Банктің меншікті капиталы

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................... 3
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСТАРЫН
1.1
1.2 Банктің меншікті капиталы ұғымы және оның құрылымы...................
Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің түсінігі........................ 5
14
1.3 Екінші деңгейлі банктердің ресурстарының құрамы мен құрылымы.........................................................................................
27
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ МЕНШІКТІ КАПИТАЛЫН ТАЛДАУ
2.1 Екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының серпіні мен құрылымын
33
2.2 Банк капиталының жеткіліктігінің деңгейін бағалау..................... 41
2.3 Меншікті капиталдың банк жүйесінің тұрақтылығы мен өтімділігін қамтамасыз
52
3 ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ МЕНШІКТІ КАПИТАЛЫН БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ
3.1 Екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталын басқарауды жетілдіру..........................................................................................
61
3.2 Екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталын басқару мәселерін шешу
66
ҚОРЫТЫНДЫ.................................................................................. 74
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................... 77
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазақстанның экономикалық құрылымында ерекше роль
Осыған байланысты, диплом жұмысының өзектілігі -банктің меншікті капиталы -
Жұмыстың негізгі мақсаты - меншікті капиталдың Қазақстан Республикасының екінші
Қойылған мақсатқа сәйкес авторға алдында келесі міндеттерді шешу қажет:
екінші деңгейлі банктердің қаржылық ресурстарының қалып-тасуының теориялық негіздерін зерттеу;
екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының динамикасы мен кұрылымын қарастыру;
екінші деңгейлі банктердің қаржылық сенімділігін қалыптас-тырудағы меншікті капиталдың ролін
екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталын басқарудың негізгі алғы шарттарын
капиталды басқару мәселелерін шешудегі кемшіліктерді
айқындау;
несие-банк жүйесінің жалпы дамуының шеңберіндегі
екінші деңгейлі банктер үшін меншікті капиталын басқару
мәселелерін шешу жөніндегі шаралардың оптималды
үйлестіру вариантын таңдау.
Ұсынылып отырған жұмыстың зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасының екінші
Зерттеу процессінде статистикалық, талдау және синтез әдістері, сонымен қатар
Қазақстанда мәселені зерттеу ҚР Үкіметінің, Қаржы министрлігінің
Бұрыңғы кезде және қазір өткізіліп жатқан зерттеулер меншікті капиталды
басқару, екінші деңгейлі банктердің іс-әрекетін, рентабелділігін реттеуді жетілдірудің негізгі
Диплом жұмысының бірінші бөлімінде екінші деңгейлі банктердің қаржы ресурстарының
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының
Үшінші бөлімде ҚР-да екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталын басқару
Қорытындыда баяндалған жұмыстың барлык бөлімдері бойынша кысқаша нәтижелері шығарылған.
Зерттеудің пәні болып Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктердіндегі
Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктері саналады.
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізін зерттеу
НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙДА ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ
Банктің меншікті капиталы ұғымы және оның құрылымы
Банк ресурстары" термині "несие ресурсына" қарағанда кең ұғымды білдіреді.
Жоспарлы экономиканы әкімшіл және әміршіл басқару жүйесі жағдайында банк
Бүгінгі тандағы банк ресурстары нарығының құрылуында көптеген ерекшеліктері бар
Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар нарығы
Демек екінші деңгейлі банкгер ерекше бір кәсіпорын ретінде делдалдық
Банк ресурстары — бұл банктің пассивті операциялары негізінде қалыптасқан
Нарықтық қатынастарға өту барысында банк ресурстарының құрылымында біршама өзгерістер
Екінші деңгейлі банктердің ресурстарының кұрылымы олардың мамандануына, әмбебаптығы мен
Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
1) Банктің меншікті капиталы.
2) Банктің заемдық және тартылған қаражаттары [4, б.45].
Банк ресурстарнының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға қарағанда
Екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының рөлі мен шамасы, басқа
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды. Банктің
Меншікті және тартылған екінші деңгейлі банктің ресурстары Ұлттық банкте
Банктің меншікті капиталы — банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға әсер
Сонымен, қазіргі екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталын мынадай баптар
жарғылық капитал;
резервтік капитал;
қосымша капиталдар;
банк операциялары бойынша төуекелдерді төмендету мақсатында құрылған қорлар (резервтер);
бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық нысандарда құрыла
акционерлік банк формасында;
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік нысанында.
