Компанияның бәсекелестік қабілетін талдау
Мамзұны
1. Компаниядағы қаржы менеджментінің бәсекелестік
жағдайдағы маңызы
1.1. Қаржы менеджментінің мазмұны және міндеттері құрылымы
1.2. Бәсекелестік қабілетті қамтамасыз етудегі
қаржы менеджментінің ролі . .
1.3. Қаржы менеджменті және маркетингтік саясаттың
өзара байланысы . . .
2. Компанияның бәсекелестік қабілетін талдау
2.1. Компанияның нарықтағы жағдайды талдауы. .
2.2. Компания өнімінің бәсекелестік қабілетін талдау .
2.3. Компанияның тиімді баға стратегиясын қалыптастыру .
Қазақстандағы компаниядардың бәсекелестік қабілетінің мәселелері
3.1. Қазақстандағы бәсекелестіктің негізгі нысандары . .
3.2. Компаниядардың бәсекелестік қабілетін
арттыру жолдары . . .
Қорытынды . . .
Қолданылған әдебиеттер тізімі . .
1. Компаниядағы қаржы менеджментінің бәсекелестік
жағдайдағы маңызы
1.1. Қаржы менеджментінің мазмұны және міндеттері
Нарықтық экономика және бәсекелестіктің дамуы жағдайларында компаниядардың қаржылық
Отандық экономикалық теорияда және тәжірибе жүзінде компания қызметін
Жалпылай айтқанда қаржы менеджменті дегеніміз – бұл компанияның
Қаржы менеджментінің қызметтерінің түрлерін келесідей тәртіп бойынша бір
жоспарлау – стратегиялық, оперативтік және ағымды қаржылық жоспарлауды,
баға саясатын анықтауға және өнімді сату жоспарын құруға
өзге компаниядармен қосылу немесе бөліну нәтижесінде мүмкін болатын
қаржыландыру көздерімен қамтамасыз ету: қысқа және ұзақ мерзімді
қаржы ресурстарын басқару: есеп шоттардағы және кассадағы ақша
қаржылық есеп, бақылау және талдау: есеп саясатын қалыптастыру;
Аталған қызметтерді жүзеге асырудың нақты нысандары мен әдістері
есеп саясаты;
несие саясаты;
инвестициялық саясат;
ақша ағындарын басқару саясаты;
шығындарды басқару саясаты;
дивидендтік саясат.
Есеп саясатын мемлекеттік бухгалтерлік есеп туралы заңнамаға және
Несие саясаты шеңберінде компанияның айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілуі
Инвестициялық саясат барысында меншікті және тартылған қаражаттарды тиімді
Ақша қаражаттарын басқару саясаты компанияның есеп шоттарындағы қаражаттардық
Шығындарды басқару саясаты шығындардың барлық элементтері бойынша сметалар
Дивидендтік саясат компания иелерінің және акционерлері мен менеджерлерінің
дивидендтер табыстан бірқалыпты пайыз ретінде бөлініп отырады. Бұл
тіркеулі дивидендтік төлемдер саясаты – дивидендтер әрбір акцияға
кепілді минимум және экстра дивидендттік төлемдер саясаты;
дивидендерді капиталдандыру – дивидендтерді акциялар түрінде төлеу. Мұндай
Қаржы менеджментінің негізгі міндеті – қаржыны басқарудың компанияның
Қаржыны басқару барысында көптеген әдістер қолданылады, солардың ішіндегі
Кез-келген қаржыны басқару жүйесінің қызмет етуі қолданыстағы заңнамалық
Сонымен, компанияның қаржысын басқару осы саладағы маманнан стратегиялық
1.2. Бәсекелестік қабілетті қамтамасыз етудегі
қаржы менеджментінің ролі
Бүгінгі таңда әлемдік жетекші компаниялардың іскерлік стратегиясы бәсекелестік
қаржылық дағдарысты немесе қолайсыз жағдайларды болдырмау;
өндіріс және өнімді өткізу көлемін арттыру;
бәсекелестермен күресте жетекші орынға ие болу (қаржыгерлердің көзқарастары
компания құнын барынша арттыру.
