Орталық топ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ДҮНИЕ ЖҮЗІ ХАЛҚЫНЫҢ ӨСУ ДИНАМИКАСЫ
МАЗМҰНЫ
Кіріспе................................................................................................
1 Қазіргі дүние жүзі халықының өсу динамикасы және
1.1.
1.2. Халықтың өсу серпіні......................................................................
Тіл құрамы........................................................................................
1.3. Дүние жүзі аймақтарында халықтың қоныстану тарихы............
2. Дүние жүзі халқының этникалық құрамы.............................................................................................
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың тақырыбы қазіргі өзекті тақырыптардың бірі. Қазіргі
Бітіруші жұмыстың негізгі мақсаты дүние жүзі халхына этнодемографиялық
Дүние жүзі халықының 60 пайызға жуығы Шетелдік
Біріуші жұмыстың негізгі міндеті:
- дүние жүзі халықының өсу динамикасын;
- табиғи және механикалық өсімін;
- жастық-жыныстық құрамын;
- тілдік құрамы мен этникалық құрамын айқындап, талдау
Бітіруші жұмысын жазу барысында статистикалық, аналитикалық, сараптау,
Бітіруші жұмысында көптеген статистикалық мәліметтер пайдаланыла отырып, оларға
1.Қазiргi дүние жүзi халқының өсу динамикасы және
1.1. Халықтың өсу серпіні
1970 жылдары дүние жүзіндегі халық саныының ең жоғарғы
Дамушы елдерде «демографиялық жарылыс» олардың тәуелсіздік алуы мен
Африка халық санының өсу қарқыны ең жоғарғы континент,
Шетелдік Азия елдерінде бала туу деңгейін төмендету бағытындағы
Латын Америкасы халқы тез өсіп отырған аймақ, әсіресе
Шетелдік Еуропада БҰҰ-ның болжамы бойфнша ХХ ғасырдың соңында
Солтүстік Америкадағы АҚШ пен Канада халықтарының саны айтарлықтай
Дүние жүзі халықының саны туралы айта келіп, дүние
1.2.Тiл құрамы.
Дүние жүзi халықтары тiлiнiң жалпы санын лингвистер 4-5
Кей жағдайда – бiрнеше халық бiр тiлде сөйлейдi.
Бiр әдеби тiлдi немiстер, австралиялықтар, герман-швейцариялықтар және тағы
Тiлдердiң классификациялануы – топтасуының типологиялық және генеологиялық түрi
Типологиялық – морфология негiзiнде, тiл құрылымының қасиеттерiнiңзерттеуi негiзiнде
Екiншi таксономиялық бiрлiктi – семья iшiндегi туыстық тiлдi
Төменгi таксономиялық бiрлiкке – жеке халықтар жатады. Тiлдiк
Тiлдiк семьялар мен топтардың географиялық бiрлiктерiнiң адамзат тарихында
Түрiк тобындағы тiлдер де өз территориясын кеңейттi. Түрiк
Ағылшын тiлi – XV ғасырға дейiн тек Британ
Дүние жүзiндегi халықтардың тiлдерiн –лингвистар келесi тiлдiк сембяларға
Ешқандай лингвистикалық семьяға енбейтiн шектеулi семья болып Юкагирлiк,
Дұние тұрғындарының жартысы сөйлейтiн тiл-үндi европалық семьяда және
Үндi европалық тiлдiң шығыс бұтағына –үндi арийлiк
Үндi европалық семьяның батыс бұтағына – романдық, кельттiк
Шығыс және батыс үндi европалық тiлдер арасындағы кезеңдiк
Египеттiк топтар тiлi XVII ғ. өмiрiн жойған; египеттiк
Семиттiк топ –екi негiзгi бұтақтан тұрады – шығыс
Берберлiк, кушиттңк және чадтық тiлдер – Африканың солтүстiгi
Берберлiк – сахараның оазистерiнде және одан солтүстiкте. Кушиттiк
Солтүстiк кавказдың семьяға абхаз-ады және наждагестанның топ жатады.
