Жүн өнімділігі
Мазмұны
Кіріспе
Әдебиетке шолу.
Шаруашылықтың қысқаша сипаттамасы.
Арнайы бөлім.
а. Зерттеу орны мәліметтер және әдістемелер.
б. Қой табынының сандық және сапалық құрлымы.
в. Тірілей салмағы.
г. Жүн өнімділігі.
Зертеулер нәтижесінің экономикалық негіздері.
Еңбекті қорғау
Табиғатты қорғау
Тұжырымдар
8. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Кіріспе.
Қой өсіру саласы мал шаруашылығының Қазақстандығы негізгі салаларының бірі.
Қазақстанда етті де,жүнді де жақсы беретін құйрықты етті –
Құйрықты дегерес қойлары қылшық жүнді құйрықты қойлар өсірілетін шөл
Шөлді аймақтарда дегерес қойлардың тірілей салмағы қазақи құйрықты қойларынан
Қошқарлардың ең жоғарғы тірілей салмағы 146 кг, саулықтарынікі 90
Қорегі жақсы болған жылдары еркек қозылардың енесінен айрағандағы орташа
Екі жарым жаста қойлар өсуін тоқтатады. Олардың тірілей салмағы
Құйрықты дегерес қойлардың ет өнімінің ең құнды ерекшлігі
Қазіргі кезде дегерес қойлардың жүні кілем типті «тип II»
Кейінгі жартты ғасырдан аса ғылыми өндірістік тәжірибенің көрсетуінше дегерес
Сондықтан жылына жуздеген бас дегерес тоқты қошқарлары сатылады екен.
Дегерес қойлардың қошқарлары Азия елдеріне - өзбекистан, Түркменистан, Монголия
Дегерес қойларымен оның будандары өнімділігі Алматы облысының шөл аймақтыранды
Осы қой тұқымын асылдандыру сұрыптау жұмыстар екі бағытта жүргізүлуде:
Қазіргі кездегі дегерес қойлардың ең үлкен және жақсы асыл
Бұл дипломның жұмыстық міндеті “Күнгей” асыл тұқымда шаруашылығындағы
Әдебиетке шолу.
Бүкіл дүние жүзі бойынша есепке алған қои тұқымдарының жалпы
Орта Азияны мекендеген халықтарының мал өсірүде қолы жеткен күні
Дегерес қойының қасиеттерін жаңа тұқым аралықтипі жоғары етті–майлы қасиеттерін
Дегерес тұқымы дүние жүзілік тегене құйрықты қой шаруашылығында жүн
Соңғы 15жылдың ішінде дегерес қойының жаңа тұқым аралық ұяң
Осыған орай тегене құйрықты қойлардың бәріне тән басты ерекшеліктері
Қазіргі уақыттың өзінде қылшық және ұяң құйрықты қойлардың жер
Тегене құйрықты қойлардың шығу тегі туралы ақтылы ғылыми деректердің
Е.Есентаев(3) тарихи есептерге талдау жасап қарағанда құйрықты қойлар алғаш
Х.Арғынбаевтың(4) пікірінше бұл тегене құйрықты қойлар кең байтақ Қазақстан
Қазақ халқына,бұл араның табиғи жағдайына сай мал шаруашылығымен айналысуына
М.Алетовтың (2) мәлімдеуі боиынша сонау 17-ғасырда Т.С. Таластың ғылыми
Тегене құйрықты қой тұқымдары Орта Азиямен қазақстанның шөл топырағында
Гисар қойы-етті- майлы қой тұқымдарының ішіндегі дене бітімі,тұрқының ұзындығы,
Гисар қойының түрі қара,қоңыр,аяқтары салалыда мықты,бойы биік, тұрқы ұзын,қошқарларының
Гисар қойының жүнінің солмағы төмен қылшығы ірі,түбіті аз, өлі
Гисар қойы негізінен Тәжікстан мен Өзбекстанда өсіріледі. Олар негізінен
Қазіргі кезде Қазақстанда өсіруге жоспарлаған тегене құйрықты қой тұқымдарына
Еділбай қойы-Қазақстанда ертеден халық тәжрибесімен табиғи сұрыптау нәтижесінде
М.А.Ермеков (1) А.Қ.құсайновпен И.А.Нуровтардың(5) деректері бойынша құйрықты қылшық
Қазіргі уақытта бұл тұқымның таңдаулы отарлары Батыс Қазақстан
