ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ШАРТЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
І ТАРАУ.
ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ...............................................................................................................9
1.1 Ұжымдық еңбек қатынастарының түсінігі және маңызы............................9
1.2 Ұжымдық еңбек қатынастарының субъектілері..........................................12
ІІ ТАРАУ.
ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТIК ӘРIПТЕСТIК ЖӘНЕ
ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР..............................................................................25
2.1 Ұжымдық шарт институтының құқықтық реттелуі....................................25
2.2 Еңбек саласындағы әлеуметтік әріптестікті ұйымдастыру: міндеттері
2.3 Әлеуметтік әріптестік тараптары арасында келісімдер жасасу
ІІІ ТАРАУ.
ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ................44
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................52
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................56
КІРІСПЕ
Диплом жұмысы тақырыбының өзектiлiгi
Егемендік алған алғашқы жылдар кедейшілік пен жұмыссыздық мәселелерінің
Қазақстандықтардың денсаулығын, білімі мен әл-ауқатын арттыру шаралары дер
Өтпелі кезең еңбек және халықты жұмыспен қамту саласындағы
Мемлекет басшысының "... халықтың барлық буындарының өмiр сүрудiң
Қазақстан Республикасының 2008-2010 жылдарға арналған халықты жұмыспен қамту
Еңбек қатынастарын реттеуде:
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексiнiң қабылдануын;
қауiпсiздiк және еңбектi қорғаудың халықаралық стандарттарының енгiзiлуiн;
әлеуметтiк әрiптестiктi дамыту және корпоративтiк әлеуметтiк жауапкершiлiктi арттыру
еңбек заңнамасының сақталуын бақылауды;
қызметкер еңбек (қызмет) мiндеттерiн атқарған кезде оның өмiрi
азаматтық қызметшiлердiң еңбекақы жүйесiн жетiлдiрудi атап көрсету қажет.
Еңбек қатынастарын дамытудың негiзгi тенденциялары мен Мемлекеттiк еңбек
Еңбек саласын одан әрi дамыту стратегиясын айқындауда мынадай
1. Ұжымдық-шарттық қатынастардың жеткiлiктi дамымауы. Барлық кәсiпорындар мен
2. Өндiрiстiк жарақаттанудың бiршама жоғары деңгейiнiң сақталуы.
3. Еңбекақы деңгейiнiң әлi де бiршама төмендiгi (әсiресе,
4. Еңбекақының өсуi мен еңбек өнiмдiлiгi қарқынының сәйкессiздiгi.
5. Еңбек заңнамасының бұзылуы.
2008 жылы Жезқазған қаласында өткен бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі
Ұжымдық шарттардың қоғам үшін маңызы жоғары. Олар арқылы
Қоғамды нығайтуды, әлеуметтік тұрақтылық және қоғамдық келісімді қамтамасыз
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі мынадай жағдайлармен айқындалады:
ұжымдық шарттардың сапалы түрде жасалуын қамтамасыз ету, жалпы
еңбек құқығының негізгі институты ретінде қазақстандық жұмысшылардың еңбегін
азаматтардың субъективтік еңбек құқықтарының ұйымдастырушылық-құқықтық және ғылыми-теориялық негіздерін
Жоғарыда аталған мәселелерді шешу теория тұрғысынан да, тәжірибе
Диплом жұмысының объектісі ретінде еңбек құқығы саласындағы ұжымдық-шарттық
Зерттеу пәні – ұжымдағы әлеуметтік еңбек қатынастарын реттейтін
Жұмыстың мақсаты еңбек қатынастарын реттеу құралы ретінде ұжымдық
Зерттеудiң міндеттері. Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер
ұжымдық еңбек қатынастарына құқықтық сипаттама беру;
ұжымдық еңбек қатынастарын реттеудің халықаралық тәжірибесін талдау;
ұжымдық еңбек қатынастарының нормативтік-құқықтық негізін зерттеу;
еңбек қатынастарын реттеудегі ұжымдық шарттың ролін айқындау;
ұжымдық шарт институтының құқықтық түсінігін, заңдық маңызын және
ұжымдық шарт тараптарын санаттау;
ұжымдық келісіммен реттелетін міндетті және қосымша еңбек қатынастарын
еңбек қатынастарын ұжымдық-шарттық реттеуді жетілдіру бойынша ұсыныстар
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі. Жұмыста зерттеудің негізгі жалпы-ғылыми
Зерттеудің нормативтік базасын ҚР Конституциясы, ҚР Еңбек кодексі,
Жұмыстың ғылыми жаңалығына ұжымдық еңбек қатынастары субъектілерінің жауапкершіліктерін
Жұмыстың теориялық-методологиялық негізі әлеуметтік-еңбек қатынастарын ұжымдық-шарттық реттеу саласындағы
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тарауды қамтитын негізгі бөлімнен,
І ТАРАУ.
ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Ұжымдық еңбек қатынастарының түсінігі және маңызы
Еңбек саласындағы өзара қарым-қатынастар әр азаматтың тіршілік әрекетінің
Еңбек қатынастары өте күрделі және көп қырлы ұғым.
«Еңбек қатынастары» ұғымы: құқықтық (еңбек заңнамасы, еңбек және
Қазіргі заманғы кәсіпорындарда серіктестіктің орнына патернализм – өзара
Алғашқы көзқараста, бұл екі жаққа да тиімді. Мүмкін,
Нарыққа көшу процесінде меншіктің, кәсіпкерліктің, инвестициялау мен салықтың
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық өмірінің өзгеруі мен дамуына байланысты еңбекті
Еңбек кодексінің қабылдануы, әлеуметтік әріптестік жүйесінің дамуы, үшжақты
Әлеуметтік-нарықтық экономикасы дамыған елдерде кәсіпкерлік құрылымдар мен қызметкерлер
Адам азаматтық құқықтар мен бостандықтар, өзіндік мүдделер, сондай-ақ
Еңбек қатынастарының негізгі субъектілеріне қызметкерлер, қызметкерлер бірлестігі, кәсіподақтар,
Әлемдік қауымдастық мемлекеттік құрылымды әлеуметтендіруді дамытуды басты бағыт
әлеуметтік еңбек қатынастары саласында қызметкерлердің әлеуметтік қорғалу деңгейін
еңбек дауларын шешу тәжірибесін жетілдіру;
әлеуметтік диалогтың барлық деңгейінде өкілді органдарды қалыптастыру.
