Топырақтардың ластануы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
1 ЛИТОСФЕРА 3
1.1 Литосфераның құрамы 3
1.2 Литосфераның қасиеті 4
2 ТОПЫРАҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ 5
2.1 Топырақтардың ластануы 5
2.2 Топырақтың бүлінуі (деградациялануы) 6
2.3 Жерді қайта құнарландыру 7
ҚОРЫТЫНДЫ 9
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 10
КІРІСПЕ
Литосфера – жердің қатты бөлігінің сыртқы
1 ЛИТОСФЕРА
1.1 Литосфераның құрамы
Литосфераның үстінгі қабатын топырақ деп атайды.
Топырақтың ең маңызды қасиеттерінің бірі оның
Топырақ үш фазадан: қатты, сұйық және
Топырақтану ғылымының негізін көрнекті орыс ғалымы
В.В.Докучаев топырақ түзілу процессінің бес факторға
Топырақтағы заттектердің миграциясы мен трасформациясына байланысты
Топырақтың минералды бөлігі негізінде 50 ℅
1.2 Литосфераның қасиеті
Топырақтың маңызды қасиеттеріне топырақ ерітінділеріндегі тұздар
Топырақтағы судың мөлшері бір қатар факторларға
Топырақтың физикалық-химиялық қасиеттерінің қалыптасуына ерекше маңызды
Бір жауын құртының массасы шамамен 0,5
Жерді жыртуды, тырмалауды, дара дақыл егуді
2 ТОПЫРАҚТЫҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Топырақтардың ластануы
Адамдар және олардың шаруашылығы жер бетінде
Топырақты ластайтын компоненттерге қарай топырақтың ластануының
Физикалық ластану – радиоактивті заттектермен байланысты.
Биологиялық ластану – ауру тудыратын және
Химиялық ластану – топырақта тірі организмдерге
Топырақты ластайтын көздерге өнеркәсіптік кәсіпорындардың шығарындылары,
Ауылшаруашылығында улы химикаттар көп қолданылатын және
Топырақтың ластану дәрежесінің көрсеткіші ретінде мына
ЛіКК = Хі / ШРКі
Бұл жерде ЛіКК – і- заттегіне
Хі – і- заттегінің мөлшері
Хф – осы заттектің фондық мөлшері.
2.2 Топырақтың бүлінуі (деградациялануы)
Жер ресурстарын ең негізгі тұтынатын саланың
• топырақ эрозиясы немесе
• агротехниканы дұрыс қолданбағандықтан, негізінде ауыспалы
• құрғатымсыз (дренажсыз) жерді суландыру және
• топырақтың техникада қолдануда бүлінуі
• топырақтың химиялық және радиациялық ластануы.
Жердің құнарсыздануы негізінен адамның шаруашылық әрекеті
Топырақ түзілу процессі аймақтық геологиялық жасына
Бұзылған жерлердің аумағы табиғи (климаттық, гидрологиялық,
Америка экологы Л.Браун (1992) ауылшаруашылығы жерлерін
• құнарсызданудың бәсең - әлеуетті өнімділігі
• құнарсыздануы орташа - әлеуетті өнімділігі
• әбден құнарсызданған - әлеуетті өнімділігі
2.3 Жерді қайта құнарландыру
Жерді қайта құнарландыру (рекультивация) деп бүлінген
1-ші және 2-ші кестеде Қазақстан жері
1-ші кесте. Қазақстан топырақтары туралы мәліметтер
Т о п ы р а
Орналасқан аймағы
Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Павлодароблыстарының терістік жағы,
25,4
9,8
Шығыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстанның батыс жағы,
90,4
33,3
Батыс Қазақстан обласының біраз жері,
1-ші кестенің жалғасы
Атарау, Қызылорда түгелімен, Ақтөбе, Қарағанды, Шығыс
Тау аймағы
31,0
12,5
Шығыс Қазақстандағы Алтай таулары, Алматы облысы-
31,4
10,2
Барлығы
272
2-ші кесте. Ресей мен Қазақстандағы ауыл
Көрсеткіш
млн.га
Жалпы пайдаланылатын жерлер, оның ішінде
жыртылған жер
пішен шабатын
жайылым
кенді
көпжылдық көшет
егістер
132,3
23,5
64,5
0,3
1,5
59,6
10,6
29,0
0,1
0,7
33,3
8,2
178,0
0,7
1,1
15,0
3,7
80,0
0,8
0,5
1- сурет – созылу диаграммасы
ҚОРЫТЫНДЫ
Жер – адамзатты асырап сақтайтын ең
Болашақ мамандардың табиғи ортаға антропогендік әсер
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ақбасова А.Ж. Экология:Жоғарғы
2.
1
Топырақтағы антропогендік өзгерістер
Топырақ табиғаты
Қоршаған ортаның химиялық ластануы туралы
ТОПЫРАҚТАРДЫҢ ӘРТҮРЛІ ТИПТЕРІНДЕГІ МЫРЫШ ПЕН ҚОРҒАСЫН ҚОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ ФРАКЦИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Мұнайдың литосфераға экологиялық әсері
Өзен жетібай
Қызылорда қаласының антропоген жер бедерінің қалыптасуы және оның аудандастырылуы
Өскемен қаласы топырақ жамылғысының экологиялық жағдайы
Топырақтың тұздануы, тұзданған топырақтар экологиясы
Мұнаймен ластанған топырақты зерттеу әдістері