Қаржы менеджменті бәсекелестік ортадағы ортадағы ролі өндіріс барысын
Компанияның өндіретін тауары, көрсететін қызметі немесе атқаратын жұмысының
Жалпы алғанда компанияның қаржы менеджерлері нарықтық даму жағдайларында
Шаруашылық етуші субъектінің табысына тауар сапасының жанама түрде
Сондай-ақ, қаржы менеджерлері бәсекелестермен күрес барысында мынаны ескерген
Сонымен, қаржы менеджментінің стратегиялық негізгі мақсаты түптеп келгенде
1.3. Қаржы менеджменті және маркетингтік саясаттың
өзара байланысы
Компанияның қаржы менеджменті мен маркетингтік саясатының бәсекелестік ортадағы
Бағалық және басқа да қаржылық шешімдер қабылдау үшін
Қаржы менеджерлері, әдетте, компаниядағы баға қалыптасудың негізгі екі
Базалық бағаны анықтау, яғни шегерімдерсіз, үстеме бағаларынсыз, тасымалдау,
Жоғарыда келтірілген компоненттерді, шегерімдерді, үстеме бағаларды есептей отырып,
Базалық бағаны анықтаудың тәжірибеде бірнеше әдістері қалыптасқан. Бұл
толық шығындар әдісі;
өндіру (өңдеу) құнының әдісі;
бағаны қысқартылған шығындар негізінде анықтау;
тікелей шығындар әдісі және маржиналды шығындар әдісі;
инвестициялардың рентабельділік (табыстылық) әдісі;
маркетингтік немесе нарықтық бағалау әдістері.
Баға қалыптасуының аталған әдістері компанияның стратегиялық маркетингтік мақсаттарына
Әрине, маркетингтік саясаттың бағаларды анықтау әдістері тауардың нарықта
Жоғары бағалар, яғни жаңа немесе жетілдірілген тауардың нарықтағы
Тауарды нарыққа енгізу үшін қолданылатын бағалар, яғни компания
«Психологиялық» бағалар – қандай да бір бүтін сомадан
Нарықтағы немесе саладағы жетекші фирманың бағалары – тауардың
Өндіріс шығындарын өтеу бағалары, яғни жаңа өнімнің бағасын
Салтанатты бағалар, яғни қандай да бір ерекше, қайталанбас
Нарыққа жаңадан енгізілетін тауарлармен қатар, компаниядар қазіргі кездегі
Тауарлар мен қызметтердің ауытқымалы төмендеу бағалары. Мұндай бағалар
Ұзақ мерзімді бағалар ұзақ уақыт бойында өзгерістерге бой
Нарықтық тұтынушылар сегментінің бағалары. Мұндай бағалар бір тауарға
Икемді бағалар, яғни нарықтағы сұраныс пен ұсыныстың өзгерістеріне
Артықшылықты бағалар нарықта жетекші орын алатын компаниядардың өз
Өндірістен шығып қалған, қазіргі кезде өндірілмейтін тауарларға белгіленетін
Нарықтағы басқа компаниядармен салыстырғанда біршама төмен орнатылаты бағалар.
Келісімді бағалар бір немесе бірнеше компаниядардың арнайы тауарларына
Маркетингтік зерттеулердің нәтижесінде компанияның қаржы менеджерлері жоғарыда келтірілген
2. Компанияның бәсекелестік қабілетін талдау
2.1. Компанияның нарықтағы жағдайды талдауы
Компания қандай да бір нарықта немесе салада болмасын,
Маркетингтік зерттеулердің маңызды көрсеткіштері – бұл тауардың сұраныс
Шартты мысалдың көмегімен сұраныс көлемінің (С) сатылым бағасынан
1.1-суреттен көріп отырғанымыздай, тауардың әрбір данасының бағасы 800
Ұсыныс қисығы тауар өндірушінің неше тауарды және қандай
Сонымен, біздің қолымызда тұтынушылар мен өндірушілердің нарықтағы әрекеттерің
2.3-суреттен байқайтынымыз, сұраныс пен ұсыныс қисықтары О нүктесінде
тепе-теңдік бағасы тұтынушының сұранысын тиімді жағдайға жеткізеді, яғни
тепе-теңдік бағасы тауар өндірушіге қандай көлемде тауар өндіріп,
тепе-теңдік бағасы өндірушілер мен тұтынушыларға қажетті ақпараттарды қамтиды:
Сонымен, тепе-теңдік бағасы өндірісті автоматты түрде реттеу тұрғысында
Сұраныс қисығының жоғары жылжуына сонымен қатар баға өсімі
Тауарды тұтынушы қандай қажеттіліктерді жетекшілікке алады? Бұл сұраққа
Тұтынушы өзінің шектеулі қаражаттарымен (табысымен) мейлінше қанағаттанарлық игілікке,
Тауардың субъективті пайдалылығы тауардың әрбір келесі данасын тұтынған
Кез-келген тауардың алғашқы данасын тұтынған кезде әдетте барынша
2.1-кесте
Шекті пайдалылықтың төмендеуі
Тұтынылатын тауардың саны, шартты бірлік Жалпы пайдалылық, өсіңкі
1 2 3
0 0 400 – 0 = 400
1 400 700 – 400 = 300
2 700 900 – 700 = 200
3 900 1000 – 900 = 100
4 1000 1000 – 1000 = 0
5 1000 –
2.1-кестенің бірінші бағанында тұтынылатын тауардың өсіңкі саны берілген.