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы құрылтайшылық құжатта
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі — акционерлік капитал. Бағалы қағаз
Акционерлік капиталдың құрылымы әр банктерде әр түрлі болып келеді.
а) меншікті акционерлік капитал, яғни бұл жай және артықшылығы
ә) банктік резервтер, яғни алдағы уақыттағы әр түрлі шығындарды
б) банктің ұзақ мерзімді міндеттемесі (ұзақ мерзімді вексельдері, облигациялары).
Ашық типтегі банктің акциясы қолдан-қолға басқа да акционерлердің келісімінсіз
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивиденд алып
Банктің артықшылығы бар акцияларын иеленушілер тұрақты сыйақы түрінде табыс
Сонымен қатар, банктер қаражат тарту мақсатында облигацияларды шығарады. Жалпы,
бағалы қағаздардың эмиссия проспектісін дайындау және оны
сараптамадан өткізу;
бағалы қағаздар эмиссиясын тіркеу;
эмитент-банктің бағалы қағаздарын тіркеу;
шығарылатын және орналастырылатын бағалы
нәтижелерін тіркеу.
Акционерлік банктер акциялары мынадай жағдайларда шығарылады:
банкті акционерлік нысанда құру;
банктің жарғылық қорын ұлғайту үшін қосымша акциялар шығару.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады. Резервтік қор
Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Қосымша капиталдар - негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар
Арнайы қорлар — негізгі қорларды қайта бағалау негізінде, валюталық
Келесі қорға жекелеген банк операциялары бойынша тәуекелді төмендету мақсатында
Бөлінбеген пайда — акциялар бойынша дивидендтті төлегеннен кейін және
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
банк пайдасы;
акциялар шығару;
құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
облигацияларды шығару жатады.
Банктің капиталы банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның қаржылық
қорғаныс қызметі;
шұғыл қызметі;
реттегіш қызметі;
айналым қызметі.
Банк капиталының қорғаныс қызметі — банктің салым иелеріне жәрдем
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші дәрежелік
Қаржы және салым иелерінің мүдделерін қамтамасыз етуден басқа банктердің
Банктің меншікті капиталына қатысты ережелер, оның ең төменгі
мөлшеріне қойылатын талаптарды, активтерге байланысты
шектелуін және басқа банктен активтер сатып алу шартын қамтиды.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі бекіткен пруденциялдық
нормативтерде банктің меншікгі капиталының көлемі беріледі.
Сонымен қатар, реттегіштік қызметке несиелік және инвестициялық
операцияларға байланысты шектеу мақсатында капиталды
пайдаланады.
Айналым қызметі. Кез келген банк капиталы банкроттыққа қарсы, не
Резервтік қызметі. Тәуекелдер тек активті операцияларға ғана емес, сондай-ақ
Банктердің ресурстарының тапшылығына байланысты міндетті түрде кұрайтын резервтер сияқты,
Банктің капиталының резервтік қызметі тәуекел активтердің болуына байланысты емес,
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми-зерттеу объектісіне
Банктер өздерінің активтерін арттыру үшін капиталдың төменгі мөлшерде болғанын
"Капиталдың жеткіліктілігі" термині банктің жалпы тұрақтылығын және оның тәуекелге
Банктің ресурсындағы меншікті капиталдың өте төменгі үлесінде болуы да
Банк меншікті капиталын ұлғайтуға негіз болатын мынадай факторларды ескеру
банктердің дивидендтері өнеркәсіптік кәсіпорын активтеріне қарағанда, сыйақы мөлшерлемесінің өзгеруіне,
- банк көбіне тұрақсыз қысқа мерзімді қарыз көздеріне көңіл
Сондықтан, кез келген саяси немесе экономикалық өмірдегі жағдайлар банктердегі
Демек, банк капиталының жиынтық деңгейінің жеткіліктігі банк жүйесін қолдайтын
Банктердегі немесе жалпы банк жүйесіндегі капитал көлемін тура
анықтау қиын, бірақ жоғарыда қарастырылған қызметтердің
орындалуы үшін салым иелері мен бақылаушы органдардың сенімі
үшін банк капиталы жеткілікті мөлшерде болуы қажет. Қажетті
капиталдың сомасы банктің тәуекел деңгейіне сәйкес болуы тиіс.