Қошқарлардың орташа салмағы 110-140кг,саулықтарынікі 65-80кг.аралығында қозылардың салмағы енесінен айырғанда
Қазақтың құйрықты қылшық жүнді қойы ертеден кележатқан жергілікті тұқым.Еділбай
А.Қ.Құсайнов пен И.А.Нуровтың(5)деректері бойынша бұл тұқым Семей, Ақмола,Торғай,Қарағанды,Жезқазған облыстарының
Қарағанды облысының “Жемші” және “Бабатай” шаруашылықтарында өсіріледі. Т.С.Садыкулов(10), К.Жазылбеков(11),
Тұқымдықтобы “1-май” асыл тұқымды қой шаруашылығында шоғырланған
Қазақтың ұяң жүнді құйрықты қойының басты ерекшелігі жүні
Бегімбеков Қ.Н(19) зерттеулері бойынша дегерес қойын тәжік тұқымымен кіріспе
Бегінбеков Қ.Н(20) зерттеуіне сүйене отырып Қарағанды облысында Ақтоғай ауданында
Паратиптік факторлерге әсіресе жеке жылдарда метеорологиялық жағдайға тәуелді факторға
Отарлардағы сұрыптау мен жұп таңдауды селекцияның жалпы принциптеріне сәйкес
Ет-май және жүн өнімділігі жоғары және құрастырылған ұяң жүнді
Шаруашылықтың қысқаша сипаттамасы
а) Жалпы мәлімет
Алматы облысы Балқаш ауданының “Күнгей” асыл тұқымды шаруашылығы Іле
Шаруашылықтың орталығынан: аудан орталығы Бақанас ауылына дейін 65 шақырым,
Жемшөп өндіру жүйесі шаруашылықта негізінен табиғи пішендік жер алқабына
Шаруашылықтың негізгі саласы мал шаруашылығы, оның ішінде етті майлы
б) Шаруашылықтың табиғи климаттық және топырақтық жағдайы.
Шаруашылық шөлді аймақта орналасқан.Орташа жылдық жауын -шашын мөлшері 135мм.
Жаздың ең жоғары температурасы + 45 С0 ал қыстың
Алғышқы аяз қыркүйектің аяғында байқалып, сәуірдің аяғында бітеді. Суықсыз
Ең жоғарғы салыстырмалы ылғалдылық қыс кезінде болады. Орнықты
Шаруашылық аумағы негізінен алқаптар, аласа таулар Малай-Сары құланбасы
Шаруашылықтың негізгі жер беті Тасмұрын ақдала су арнасы. Арнадағы
Топырақтың аймақтық типі – ол қоңыр және сұр қоңыр.
Экологиялық жағдайына байланысты шаруашылық аймағының өсімдік қайымын үш
а) Іле өзенінің аңғарының өсімдік қауымы.
б) Шөлді аумақтың өсімдік қауымы.
в) Шөлді аулдың учаскелеріндегі өсімдік қауымы.
Өзен аңғарының шөптесін өсімдіктері жақсы дамыған. Іле өзенінің оң
Шөлді аймақтардың өсімдік қайымы ол ақ және қара
Жем – шөп базасы негізінен табиғи шабындыққа беріктелген –Іле
в) Өсімдік қауымы және жем-шөп базасы.
Шаруашылықта мал шаруашылығы жақсы дамып одан жоғары өнім алу
Әрбір шаруашылық өз малдарын қорада тұрғанда және жайылымда болғанда
Шаруашалақты табиғи пішендіктер біркелкі орналаспаған. Іле өзенінің аңғарында көшпеді
Шаруашылықта жыл сайын пайдаланытын жер бетән жақсарту жұмысы жүргізіледі:
Өсімдік өсіру шаруашылқтың қосымша саласы болып келеді және ол
Егістіктен дәнді дақылдар алады. Мал азығының дақылдарының басымым бөлігі
Ауыл шаруашылық дақылдардың өнімділігі жоғары емес әр жыл сайын
Дәнді дақылдардың өзіндік құны өте жоғары,ал табиғи пішендік
Әрбір жас және жыныстық топтардың азықтық өлшемінде және қортылмалы
Ұяң жүнді төлі бар саулықтардың азыққа жылдық қажеттілігіазықтық өлшемде
Бір қойды бағуға кеткен азықтың пайдаланған жоспарында көрсетілген 0,48
Азық өлшемінің жоспарлары шығыс қойдың салмақ өлщеміне 10,2ц,ал
Шын мәніндегі шығыс мынаны көрсетеді:азық шығысы салмақ өніміне екі
Арнайы бөлім.