Қазақстанда әлеуметтік әріптестіктің төмендегідей деңгейлері қалыптасқан:
1) республикалық деңгейде – әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк
2) салалық деңгейде - әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк
3) өңiрлiк (облыстық, қалалық, аудандық) деңгейде – әлеуметтiк
4) ұйымдар деңгейiнде – қызметкерлердiң өкiлдерi мен жұмыс
Еңбек заңдылығы үшін еңбек қатынастарын мемлекеттік және шарттық
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 1-бабына сәйкес еңбек қатынастары
Н.Г.Александров «еңбек қатынастары» түсінігін монографиясында былайша түсіндіреді: еңбек
Еңбек қатынастарының негізгі белгілерінің бірі – азаматты еңбек
1.2 Ұжымдық еңбек қатынастарының субъектілері
Еңбек құқығының субъектілері – еңбек құқықтық қатынастарына және
Қазақстан республикасының еңбек заңдылығына сәйкес қызметкер мен жұмыс
Олар нақты құқықтық қатынастарға қатысуға мүмкіндік беретін құқықтық
Еңбек құқыққабілеттілік еңбек қатынастары субъектілерінің құқық иелену және
Арнайы құқықтық мәртебе еңбек қатынастары субъектілерінің жекелеген түрлерінің
Еңбек қатынастары шеңберінде азаматтар құқық субъектілері ретінде өз
1) орта бiлiм беру ұйымында негiзгi орта, жалпы
2) сабақтан бос уақытында, денсаулығына зиян келтiрмейтiн және
3) кинематография ұйымдарында, театрларда, театр және концерт ұйымдарында,
Еріктілік өлшемі адамның еңбекке ерікті қабілетімен байланысты. Жан
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы мен экономикалық реформалар кәсіпкерлік
1) жалданбалы қызметкерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланатын;
2) кәсiпкерлiк қызметтен салық заңдарына сәйкес есептелген, Қазақстан
Шетел азаматтары еңбек қатынастарының субъектілері бола алады. Шетел
Жұмыс берушінің еңбек құқықсубъектілігі ол мемлекеттік тіркелген сәттен
Мемлекеттік кәсіпорындардың құқықтық мәртебесі Қазақстан Республикасының 1995 жылғы
1) шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорындар;
2) жедел басқару құқығына негiзделген (қазыналық кәсiпорын) кәсiпорындар
Мемлекеттiк меншiктiң түрлерiне қарай кәсiпорындар:
1) республика меншiгiндегi кәсiпорындар - республикалық мемлекеттiк кәсiпорындар;
2) коммуналдық меншiктегi кәсiпорындар - коммуналдық мемлекеттiк кәсiпорындар
Басқа мемлекеттiк кәсiпорын құрған мемлекеттiк кәсiпорын еншiлес мемлекеттiк
1) мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiн материалдық жағынан қамтамасыз ету
2) экономиканың жеке меншiк секторы қамтымаған немесе жеткiлiксiз
3) мемлекеттiк монополияға жатқызылған немесе бақылау және қадағалау
Кәсiпорынның құрылтайшы құжаты мемлекеттiк басқару органының ұсынуы бойынша
Мемлекеттiк кәсiпорынның жарғысында: кәсiпорын мен құрылтайшы (уәкiлеттi орган),
Өндiрiстiк кооператив еңбек қатынастары субъектілерінің бір түрі болып
Жұмыс беруші заңды тұлға ретінде қоғамдық, діни және
Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 15 қаңтардағы Дiни сенiм
Мемлекеттік органдар құқықтық мәртебесі бойынша еңбек қатынастарының субъектілері
органды басқару құрамына кіретіндер;
органның құрылымдық бөлімшелерінде негізгі қызметті жүзеге асыратындар;
көмекші құрам.
Оларды көбінесе басқарушы, жедел және қызмет көрсетуші персонал
Мемлекеттік қызметтің өзіндік ерекшеліктері де бар, мысалы, мемлекеттік
Жекелеген мемлекеттік органдардың өкілеттіктерінің ерекшеліктеріне сәйкес олардың қызметкерлерінің
Техникалық қызмет көрсетудi жүзеге асыратын және мемлекеттiк органдардың
Шетелдiк заңды тұлға филиалының немесе өкiлдiгiнiң басшысы осы
Еңбек қатынастары субъектілерінің құқықтық мәртебесі оны жүзеге асыру
Мемлекет кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне кепiлдiк бередi және оны
Жеке және заңды тұлғалар құқықтарын, бостандықтары мен заңды
Субъективтік құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру және міндеттемелерді
Жеке және заңды тұлғалар нормативтiк құқықтық актiлер, сот
Жұмыс берушінің мүддесін ұйым жетекшісі немесе өкілетті тұлға
а) заң немесе нормативтік құқықтық акт негізінде;
б) еңбек шарты, ұжымдық шарт, келісім негізінде;
в) өкілдік бойынша қатынастарды бекітетін сот шешімі негізінде;
в) жарғы құжаттары негізінде;
г) сенімхат негізінде[9].