Мысалы, егер банктің берген несиелерінің тәуекел дәрежесі өте
жоғары болса, онда банкке көп мөлшерде қорлар құруға тура
қажетті меншікті капитал мөлшерін анықтай отырып, банк өз
алдына мынадай міндеттерді
Банктің меншікті капиталын бағалау әдістемесі туралы мәселе 80-ші жылдардың
Кук коэффициенті банк капиталы мен баланстан тыс активтері арасындағы
Базель келісіміне сәйкес, банктің капиталы екі деңгейге бөлінеді: I
деңгейлі капиталға: қарапайым акциялар, бөлінбеген пайда, сол
сияқты еншілес компаниялардың бақылаусыз
материалдық емес негізгі капитал шамасы жатады.
деңгейлі (қосымша) капиталға: несиелер бойынша зияндарды
жабуға арналған резевтер, мерзімсіз артықшылығы бар
қосылған екінші дәрежелі қарыздар жатады.
Базель келісімінің бекіткен нормативтік коэффициентіне сәйкес, екінші деңгейдегі банктердің
Соңғы жылдардағы банк секторындағы меншікті капитал динамикасының өзгерісін 1
Ке сте 1 - Банктің меншікті капиталының серпіні,
Баптардың аттары 01.01.2006 01.01.2007 өсім, %
I деңгейлі капитал 91,1 110,6 21,4
Жарғылық капитал 76,8 77,0 0,3
Қосымша капитал 8,7 11,2 28,7
Бөлінбеген табыс 8,7 15,0 72,4
II деңгейлі капитал 36,0 55,7 54,7
Ағымдағы табыс 7,4 20,6 178,4
Субординацияланған қарыз 15,3 30,1 96,7
Барлық меншікті капитал 122,1 161,2 32,0
2007 жылдың 1 қаңтарына екінші деңгейдегі банктердің меншікті капиталы
Банк меншікті капиталының жеткіліктігі жоғарғы деңгейде сақталған. Оның ішінде:
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі меншікті қаражаттармен салыстырған
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе үшін
Банктің депозиттік емес ресурстары банктің қысқа мерзімді өтімділігін қолдау
Банкаралық несие — бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін несиелері.
Банкаралық несие бұл басқа ресурстармен салыстырғанда өте қымбат ресурс
Банкаралық несиенің негізін банкаралық депозиттер құрайды. Банкаралық депозиттер —
Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Ұлттық банктің екінші деңгейлі
Овернайт — банктердің ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік қалдықтың
Мысалға, оны бүгін кешке алған жағдайда, ертеңіне кешке қайтаруға
Күндізгі заем — банктік жұмыс күні ішінде банктердін, ұлттық
Бұл аталған несиелер қысқа мерзімді. Ұлттық банк екінші деңгейдегі
Мұндағы қарыз алушының міндеттемесі, яғни ол келісілген күні және
Ұлттық банктерде вексельдерді қайта есепке алу және несие беру
- бұл қосымша қаражатқа деген қажеттілікке байланысты екінші деңгейлі
Банктік ресурстарды тартудың жаңа бір формасына банктің вексельдерін жатқызуға
Екінші деңгейлі банктер өздерінің меншікті капиталы мен банктік ресурстар
Қазақстандағы екінші деңгейлі банктер мен олардың меншікті құралдары түсінігі
Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңдарына сәйкес банк емес несие
ҚР-дағы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995 жылы 30 наурызда
Коммерциялық банктер банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар банктік
Осылайша банк- ақшамен және құнды қағаздармен орперациялардың түрлерін
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап қалыптасты,
Халықаралық ұйымдардың бағалауы бойынша Қазақстан Республикасының банк жүйесі ТМД
Қазіргі таңда республикада 34 екінші деңгейлі банк өз қызметтерін
Кесте 2 - Коммерциялық банктердің сандық құрамы.
01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.01.07
Екінші деңгейлі банктердің саны, оның ішінде 37 35 35
- шетелдің қатысуымен банктер 17 16 15 14
- жарғылық капиталда мемлекеттің 100% қатысуымен 1 2 1
Екінші деңгейлі банктердің филиалдарының саны 368 355 385 418
Екінші деңгейлі банктердің есеп-кассалық бөлімшелерінің саны 1020 1023 1106
Екінші деңгейлі банктердің шетелдегі өкілеттілігінің саны 8 10 11
Қазақстан Республикасындағы банк-резидент еместердің саны 14 20 18 18
«Казахстан за годы независимости» Информационно-аналитический сборник. ҚР статитика Агенттілігі,
ҚР екінші деңгейлі банктері ҚР Ұлттық банктің берген лицензиясы
ҚР-дағы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын белгілемейді, мысалыға,
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицензиядан басқа ҚР Ұлттық
Сонымен қатар, Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен операцияларды жүзеге
1995 жылдың 31 тамызында қабылданған «ҚР-дағы банктер және банктік
1. Банк ашуға Ұлттық банктен рұхсат алу;
2. Әділет Минисрлігінде мемлекеттік тіркеуден өту;
3. Банк операцияларын жүргізуге Ұлттық банктен лицензия алу.