а) Зерттеу орны, мәліметтер және әдістемелері.
Қазіргі кездегі дегерес қойлары табынның сұрыптау белгілерінің өзгергіштігін зерттеу
Жұмыстың мәліметтері болып таза тұқымды дегерес құйрықты қойларының
Дегерес қойларының қажетті типінің тірілей салмағының өзгергіштігін зерттеу үшін
Х-арифметикалық орта.
σ -квадраттық ауытқушылық орта.
Сv- белгінің өзгергіштік коэффиценті.
mx-орифметикалық ортаның қасиеті.
Есептеу үшін мына теңдіктер қолданылады:
;
мұнда
X арифметикалық орта
Σx өзгергіш белгінің көрсеткіші
n - іріктеу мүшелердің саны
σ=±k
мұнда : P – класс
a - шартты ауытқу
n – іріктеудің көлемі
k - класстардың мөлшері
σ - формуласындағы + және – бар квадратты түбірдің
Сv- белгілердің орифметикалық ортадан өзгергіштік дәрежені % арқылы көрсетеді.
Сv = ;
Егер іріктеу жиынтығында мүшелер саны 30 дан
Арифметикалық ортаның статистикалық қасиеті mx
mx=
Онда σ стандарттық ауытқуы
n – іріктеу көлемі
Осы формулада көрсетілгенде қателік белгі өзгергіштік
Екі іріктеудің арифметикалық орталарының айырмашылығын шын мәнінде білу үшін
Td= ;
Онда X – арифметикалық орта.
mx -арифметмкалық ортаның қатесі
td – сенімді айырмашылық белгісі
“Күнгей” қожа шаруашылығының дегерес қой тобының сандық және
Бәріне мәлім табынның құрамын шағаратын өнімнің сонымен сапасы кеңейтілген
1- кесте 2005-2006 жылғы қой табынының құрамы (1-0,1)
Жыныстық жастық топтар 2005 2006
бас % Бас %
Қошқарлар 58 2,5 89 37
Саулықтар 1561 66,2 1599 65,2
былтырғы төл 732 31,3 729 30,2
Барлығы 2353 100 2417 100
Кестеде көрсетілген мәліметтерді талдп\ай отырып мынаны айтуға болады:
“Күнгей ” қожа шаруашылығы қой санының саны бойынша эконосикалық
Табын құрамындағы біз атаған кемшіліктер ғылыми мекемелер ұсыныстарымен дәлелденеді.
Мал өсірудің тұкымдық сапасы мал шаруашылығының кез – келген
2- кесте Саулықтардың класстық құрамы
Жыл Басының саны
Элита 1- ші Және класс 2-ші класс Брак
басы % Бас % бас %
2005 1561 1061 68,0 500 32,0
2006 1599 1199 75,0 400 25,0
2-кесте мәліметтері бойынша 2006 жылы барлық саулықтао класстық мал
1599 бастан 1199 бас , немесе 75 % элита
2- ші класстың саулықтарының үлес салмағы айтарлықтай емес 25,0
Табынның класстық құрамына субъективті фаторлар , аиап айтса
Қошқарлар қатаң сұрыптаудан өткізіледі, негізгі өнімдік сапасы жоғары болғандықтан
3- ші кесте Дегерес қошқарларының класстық құрамы
Жыл Басының саны класстігі
Элита 1-ші класс
басы % Бас %
2005 58 40 69,0 18 31,0
2006 89 68 76,4 21 23,6
Кесте мәліметтері бойынша қошқарлардың басымы элита классына жатады. Табында
Болашаққа жоспарланған селекциялық тұқымдық жұмыстың ұсыныстарына сәйкес табында тек
Дегерес қойларының селекциялық белгілері.