Қызметкердiң:
1) Еңбек Кодексінде көзделген тәртiппен және жағдайларда еңбек
2) жұмыс берушiден еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарын
3) еңбек қауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға;
4) еңбек жағдайлары мен еңбектi қорғаудың жай-күйi туралы
5) еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес уақтылы
6) бос тұрып қалу үшiн Еңбек кодексіне сәйкес
7) тынығуға, оның iшiнде жыл сайынғы ақылы еңбек
8) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, өз
9) өзiнiң өкiлдерi арқылы ұжымдық келiссөздерге қатысуға және
10) Еңбек кодексінде көзделген тәртiппен кәсiптiк даярлықтан, қайта
11) еңбек мiндеттерiн атқаруға байланысты денсаулығына келтiрiлген зиянды
12) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда мiндеттi әлеуметтiк
13) кепiлдiктерге және өтемақы төлемдерiне;
14) өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн заңға қайшы
15) бiрдей еңбегi үшiн қандай да болмасын кемсiтусiз
16) еңбек дауын шешу үшiн таңдауы бойынша келiсiм
17) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сәйкес
18) Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
19) өзiнiң денсаулығына немесе өмiрiне қауiп төндiретiн жағдай
20) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптарға
21) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi органға немесе оның аумақтық
22) жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
23) бiлiктiлiгiне, еңбектiң күрделiлiгiне, орындалған жұмыстың саны мен
24) Еңбек кодексінде, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында
25) Еңбек кодексінде, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында
Қызметкер:
1) еңбек мiндеттерiн еңбек шартына, ұжымдық шартқа, жұмыс
2) еңбек тәртiбiн сақтауға;
3) жұмыс орнында еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау,
4) жұмыс берушiнiң және қызметкерлердiң мүлкiне ұқыпты қарауға;
5) адамдардың өмiрi мен денсаулығына, жұмыс берушi мен
6) еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты өзiне мәлiм болған
7) жұмыс берушiге келтiрiлген зиянды осы Кодексте белгiленген
Жұмыс берушiнiң:
1) жұмысқа қабылдау кезiнде таңдау еркiндiгiне;
2) қызметкерлермен еңбек шартын Еңбек кодексінде көзделген тәртiппен
3) өз өкiлеттiгi шегiнде жұмыс берушiнiң актiлерiн шығаруға
4) өз құқықтары мен мүдделерiне өкiлдiк ету және
5) қызметкерлерден еңбек шарты, ұжымдық шарт талаптарының, еңбек
6) Еңбек кодексінде көзделген жағдайларда және тәртiппен қызметкерлердi
7) еңбек мiндеттерiн атқару кезiнде қызметкердiң келтiрген зиянын
8) еңбек саласындағы өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн
9) қызметкерге сынақ мерзiмiн белгiлеуге;
10) егер жеке еңбек шартының талаптарында ескертiлген болса,
Жұмыс берушi:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, келiсiмдердiң, ұжымдық шарттың,
2) жұмысқа қабылдаған кезде Еңбек кодексінде белгiленген тәртiппен
3) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау бойынша iшкi
4) қызметкерге еңбек шартында келiсiлген жұмысты беруге;
5) қызметкерге Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде, еңбек
6) қызметкердi жұмыс берушiнiң актiлерiмен және ұжымдық шартпен
7) қызметкерлердiң өкiлдерiне ұжымдық келiссөздер жүргiзу, ұжымдық шарттар
8) қызметкерлер өкiлдерiнiң ұсыныстарын қарауға, ұжымдық келiссөздер жүргiзуге
9) қызметкерлердi Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, еңбек шартына,
10) қызметкерлердi жабдықпен, құралдармен, техникалық құжаттамамен және еңбек
11) мемлекеттiк еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
12) егер жұмысты жалғастыру қызметкердiң және өзге де
13) қызметкерлердi мiндеттi әлеуметтiк сақтандыруды жүзеге асыруға;
14) қызметкер еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн атқарған кезде оны
15) қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беруге;
16) қызметкерлердiң еңбек қызметiн растайтын құжаттардың және оларды
17) қызметкерге зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi
18) жұмыс орындары мен технологиялық процестерде қауiп-қатердi болғызбау
19) жұмыс уақытының, оның iшiнде әрбiр қызметкер орындайтын
20) қызметкерлердiң кәсiби даярлықтан, қайта даярлықтан өтуiн және
21) қызметкердiң еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн орындау кезiнде өмiрi
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi органның және еңбек жөнiндегi
23) жұмысқа қабылдау кезiнде Еңбек кодексіне сәйкес еңбек
ІІ ТАРАУ.
ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТIК ӘРIПТЕСТIК ЖӘНЕ
ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР
2.1 Ұжымдық шарт институтының құқықтық реттелуі
Ұжымдық шарт – ұйымдағы әлеуметтiк-еңбек қатынастарын реттейтiн, қызметкерлер
Ұжымдық шарттардың әзірленуі, бектілуі мен орындалуының жалпы құқықтық
Ұжымдық шарт кәсіпорын меншік иесінің (жұмыс берушінің, кәсіпкер)
Ұжымдық шарт – әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттейтін, жергілікті нормативті
Ұжымдық шарттың ерекшелігі – тараптардың барлық өкілдері қатысатын
Ұжымдық келiссөздер жүргiзудiң принциптерi:
тараптар мүдделерiнiң тең құқықтылығы және оларды құрметтеу;
Бұл принцип бойынша тараптардың ұжымдық-шарттық процесте тең құқықтарды
ұжымдық шарттың немесе келiсiмнiң мазмұнын құрайтын мәселелердi талқылаудағы
тараптардың мiндеттемелер қабылдау ерiктiлiгi;
Халықаралық еңбек ұйымының №98 «Ұжымдық келіссөздер жүргізу және
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын сақтау.