Аталған заңға сәйкес банкті заңды және жеке тұлға ашуға
Бірінші кезеңде, банк ашушы Ұлттық банкке банк ашу үшін
- рұхсат алу үшін беретін өтініші;
- құрылтайшылық шарт (түпнұсқа);
- банктің жарғысы (түпнұсқа);
- банк жарғысын қабылдау және банк органын сайлау туралы
- құрылтайшылар туралы мәліметтер;
- құрылтайшылардың соңғы екі есептік жылдағы бухгалтерлік балансы (заңды
- құрылтайшылардың жарғылық жағдайлары туралы аудиторлық қорытынды;
- егер бір немесе одан көп құрылтайшылары ҚР-ның резиденті
- егер банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым
- банктің жетекшілік қызметіне тағайындалатын тұлғалар туралы мәліметтер, оның
- жаңадан құрылатын банктің толық ұйымдастырылу құрылымы (банктің өкілетті
- жаңадан құрылатын банктің ішкі аудит
- жаңадан құрылатын банктің несиелік комитеті туралы
- жаңадан құрылатын банктің бизнес-жоспары, оның ішінде болуы керек,
- тапсырылған бизнес-жоспарына сәйкес дайындық шаралары туралы құрылтайшылардың есебі;
- нотариалды түрде куәландырылған, құрылтайшылардың атынан өтініш беруге құзіретінің
- басқа банктің жарғылық капиталына қатысуы туралы мәліметтері.
Банк ашу үшін рұхсат алуға берілген өтініш үш ай,
Ұлттық банк банк ашуға рұхсат алуға берілген өтініштердің есебін
Екінші кезеңде жаңадан құрылатын банк Ұлттық банк рұхсат берген
Үшінші кезеңде банктік операцияларды жүзеге асыру үшін Ұлттық банктен
ұйымдастырушылық - техникалық шараларды орындау, оның ішінде Ұлттық банктің
жарияланған жарғылық капиталды төлеу.
Лицензия алуға берген өтінішпен бірге жоғарыда аталған талаптарды орындағандығын
Өтінішті берген уақыттан бастап, бір ай ішінде Ұлттық банк
Аталған заңның 30- бабына сәйкес банктік операцияларға мыналар жатады:
заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын ашу және жүргізу;
жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын ашу және жүргізу;
банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың
заңды және жеке тұлғалардың металдық шоттарын ашу және жүргізу;
кассалық операциялар: банкнота мен монетаны қабылдау, беру, қайта санау,
аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақшаны ауларумен байланысты
есепке алу операциялары: заңды және жеке тұлғалардың вексельдерін және
займдық операциялар: ақы төлеу, мерзімін белгілеу және қайтару шартымен
заңды және жеке тұлғалардың, оның ішінде корреспондент-банктердің тапсырмаларына байланысты.
сенім операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы бойынша және оның мүддесіне
клирингтік операциялар: төлемдерді жинау, тексеру және растау, сондай-ақ олар
сейфтік операциялар: клиенттердің құжатты формада шығарылған бағалы қағаздарын, құжаттарын
ломбардтық операциялар: тез іске асатын бағалы қағаздар мен жылжитын
төлем карточкаларын шығару;
банкнота мен монеталарды және бағалы заттарды инкассациялау және жөнелту;
шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
төлем құжаттарын инкассоға қабылдау;
чек кітапшаларын шығару;
бағалы қағаздар нарығындағы клирингтік қызмет;
аккредитивті ашу, растау және ол бойынша міндеттемені орындау;
ақшалай формада орындалуды көздейтін банктік кепілзаттарды беру;
үшінші тұлғаның атынана ақшалай формада орындалуды көздейтін банктік кепілдеме
Банктер бағалы қағаздар нарығында басқа да кәсіби қызмет түрлерін
брокерлік - мемлекеттің бағалы қағаздарымен;
дилерлік - мемлекеттің және өзге де бағалы қағаздарымен;
кастодиандық;
клирингтік.