2006 жылдың 1-қаңтарында “Күнгей” асыл тұқымды щаруашылығында 3650 қажетті
Тірілей салмағы
Биязылау жүнді дегерес қойларының барлығы жыныс жас тартарының тірілей
Ал екі жасар қошқарлар мен бір жасар ұрғашы тоқтылардікі
2006 жыл Cv 7.8 6.5 5.6 8.2 8.7 21.5
( 7.61 5.39 3.27 2.66 5.61 9.11
X ±Mx 102.1±1.38 82.3±1.10 58.6±0.59 34.9±0.10 59.1±0.19 41.3±0.48
n 22 15 25 310 258 239
2005 жыл
Cv 8.5 8.2 9.6 7.4 9.5 20.1
( 8.21 7.10 5.66 2.40 5.13 8.51
X ±Mx 100.1±1.56 85.1±1.5 57.8±0.68 33.1±0.08 58.2±0.21 40.2±0.35
n 20 17 27 321 265 259
Жыныс-жас топтары Ересек қошқарлар 2 жастағы қошқарлар 1 жастағы
кесте Дегерес қойларының тірілей салмағы, кг
Ұяң жүнді дегерес қойларының тірілі салмақ белгісінің өзгергіштік дәрежесі
Айта кететін нәрсе, ол ұяң жүнді дегерес қойларының еркек
Жүн өнімі
Кроссбретті жүндердің ерекше белгісі ол біркелкілік, жұғымды қисық жабағы
Жүн арасындағы белгісі – ол қойларды қай бағыттағы өнімділікке
Кроссбредтті жүндердің қасиеттеріне етті- жүнді дегерес қойларының жүнін жатқызуға
Біз өзіміздіңі зерттеулерімізде қойлардың жүн өнімін жекке осептей арқылы
Бірінші типті дегерес қойларының барлық жыныс-жас қойларының жүн өнімі
2006 жылы 2005 жылға қарағанда ересек 2 жасар
Жүндердің кроссберд және кроестред типіне жататын ең негізгі белгісі
- кесте Бірінші типті дегерес қойларының жүн өнімі
2006 жыл Cv 17,1 18,4 20,5 17,1 25,0
( 1,10 1,06 0,63 0,54 0,66
X t Mx 6,0±0,18 5,2±0,20 3,5±0,03 3,1±0,01 2,6±0,02
n 27 18 29 290 130
2005 жыл
Cv 15,1 17,3 22,3 21,0 22,6
( 0,81 0,78 0,55 0,58 0,70
X t Mx 5,8±0,1 4,7±0,2 2,9±0,03 3,0±0,02 2,9±0,002
n 29 15 27 315 120
Жыныс-жас топтары Ересек қошқарлар 2 жастағы қошқарлар 1 жастағы
Бір жағынан негізсіз ұзынжүнділік селекция сұрыптау сирек жүнділікке әкеліп
Біздің зерттеулерімізде қажетті жіңішкелікті 48-50 сапалы жүнді қойлардың
Ересек қошқарлардың 87 % жүнінің ұзындығы 14-17 см
Дегерес қойының тұқым ішіндегі жаңа типінің селекциялық белгілері
2006 жылдың бірінші қазанында “Күнгей” асыл тұқымды шаруашылығында 3580
“Күнгей” асыл тұқымды шаруашылығында қазіргі кезде көп жылға бағдарлы
Тірілей салмақ өзгергіштігі.
Жаңа типт іқойларды өнімділігі жоғары ересек қошқарлардың тірілей салмағы
Екінші типті дегерес қойларының тұқым топтарының әртүрлі жыныс жас
Ұяң жүнді дегерес қойларының тірілей салмақ белгісінің өзгергіштік дәрежесі
2006 жыл Cv 7,7 7,9 12,1 18,3 11,9 27,8
( 8,5 6,63 7,03 6,73 6,69 11,7
X ± Mx 95,4±1,40 80,2±2,12 58,1±0,86 36,7±0,28 61,3±0,29 42,1±0,47
N 35 10 27 579 558 627
2005 жыл
Cv 8,2 6,2 8,8 19,3 10,0 27,2
( 7,93 5,05 5,27 6,66 6,76 11,38
X Mx 96,3 ± 1,50 81,1±1,60 60,0±0,69
n 39 11 70 610 539 637
Жыныс-жас топтары Ересек қошқарлар 2 жастағы қошқарлар 1 жастағы
Айта кететін нәрсе ол ұяң жүнді дегерес қойларының еркек
Еркек және ұрғашы тоқтылардың тірілей салмағы өте жоғары дәрежеде.
