Топырақ ортасының жауын құртының тіршілігіне ғсері
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бµлім
Топырақ түзілу процестері және оған әсер ететін факторлар.
Топырақтың механикалық құрамы, морфологиялық, химиялық жғне физикалық қасиеттері.
Топырақты мекендейтін экологиялық топтар.
Топырақ ортасының жауын құртының тіршілігіне ғсері.
Жауын құртының топырақтың түзілуіне, құрылысы мен химиялық құрамына,
Қорытынды
Қосымшалар
Қолданылған әдебиеттер
Топырақ түзілу процестері және оған әсер ететін факторлар
Топырақтың ерекшелiгi: Топырақ - ауа ортасымен байланысқан құр-
Топырақта құрлық өсiмдiктерiнiң тамыр жүйесi жинақталған.
Топырақтың шамамен 1м2 кабатына жүз млрд-тан астам қарапайымдылардың
Сонымен қатар топырақтың 1см2-тын ондаған және жүздеген млн
Топырақ - тау жыныстарының,судың,ауаның әр түрлi тiрi және
Топырақтың түзiлуi және онда қарашiрiктiң,фосфордың,калийдiң,тағы басқа өсiмдiкке қажетті
Тау жыныстарының үгiлуiнен шыққан қалдықтар мен тiрi ағзалардың
Топырақ түзiлу факторлары. Топырақтың түзiлуi үшiн В.В.Докучаев негiздеген:
1)тау жыныстарының физикалық және химиялық үгiлулерi;
2)өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi;
3)климат;
4)рельеф;
5)топырақ түзушi аналық жыныс;
6)топырақтың жасы және академик В.Р.Вильямс дәлелдеген
Өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi. Жерде өсiмдiктер пайда болғанға
Өсiмдiктермен қатар топырақ түзiлуiнде әртүрлі жануарлардың, әсіресе омыртқасыздардың
Климат топырақ түзiлу процесiне тiкелей атмосфералық қалдықтар, температура,
Рельеф топырақтың гранулометриялық құрамына, қоректiк заттар мен су
Аналық жыныс.Топырақтың гранулометриялық құрамы, оның ерiтiндiсiнiң реакциясы, карбонаттылығы,
Топырақтың жасы. Солтүстiк жарты шарда ерте жаратылған топырақтар
Адамның өндiрiстiк әсерi. Қазiргi уақытта адамның топыраққа қатынасы
Топырақтың механикалық құрамы,
морфологиялық, физикалық және химиялық қасиеттері
Жер бетiнде топырақ түзiлу процесi ұзаққа созылған биогеохимиялық
Топырақтағы жағдайлардың әркелкiлiгi негiзiнен тiк бағытта көрiнедi. Тереңдiк
1. жоғарғы шiрiндi-аккумулятивтi қабат.(А)Бұл қара-қоңырлау түстi қабатта өсiмдiк
2. жуылу немесе иллювиальдi қабат. (В) Мұнда қара
3. аналық жыныс немесе топырақ түзетiн қабат. (С)
Әр горизонттың деңгейiнде әр түрлi қасиеттерiмен ерекшеленетiн бөл-
А0-өсiмдiк қалдыктары жинақталған қара түстi гумусты қабат.
А1-органикалық заттар минералды заттармен араласқан қабат.
А2-кремний қосылыстары басым болатын, ал барлық ерiген заттар
Топырақтың механикалық құрамы деп әр түрлi түйiршiк бөлшектерiнен
1. Тастар - диаметрi 10-3 мм аралығындағы бөлшектер.
2. Малта тастар - диаметрi 3-1 мм аралығындағы
Бұл 2 фракция құрылысы,қасиеттерi сақталған тау жыныстарының сынықтары
3. Құмдар - диаметрi 1-0,05 мм,минералдық негiзiнен кристалдық
4. Шаң - 0,05-0,001 мм, негізінен кварцтың және
5. Тозаң - диаметрi 0,001мм-ден ұсақ коллоидты бөлшек.
Жануарлар тiршiлiк ете алатын топырақ бөлшектерiнiң арасындағы қуыстардың
Ылғалдылық топырақта әртүрлi күйде кездеседi:
1. Байланысқан су - бұл топырақтың минералды химиялық
2. Қылтүтiктi су - топырақ қылтүтiктерiн ұсақ саңылауларды
3. Гравитациялык су - iрi қуыстарды толтырып тұратын
4. Бу күйiндегi су - бұл топырақ
Су құрамы әр түрлi уақытта және түрлi топырақта
Топырақ ауасының құрамы өзгермелi.Тереңдеген сайын оттегi құрамы азайып,көмiрқышқыл
Температура ауытқулары тек топырақтың жоғарғы бетiнде байқалады. Ауаның
Топырақты мекендейтін экологиялық топтар
Топырақтың бiркелкi еместiгi әр түрлi көлемдегi организмдер үшiн
Микрофлора мен микрофауна - дене тұрқы өте кiшкентай
Мезофауна - дене тұрқы алдыңғыларға қарағанда iрiлеу, топырақ
Мезафауна, яғни ауамен тыныс алатын iрiлеу жануарлар үшiн
Топырақтың су басу кезеңiн мезафауна өкiлдерi ауа көпiршiктерiнде
Макрофауна - дене мөлшерi 2-ден 20мм-ге дейiн жететiн
Жердi қазбай-ақ топырақтың жiңiшке скважиналарымен қозғалу мүмкiндiгi тек
Осындай аймақ короед - қоңыздардың қанат үстi артқы
Бұл экологиялық топтардың көптеген түрлерiнiң газ алмасу органдарының
Қазатын жануарлар қолайсыз жағдай туындаған қабаттардан кетiп қала
Мегафауна - бұл iрi жер қазғыштар, негiзiнен сүтқоректiлер
Топырақта үнемi тiршiлiк ететiн iрi жануарлардың арасынан үлкен
Топырақ организмдер үшiн қолайлы болғандықтан көптүрлiлiгi жөнiнен де
Геобионттар - топырақтың тұрақты тiршiлiк иелерi. Олардың барлық
Геофильдер - тiршiлiгiнiң бiраз бөлiгi топырақпен байланысты организмдер.