2.2. Компания өнімінің бәсекелестік қабілетін талдау
Тұтынушы үшін тауардың тиімділігі нені білдіреді? Коммерциялық қызметтің
Тұтынушының таңдауы әр уақытта оның бюджетімен және тауардың
(2.1)
мұнда МПА және МПБ – сәйкесінше А және
Тұтынушы шекті пайдалылықтың бағаға қатынасы тең болатын тауарлар
Тәжірибе жүзінде тауардың пайдалылығы мен бағасы төменде келтірілген
Салмақты баға әдісі. Бұл әдіс бойынша баға тауар
немесе немесе
мұнда Бб – базалық өнімнің бағасы; Бж –
Баллдық әдіс. Бұл әдіс тұтынушы үшін тауар сапасының
(2.3)
мұнда бб және бж – сәйкесінше базалық және
Регрессялық талдауға негізделген әдіс, яғни бағаның тауар сапасы
Параметрлік әдістердің көмегімен жаңа тауарлардың бағасын анықтап қана
Компания техникалық құралдың A үлгісін өндірумен айналысады делік.
2.2-кестеде
Тауар үлгілерінің бәсекелестікқабілетін бағалау
Үлгілер Жұмыс ауқымының саны Пайдалану-дың қауіп-сіздігі Қуаты
Барлық көр-сеткіштер, % 20 20 20 40 100
A үлгісі 4 4 4 4 4,0
B үлгісі 4 3 3 3 3,2
C үлгісі 5 5 4 4 4,4
D үлгісі 3 4 3 4 3,6
Тауарлардың бағалары: A үлгісі – 450 мың теңге,
Тауар сапасының (бір баллдың) құнын анықтаймыз. А үлгісі
теңге.
Сәйкесінше, В үлгісінің сапасы 125 мың теңге, С
Сонымен, аталған тауардың А үлгісі баға және сапа
Ал енді өндірушінің қандай мақсатты көздейтінін қарастыралық. Тауар
Осылайша біз түрлі бағалар мен өндіріс көлемдерін пайдалана
Сонымен ең негізгі сұрақ: табысты барынша арттыру үшін
2.3-кесте ең тиімді сатылым көлемі әрқайсысының бағасы 840
Шекті пайдалылық теориясының негізіне сүйене отырып тұжырымдалық. Шекті
Сонымен, компанияға барынша үлкен табысты шекті шығындар шекті
2.3-кесте
Табысты есептеу нұсқалары Шекті сатылым сома-сы мен шекті
Шекті шығындар 7 3200-2560=640 3400-3200=200 3550-3400=150 3680-3550=130 3810-3680=130
Шекті сатылым сомасы, теңге 6 1340-0=1340 2480-1340=1140 3420-2480=940
Табыс, теңге 5 0-2560=-2560 1340-3200=-1860 2480-3400=-920 3420-3550=-130 4160-3680=480
Жалпы шығын-дар 4 2560 3200 3400 3550 3680
Сатылым сомасы, теңге 3 0 1340×1=1340 1240×2=2480 1140×3=3420
Бағасытеңге 2 1440 1340 1240 1140 1040 940
Сатылатын тауардың саны 1 0 1 2 3
3.3. Компанияның тиімді баға стратегиясын қалыптастыру
Баға стратегиясы дегеніміз – бұл компания үшін барынша
Нарықтық шегерімдер стратегиясы мәмілеге байланысты айнымалы және тұрақты
Мезеттік шегерімдер стратегиясы тұтынушылардың түрлі категорияларының сұраныстарына негізделе
Кездейсоқ шегерімдер стратегиясын ресми түрде анықтау және болжамдау
Нарыққа ену стратегиясы өндіріс көлемін арттыру арқылы қаражаттар
Тәжірибеге сай стратегия компанияның өзінің бәсекелестерімен салыстырғанда жинақталған
Бағалармен белгі беру стратегиясы өндірушінің өзге бәсекелестер қалыптастырған
Аталған және басқа да баға стратегиялары компанияның нарықтағы
Баға стратегиясын таңдау – бұл компания қызметінің өзекті
2.4-кесте
