Тұтынуға бейімділік
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 1
І ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ТҰТЫНУ ЖИНАҚТАУ 2
1.1 Жиынтық сұраныс және ұсыныс 2
1.2 Тұтыну және жинақтау 6
ІІ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА КӨЛЕМІНДЕ ТҰТЫНУ МЕН ЖИНАҚТАУ 10
2.1 Инвестициялардың функционалдық ролі 10
2.2 Тұтынуға бейімділік 15
ҚОРЫТЫНДЫ 18
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 20
КІРІСПЕ
Елiмiздiң нарықтық экономикаға өтуiне байланысты нарықтық қатынастар күрделенiп,
Нарық механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi сұраныс пен ұсыныс
Кез келген тұтынушы нарықта ұнатымдылығымен артық көруiне сүйену
Бiрақ шын мәнiнде тұтынушылардың табысына байлаынсты олардың бюджеттiк
Бұл тақырыптың өзектiлiгi, нарықтық экономикада тұтыну мен жинақтау
І ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ТҰТЫНУ ЖИНАҚТАУ
1.1 Жиынтық сұраныс және ұсыныс
Нарықтық механизмнің қызмет етуі барлық тауарлар, қызметтер және
Ұлттық экономиканың кандайында болмасын, барлық нарықтардың дамуы мен
Жиынтық сұраныстың екі нысаны болады: натуралдық-заттық және құндық.
Жиынтық сұраныстың натуралдық-заттық нысаны халықтың, фирмалардың және мемлекеттердің
Жиынтық сұраныстың құн жагының мазмұны жиынтық табыстың әр
Жиынтық сұраныс (AD) — бұл нарықта ақша формасында
тұтыну (С ) — үй шаруашылықтарының сұранысы;
инвестициялар (I) - кәсіпкерлердің күрделі жабдықтарға сұранысы;
мемлекеттің сатып алуы (G) — мемлекеттің тауарлар мен
таза экспорт (X) — отандық тауарларға шетелдіктердің сұранысы
Басқаша айтқанда, AD түпкі өнімдерге сұраныстың жалпы сомасына
С + I = G + X.
Егер сатып алушының табысы өссе, оның нақты тауарға
Макроэкономиканың фундаменталдық пропорцияларының біреуі, ол белгілі уақыт мерзімінде
MxV=200x5=1000 млрд ақша бірлігі=бір жылда сатылған барлық түпкі
MxV - баға дәрежесі х Q = ЖҰӨ;
бұнда 0 - бір жылда өндірілген тауарлар мен
Қорытып келгенде:
MxV=PxQ;
бүнда Р — бағаның дәрежесі.
Осы теңдіктен мынадай маңызды жағдайды айқындаймыз: жиынтық сұранысқа
Жиынтық ұсыныс (AS) кәсіпкерлер нарыққа жеткізген материалдық игіліктер
А8=ЖҰӨ=баганың дәрежесі х < 2; А8=жалақы + рента
Жиынтық ұсынысқа әсер ететін факторлар: өндірістің технологиясы, жеке
Ұзақ мерзімде өндірістің нақты көлемі үшін жиынтық сұраныстың
Нарық жағдайындағы ұлттық өндірісті реттеу механизмнің екі негізгі
Экономист-классиктер баға, жалақы, проценттік ставка икемді деп түсінген,
Экономикалық тепе-тендік туралы кейнстік көзқараспен танысайық. Экономикалық ғылымда
Кейнстің дәлелдеуі бойынша, бағаның төмендеуі экономиканы қүлдыраудан автоматты
Осы аталған екі концепцияның экономикалық даму үшін қандайы
1.2 Тұтыну және жинақтау
Жоғарыда айтылған болатын, тұтыну мен инвестициялар жиынтық сұраныстың
Мынадай орынды сұрақ туады: I мен S-тің тепе-тендігінің
Айырмашылықтары мынада:
Біріншіден, классикалық үлгі бойынша, соншама ұзақ мерзімді жұмыссыздық
Екіншіден, классикалық үлгі нарыққа икемді баға механизмінің болуы
Үшіншіден, жинақтар тек проценттің ғана емес (классиктердің айтқанындай),
Инвестициялардың өсуі ЖҰӨ-ді есіреді және толық жұмыспен қамтамасыз
Мультипликатор деп табыстың өзгерулерінің инвестициялардың өзгерулерінен тәуелді екенін
Мультипликатор концепциясының мәні мынада: автономиялық инвестициялардың өзгерістері мен
Мультипликатордың эффекті мынадай жағдаймен байланысты: инвестициялардың өсуі ұлттық
Экономиканы тепе-теңдік жағдайға жеткізетін жалпы ұлттық өнімнің оптималдық
Мультипликатор инвестициялардың өсуінен табыстардың өсуінің артығын көрсететін сандық
Мысалы, инвестицияның өсімі 10 млрд тең болсын, ал
Мулътипликатор = ЖҰӨ-нің өсімі/инвестіщиялардың өсімі == АЖҮ /
Бастапқы инвестициялар жұмыспен қамтудың көлеміне әсер етеді. Тауарға
К = ІДІ-МРС) = 1/(1-0,8)=1/0,2=5.
