Жазаның мақсаттары
ҚР қылмыстық құқығы бойынша жаза
Жоспар
І. ҚР бойынша жазаның түсінігі және белгілері 1
ІІ. Жазаның мақсаттары. Арнайы және жалпы сақтандыру 7
III. Мемлекеттік – құқықтық және қоғамдық әсер етуден
Қолданылған әдебиеттер мен нормативті материалдық 21
І. ҚР бойынша жазаның түсінігі және белгілері
Қылмыстық жаза қылмыстық құқық ғылымың қиын да көп
Оның мағынасы былай анықталады: қылмыстық құқық ең алдымен
Қылмыстық жаза қылмыс ұғымының міндетті белгісі болып табылады.
Жаза – мемлекет қолындағы маңызды құрал, ол арқылы
Қылмыс пен жаза - өзара тығыз байланысты құқықтық
Көптеген құқықтанушылар қылмысты жазаның алдында болады дейді. Сондықтан
Оны қолдаушылар (А.Ф. Кистяковский) жазаға қылмыстық құқықтағы алғашқы
Олардың ойынша, қылмыс ұғымына қарағанда жаза институты қоғамдық
Неміс философының өкілі Эммануил Кант жазаның мақсаты теңдік
Пуффендорф пікірінше, жазаның ақиқатты мақсатты адамдар бір–бірін қорқытатын
Гегельдің пікірінше, жаза – құн, бірақ залал арасындағы
Белгілі құқықтанушы Чезаре Беккария жазаның мақсаты адамды азаптан
Бұл пікірсайыс отандық заң ғылымында туындап тұр. Ғалымдардың
Аталған ғалымдардың тобынан басқалары (Н.А. Беляев, И.И. Карпец,
Яғни, жаза - қылмыс істеген кінәліге соттың үкімі
Қазақстан аумағында бұрын күшінде болған қылмыстық заңда жазаға
Республикамыздың қылмыстық кодексі жазаға төмендегідей анықтама береді:
«Жаза дегеніміз соттың үкімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік мәжбүрлеу
Жаза - қылмыстың жағымсыз бағасын және сол бағаның
Жаза мемлекеттік мәжбүрлеудің шарасы болып табылады да сотталған
Жаза мемлекет атынан және тек қана сот үкімімен
Жаза қатаң жеке сипатта болады және қылмыскердің жекелігіне
Жазаның маңызды игіліктерге (өмір, еркіндік, жекелік) әсер ететін
Жаза өзінің қиындығымен әсері тигенге де пропорционалды ауыр
Жаза кінәлі адамды құқығы мен бостандығынан айырады немесе
Жаза әділдік қағидалармен іске асады, яғни жаза –
Жазаның қолдануы тәрбиелік сипатта болады.
Жаза қылмыскерді жазалау тәсілдерін үнемдеу негізінде белгіленеді.
Негізінен жаза – болған қылмысқа қолданылады.
Жаза сотқа әкеп соғады.
Жаза қылмыскерге жағымсыз баға береді.
Жаза сот үкімімен және мемлекет атынан белгіленеді.
Жаза қылмыскерге заң негізінде қылмысын мойындату үшін қолданылады.
Қылмыс кезінде жаза жеке адам қызығушылығын, қоғам мен
Яғни мынадай қорытынды жасауға болады, Қазақстанның қылмыстық құқықты
Жазаның өзіне тән міндетті қасиеті – жазалау. Жазаны
Жаза қылмыскерге қашан да белгілі бір айрылу, қайғы–қасірет
ІІ. Жазаның мақсаттары. Арнайы және жалпы сақтандыру
Жазалау жазаға тән ерекшелік бола тұрса да Қылмыстық
Қылмыс жасаған адамға мемлекеттік тұрғыдан мәжбүр етудің түрі
Әрбір мемлекеттік мәжбүрлеу шарасының өз міндетті, өзіне тән
Жазаның нақты мақсаты Қазақстан Республикасының қылмыстық заңдарының алдында
Қылмыстық жазалаудың мақсаты сотталғандарды түзеу, олардың қылмыстық әрекеттеріне
Жазаның мақсатын анықтаудың, бәрінен бұрын, соттың заң қолдану
Сонымен жазаның мақсаты ҚК–тің 38–бабында былай көрсетілген: «Жаза
Жазаның мақсатына заң тұрғысынан анықтама беру – жаза
Мысалы, бірінші рет жасалған қылмыстардың жалпы санының көбеюі,
Яғни жазаның мақсаты:
а) Әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру,
б) сотталғанды түзеу,
в) сотталған тарапынан жаңа қылмыстық жасалуын болдырмау (арнайы,
г) басқа адамдар тарапынан жаңа қылмысты болдырмау (жалпы
Жаза қолданылған әрбір жағдайда осы мақсаттар бірге қарастырылуы
а) Әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру – жаза мақсаттарының
Айыпкерге жаза тағайындағанда сот тек жәбір көруші тұлғаға
Мүлкі ұрланған кезде жәбір көруші жоғалған затын қайтарып
Әлеуметтік әділеттілік, жалпы қоғамға қытысты қалпына келтіру былайша
Әлеуметтік әділеттілік заң арқылы жазаның мақсаты болып жариялағандықтан,
Жаза адамдардың әділеттілік сезімін, ал кейбір кездерде, қылмыскердің
б) Жазаның басқа бір маңызды мақсаты сотталушының түзелуі
Мұндай мақсаттың болуы – Қазақстан Республикасы қылмыстық заңнамасының
Түзету дегеніміз – бұл сотталған тұлғаның психикасының (санасынан)
Түзеудің мақсаты адамның мінез–құлқын, іс-әрекетін қайта қалыптастыру, жаңа
Түзету кезеңі алдын ала тергеу кезінен басталады, бірақ
Әртүрлі жаза шаралары түзеудің әртүрлі тәсілін, әдісін және
Бас бостандығынан айырылу жазасын өтеу кезінде бас бостандығынан
Бұл мақстатқа барлық уақытта бірдей қол жете бермейді,
Сотталушыны түзету мақсаты әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтірудің мақсатымен
в) Қылмыс істеуден сақтандыру болып табылады. Яғни, сақтандыру
Арнайы (жеке) сақтандыру мақсаты жазаның жеке (дербес), яғни
Әдеби оқулықтарда арнайы сақтандырудың мазмұны мен мақсаты және
Ал, И.И Карпецтің пікірінше, нақты тұлғаға жаза тағайындау
Арнайы сақтандырудағы мақсатқа мына жолдармен қол жеткізуге болады.