Геоксендер - топырақ қабаттарын уақытша немесе тұрағы (мекенi)
Бiз жоғарыда көбiнесе қара топырақтың фаунасы мен флорасына
Құмды жерлердің флорасын - псаммофиттер, ал фаунасын -
Қазақстан жерiндегi көлемi жағынан әр түрлi Қызылкұм, Мойынқұм,
Құмға жануарлар дүниесi де жақсы бейiмделген. Мәселен,
Қазақстанның құмды алқаптарында кездесетiн жұмыр бас кесiрткелер, агама,
Құмда тiршiлiк ететiн жәндiктердiң де қанат, аяқ,дене мүшелерiнде
Кейбiр қара қоңыздар жауынан қорғану үшiн немесе ыстықтан
микроорганизмдер, өсiмдiктер мен жануарлар өкiлдерiнiң рөлiн ерекше атаған
Топырақ түзу процесiнде жоғары сатыдағы өсiмдіктердiң де өзiндiк
Топырақ түзуде жәндiктердiң де рөлi ерекше. Оларды қоректену
Полифагтар жануарлар мен өсімдіктердің ауқымды тобын азық ретінде
Олигофагтар үшін азықтық обьектілер спектрі біршама тор аралықпен
Монофагтардың қоректену обьектілерінің тізімі өсімдіктердің не жануарлардың бір
Топырақ ортасының жауын құртының тіршілігіне әсері
Сақиналы құрттар типі - жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан құрттардың
Сақиналы құрттар типінің өкілі - жауын құрты. Олар
Жауын құрты (Lumbricus terrestris) бүкіл Европада, Атлант жағалауынан
Топырақ түзілуіне жауын құртының әсері
Топырақ шымдылығына және желденуіне жауын құртының әсері
Топырақтағы жауын құртының жүрісі оның қасиеттерін де өзгертеді.
Топырақтың терең қабаттарына құрттардың жолы арқылы
Топырақтың араласуына жғне оныњ жер бетіне шыѓарылуына жауын
Топырақтыњ араласуына жғне оныњ жер бетіне шыѓарылу процестеріне
Жоѓарыда айтылѓан қ±былыс жауын қ±рттарыныњ топырақты ж±туыныњ нғтижесінде
Топырақтыњ қ±рылысы мен химиялық қ±рамына жауын қ±ртыныњ ғсері
Жауын қ±ртыныњ ішектері арқылы µткен топырақ тек
Топыраққа жауын қ±рттарыныњ органикалық заттарды ендірудіњ қосымша салдары
Жауын қ±ртыныњ мањызы
Алѓаш рет топырақтаѓы жауын қ±ртыныњ кµп мµлшеріне назар
Жауын қ±рттарыныњ іс - ғрекетініњ масштабы туралы мына
Топырақ ерекшелігіне жауын қ±ртыныњ іс - ғрекетініњ ғсері
Қ±рттардыњ ғсерінен топырақтыњ химиялық ерекшелігі де µзгереді. ¤њделген,
Қолданылѓан ғдебиеттер тізімі
1. А.Биѓалиев, Е.Жамалбеков, Р.Білдебаева "Қазақстан топыраѓы жғне оныњ
2. Г.С. Оспанова, Г.Т.Бозшатаева "Экология"
3. А.К.Бродский "Жалпы экологияныњ қысқаша курсы"
4. А.С.Бейсенова, Ж.Б.Шілдебаев, Г.З.Сауытбаева "Экология"
5. Н.М.Чернова, А.М.Былова "Экология"
6. Н.А.Рыков "Зоология с основами экологии животных"
7. Қ.Ділімбетов, Ѓ.Қ.Ділімбетова "Топырақтану негіздері"
8. под редакцией Т.П. Крюкова "Жизнь животных" в
Топырақ түзілу процестері және оған әсер ететін факторлар
Организмдердің қоршаған ортамен байланысын зерттейтін ғылым
Қоршаған ортаның мұнаймен ластануын сипаттау
Экологиялық факторлар. Абиотикалық факторлар
Жануарлар тіршілігіне өсімдіктердің маңызы
Зоологияны оқыту процесінде фаунистик материалды қолдану
Зоология пәнінен сабақтар жоспарлары
Литосфераға антропогендік әсер ету
Зоология сабағында жергілікті жердегі кейбір төменгі сатыдағы жануарларды оқушыларға таныстыру
Жануарларда паразиттық ауруларды болдырмау үшін бірінші атқаратын жұмыс профилактика, яғни осы аурулардың алдын алу жолдары