Компанияның баға стратегиясының жүйесі
Тұтынушылардың сипаттамасы Компанияның мақсаты
Тұтынушылар катего-риялары арасындағы баға өзгерісі Бәсекелестік жағдайды пайдалану
Тауарды іздестіру шығындары жоғары тұтынушылар Кездейсоқ шегерімдер Бағалармен
Тауардың пайдалылы-ғын төмен бағалайтын тұтынушылар Мезеттік шегерімдер Нарықа
Тауар үшін ерекше шығындар жұмсайтын тұтынушылар Нарықтық шегерімдер
Нақты бір стратегиялық шешімдер қабылдау, әрине, қиын. Әсер
Баға стратегиясын таңдау, сонымен қатар, заңнамалық негіздерге де
3. Қазақстандағы компаниядардың бәсекелестік
қабілетінің мәселелері
3.1. Қазақстандағы бәсекелестіктің негізгі нысандары
Елімізде нарықтық қатынастардың дамуы тауарлар нарығында бәсекелестіктің дамуына
Баға – бұл тұтынушының тауарды сатып алар кезіндегі
Қазақстандағы баға бәсекелестігінің мысалы ретінде ұялы байланыс нарығындағы
3.1-кесте
Қазақстандық ұялы байланыс нарығындағы
компаниялардың баға саясаты
теңге
Сыртқа соғылған қоңыраулар K-Cell K-Mobile Beeline Dalacom
30 се-кунд 1 ми-нут 10 се-кунд 1 ми-нут
Өз компаниясының ұялы телефонына 20,8 41,6 7,0 42,0
Қалалық телефонға 26,0 52,0 – 40,0 0,70 42,0
Өзге компанияның ұялы телефонына 26,0 52,0 –
* «Dalakom» компаниясының байланыс станциялары орнатылған қалалар
мекендер үшін ғана.
3.1-кестеден байқап отырғанымыздай, ең төмен тариф «Dalakom» компаниясының
Ұялы байланыс компанияларының баға бәсекелестігі олардың өнімдеріне деген
Баға бәсекелестігінің нысаны ретінде бағалық дискриминацияны қарастыруға болады.
3.2-кесте
«Қазақтелеком» АҚ белгілеген автоматтық қалааралық
байланыс тарифтерінің коэффициенттері
№ Жұмыс уақытының басталуы Жеке тұлғалар үшін Заңды
Демалыс және мейрам күндері
1 00.00-03.00 0.85 0.75 0.75
2 03.00-06.00 0.40 0.75 0.75
3 06.00-00.00 0.75 0.75 0.75
Жұмыс күндері
1 00.00-03.00 0.95 0.75 0.75
2 03.00-00.00 0.40 0.75 0.75
Кестеден «Қазақтелеком» АҚ автоматты қалааралық байланыс қызметтеріне тұтынушылардың
Қазақстанда нарықтық қатынастардың дамуы бүгінде бәсекелестіктің дамуына тікелей
Бәсекелестік күрестегі ауыртпалықтың «жаңа» тауарларды іздестіруге түсуі нәтижесінде
Ғылыми-техникалық революция бәсекелестік күрестің ауыртпалығын ғылыми зерттеулер мен
3.2. Компаниядардың бәсекелестік қабілетін
арттыру жолдары
Бәсекелестік артықшылықты жаулап алу және оны сақтау қәсіпорындарды
Бәсекелестер алдындағы артықшылық негізінен алғанда инновациялық шаралардың көмегімен
Компаниядардың дамуындағы қиындықтар, бірінші кезекте, қаржы ресурстарының жетіспеушілігімен
Несиелік қаражаттарды кеңінен қолдану бірқатар факторлардың әсерінің нәтижесі
өндірістік қатынастар жүйесі – экономикалық қатынастардың негізі. Тауар-ақша
кез-келген экономиканың өзегі болып табылатын және экономиканы ұйымдастырудың
өндірістік қорлардың айналымының заңдылығы, нақты капиталдың қызмет етуі;
экономикалық тәуелсіз шаруашылық субъектілерінің қызмет етуі.