Ал ЖҮӨ-нің есімі қандай болады? Ол мынаган тең
ДҮ=ДІхК= 1000000x5=5 млн.
Мынадай жағдай есте болғаны жөн. Мультипликатордың эффекті жұмыспен
Классикалық теорияның жинақ пен инвестициялар процестеріне көзқарасы жинақтың
Бірақ жинақтың мол болуы қоғамды қашан болмасын байыта
Жаңашыл адамдар жасаған осы жобалар, шынында, ЖҰӨ-нің жағдайымен
Нақты жағдайда инвестициялар мен табыстардың өзара әсері орын
ІІ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА КӨЛЕМІНДЕ ТҰТЫНУ МЕН ЖИНАҚТАУ
2.1 Инвестициялардың функционалдық ролі
Макроэкономикалық пропорциялардың оптималды болуы сұраныс пен ұсыныс механизмі
Фирмалар, капиталдың өкілі бола отырып, өнім өндіреді, оны
Тұтыну деп адамдардың материалдык жоне рухани қажеттерін канағаттандыруға
Адамдардың тұтынуы экономиканың дамуын белгілейтін басты көрсеткіштердің біреуі
Жинақтар деп кейінге қалдырылған немесе осы мерзімде тұтынылмайтын
Сөйтіп, жинақтар — инвестиция жасаумен байланысты экономикалық процесс;
Табыстар тұтыну мен жинаққа қалай бөлінеді? Осы сұраққа
Үй шаруашылықтарының жеке тұтынуы (С) тиімді сұраныстың маңызды
Ү = С + S.
Осы теңдеу табыстың бір бөлігі жеке тұтынуға кететінін,
Ү = С + I.
Ұлттық табыстың көлемі мен тұтыну шығындарының арақатынасын сипаттай
С = С (Ү).
Бірақ табыс тұтынумен катар, жинакты белгілейтін негізгі фактор
S = S (Ү).
Зерттеулердің нәтижесінде тұтынудың қозғалуы табыстың қозғалу бағытында жүретіні
МРС = Тұтынудағы өзгеріс/Табыстағы өзгеріс = ДС/ДУ.
Осы үлгі қосымша табыстың қандай бөлігі тұтынудың өсіміне
Осыған ұқсатып жинаққа шекті бейімділікті (МРС) қарауға болады.
Жинаққа шекті бейімділік - бұл жинақтағы қандай болмасын
MPS =Жинақтагы өзгеріс/Табыстагы өзгеріс = AS/АУ.
Жеңіл байқауға болады, егер С + S =
МРС + MPS = 1; МРС +MPS =ДС/АУ
Сондықтан,
МРС = 1 - MPS және MPS=1 -
Тұтыну мен жинақтың функцияларын анықтағаннан кейін, олардың дәрежесіне
Осы факторлардан басқа, тұтыну мен жинаққа әсер ететін
• тұтыну мен жинақты азайтатын салықтардың өсуі, бағалардың
• әлеуметтік сақтандыруға төлемдердің өсуі (жинақты азайтуы мүмкін);
• сұраныстың күрт өсуі (тұтынудың өте көбеюі мүмкіндігі
• нарықта ұсыныстың өсуі (жинақтың азаюын тудыруы мүмкін);
• табыстардың өсуі (тұтыну мен жинақтьщ өсуіне әсер
Әдетте инвестиция деп жаңа өндірістік қуат пен капиталдық
Инвестициялар тұтыну сұранысымен қатар жиынтық сұраныстың екінші құрамы
Инвестициялар дәрежесі қоғамның ұлттық табысының көлеміне елеулі әсер
Елдің масштабындағы инвестициялар (капиталдық салымдар) ұлғаймалы ұдайы өндіріс
Инвестициялардың көзі жинақ болады. Бірақ мәселе мынада: жинақты
Көпшілік халықтың жинақтары, инвестициялардың көзі болып табылады. Бірақ
Инвестицияларға қандай факторлар әсер етеді? Маңыздыларын атап өтейік.