Бұл талап ұжымдық шарттарды жүргізу тәртібін, тараптар өкілдеріне
Еңбек шарттары мен келісімдерінің ережелерінде еңбек заңдылығы ережелерін
Қызметкерлер және жұмыс берушi ұжымдық шарттың тараптары болып
Ұйымда қызметкерлердiң бiрнеше өкiлдерi болған кезде комиссияға қатысу
Заңнамаға сәйкес жасалған ұжымдық шарттар мен келісімдердің ережелері,
Еңбек қатынастарын ұжымдық-шарттық реттеудің маңызды элементі ұжымдық шарттың
Міндетті бөлігі белгілі бір мерзімде орындалуы керек болған
Ұжымдық шарттың орындалуын тиісті комиссия, еңбек ұжымының органдары,
Екі жаққа да пайдасыз процедураның қиындығын еске ала
қызметкерлерге жұмыс киімдерін, жұмыс аяқ киімдерін және басқа
қосымша демалысқа мүмкіндік, сондай – ақ басқа да
жұмыс уақытының жинақталған есебі жүргізілетін өндірістердің, цехтардың, учаскелердің,
қызметкерлердің белгілі бір топтарына еңбек ақы төлеу жүйесін
өндірістің шарты бойынша демалу мен тамақтануға үзіліс белгілеуге
Аталған ережелер дербес заңды күшке ие және жалпы
Кез келген тарап ұжымдық шарт жобасын әзiрлеудiң бастамашысы
Ұжымдық келiссөздер жүргiзу және ұжымдық шарттың жобасын әзiрлеу
Жұмыс берушi тараптардың келiсiмi бойынша ұжымдық шартты әзiрлеу
Комиссия әзiрлеген ұжымдық шарттың жобасын ұйым қызметкерлерi мiндеттi
Комиссия келiп түскен ескертпелер мен ұсыныстарды ескере отырып,
Ұжымдық шартты өзгерту және толықтыру оны жасасу үшiн
Ұжымдық келiссөздерге қатысушылар келiссөздер жүргiзу кезiнде орташа айлық
Ұжымдық шартты ұсыну тәртібі әртүрлі. Ұжымдық шартты ұсыну
Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымын тараптар айқындайды. Ұйымда
1) еңбекке ақы төлеудi нормалау, оның нысандары, жүйелерi,
2) еңбекке ақы төлеудi индекстеу туралы, жәрдемақылар мен
3) тиiстi мамандықтың, ұйымдағы лауазымның ең жоғары және
4) разрядаралық коэффициенттердi белгiлеу туралы;
5) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының ұзақтығы, еңбек
6) салауатты және қауiпсiз еңбек пен тұрмыс жағдайларын
7) тиiстi саланың разрядаралық коэффициенттерiн белгiлеу туралы ережелер
Ұжымдық шартқа:
1) еңбектi ұйымдастыруды жақсарту және өндiрiс тиiмдiлiгiн арттыру
2) еңбек тәртiптемесi мен еңбек тәртiбiн реттеу туралы;
3) босатылатын қызметкерлердiң жұмыспен қамтылуын, оларды даярлауды, бiлiктiлiгiн
4) жұмысты оқумен қоса атқаратын қызметкерлерге берiлетiн кепiлдiктер
5) қызметкерлердiң тұрғын үй және тұрмыстық жағдайларын жақсарту
6) қызметкерлердi сауықтыру, санаторий-курорттық емдеу және олардың тынығуы
7) кәсiподақ мүшелерi болып табылатын қызметкерлермен еңбек шартын
8) кәсiподақ органына сайланған қызметкерлерге берiлетiн кепiлдiктер туралы;
9) қызметкерлердiң өкiлдерi қызметiн жүзеге асыруға арналған талаптар
10) кәсiподақ қызметi үшiн жағдай жасау туралы;
11) қызметкерлердi сақтандыру туралы;
12) ұжымдық шарттың орындалуын бақылау және оған өзгерiстер
13) еңбек шарттарын ереуiлдi желеу етiп жұмыс берушiнiң
14) қызметкерлер мен жұмыс берушiлердiң өздерi келтiрген залал
15) тараптардың ұжымдық шартты орындауға жауаптылығы туралы;
16) ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналары туралы;
17) тараптар айқындаған басқа да мәселелер бойынша қызметкерлер
Ұжымдық шарт еңбек заңнамасымен, бас, салалық, өңiрлiк келiсiмдермен
Ұжымдық шарт тараптар айқындайтын мерзiмге жасалады және егер
Ұйымның қайта ұйымдастырылу (бiрiгу, қосылу, бөлiну, бөлiнiп шығу,
Ұжымдық шартта көзделген мiндеттемелердi орындамағаны үшiн тараптар ұжымдық
Шақырылған сарапшылар мен мамандарға еңбекақы төлеу жұмыс берушiлердiң
2.2 Еңбек саласындағы әлеуметтік әріптестікті ұйымдастыру: міндеттері мен
Әлеуметтiк әрiптестiк – қызметкерлер қызметкерлердiң өкiлдерi, жұмыс берушiлер
Әлеуметтiк әрiптестiк еңбек саласындағы ғана қатынастырды реттейді. Әлеуметтiк
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтiк әрiптестiк:
1) әлеуметтiк, еңбек және осылармен байланысты экономикалық қатынастарды
2) қоғамның барлық жiктерiнiң мүдделерiн объективтi ескеру негiзiнде
3) қызметкерлердiң еңбек саласындағы құқықтарының кепiлдiктерiн қамтамасыз етуге
4) барлық деңгейдегi әлеуметтiк әрiптестiк тараптары арасындағы консультациялар
5) ұжымдық еңбек дауларын шешуге жәрдемдесу;
6) әлеуметтiк-еңбек қатынастары саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру
Әлеуметтiк әрiптестiк принциптері ұжымдық келіссөздер және әлеуметтiк әрiптестiк
тараптар өкiлдерiнiң өкiлеттiлiгi;
Тараптар өкiлдерiнiң өкiлеттiлiгi принципінің қазіргі таңда тәжірибелік маңызы
тараптардың тең құқықтылығы;
Әлеуметтік әріптестік жүйесінің тиімді жұмыс жасауы мүдделер тепе-теңдігін
талқыланатын мәселелердi таңдау еркiндiгi;
Халықаралық еңбек ұйымының «Ұжымдық келіссөздер жүргізу және ұйымдастыру
мiндеттемелер қабылдау ерiктiлiгi;
Бұл принцип әлеуметтік әріптестіктің әрбір тарапы міндеттеме қабылдау
тараптар мүдделерiн құрметтеу;
Тараптардың мүдделерін құрметтеу келіссөздер процесінде екінші тараптың мүддесін
ұжымдық шарттарды, келiсiмдердi орындау мiндеттiлiгi;
Ұжымдық шарттарды немесе келісімдерді әртүрлі деңгейде жасасу тараптардың
келiсiм бойынша қабылданған мiндеттемелердi өз кiнәсi бойынша орындамағаны
Бұл принцип әлеуметтік әріптестік тараптарының келiсiм бойынша қабылданған
әлеуметтiк әрiптестiктi нығайту мен дамытуға мемлекеттiң жәрдемдесуi;
Әлеуметтік әріптестіктің тиімді жұмыс жасауы көбінесе бұл процесті
қабылданатын шешiмдердiң жариялылығы.