Оңтүсстiк Үндiстанда басшылық ететiн дравильлiк семья 7
Олардық тiл семьясы – географиялық жағынан Ресейдiң
Эскимос – алеуеттiк семьяға – эскимостық тiлдерсмен жақын
Алтай тiлi семьясына батыста Туркия мен шығыста сiбiрдiң
Қазiргi кездегi монғол тiлдерiне – орталық Азиялық аудандарда
Чукот – камчат семьясына – Ресейдiң қиыр солтүстiк
Сахараның оңтүстiгiндегi Африка тұрғындары негiiзiнен үш семья тiлдерiнде
Негр-конго тобының құраына мынадай топша бөлiнiп шығады- бенуэконго
Нiл – сахаралық семья тiлдерi – негр-кордофандық семьяның
Африканың солтүстiк – батыс бөлiгiнде – койсандық тiлдiк
Орталық немесе тибеттiк топқа – тибет, бирма, качин,
1.2. Дүние жүзі аймақтарында халықтың қоныстану тарихы
Иран жазығы мен Үндістанның солтүстік аудандарында ирандық және
Үндістанның орталығы мен солтүстік-шығысында лунд тілі құрылды, ал
Қытай халқының орталығы мен солтүстік бөлігін қытай-тибеттік
Бұл көрсеткіш халықтың этникалық географиялық жағдайының өзгеруге және
ХV ғасырдың соңында Азия Европаның отарына айналып,
Іс жүзінде, шетелдік Азияның туу мөлшері төменірек (Қытайда,
Шетелдік Азия – қайталанбас, ерекше аймақ, еркектер саны
Оңтүстік Батыс Азияда барлық жас аралығында дерлік тұрғындардың
Антропологиялық жағынан шетелдік Азия өте күрделі, мұнда
Европоидтар (шамамен 29%) оңтүстік тармақтыңқ әртүрлі нәсілдері қалыптасқан.
Азиаттық монғолоид (шамамен 31 %) солтүстігі мен шығысы
Монғолоидтарға монғолоидтық және австолоидтық нәсілдердің аралас және
Австролоидтық нәсіл Азияда саны жағынан өте үлкен емес,
Европоидтық нәсілдердің оңтүстік тармағы мен веддоидтық нәсіл арасындағы
Негроидтар Аравияның жарты аралығында, әсіресе жақын аймақтарында кездеседі.
Буддизм дініне, құдайға сыйынушылық Үндіқытай мен Шри-Ланкта құрылған.
Индуизмді Үндістанның (83,6% халқын), Непал (90%), Пәкістан (10%),
Филиппин халқының негізгі бөлігі христиандықты қолдайды. (93%-тік христиан
Тайпалық одақтардың культ ізбасарлары (анимисттер) көбінесе Индия, Қытай
2. Дүние жүзі халқының этникалық құрамы
1997 ж(мың адам) дүние жүзінде тараған тiлдiк
Тiлдiк семьялар мен топтар Жалпы дүние жүзi Тiлдiк
Барлық тұрғындар
Үндi европалық сеемья
Славян тобы
Балтық тобы
Герман тобы
Кельт тобы
Роман тобы
Грек тобы
Албан тобы
Иран тобы
Нуристан тобы
Үндi арий тобы
Армян тобы
Афроазиялық семья
Семит тобы
Бербер тобы
Кушит тобы
Чад тобы
Картвель семьясы
Алтай семьясы
Түрiк тобы
Монғол тобы
Тунгус маньстур тобы
Кәрiстер
Жапондар
Чукот-каличатка семьясы
Нивки
Негр-кордофан семьясы
Негр конго тобы
Батыс-атлантика топшасы
Мандо топшасы
Гур топшасы
Ква топшасы
Бенуэ конго топшасы
Адамауа-шығыс топшасы
Кордофан тобы
Коамб
Тегали
Талоди
Тумтум
Катла
Нiл-сахара семьясы
Сонгал тобы
Сахара тобы
Маба тобы
Фур тобы
Шари-нiл тобы
Шығыс аудандық топша
Орталық аудан топша
Берта топшасы
Кунама топшасы
Кома топшасы
Қойсан семьясы
Оңтүстiк африкалық койсандық топ
Хока тобы
Орталық америка семьясы
Юта-ацтек тобы
Кайова-птану топ
Ото-манго тобы
Чибчо-паэс семьясы
Чибчо тобы
Паэс тобы
Анд семьясы
Солтүстiк топ
Какуапано сапаро тобы
Итукалесабела тобы
Кечуа тобы
Аймаро тобы
4994209
2442585
294045
4900
430910
9505
593810
12350
5190
85110
150
800175
6540
277330
205500
11095
29995
30740
4030
126037
11466181
6605
4820
66745
122960
23
4
325315
324715
28495
14670
15725
72300
185790
7735
600
200
140
70
170
20
33335
2400
5470
380
490
24575
20250
4135
130
60
20
356
315
65
2645
1450
15
1180
830
790
40
16625
1
0,2
3
13550
2270
Солтүстiк кавказ семьясы
Абхаз-адык тобы
Нахс-дагестан
Оравидий семьясы
Оңтүстiк топ
Оңтүстiк шығыс топ
Оңтүстiк батыс топ
Орталық топ