Мысалы, бас бостандығынан айырғанда, қамауға алғанда тиісті режим
Екіншіден, арнайы сақтандырудағы мақсатқа жазамен қорқыту арқылы қол
Сотталған адамның басына қандай да бір күйзеліс келсе,
Үшіншіден, арнайы сақтандырудағы мақсатқа жазаны өтеу барысында сотталған
Сонымен, арнайы сақтандырудың да мақсаты сотталған адамды түзетудің
Ал, қылмыстан жалпы сақтандырудағы мақсат қылмысты сотталған адам
Яғни, жалпы сақтандыру дегеніміз – қылмыстық жазаны белгілей
Сонымен, арнайы, жеке сақтандыруға қарағанда бұл мақсаттың айырмашылығы
С.В. Палубинская жалпы сақтандырудың мақсатын 2 түрге бөледі:
Жазаның ҚК–тің 38–бабында аталған мақсаттары, бір жағынан, дербес
Жазаны қолдану кезінде жазаның барлық мақсаттары бар мезгілде
Айталық, жазаны өтеудің кез келген кезеңінде де колонияға
Сонымен қорытындылай келе жалпы жазаның мақсаты басқа адамды
III. Мемлекеттік – құқықтық және қоғамдық әсер етуден
Қылмыстық жауапкершілік қылмыстық заңдарға сәйкес орындалады. Оның жалғыз
Әкімшілік жаупкершілік заңдармен бірге заңдылық актілерімен және әкімшілік
Тәртіптік жауапкершілік еңбек туралы заңдармен, заңдылық актілерімен, жұмысшыларымен
Потенциалдық жауапкершілік – еңбек туралы заңдармен, азаматтық кодекспен,
Қоғамдық әсер ету қоғамдық салт-дәстүрлерге тиісті орындалады. Қоғамдық
Әкімшіліктік жазаға тартуды оған құзыреті бар органдар мен
Тәртіптілік жазаға тартуды тәртіптік билігі және өз құзыреті
Материалдық жауапкершілік шараларын – жалпы юрисдикцияның соттары мен
Қоғамдық әсер ету шараларын қоғам немесе оның бөлек
Қылмыстық жазаны тек қана сот белгілейді.
Әкімшілік жауапкершілікті бекітудің негізгі ретінде әкімшіліктік құқық бұзушылық
Тәртіпсіз әрекет болып табылады.
Материалдық жауаптылықтың негізі материалдық шығын келтіру.
Қылмыстық жазаның бекітілуіндегі негіз қылмыс жасау болып табылады.
Әкімшіліктік жауапкершіліктің субъектісі – жеке тұлғалар мен ұғымдар
Тәртіптік жауапкершілік органдары туралы мәселе дискуссиялық болып келеді,
Қылмыстық құқықтық субъектісі – тек қана жеке тұлғалар
Тек қылмысьық жаза сотталғандыққа алып келеді. Әкімшілік жауапкершілік
Тәртіптік жауапкершілік шаралары тәртіптік іс тәртібін нормалармен жүзеге
Материалдық жауапкершілік туралы істер азаматтық және арбитраждық сот
Қоғамдық әсер ету шаралары заңдылықтармен реттелмейді. Қылмыстық
Осыдан мынадай қорытынды жасауға болады:
Қылмыстық жаза басқа мемлекеттік құқықтық және қоғамдық әсер
Қолданылған әдебиеттер мен нормативті материалдық
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Астана, 1999ж
2. Қазақтан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, 2001
3. «Наказание и предупреждение преступление» 1969 г. Беляев
5. Қ.Р. жоғарғы соты пленумының 1993 жылғы 24
6. «Цели уголовное наказание. 1990 год. Полубинская. С.В.
7. «Наказание его цели и эффективность». Ленинград, 1973
8. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. Алматы, «Жеті
9. Жаза. Практикалық – оқу құралы. Өркениет 1999
10. «Наказание социальные правовые и криминологические проблемы»
Жазаның мақсаттары
Жаза қылмыстық құқықта қылмыс сияқты әлеуметтік - құқықтық құбылыс
Жазаның түсінігі және мақсаттары
ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАЗАНЫҢ ЖҮЙЕЛЕРІ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ. ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Қылмыстық жазаның мақсаттары
Қылмыстық құқықтағы жаза мақсаттары
Қылмыс түсінігі, жаза
Түзеу жұмыстары
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіндегі жазаның мақсаты
Жауапкершілік құрамының түсінігі және маңызы