2006 жыл Cv 15,7 11,4 20,0 19,2 19,1 28,6
( 0,95 0,60 0,68 0,69 0,61 0,82
X ± Mx 6,0±0,18 5,4±0,20 3,4±0,02 3,6±0,01 3,2±0,02
N 28 10 117 476 569 571
2005 жыл
Cv 15,9 17,8 19,4 23,2 19,0 26,6
( 0,83 0,82 0,66 0,72 0,59 0,77
X ± Mx 5,2±0,16 4,6±0,26 3,4±0,,002 3,1±0,02 3,1±0,002
n 28 11 108 315 678 491
Жыныс-жас топтары Ересек қошқарлар 2 жастағы қошқарлар 1 жастағы
1 жастағы ұрғашы тоқтылар
Жүн өнімділігі
Еркек қошқарлардың, 1 жылдық тоқтылардың , саулықтардың және ұрғашы
Қырқылған жүннің варияциялық коэфициенті (Сv) өнімділік деңгейі бойынша
Жүн жабындысының белгісі – ол қойдарды қой бағыты өнімділікке
Жоғарыда көрсетілген кросбредтті жүндердің қасиеттеріне етті-жүнді дегерес қойларының
Біз өзіміздің зерттеулерімізде қойлардың жүн өнімін жеке есептеу арқылы
Екінші типті дегерес қойларының барлық жыныс- жас топторының жүн
Айталық, әсіресе қощқарлар мен саулықтардан қырқылған жүн 2005 жлы
Бір жағынан негізсіз ұзынжүндік селекция сирек жүнділікке келіп соғады.
Біздің зерттеулерімізде қажетті жіңішкелікті 48-50- сапалы жүнді жеке үлесі
Ең жоғарғы өнім беретін тиімді жүннің жіңішкелік сапасы 48-50
56-58 сапалы жүні бар қошқарды арнаулы таңдау үшін пайдаланады.
Жүннің ұзындығы бойынша ш 19 және одан да жоғарыы
-
18 13,2 -
17 7,9 0,2 2,0
16 9,2 3,1 7,5
15 27,6 21,2 10,1
14 42,1 33,3 12,8
13 - 29,2 21,3
12 - 12,9 26,3
11 - - 16,1
10 - - 4,9
Жүн сапасы бойынща 48 50 19,1 39,3
50 50 61,8 51,8
56
17,5 8,9
58 - 1,6 -
n 76 258 109
Жыыс-жас топтары Ересек қошқарлар 1 жасар еркек тоқтылар 1жасар
. 6-кесте Дегерес қойларының жүн жіңішкелігіне және ұзындығына болу,
Зерттеулер нәтижелерінің экономикалық негіздеуі
Еттті- жүнді дегерес қойларының негізгі селекциялық белгілерінің өзгергіштігі туралы
7-кесте
Көрсеткіштер Тұқым түрі
Дегерес қойы Құйрықты қылшықты жүнді қой
1 басқа есептегенде қырқылған жуылған жүн кг 1,80 1,5
1 кг жуылған жүннің бағасы тенге 60 20
Селекциялау жетістіктерін қолданыдң экономикалық тиімділігі мына формула бойынша есептелінеді
Э=Ц * (С*П)/100*Л*К, тенге
Онда :
Ц – онім мөлшерінің сатып алу бағасы
С – тұқымының неше типті орташа өнімділігі
П - шаруашылықта басқа пайызын есептегенде негізгі бөлімнің
Л – үстеме өнімге қосымша шығынның келу коэфициенті
К – жаңа немесе сұрыптау жетістігінде жақсартылған қойдың сан
Э=60*(1,50*20%)/100*1*2000=360 000 тенге
Сонымен “Күнгей ” асыл тұқымды шаруашылығы бойынша етті-жүнді дегерес
Осы мәліметтер етті-жүнді дегерес қойлардың қошқарларын пайдаланудың экономикалық тиімділігі
Еңбектi қорғау
«Күнгей» шаруа қожалығында еңбектi қорғауға байланысты техникалық гигиеналык санитарлық
Шаруа қожалығында Адам өмiрiне қауiп – аз жане санитарлық
Мал соятын жумысшылардын арнайы киiмдерi бар, олар малдын жукпалы
Шаруашылыкта не киын наукан кой кырку жумысы болып келедi.