Бұл принцип әлеуметтік әріптестер қабылдаған шешімдердің ашықтығы мен
Әлеуметтiк әрiптестiк әлеуметтiк әрiптестiк органдары:
1) республикалық деңгейде – әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк
2) салалық деңгейде - әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк
3) өңiрлiк (облыстық, қалалық, аудандық) деңгейде – әлеуметтiк
4) ұйымдар деңгейiнде – қызметкерлердiң өкiлдерi мен жұмыс
Комиссиялар бір-біріне бағынышты қатынаста болмайды. Олардың әрқайсысы өз
Әлеуметтiк әрiптестiк:
ұжымдық шарттардың, келiсiмдердiң жобаларын әзiрлеу және оларды жасасу
еңбек қатынастарын және олармен тiкелей байланысты өзге де
қызметкерлер мен жұмыс берушiлер өкiлдерiнiң еңбек дауларын сотқа
Халықаралық еңбек ұйымының 1960 жылғы «Ұлттық және салалық
Тиiстi атқарушы органдар атынан мемлекет, белгiленген тәртiппен уәкiлеттiк
Әлеуметтiк әрiптестiктi республикалық деңгейде ұйымдастыру
Республикалық комиссия тиiстi шешiмдермен ресiмделетiн консультациялар мен келiссөздер
Еңбек заңдылығымен қызметкерлердiң республикалық бiрлестiктерiнiң өкілдерінің уәкілеттігін анықтау
Жұмыс берушiлердiң республикалық бiрлестiктерiнiң өкілдерінің уәкілеттігі Қазақстан Республикасының
Әлеуметтiк әрiптестiктi салалық деңгейде ұйымдастыру
Салалық комиссия тиiстi шешiмдермен ресiмделетiн консультациялар мен келiссөздер
Тиiстi қызмет саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың өкiлеттi өкiлдерi
Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың аумағында құрылымдық бөлiмшелерi
Әлеуметтiк әрiптестiктi өңiрлiк деңгейде ұйымдастыру
Өңiрлiк комиссия тиiстi келiсiмдермен және шешiмдермен ресiмделетiн консультациялар
Өңiрлiк деңгейдегi жұмыс берушiлердiң өкiлеттi өкiлдерi:
облыстық деңгейде – жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң облыстық бiрлестiктерi,
қалалық, аудандық деңгейлерде – шағын кәсiпкерлiк жөнiндегi қалалық,
Әлеуметтiк-еңбек қатынастарын ұйым деңгейiнде реттеу
Әлеуметтiк-еңбек қатынастарын реттеудi қамтамасыз ету, ұжымдық келiссөздер жүргiзу
Жұмыс берушi ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес ұйымда жұмыс
Тараптардың келiсiмi бойынша және кәсiптiк одақ мүшелерi болып
Тұрақты жұмыс iстейтiн республикалық, салалық, өңiрлiк комиссиялар мынадай
1) комиссиялардың қызметiне атқарушы билiк органдары өкiлдерiнiң, жұмыс
2) тараптардың өкiлеттiлiгi;
3) тепе-тең өкiлдiк ету;
4) тараптардың тең құқықтылығы;
5) тараптардың өзара жауапкершiлiгi негiзiнде құрылады.
Комиссиялар қатысушыларының жеке құрамын әлеуметтiк әрiптестiктiң әрбiр тарапы
Комиссиялардың негiзгi мақсаттары әлеуметтiк және еңбек қатынастарын реттеу
1) әлеуметтiк және экономикалық саясаттың негiзгi бағыттары бойынша
2) келiсiмдердi әзiрлеу мен жасасу;
3) келiсiмдердi iске асыру жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеу, келiсу
4) халықаралық еңбек нормаларын ратификациялауға және қолдануға байланысты
Комиссиялар өздерi бекiткен ережелерге және жұмыс жоспарларына сәйкес
Республикалық, салалық және өңiрлiк комиссиялар:
1) өз отырыстарында әлеуметтiк және еңбек қатынастары саласында
2) келiсiм жобасын әзiрлеу, көрсетiлген келiсiмдi iске асыру,
3) атқарушы органдардан, жұмыс берушiлерден және (немесе) қызметкерлер
4) өз шешiмдерiнiң орындалуын бақылауды жүзеге асыруға, ал
5) атқарушы органдардан ұжымдық келiссөздер жүргiзу және келiсiмнiң
6) уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың қарауына әлеуметтiк және еңбек
7) ғалымдар мен мамандарды тарта отырып, жұмыс топтарын
8) комиссия отырысына атқарушы органдардың, қоғамдық бiрлестiктердiң қызметкерлерiн,
9) атқарушы органдар, жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң бiрлестiктерi
10) әлеуметтiк және еңбек қатынастары мен әлеуметтiк әрiптестiк
Қызметкерлер өкiлдерiнiң:
1) қызметкерлердiң әлеуметтiк-еңбек құқықтары мен мүдделерiн бiлдiруге және
2) жұмыс берушiмен жобаларды әзiрлеу және келiсiмдердi, ұжымдық
3) келiсiмдерде немесе ұжымдық шарттарда көзделген әлеуметтiк-экономикалық даму
4) Еңбек кодексінде белгiленген тәртiппен қоғамдық бақылауды жүзеге
5) еңбек заңнамасын бұзу мәселелерi бойынша еңбек жөнiндегi
6) келiсiмдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес қалыпты еңбек
7) еңбек қатынастарына және әлеуметтiк-экономикалық мәселелерге байланысты заңнамалық
8) Еңбек кодексінде белгiленген тәртiппен қызметкер мен жұмыс
9) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен жиналыстар, шерулер,
Жұмыс берушiлердiң қызметкерлер өкiлдерiне өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыруына
Әлеуметтік әріптестік тараптары арасында келісімдер жасасу
тәртібі