Осы аталған қызмет түрлеріне Ұлттық банктен жекелеген және кешенді
Сонымен қатар, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктер өз қызметін жүзеге
Банктің филиалы - филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсетілген
Заңға сәйкес, банктер өздерінің филиалын ашу үшін Ұлттық банктің
- филиал ашуға рұхсат алу өтініші;
- банк операцияларының тізімі көрсетілген банк филиалы туралы ереже;
- бірінші жетекші және бас бухгалтер қызметіне кандитаттар туралы
Шетелдік банктердің ҚР аумағында филиалдарын ашуға заңмен тыйым салынады.
Банктің өкілдігі - банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни банктің
Банк өкілдігі Ұлттық банктің келісімімен ашылады. Шетелдік банктер өкілдіктерін
-өкілдік ашуға рұхсат алу өтініші;
-өтініш жасаушы банктің құрылтайшылық құжаттары;
-ҚР аумағында өкілдік ашу туралы өтініш жасаушы банктің шешімі;
-өтініш жасаушы банктің қызметті жүргізуге арналған лицензиясының барлығын растайтын
-аудиторлық ұйым куәландырған өтініш жасаушы банктің соңғы қаржылық жылға
- өтініш жасаушы банктің ҚР аумағында өкілдігін ашуға қарсы
- өкілдікте жұмыс істейтін қызметкерлердің саны және жетекшісі туралы
Еншілес банк - жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы бас
Есеп айырысу кассалық бөлімі - ҚР аумағында банктік операциялардың
ҚР Ұлттық банкі екінші деңгейдегі банктерді ашуға берген рұхсатын
- банк тарапынан өз еркімен қайта құрылу немесе
- банк қызметінің тоқтатылуы туралы сот шешімінің қабылдануы;
- мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жыл ішінде
- мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылдан астам
- банк заңдылықтарында, сол сияқты жарғысында көрсетілмеген операцияларды жүзеге
- мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылға дейін
Қазақстандық тәжірибеде басқа дамыған шетелдік тәжірибелер сияқты жарияланған жарғылық
Жарияланған жарғылық қордың жартысының ақшалай түрдегі сомасы сол банктің
Банктің ұйымдастыру құрылымы негізгі екі тәсілмен анықталады: банктерді басқару
Басқару органдарының негізгі тапсырмасы - банктің негізгі қызметтерін
Банкті басқару құрылымын анықтау басқару органына анықтауды, олардың өкілеттілігін
Коммерциялық банктің ұйымдастыру және басқару құрылымы жарғыда жарияланады, онда
Акционерлік коммерциялық банктің жоғарғы органы төмендегі негізгі сұрақтары шешу
жарғы мен жарғылық капитал көлемін өзгерту;
банк басқармасын сайлау;
жылдық есепті бекіту;
банк кірісін бөлу;
банк филиалдарын құру және тарату және т.б.
Банк қызметін жалпы басқару үшін, сонымен қатар атқарушы және
Басқарма банктің мақсатын анықтайды және оның несие - есеп,
Басқарма несие және инвестициялық саясаттың банк заңдылығына және Қазақстан
Басқарма құрамындағы акционерлер жиналысы банк қызметін оперативті басқару үшін
Ірі банктер көбінесе функционалды белгісі бойынша құрылатын департаменттерден,
Бөлімдер мен қызметтер тар шеңберде маманданған жұмыстар мен
Несие беру және тексеру жұмыстары туралы нақты шешім қабылдау
.
Сурет 1-Коммерциялық банктің жеңілдетілген сызбасы.