Шаруашылыкта орт сондiру жумысы жургiзiледi. Мал кораларында орт сондiру
Жумыс науканы алдында алынган жумысшыларды инструкциялардан откiзедi. Одан баска
Бул ушiн орт шыкпау кауiпсiздiгiн сактау, ар шаруашылыктын баскармалары
жауап бередi.
Негiзiнен бас зоотехник жауап шыкпау бередi.Мал коралары кидан, шоп
- ауыр жумыстарга жасоспiрiмдер мен екi кабат айелдердi жiбермеу.
- жумыс iстейтiн орындарды санитарлык – гигиеналык жагдайын жаксарту
- шаруашылык бригадаларында жылжымалы моншамен камтамасыз етiп отыру кажет
- мал шаруашылыгында жеке арнайы киiммен жане инвектолермен камтамасыз
Табиғатты қоргау.
Казiргi кезде табигатты коргау алга койылган ен басты маселенiн
«Кунгей» шаруа кожалыгы Алматы облысы Балкаш ауданынын шолейт аумагында
Шаруашылык кой шаруашылыгымен сонын iшiнде каракол елтiрiсiн, ет,жун алумен
I.Топыракты коргау
Топырак озiнiн кунарлыгымен мол онiм беруге бейiмделген. Топырак негiзгi
Топырак эрозиясынын карсы табигат коргау агаштарын отыргызу, гидротехника, алып
Жер жыртканда атмосфералык жуйелерден келетiн суларды агып кетпеуiне камколык
Барлык ауыл шаруашылыгы техникалары коршаган ортаны ластамауы ушiн техникалары
Курылыстар, агаштар жок жерлерде жургiзiледi. Себебi осiп турган агаштарды
отырады коп молшерде зиянды газ болмау ушiн, мал кораларынын
Суды қорғау
Жер жузiнде барлык тiршiлiк иелерi суга байланысты. Су климат
Атмосфералық ауаны қорғау
Барлык тiрi организiмдер атмосфералык ауамен тыныс алады. Атмосфераны ластамай
Кой кораларында ауа айналымы болу ушiн тобесiнен трубалар шыгарылган.
Шаруашылыкта ауанын ластануын, асiресе судын бактериаларымен ластануын мал коралардын
Өсiмдiктi қорғау
Өсiмдiктер қоры таусылатын, бiрақ қайтадан қалпына келетiн табиғи ресурстарға
Жер бетiн лас нарселерден тазарту керек;
Топырақ қуұнарлығын сактау керек;
Улы өсiмдiктермен тұракты күресу керек;
Өсiмдiктерге зор зиян келтiретiндерге өрт жатады. Олардан орман жануарлары
Орттiн кен таралуына жол бермес ушiн онын айналасынан ор,
Жануарларды қорғау
Бiздiн елiмiзде табигат байлыктарынын барi жануарлар желiсi. Бiздiн шаруа
Олардын iшiнде мемлекеттiк Кызыл кiтапка енген турлерi бар. Су
Табигатты коргау жумысын жургiзетiн уйым баршылык Уйымда табигатты коргау
Шаруашылыкта осiмдiктердi коргау, жануарларды коргау олардын турлерiн кобейту, табигаттын
Тұжырымдар
Негiзгi селекцияланатын белгiлер бойынша бiртектi жуптастыруды колдану кажеттi типтiк
Екiншi типтiк малдар куйрыкты катпарга тан канагаттандырарлык осi
мталдыкпен (97 – 98%) козылардын (98%) жане ересек саулыктардын
3. «Кунгей» кожа шаруашылыгы селекцялык тобынын саулыктар саны
4. Селекциялык ядро саулыктарынын онiмдiлiгi жеткiлiктi манерде жогары,
5. Алматы облысы «Кунгей» к/ш жагдайында сут кезенiнде куйрыты
6. Екiншi типтiк койлардын негiзгi селекциялык белгiлер фенотиптiк озгергiштiгiнiн
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi
Ермеков М.А. «Казакстан куйрыкты койлары». Алматы «Кайнар» 1977ж
Алетов М.А. «Дегересские полутонкорунные курдючные овцы»
Автореф. Дис. д. схи. Алматы 1974г.