Гондван топ
Солтүстiк шығыс топ
Солтүстiк батыс топ
Орал семьясы
Фин-угор тобы
Самодий тобы
Юкагирлар
Эскимос-алеуттiк семья
Сандаве
Хадза
Сино-тибеттiк семья
Қытай тобы
Орталық топ
Батыс гиммалайлық
Кеттер
Баскiлер
Буриштер
Паратай семьясы
Тай тобы
Ком-суй тобы
Ли тобы
Гэлао тобы
Австронезия семьясы
Батыс австронезия тобы
Орталық австронезия тобы
Тайвань тобы
Шығыс австронезия(океаниялық) топ
Австроазиялық топ
Вьет-монғол тобы
Оңтүстiк-шығыс(монкхмерлiк) топ
Солтүстiк(палаунгма) тобы
Малак тобы
Мяо-яо тобы
Мұнда тобы
Австралиялық семья
Папуастық семья
Андаман семьясы
Айндар
Индеецтер семьясы
На-дене семьясы
Хайда тобы
Континентальдық на-дене тобы
Солтүстiк Америка семьясы
алмосан керешу тобы
Пенути тобы
Экватория-туканоан семьясы
Экватория тобы
Макро-тукано тобы
Же-пане-кариб тобы
Макрокариб тобы
Макро-пано тобы
Макро-гие тобы
Басқа тiлге негiзiнен ағылшын және испан тiлiне көшкен
Басқа белгiсiз тiлдер
Оңтүстiк топ
3630
895
2735
195680
120885
66000
1670
190
4220
1880
835
24080
24045
35
1
112
40
1
1120623
1055813
64750
60
1
1090
50
71760
68990
1850
860
60
235690
6110
390
2565
86915
56120
11250
1420
45
8600
9480
160
4795
1
20
37640
270
1
219
3950
520
3365
4665
4560
105
405
260
110
45
8290
4176
801
Француздар (461 млн)- тiл бойынша – солтүстiк және
Француздар – Францияның территориясын мекендейдi, тек Британь түбегiнде
Пиреней түбегiнiң қиыр батысында португалдықтар (11,2 млн) және
Шығыс Испания мен Францияның көршiлес аудандарында каталондықтар(7,4 млн)
Роман тобының халықтар арасында румындықтар (20,4 млн) ерекше
Герман тобы. Бұл топқа – Шетелдiк Европаның iрi
Солтүстiк теңiздiң жағалы аудандарында тiлiмен пайда болуы жағынан
Солтүстiк европаны – тiлi мен пайда болуы жағынан
Герман тiл тобына – ағылшын тiлi мен Британ
Герман тобының құрамына – европалық еврейлердi(1,3 млн) қосады,
Славян тобы. Шетелдiк европада қоныстанған славяндық тiлдiк топтардың
Поляктар – Польшаның басып санды халқы болып табылады.
Оңтүстiк славяндарға болгарлар (8,7 млн) жатады, олар өздерiнiң
Венгрияда – серб-хорват тiлiнде сөйлеп, сербтар мен хорваттар
Оңтүстiк славяндық халықтар арасында словяндер жеке орында (2,0
Кельт тобы. Кельт тiлдiк халықтар өткенде Орталық және
Үндi Европаның семьяның жеке тiлдерiне – албандықтар немесе
Греция мен Кипрде кiшiгiрiм топ болып және көршi
Басқа тiлдi семялар тiлдерiнде сөйлеейтiн халықтар қатарына –
Осы тiлдiк топқа жататын екi халық -
Саамдар – скандинавияның ежелгi тұрғындары, олар Швеция, Норвегия,
Пиреней түбегiнiң солтүстiк бөлiгiнде – Испания мен Францияның
Мальта мен Гоцо аралдарында мальтийлықтар(405 мың) қоныстанған. Олар
Алтай семьясның түрiк тобы – Европада, негiзiнен Европаның
Европада бiрнеше кiшiгiрiм – карликтi мемлекеттер бар. Олардың
Дүние жүзiнде ерлер саны әйелдер санынан артады. ООН
СССР-де, XIX ғ. Аяғында Ресейде ерлер саны әйелдер
Шетелдiк Европада - әйелдер саны көп. 1985 ж
Шығыс Европа елдерiнде – ерлердiң басым болуы
Батыс Европа елдерiнде –ерлердiң басым болуы 40-44 жасқа
Солтүстiк Европа елдерiнде(Исландия, Ирландия, Шотландия)-әйелдердiң басым болуы 40-42
Жалпы жыныстардың айырмасының динамакалық анализi- әйелдер мен ерлер
Оңтүстiк Европа елдерiнде - әйелдердiң басым болуы 25-29
Шетелдiк Азияда ерлер басым. Тек кей елдерде(Жапония,
Шығыс Азия елдерiнде –мысалы Қытай мен Сянганда
Оңтүстiк Кореяда әйелдер санының басым болуы 50-54 жастан
Оңтүстiк-Шығыс Азия –Мьянма мен Индонезияда әйелдер 25-29 жас
Оңтүстiк Азия елдерiне тән сипат-ерлер әр жас ерекшелiктерiнде
Оңтүстiк-Батыс Азияда халықтың жыныстық құрылымы мемлекет бойынша ерекшеленедi.