Банктың ұйымдастырушылық құрылымында банктың алдына қойған тапсырмалармен тікелей
Банк қызметінің мәні олардың бір бірінен ерекшеленетін белгілі қызметтерді
Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге салымдарды тарту мен ссуданы
Республиканың коммерциялық банктері өздерінің клиенттерінің шаруашылық қызметімен байланысты несие,
Қазақстан Республикасының банк заңдылығына сәйкес коммерциялық банктер келесі операцияларды
ақылы негізде депозиттерді тарту;
клиенттер мен корреспондент-банктердің есебін жүргізу және кассалық қызмет
заңды және жеке тұлғаларға қайтару, мерзімді және ақылы негізде
иелердің немесе инвестицияланатын қаражаттарды бөлушілердің нұсқауымен күрделі қаржыландыру;
заңда қарастырылған негізде жеке құнды қағаздарын шығару;
төлем құжаттарын немесе басқа құнды қағаздарды сатып алу, сату
ақшалай формада орындалуын талап ететін, үшінші тұлғалар үшін
банк операциялары бойынша брокерлік қызмет көрсету;
клиенттердің құжаттары мен құндылықтарын сақтау;
банк қызметімен байланысты кеңес берушілік қызметі;
лизинг операцияларын жүзеге асыру;
Ұлттық банктің арнайы лицензиясын иеленген банк басқа банк операцияларын
шетелдік валютамен операцияларды жүзеге асыру;
халықтан ақша салымдарын тарту;
инкассация қызметі;
Коммерциялық банктің осы операцияларын топтай отырып, олардың атқаратын негізгі
уақытша бос ақшалай қатажаттарды, жинақтар мен қордарды аккумуляциялау (
экономика мен тұрғындарды несиелеу ( активті операциялар);
несие ақшаларын шығару;
нақтысыз есеп айырысуды жүзеге асыру;
инвестициялық қызмет;
клиенттерге басқа да қызметтер көрсету.
Жеке және заңды тұлғалардың уақытша бос ақшалай қаражаттарын орналастыра
Сонымен қатар оларды тиімді басқарады, яғни оларды сақталуын қамтамасыз
Банктердің ақшалай қаражаттарды пайдамен орналастыру мақсатында салымдарға тарту
Банктің меншікті кұралдары деп банкпен оның қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық
Банктің меншікті құралдарының құрылымы сапалық құрамы бойынша біркелкі емес
Коммерциялық банктердің меншікті құралдарының келтірілген құрылымы банк капиталының негізгі
Банктің меншікті кұралдарының маңызды элементі болып ссудалар бойынша мүмкін
Жарғылық капитал банктің заңды тұлға ретіндегі әрекет етуінің экономикалық
Резервтік капитал (қор) жарғылық капиталдың төлнеген сомасының 15%-нан төмен
Қорлардың екінші тобы банк карамағында қалған таза пайданы (арнайы
Қорлардың «қосымша капитал» деген атаумен біріктірілген үшінші тобы төмендегілерді
акцияларды олардың бірінші
негізгі қорларды қайта
ақысыз алынған мүліктің құны.
Қорлардың төртінші тобы жеке банктік операциялар бойынша тәуекелді жабу
Екінші, жартылай үшінші және төртінші топ қорларының кұралдары олардың
Сондықтан, мұндай немесе соған ұқсас қорладың құралдары банкте қалып,
Сонымен, банк ісінін теориясы банктің меншікті құралдары мен меншікті
тұрақтылық;
несиелеуші құқыктарына қатысты субординация;
табыстардың тіркелген есептік сомаларының болмауы.
Банктің меншікті
Банк капиталымен атқарылатын функциялар отандық және батыс әдебиеттерінде бір
Банк капиталының оперативтік функциясы қорғау функциясына қарағанда екінші кезектегі
Капиталдың реттеуші функциясын орындау тек қана коғамның банктердің табысты
Басқа көздері, банк капиталының негізгі мақсаты - тәуекелді төмендету
капитал шығындарды жұтып
капитал қаржы ресурстарының нарықтарына қол жеткіздіреді және
капитал тәуеклдің өсуін тежеп, шектетеді.