Халықаралық еңбек ұйымының актілерінде, аталған ұйымға мүше-мемлекеттердің заңдары
еңбек жағдайларын анықтау;
қызметкерлер мен кәсіпкерлер арасындағы қатынастарды реттеу;
кәсіпкерлер тобы немесе кәсіпкерлер ұйымдары мен қызметкерлер ұйымдары
барлық келісімдер ұжымдық келісімдер деп танылады. Ұжымдық келісім
Әлеуметтiк әрiптестiктiң кез келген тарапы: қызметкерлер мен жұмыс
Екiншi тараптан келiссөздердiң басталуы туралы жазбаша ұсыныстар алған
Келiссөздер жүргiзу тәртiбiн, келiсiмдердi әзiрлеу мен жасасу мерзiмдерiн,
Келiсiмнiң қолданылу мерзiмi тараптардың келiсiмi бойынша не жаңа
Қызметкерлерге бiр мезгiлде бiрнеше келiсiмдердiң күшi қолданылған жағдайларда,
Бас, салалық, өңiрлiк келiсiмдердi әлеуметтiк әрiптестiк тараптарының өкiлдерi
Комиссиялардың шешiмдерi келiссөздерде барлық тараптардың келiсiмiне қол жеткiзу
Шешiмдер қабылдау мен жұмысты ұйымдастыру тәртiбiн комиссиялар әзiрлеп,
Тұрақты жұмыс тобының жетекшісі әлеуметтік әріптестік принциптері негізінде
Республикалық, салалық және өңiрлiк комиссиялардың үйлестiрушiлерi тараптардың бiрлескен
1) тараптардың қызметiне араласпайды;
2) комиссия жұмысына қатысу үшiн жұмыс берушiлер мен
3) комиссияның және жұмыс топтарының жұмысын, хаттамалардың жүргiзiлуiн,
Республикалық деңгейде Қазақстан Республикасының Үкiметi, жұмыс берушiлердiң республикалық
Салалық деңгейде тиiстi атқарушы органдар, жұмыс берушiлер мен
Өңiрлiк деңгейде жергiлiктi атқарушы органдар және жұмыс берушiлер
Келiсiмдер:
1) қолданылу мерзiмi туралы;
2) орындалуын бақылау тәртiбi туралы;
3) келiсiмге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу тәртiбi туралы;
4) тараптардың өздерiне жүктелген мiндеттемелердi орындамаған жағдайдағы жауаптылығы
Бас келiсiмнiң мазмұнын республикалық комиссия әлеуметтiк әрiптестiктiң барлық
Салалық және өңiрлiк келiсiмдердiң мазмұнын салалық және өңiрлiк
Келiсiмдерде:
1) еңбекке ақы төлеу, еңбек жағдайлары мен еңбектi
2) бағалар мен инфляцияның, ең төменгi күнкөрiс деңгейi
3) өтемақы төлемдерi туралы;
4) қызметкерлердi жұмыспен қамтуға, кәсiптiк даярлауға және қайта
5) жұмысқа және тынығуға қолайлы жағдайлар жасау және
6) салауатты өмiр салтын насихаттау жөнiндегi шаралар туралы;
7) қызметкерлердi және олардың отбасы мүшелерiн әлеуметтiк қорғау
8) өндiрiстiң уақытша тоқтатылуы жағдайында қызметкерлердi қорғау шаралары
9) жанжалдар мен ереуiлдердi болдырмау, еңбек тәртiбiн нығайту
туралы;
10) қызметкерлер өкiлдерiнiң қызметiн жүзеге асыру үшiн талаптар
11) заңнамаға қайшы келмейтiн әлеуметтiк-еңбек мәселелерi бойынша басқа
12) әлеуметтiк инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу туралы ережелер көзделуi
Салалық келiсiмдерде:
1) еңбекке ақы төлеу, еңбек жағдайлары және еңбектi
2) өтемақы төлемдерi туралы;
3) қызметкерлердi әлеуметтiк қорғау жөнiндегi арнайы iс-шаралар туралы;
4) инфляция, ең төменгi күнкөрiс деңгейi негiзге алынып,
5) көтерiңкi салалық коэффициенттердi белгiлеу туралы ережелер көзделуге
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердiң жағдайын нашарлататын
Облыстық деңгейде жасалған салалық және өңiрлiк келiсiмдердi тiркеудi
Келiсiмдердiң күшi келiссөздерде осы келiсiмдердi әзiрлеу мен өз
Келiсiм:
жұмыс берушiлер бiрлестiктерiнiң мүшелерi болып табылатын, келiсiмдi жасасқан
келiсiмге қол қойылғаннан кейiн қосылған жұмыс берушiлерге қатысты
Келiсiмдер Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан, мүлкiнiң меншiк иелерi,
Келiсiм жарияланғаннан кейiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган
Егер жұмыс берушiлер бiрлестiктерi, жұмыс берушiлер, қызметкерлер бiрлестiктерi
Келiсiмдердiң орындалуын бақылауды әлеуметтiк әрiптестiк тараптары жүзеге асырады.
Тараптар өкiлдерiнiң әлеуметтiк әрiптестiк туралы келiсiмдi жасасу, өзгерту
90-бап. Ұжымдық шарт, келiсiм жөнiндегi келiссөздерге қатысудан жалтару
Ұжымдық шартты, келiсiмдi жасасу, өзгерту немесе толықтыру жөнiндегi
келiссөздер жүргiзуге уәкiлеттi адамдарға айлық есептiк көрсеткiштiң екi
91-бап. Ұжымдық шарт, келiсiм жасасудан негiзсiз бас тарту
Ұжымдық шарт, келiсiм жасасудан негiзсiз бас тарту, -
ұжымдық шарт, келiсiм жасасуға уәкiлеттi адамдарға айлық есептiк
92-бап. Ұжымдық шартты, келiсiмдi орындамау немесе бұзу
Ұжымдық шарт, келiсiм бойынша мiндеттемелердi орындамау немесе бұзу,
ұжымдық шарт, келiсiм бойынша мiндеттемелердiң орындалмауына кiнәлi адамдарға
93-бап. Ұжымдық келiссөздер жүргiзуге және ұжымдық шарттардың, келiсiмдердiң
Ұжымдық келiссөздер жүргiзуге және ұжымдық шарттардың, келiсiмдердiң орындалуын
ақпараттың берiлмеуiне кiнәлi адамдарға айлық есептiк көрсеткiштiң елуден
ІІІ ТАРАУ.
ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Соңғы жылдары қазіргі Қазақстандағы еңбек қатынастарының даму тақырыбы
Қазіргі еңбек заңдылығында жұмыс беруші мен кәсіподақ қызметі
Әлеуметтік әріптестік субъектісінің «түсінікіздігі». Қалыптасқан кластарда жекеменшік жұмыс
Ұжымдық еңбек қарым-қатынастарының келісімдік-құқықтық басқарылуының тар салалығы;
Ұжымдық келісім шарт пен келісімдерге тұру олардың өз
Үш жақты салалы келісімдердің декларативті мінез-құлықтары;
Әлеуметтік әріптестікті қабылдаудағы теориялық және әлеуметтік-психологиялық дайындықтың болмауы
Аталған мәселелер еңбек қарым-қатынасын ұжымдық-шарттық реттеудің көбінесе, формальды
Әлеуметтік әріптестік механизм ретінде қоғамда әлеуметтік маңызды тапсырмаларды
Ұжымдық шарт жасасу процесі еңбек пен уақытты, әдістерді
Қызметкерлер мен жұмыс беруші арасындағы ұжымдық шарт олардың
Атырау облысында әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз
Әлеуметтік әріптестікті одан әрі дамыту мақсатында ірі шетелдік
- «Аджип ККО» компаниясының мердігер және қосалқы мердігер
- «Әлеуметтік сұхбат – кәсіподақтың, мұнай және газ
Үстіміздегі жылы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің талаптарының сақталуы
Облыстық үшжақты комиссияның шешімі жұмыс берушілердің еңбек заңнамаларын
Елбасы бастау берген «Ұжымдық шарт жасаңыз» акциясы облыста
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі «Парыз-2009» конкурсының қорытындысы бойынша
Әлеуметтік еңбек қатынастары саласында бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі
Ұжымдық қатынастардың негізгі типтері
Ұжымдық қатынастардың
типтері
1. Патернализм Ұжымдық еңбек
субъектілерінің тәртібін, олардың өзара іс-қимылының шарттарын мемлекет немесе
2. Әлеуметтік әріптестік Конструктивті өзара
қамтамасыз ету үшін әлеуметтік-еңбек мәселелері бойынша келісім саясатында
3. Бәсекелестік Ұжымдық еңбек
субъектілерінің әлеуметтік-еңбек саласында өз мүдделерін жүзеге асыру мүмкіндіктері
4. Ынтымақтастық Ұжымдық еңбек
қоғамдық маңызды шешімдер қабылдауда келісімге келу және ұжымдық
5. Конфликт Ереуіл,
нысандарында көрінетін ұжымдық еңбек қатынастарында субъектілердің мақсаты мен
ҮЛГІ
ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ШАРТЫ
Әлеуметтiк қамсыздандыру және еңбек кепiлдiктерi жөнiндегi қызметкерлердiң құқықтары
1. Жалпы ережелер
1.1. Шартқа қол қойған тараптар негiзгi, облыстық,
1.2. Ұжымдық шарт қол қойылған сәттен бастап үш
1.3. Ұжымдық шарт осы уақытта жұмыс iстеп
1.4. Шартқа енгiзiлетiн өзгертулер мен толықтырулар екi жақтың
1.5. Ұжымдық шарттың орындалуын бақылау тоқсан сайын жүзеге
2. Еңбекақы төлеу
2.1. Жұмыс берушi кепілдік берген ең төменгi жалақы
2.2. Жалақының мөлшерi осы шартқа қосымша болып табылатын
2.3. Жалақыны әрбiр айдың _______ күнi төлейдi.
2.4. Осы шартқа қосымша болып табылатын және жұмыс
2.5. Кәсiподақпен келiсе отырып, тоқсан сайын тиiмдi түрде
2.6. Кәсiподақпен келiсе отырып, жыл қорытындылары бойынша қызметкерлерге
2.7. Жаңа өндiрiстi игеру (технологияны, өнiмдi) кезеңiнде қызметкерге
2.8. Жұмыс берушiлер жалақыға қосылатын үстемақы мен
- кәсiби шеберлiгi үшiн______ теңге;
- бiр-бiрiмен байланысты кәсiптердi игергенi үшiн _____
- зиянды және қиын еңбек жағдайында жұмыс
- ұзақ iссапарлар үшiн ______ теңге.
2.9. Кәсiпорын қызметiн тоқтатқан жағдайда жұмыс берушi
2.10. Жалақыны 1 айдан көп уақытқа кешiктерiлген жағдайда
3. Еңбектi ұйымдастыру және қорғау
3.1. Жұмыс берушi мен қызметкер осы ұжымдық шартқа
3.2. Жұмыс берушi:
- бiр күнтiзбелiк күннiң iшiнде екi сағаттан
- __________ цехта, ___________ учаскеде, __________ бөлiмшеде жұмыс
- осы шартқа қосымша болып табылатын және
- осы шартқа қосымша болып табылатын және
- қызметкерлердi жұмыстың кез келген ауысымында
3.3. Еңбек және демалыс режимi белгiленедi:
- күндiзгi ауысым ___ сағаттан ___ сағатқа дейiн,
- Кешкi ауысым - сағаттан ___ сағатқа
4. Жұмыспен қамту
Шынайы себептерге байланысты штат кестесiнiң қысқаруы қажет болған
- қысқарту жүргiзiлген кезде жұмыста қалуға басым құқық
а) кәсiпорында 15 жылдан (еркектер) және 10 жылдан
б) толық емес отбасыларында бала тәрбиелеп отырған қызметкерлер;
- жұмыстан босатылатын қызметкерлерге кәсiпорын есебiнен, кәсiпорында
- штаттың қысқаруына байланысты жұмыстан босатылатын қызметкерлерге жұмыс
- зейнетке шығуына байланысты жұмыстан шығарылатын зейнеткерлерге
5. Әлеуметтiк және еңбек кепiлдiктерi
5.1. Қызметкерлерге қосымша ақылы демалыстар беру:
№1 цех үшiн – 3 жылдан артық
5 жылдан артық үзiлiссiз еңбек стажы барларға –
10 жылдан артық үзiлiссiз еңбек стажы бар қызметкерлерге
№ 2 цех үшiн - 3 жылдан
5 жылдан артық үзiлiссiз еңбек стажы бар
5.2. Балалы болған қызметкерлерге қосымша ақылы 5 жұмыс
5.3. Бастауыш мектептерде (1-4 класс) оқитын
5.4. Қалалық көлiктегi жол ақы құнының өсуiне байланысты
5.5. Кәсiпорында 20 (әйелдер) және 25 жылдан
5.6. Өндiрiсте еңбек жарақатын
- өндiрiстегi сәтсiз жағдайға байланысты
- еңбек жарақатынан немесе кәсiби аурудан
- еңбек жарақатынан немесе кәсiби аурудан болған
- мүгедектiгi белгiленбеген, бiрақ еңбекке қабiлетiн жоғалтқан қызметкерлерге
5.7. Қызметкер қайтыс болған жағдайда оны жерлеуге байланысты
5.8. Осы шартқа қоса тiркелген қосымшадағы тәртiпке сәйкес,
5.9. Тоқсан сайын кәсiподақтың есепшотына кәсiпорынның
6. Кәсiподақ қызметiнiң кепiлдiктерi
6.1. Жұмыс берушi:
Кәсiподақ комитетiне кәсiпорынның қызметi туралы ақпарат беруге;.