Біріншіден, инвестиция жасау процесі күтілетін пайда нормасынан немесе
Екіншіден, инвестор шешім қабылдағанда капиталдық салым жасаудың балама
Айта кетейік, проценттің дәрежесі жоне инвестициялар мен жинақтардың
Сөйтіп, инвестициялар процент ставкасының, ал жинақтар табыстың функциясы
Инвестициялар салық салу дәрежесіне тәуелді болады.
Инвестициялық процеске ақшаның инфляциялық құнсыздануы әсер етеді.
2.2 Тұтынуға бейімділік
Жиынтық тұтынуға талдау жасағанда қоғамдық тұтынуға жұмсалған жалпы
Тұтыну өзгерісі және оның ықпалымен мүмкін болатын табыс
Айталық, адамның 1000 доллары бар деп ұйғаралық. Оның
Кестеден көріп отырғандай, ай сайын кіріс өседі, алайда
Сонымен, "негізгі психологиялық заңға" сай тұтынуға шектеулі бейімділік
Формуладан көрініп тұрғандай, жинаққа шектеулі бейімділік, жинақ мөлшерінің
AS МРС =тт; (мұнда MPS — marqinal propensity
Мынадай сұраққа ойланайық — жинаққа шектеулі бейімділік пен
1) тұтынуға шектеулі бейімділік;
2) жинақка шектеулі бейімділік.
Жалпы табыс өсетін болса, өсімнің бір белігі тұтынуға,
Мысалы ақпанда МРС + MPS = 0,9 +
Тұтынуға бейімділікті графикпен түсіндіріп көрелік.
График қалай құрылады? Абцисса осінде таза табыс (салықтарды
Жинаққа бейімділік жинақ өсімінің тұтыну өсіміне қатынасын көрсетеді.
Жинақ графигі қалай құрылады? Ол үшін мына бір
45° сызықта айнаны орналастырсақ, оған түскен график жинақ
Жоғарыда атап өткендей тұтынуға шектеулі бейімділік (МРС), косымша
МРС-тің көрінісін суреттейік 0,85 долл. тең, яғни кіші
Табыс 4000-нан 5000 долл. өскенде абцисса есімен оңға
Шектеулі елшемге талдау шектеулі табыс, шектеулі шығындар бөлімдерінен
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындылай келе, тұтынушылардың iс-әрекетi нарықтық экономикада бiрiншi орында
Тұтынушылар бiрiгiп сұранысты қалыптастырса, онда сұраныс тауардың бағасы
Нарықтық экономикада тұтынушылар сұранысты қалыптастырушы болып табылады және
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Ашимбаев Т.А. Государственное регулирование перехода к рыночным
2. Валовой Д. Кремлевский тупик и Назарбаев -
3. Владимирова Л.П. Прогнозирование и татрование в условиях
4. В. Клаус. Десять заповедей чешской реформы: //
5. Казахстанская правда, 1997. 25 декабря.
6. Деловая неделя. 1997. №12,
7. Государственное регулирование экономики / Под общ. ред.
8. Государственное регулирование рыночной экономики / Под.ред. Петрова
9. Джкевич А.К. К осмыслению опыта экономического развития
10. Елемесов P., Жатканбаев Е. Государство и рынок:
11. Есиркепов Г.А. Приватизация государственной собственности в Республике
12. АльПари. 1997. №10.
13. Вопросы экономики. 1990. №5.
14. Заявление Кабинета Митстров Республики Казахстан об эконо-мической
15. Ихданов Ж.О., Сансызбаева Г.Н., Саханова АН. Пмново-финансовые
16.Казахстан 1991 — 2001 годы: Информационно-аналитический сборник. Агентства
17.Калиев Г. Аграрная реформа в Казахстане: история, современностъ,
18. Кейнс Дж. Общая теория занятости, процента
19. Класс Эклунд. Эффектная экономика — шведская модель:
20. Кошанов А.К. и др. Формирование государственного предприни-мателъства
21. Ливщиц А. Государство в рыночной экономике (краткий
22. Лю Гогуанъ. Регулирование китайской экономики и судьба
Ұлттық экономикадағы тұтыну және жинақтау туралы
Жиынтық сұраныс және ұсыныс
Ұлттық экономикадағы тұтыну және жинақтау
Ұлттық экономикадағы тұтыну жинақтау
Тұтынуға шекті және орташа бейімділіктің теориялық аспектілері. Қазіргі кедейшілік жағдайы мен тұтыну бюджетін мемлекеттік реттелуін талдау
Негізгі макроэкономикалық тепе-теңдіктер
Инфляциялық трансмиссионды (тасымалданды) механизм
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖӘНЕ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕПЕ - ТЕНДІК ТЕОРИЯЛАРЫ ТУРАЛЫ
Макроэкономикалық тепе-теңдіктің классикалық теориясы
Ағымдағы операциялар шоты