Капиталдың барлық осы функциялары тәукелдің төмендеуіне себеп тудырады. Мұндай
Капиталдың ссудалар бойынша шығындарға қарсы буфер ретіндегі ролі оны
Банк төлеуге қабілетсіз болып, акциялар бойынша дивидендтерді төлеуді кейінге
Тең банк капиталы қаржы ресурстарына еркін қол жеткізіп, операциялық
Капитал қарыз көмегімен қаржыландыру арқылы ала алатын жаңа активтерді
Банк капиталының аталған функциялары меншікті капитал -банктің коммерциялық іс-әрекетінің
1.3 Екінші деңгейлі банктердің ресурстарының құрамы мен құрылымы
Коммерциялық банктердің шаруашылық қатынастардың басқа субъектілерінде сияқты өз коммерциялык
біріншіден, банк ресурстарының жалпы мемлекеттік қоры маңызы азайды,
екіншіден, әр түрлі меншік формаларындағы кәсіпорындар мен ұйымдардың пайда
Сонымен бірге, активті операцияларының объектісімен анықталатын банктер іс-әркетінің көлемдері
Несиелік ресурстар нарығымен қатар банктер мемлекеттік және корпоративтік бағалы
Коммерциялық банктердің ресурстары немесе «банктік ресурстар» банк қарамағында бар
Пайда болу әдісі бойынша коммерциялық банктің барлық ресурстары меншікті
Банктер ағынды немесе чек есеп шоттары деп аталатын операциялык
Талап еткенге дейінгі депозит - бұл егесі есеп шоттағы
Жеке компаниялар мен мемлекеттік билік органдарының талап еткенге дейінгі
1980 жылға дейін банктердің көпшілігі талап текенге дейінгі депозиттер
1972 жылы Конгресс эксперимент ретінде Масачусетс және нью-Гемпшир штаттарының
Ағынды есеп шоттардың ерекше түрі бойынша проценттік табыс төлеуге
Жинақтау есеп шоттары жеке тұлғалармен және коммерциялық емес ұйымдармен
Банктердің бүгінгі клиенттері квартал сайын өз есеп шотынан көшірме
Әсіресе соңғы 15 жылдың ішінде әйгілі болған жинақтық сертификаттар
Өтімділіктің қажетті деңгейін қолдау пікіріне сүйене отырып банктер заңмен
Қайта сатып алу туралы келісімдер банк алу үшін табыстылыктың
АҚШ-тың шетелдік банктеріндегі немесе банктердің шетелдік филиалдарындағы қыска мерзімді
Банктік акцепт тауар кұнын төлеу үшін банке жазылған аудармалы
Коммерциялық банктер құралдарды аймақтық резервтік банкте қысқа мерзімге қарызға
Қажетті кұралдарды алу үшін облигация шығаруды көптеген өнеркәсіптік компаниялар
Банктің меншікті капиталы оның акционерлері мен егелерінің құралдарын білдіреді.
Коммерциялық банктер капиталының үш негізгі типы бар: акционерлік капитал,
Коммерциялық банк ресурстарының негізгі көзі болып барлық банк ресурстарының
Қазақстанның коммерциялық банктерінің қатыстырылған ресурстарының құрылымына талап еткенге дейінгі
Жеке коммерциялық банктер бойынша банк ресурстарының кұрылымы әр түрлі
Банктің меншікті капиталы анық көрінетін құқықтық негізі және функционалдық
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙДЕГІ БАНКТЕРДІҢ МЕНШІКТІ
2.1 Екінші деңгейдегі банктердің меншікті
1993 жылдың сәуір айында республиканың Жоғары Кеңесінің сессиясында жаңа
Жаңа заңға сәйкес, Ұлттық Банктің бақылау функцияларының шеңбері кеңейтілді,
1993 жылдың өзінде банктердің жарғылық қорларының минималды көлемдеріне қойылатын
Банктердің құрылуы мен ә-іс-әрекетіне тым қатаң талаптар және Ұлттық
Жаңа Заңның негізінде 1995 жылы Ұлттық Банк банктік бақылаудың
Реформанын басты міндеті банктер өзінің несиелік іс-әрекетінде толығымен ішкі
Активтер сапасын жақсарту үшін банк активтерін топтастыруға деген талаптар
Банк секторын одан әрі нығайту және арттыру мақсатында 1996
Аталған шаралар 2000 жылы физикалық тұлғалардың салымдарын (депозиттерін) міндетті
Бұл тұста аталған банктердің азаюының тенденциясы экономикалық құлдырауының да,
Осыған байланысты біздегі банк бақылауында барлығы дұрыс па деген
Әрине, белгілі кезеңде (1993-1998 жж.) банктерді ірілету саясаты өз
Бірақ, қазіргі кезде - елдегі экономикалық даму жағдайында, банктердің
Дегенмен, дамыған елдердегі банк жүйесінің дамуының процессі көрсеткендей, әдеттегі
Экономиканы ұзақ мерзімді несиелеу үшін дамыған елдерде арнайы қаржылық
Дамыған елдерде орталық және аймақтық банктерге катысты әр түрлі
Осыдан не шыққанын әбден күтуге болатын (кесте 2).