- кәсiподаққа жұмыс iстеу үшiн телефоны бар
- негiзгi қызметiнен босамаған кәсiподақ активiне қоғамдық мiндеттердi
- кәсiподаққа жұмыс уақытында кәсiподақ мүшелерiнiң жиналысын өткiзуге
- кәсiподақтың есепшотына бас бухгалтердiң атына жазбаша
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және
Еңбек қатынастары, сондай-ақ еңбек қатынастарына тiкелей байланысты өзге
Ұжымдық еңбек қатынастарының маңызды элементтері – ұжымдық шарт
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтiк әрiптестiк (трипартизм) жүйесi жұмыс iстеуiнiң
Әріптестік қатынастар, сонымен қатар оқу семинарлары кезінде де
Ұжымдық шарт тараптардың - кәсiпорын иесiнiң (жұмыс берушiнiң,
тараптардың әлеуметтiк серiктестiгi, өзара сенiмi мен құрметi, құқықтары
шарт қағидаларын әзiрлеуге еңбек ұжымы мүшелерiнiң кеңiнен қатысуы;
шарт қағидаларын әзiрлеуде тараптардың тең құқықтылығы;
тараптарға жүктелетiн мiндеттемелердi материалдық, өндiрiстiк және қаржылай қамтамасыз
шартқа енгiзiлген мiндеттемелердiң орындалуы үшiн тараптардың бақылау жасауы
отырып жасалады.
Мемлекеттік міндеті Қазақстан Республикасының Еңбек кодексін қызметкерлердің құқығын
2008 жылдан бері Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі
Ұжымдық еңбек қатынастарының ұйымдастырушылық нысандары бойынша келесідей типтері
Дипломдық жұмыста ұйымда ұжымдық қатынастарды жетілдіруде ұжымдық-шарттық және
Әлеуметтік-әріптестік қатынастардың түсінігі нақтыланды. Әлеуметтiк әрiптестiк – қызметкерлер
Ұжымдық-шарттық қатынастарды реттеудің нормативтік-құқықтық механизмінің кемшіліктерін жою жолдары
Ұйымдағы ұжымдық шарттың тараптары – жұмыс беруші мен
Әлеуметтік әріптестіктің қолданыстағы жүйесінің жағымды-жағымсыз жақтарын анықтау мақсатында
Бір жағынан, ұжымдық-шарттық реттеу мәселелерінің мазмұны тұрғысынан шарттауда
Жұмыс күшінің құнын, еңбек жағдайы мен әлеуметтік кепілдерді
Әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу механизмдерінің (мемлекеттік, нарықтық, ұжымдық-шарттық) ішінде
Қорыта келгенде, еңбек саласындағы ұжымдық қатынастарды жетілдіру үшін
1. «Ұжымдық келісім-шарттар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасын
2. Еңбек дауларын жылдам және тиімді шешу үшін
3. Өңірлерде әлеуметтік әріптестіктің үшжақты комиссияларының жанынан кәсіптік
4. Еңбек қатынастарының жүйесін тәжірибелік дамыту, яғни
5. Еңбек құқығын бұзу қатерлерінің алдын алу және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР ЖӘНЕ ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1 Закалюжная Н.В. Индивидуальные и коллективные трудовые отношения
(05.10.2007 г.) – Брянск; «РИО БГУ», 2007. стр.
2 Трудовое право – Москва; «Интел-Синтез», 2009, №
3 Молодцов М.В., Головина С.Ю. «Трудовое право России»
4 Киселев И.Я. «Сравнительное и международное
5 Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі. Жалпы бөлім. 10-бап
6 «Гражданское право Республики Казахстан» / Отв. ред
7 Қазақстан Республикасының Конституциясы 13-бап – 30.08.1995 ж.
8 Қазақстан Республикасының Жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiн
9 Киреева Т.Т., Климкин С.И. «Гражданский кодекс Республики
10 Смирнов О.В. «Трудовое право» – Москва,
11 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексi 23-бап – 15.05.2007
[12] Қазақстан Республикасының Еңбек кодексi 1-бап – 15.05.2007
[13] Тимощенко Л.С. «Трудовое законодательство переходного периода в
14 Гусов К.Н., Толкунова В.Н. «Трудовое
15 Абайдельдинов Т.М. Понятие локально-договорного регулирования трудовых отношений
16 Уваров В.Н. «Трудовое право» – Алматы,
17 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексi 1-бап – 15.05.2007
18 http://www.top-personal.ru/admin/lawissuebody.html?code=1661 - _ftnref10 Комментарий к Трудовому кодексу
19 «http://www.top-personal.ru/admin/lawissuebody.html?code=1661 - _ftnref11 Трудовое право» / под
Москва, изд-во «Проспект», 2008.
20 Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңы –
21 Нурбаев Д.А. «Трудовое право РК» – Алматы,
22 Бухарбаева С.А. «Принципы и источники трудового права»
23 Коллективный договор. Сост. Верховцев А.В. – Москва,
24 Айымханова Н. «Қазақстан Респуликасындағы еңбек құқығы» –
25 Щебанова А.И. Соглашения и коллективные договоры в
26 Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы №155
27 Абайдельдинов Т.М., Хамзин А.Ш. Международные источники трудового
28 Димитрова С.А. О реформировании трудового законодательства /
56
Ұжымдық еңбек шарты
Еңбек құқығы жүйесі
Еңбек даулары
Еңбек құқығы пәні, әдісі, қағидаттары, жүйесі, деректік негіздері
Еңбек шартының нысанасы
Еңбек шартында пайдаланылатын негізгi ұғымдар
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінде еңбек шарттарын жасасу және бұзу негіздері
Еңбек құқығындағы құқықтық реттеу әдістері
Қазақстан Республикасының еңбек кодексі негізінде еңбек шартының реттелуі
Жеке еңбек шартының ұғымы