Африканың халқына тән сипат-әйелдердiң(1985 санақ бойынша) 4 млн
Шығыс Африка көптеген елдерiнде әйелдердiң басым болуы ерте
Батыс африка елдерi халқының жыныстық құрамы мүлдем бөлек.
Солтүстiк Африканың көп елдерiнде (Египет, Марокко, Судан, Тунис)
Орталық Африка елдерiнде тек Чадта ғана ерлер әйелдерге
Оңтүстiк Африка елдерiнде ЮАР-да ғана ерлер әйелдерден басым.
Америка халқының жыныстық құрамы-әйелдер ерлерге қарағанда 6 млн.-ға
Кариб регионының көп елдерiне тән сипат -әйелдер басм
Орталық Америка елдерi арасында ерлер әйелдерден басым мемлекеттер(Гватемада,
Оңтүстiк Американың тропикалық зона ауданында ерлер саны көп
Оңтүстiк Американың қоңыржай климатты зонасының үш елi де
Солтүстiк Америка елдерi регионында Канада және АҚШ елдерiнде
Австралия мен Жаңа Зеландияда әйелдердiң басым болуы
Қорытынды
Демографиялық жарылыс әсерінен халықтың құрылымы жасарған сайын еңбек
Сонымен қатар, халвық санының көбеюі табиғи ресурстардығ сарқылуына,
Ғалымдардыңғ болжамы бойынша 2100 жылы біздің планетамызда хылық
Біздің мемлекетіміз Қазақстанның негізгі демографиялық саясаты- өмір сүру
Қорытындылай келгенде, адамзаттың негізгі проблемасы демографиялық проблема екеніне
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Брук С.И. Население мира (этнодемографический справочник).- М.,Наука,1981
Голиков Н.Ф.,Двоскин Б.Я., Спектор М.Д. Проблемы расселения населения
Демографический ежегодник Казахстана (статистический сборник).- Алматы,2004
Демография: Современное состояние и перспективы развития (учебное пособие)
Искаков У.М. Города в системе расселения Казахстана (экономико-демографический
Копылов В.А: География населения М.,1999
Народы мира (демографический справочник) .- М,.1997
Покшишевский В.В. Население и география.- М.,1978
Страны и народы (популярная энциклопедия).- Санкт-Петербург,1997
10.Тәтімов М.Т.Халықнама немесе сан мен сана.- Алматы.,1992
11.Увалиев Т.О. Халықтар географиясы (оқу құралы).- Алматы., 1997
12. Шалекенов У.Ш. Әлем халықтарының этнографиясы.- Алматы.,1994
13. Шувалов В.Л. Геогафия населения.- М., Просвещение, 1985
Весь мир Минск Литература 1998.
Весь мир Минск Хорвест Москва 2001.
Гладкий Ю.Н, Лавров С. Б. Все мирная экономическая
география. «Мектеп» 2002.
Максаковский В.П. Всемирная экономическая и социальная география А,
Рауан 1998.
Максаковский В.П. Географияческая картина мира М., 2004.
Страны мира Смоленск «Русич» 2003.
Страны и народы. Зарубежная Азия. М., «Мысль» 1982.
Қазiргi дүние жүзiнiң этникалық мiнездемесi
«Қазақстанның ежелгі дәуір тарихы» пәні бойынша практикалық (семинар) сабақтарына арналған оқу-әдістемелік нұсқау
Дүние жүзі халқының өсу динамикасы
Ферменттер биосинтезі
Республикалық референдум ұғымының түсінігі
Беғазы Дәндібай мәдениетінің зерттелуі
Қазақстан Республикасының банк жүйесі туралы
Шетелдік Азия халықтарына этнодемографиялық сипаттама
Желтоқсан тарихы (оқу - әдістемелік құрал)
Қазақстан халықтарының этнографиясы пәні бойынша практикалық (семинар) сабақ тарының оқу-әдістемелік нұсқауы