында стратегиялық басқарудан өзге оперативті басқарудың
Коммерциялық фирмаларда оперативті сұрақтармен айналысатын жетекші
Стратегиялық басқару сияқты оперативті басқару да
Стратегиялық басқаруды жүзеге асырушы басшы өзгерістерге
Оперативті басқару – ағымдағы үрдістерді басқару,
Оперативті басқару ішінара оперативті жоспарлау, оперативті
Оперативті жоспарлау – ағымдағы өндірістік қаржылық
Оперативті есеп беру – ағымдық есеп
Оперативті жоспарлау жүйесінің ажырамас бөлігі болып
Тиімді оперативті басқару – қазіргі күнгі
Кәсіпорынның нарықты маркетингтік зерттеуі
Кәсіпорынның нарықтағы мүмкіндіктерін бағалау
Нарықты кешенді зерттеу
Маркетингтік ортаны зерттеу
Мақсатты нарық
Кәсіпорын жұмысының жоспары
Жаңа тауар бойынша ғылыми-зерттеу, тәжірибе-конструкторлық жұмыстар
Техникалық міндеттерді шешу
Тапсырма
Идеяны жинақтау
Идеяны талдау
Идеяны таңдау
Лабораториялық тест жүргізу
Өнімді сатуды сынау
Делдалдар
Делдалдар
Делдалдар
Делдалдар
Делдалдар
Делдалдар
Делдалдар
Делдалдар
Орамы
Сервистік саясат
Қаржы жеңілдіктері
Сувенирлер
Тауар белгісі және фирма стилі
Жәрменке
Көрме
Өнімді өткізуді ынталандыру
Өнімді жеке сату
Өнімді жарнамалау
Тауар саясаты
Сериялық өндіріс
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Тұтынушы
Басқарылушы үрдіс
Адам факторын есептеудің жоспарлау жүйесі
Салыстыру
Кері байланыс
Өзгерістердің уәкілі
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Ағымды активтердің құрамы мен құрылымы
Өндірісті жоспарлау
Өндіріс факторлары:біріктіру әдістері және тиімділік
Негізгі активтердің құрылымы мен құрылысы
Өндірістік құрылым
Өндірістік бағыттар
Өндірістік қуаттың мөлшеріне ықпал
Кәсіпорынның айналым қаражаттарын басқару
Өндірістік кәсіпорын ішкі орта