Отандық компаниядардың бәсекелестік қабілетін арттыру компаниядардың өз тарапынан
Біріншіден, дамыған елдермен салыстыруға келмейтін отандық компаниядарға мемлекеттік
Отандық тауарларды қорғаудың протекционистік шаралары микродеңгейдегі жағдайдың жақсаруына
Екіншіден, технологилық жағынан артта қалғандық. Өнеркәсіп саласындағы көптеген
Үшіншіден, қаржы менеджерлерінің, маркетингтік мамандардың, брокерлер мен дилерлердің
Төртіншіден, құнды қағаздар нарығының бәсекелестік қабілеті. Барлық елдерде
Жоғарыда аталған факторлар, сонымен қатар отандық компаниядардың бәсекелестік
Қорытынды
Жалпылай айтқанда қаржы менеджменті дегеніміз – бұл компанияның
Қаржы менеджментінің негізгі міндеті – қаржыны басқарудың компанияның
Бүгінгі таңда әлемдік жетекші компаниялардың іскерлік стратегиясы бәсекелестік
қаржылық дағдарысты немесе қолайсыз жағдайларды болдырмау;
өндіріс және өнімді өткізу көлемін арттыру;
бәсекелестермен күресте жетекші орынға ие болу (қаржыгерлердің көзқарастары
компания құнын барынша арттыру.
Қаржы менеджменті бәсекелестік ортадағы ортадағы ролі өндіріс барысын
Компанияның қаржы менеджменті мен маркетингтік саясатының бәсекелестік ортадағы
Компания қандай да бір нарықта немесе салада болмасын,
Маркетингтік зерттеулердің маңызды көрсеткіштері – бұл тауардың сұраныс
Отандық компаниядардың бәсекелестік қабілетін арттыру компаниядардың өз тарапынан
Біріншіден, дамыған елдермен салыстыруға келмейтін отандық компаниядарға мемлекеттік
Екіншіден, технологилық жағынан артта қалғандық. Өнеркәсіп саласындағы көптеген
Үшіншіден, қаржы менеджерлерінің, маркетингтік мамандардың, брокерлер мен дилерлердің
Төртіншіден, құнды қағаздар нарығының бәсекелестік қабілеті. Барлық елдерде
Жоғарыда аталған факторлар, сонымен қатар отандық компаниядардың бәсекелестік
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Балабанов И.Т., «Основы финансового менеджмента», Москва – 1998
Демеуов Б., «Финансовая конкурентоспособность компаний и пути ее
Джумагельдиева Т.А., «Конкуренция: теория и механизмы развития», Алматы
Ковалев В.В., «Финансовый анализ», Москва – 1998
Ковалева А.М., «Финансы фирмы», Москва – 2002
Колчина Н.В., Поляк Г.Б., «Финансы предприятий», Москва –
Романовский М.В., Сабанти Б.М., «Финансы», Москва – 2002
Сәрсенбаев А., «Тұтыну тауарлары нарықтарындағы табыстық стратегиялық факторлар»,
Слепов В.А., «Финансы и цены», Москва – 1999
Стоянова Е.С., «Финансовый менеджмент», Москва – 2003
27
2.2-сурет. Ұсыныс қисығы
Б, теңге
1000
800
600
400
200
100
2.1-сурет. Сұраныс қисығы
Б, теңге
1000
800
600
400
200
100
1.2-сурет. Сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі
Б, теңге
600
400
100
С
С1
С
Ұ
ТБ
ТБ1
О
О1
Ұ
С1
С
С1
мұнда Б – тауардың бағасы;
С – тауардың саны;
СС – сұраныс қисығы;
ҰҰ – ұсыныс қисығы;
С1С1 – табыс жоғарылаған жағдайдағы сұраныс қисығы;
О – тепе-теңдік нүктесі;
О1 – жаңа тепе-теңдік нүктесі;
ТБ – тепе-теңдік бағасы;
Т1Б1 – жаңа тепе-теңдік бағасы.
2.1-сурет. Баға стратегияларының жүйесі
Мезеттік шегерімдер
Нарықтық шегерімдер
Ассортименттік баға қалыптасуы
Бәсеклестік баға қалыптасуы
Әртекті баға қалыптасуы
Баға стратегиялары
«номиналдан жоғары»
Нарыққа ену бағалары
«Имидж» стратегиясы
«Комплект» стратегиясы
Географиялық стратегия
Бағалармен белгі беру
Тәжірибеге сай бағалар
Кездейсоқ шегерімдер
Компаниядағы қаржы менеджментінің бәсекелестік жағдайдағы маңызы
Кәсіпорынның бәсекелік артықшылығы және бәсекеге қабілеттілігі
Инновациялық жоба
Жарнама қызметіне жалпы түсінік беріп, оның атқаратын қызметіне талдау
Кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін талдау
Кәсіпорында ұйымда басқару шешімдерін қабылдау процестерінің теориялық аспектілері
Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жайлы мәлімет
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігі туралы
Қаржылық менеджердің қызметі
Туристік өнімді жылжытудағы жарнаманың ролін анықтау және ұлттық туристік өнімдерді жарнамалауда кездесетін мәселелер мен оларды шешу жолдары