Есентаев Е.Е «Сарарканская парода овец» А.,2001г. С270
Аргынбаев Х. «Қазақстан мал шаруашылығы жайында эинографиялық очерк»
Кусаинов А.К. «Кой өiрушiyшiнiң анықтамасы Нуров И.А.»А., Қайнар 1992ж
Бальмонт В.А«Тандамалы туындылар» Алматы «Кайнар» 1989ж
Бокенбаев Т.Б. «Казахстан қой шаруашылығы» Алматы Қайнап 1969ж
Садыкулов Т.С. «Методы скрещивания овец дегересской »
М – шы породы Афтореф. дис. д.с.х.и Алматы 1986г
Байжұманов А.Б. «Қой тұқымын асылдандару» А., Қайнар 1977ж
Садыкулов Т.С. «Дегересские овцы» Алматы «Кайнар» 1985г
Жазылбеков К.Ж»Конструкциально- продуктивные типы дегересской мясо шерстенной породы» автореверат
Ким Г.А«Возможность использования некоторых полинорфных систем крови в селекции
БегимбековК.Н. Эффективность различных вариантов скрещивания казахских грубошерстных маток с
Бекбосынов К. «Эффективность разных методов подбора при совершенствовании дегересских
Абаканов Е. «Изменчивость селекционируемых признаков курдючных овец разных генотипов»
Амиргалиев Н. «Изменчивость и наследуемость селекционируемых признаков полукровных помесей,
Баймажі Е.Б., Ш.Р. Адильханова «Биязылау жүнді дегерес қозыларының жүн
Баймажі Е.Б «Биязылау жүнді дегерес қозыларының жүн сапасына байланысты
Бегімбеков Қ.Н. « Дегерес қойын тәжік тұқымымен кіріспе будандастыру
Бегімбеков Қ.Н «Ақтоғайдың ақ қойларының жүн өнімінің ерекшеліктері» 2006
Садыкулов Т.С «Рекоминдации по племенной роботе с овцами дегереской
Садыкулов Т.С., Жазылбеков К.Ж. «Научное основы международного скрещевания
Садыкулов Т.С., Жазылбеков К.Ж., Ким Г.А., Нургазы К.Ш. «Биссериальная
Каженбаев С. «Табиғатты қорғау» А., Махмутов С «Ана тілі»
25.Бейсенова А.С. Есполов Т.С. «Экология жане табигатты тиiмдi
пайдалану» Алматы «Гылым 2004ж. 328б
Мамыш М «Топырак жане осiмдiк экономиясы» Алматы 1997ж 186б
27. Мамбетказиев Е. «Табигат коргау» Алматы Сыбанбеков К. «Кайнар»
1990ж 441б
28. Дежкин В.В. «Экология жайлы сухбат» Алматы «Кайнар» 1981ж
182б
29. Зайцев ВПСвердлов М.С. Охрана труда в животноводстве Москва
ВО «Агропродукт» 1989г 368с
30.Шкрабак В.С., Казлауская Г.К. «Охранар труда»ВО «»
Агропромиздат 1984г. 480стр
31.Сатимбеков Р. «Табигатты коргау» Алматы «Рауан» 1992ж 96б
32.Жатканбаев Ж.Ж. «Экология негiздерi» Fkvfns 2004ж 210б
3
ТҮЙЕ ТӨЛДЕРІНЕН АЛЫНҒАН ЖҮННІҢ ТАУАРЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Түйенің жүн өнімділігі. Жүнді өндіру технологиясы
Қазақтың биязы жүнді қой тұқымдары
Асыл тұқымды еділбай қой тұқымының өнімділік және биологиялық ерекшеліктері
Жүннің тауарлық түрін анықтайтын әдістер
Машинамен қой қырқудың тәсілдері
Қазақтың қылшық жүнді құйрықты қойы тұқымының биологиялық ерекшеліктері
Биязы жүнді қойларды бонитировкалау
Зерттеу нысаны мен әдістемесі
Қойды бонитировкалауды ұйымдастыру. Биязы, биязылау, ұяң жəне қылшық жүнді қойлардың тұқым стандарты мен оларды бонитировкалау жəне қаракөл қозыларын бонитировкалау. Қой асылдандыру есебін жүргізу