Кесте 3 – ҚР екінші деңгейлі банктердің меншікті
2003 2004 2005 2006 2007
Меншікті капитал 47,3 69,0 97,6 121,1 136,5
Млн. Доллармен 564,4 499,3 675,4 806,3 891,6
ЖҰӨ ге шаққанда 2,7 3,4 3,8 3,7 4,1
1- деңгейлі капитал 46,7 56,5 77,3 91,1 102,2
Млн. Доллармен 557,3 408,8 534,9 606,5 667,5
Жарғылық капитал 41,5 53,5 68,5 76,8 78,3
Қосымша капитал 4,1 4,3 5,4 8,7 9,9
Бөлінбеген пайда 0,6 -0,6 6,6 8,7 8,4
2- деңгейлі капитал 4,2 17,0 25,8 36,0 40,3
Млн. Доллармен 50,1 123,0 178,5 239,7 263,2
Ағымды пайда 3,8 9,5 6,7 7,4 10,3
Субординарландырылан пайда 0,3 2,1 10,1 15,3 24,7
Тек 2003 жылдан бастап жарғылық капиталға койылатын минималды талаптардың
Демек, банктердің банкроттығын қазіргі кезде жасайтындай тек банктердің өзінің
Қазакстандағы банк жүйесінің тұрақтылығы мен өтімділігінін негізгі индикаторларын қарастырайық.
Капитал. Екінші деңгейдегі банктердің жалпы меншікті капиталы 2003 жылдың
Кесте- 4 ҚР екінші деңгейлі банктерінің меншікті капиталының серпіні
2003 2004 2005 2006 2007
Меншікті капитал 100 100 100 100 100
1- деңгейлі капитал 98,7 81,9 79,2 75,2 74,9
Жарғылық капитал 87,7 77,5 70,2 63,4 57,4
Қосымша капитал 8,7 6,2 5,5 7,2 7,3
Бөлінбеген пайда 1,3 -0,9 6,8 7,2 6,2
2- деңгейлі капитал 8,9 24,6 26,4 29,7 29,5
Ағымды пайда 8,0 13,8 6,9 6,1 7,5
Субординарландырылан пайда 1,8 3,0 10,3 12,6 18,1
Бірінші деңгейдегі капитал 102,2 млрд. теңгені, ал екінші деңгейдегі
Бұдан да көрнекі бейне меншікті капиталдың өзгеруінің құрылымын өсу
Кестеден көрініп тұрғандай, 1-ші деңгейдегі капиталдың үлесі 2003 жылға
Кесте 5- Банктердің меншікті капиталының сәйкестілігінің көрсеткіштері
2003 2004 2005 2006 2007
Бірінші деңгейдегі меншікті капиталдың жалпы активтерге қатынасы (к1) 0,24
Меншікті капиталдың тәекел деңгейі бойынша өлшенген активтерге қатынасы (к2)
Меншікті капиталдың жіктелген активтерге қатынасы 0,7 0,9 1,57 0,75
Қалыптастырылған провизиялардың меншікті капиталға қатынасы 4,76 0,24 0,20 0,24
Меншікті капиталдың ссудалық портфельге қаынасы 0,43 0,41 0,34 0,24
Меншікті капиталдың сенімсіз активтерге қатынасы 9,11 7,56 16,2 11,2
Провизиялардың ссудалық портфельге қатынасы 2,05 0,1 0,07 0,06 0,07
Мұнда көңіл аударатыны - меншікті капиталдың қалыптасуындағы бөлінбеген пайданың
Ағынды пайданы қарастыратын болсақ, банктер үшін 2000 және 2001
Атап кететін тағы да бір жағдай - соңғы кездерде
Банктердің меншікті капиталының 1994 жылдың соңынан бері өсуі аса
2.2 Банк капиталының жеткіліктілігінің деңгейін бағалау
Банк капиталының жеткіліктілігін анықтау мәселесі ұзақ мерзім бойында ғылыми
«Капиталдың жеткіліктігі» термины банк сенімділігінің жалпы бағалануын, оның тәуекелге
а) банк активтерінің нарықтық кұны өнеркәсіптік кәсіпорындарға карағанда өзгермелі
б) банктер көбісін талап бойынша алуға болатын қысқа мерзімді
Банк капиталының сәйкестілігі қоғамның нақты коммерциялық банкке және жалпы
Банк немесе банк жүйесінің қарамағында болуы тиіс капитал көлемін
Ең ұзақ қолданылған көрсеткіштердің бірі - бұл капиталдың депозиттер
40-шы жылдарда оның орнына басқа көрсеткі келді -капиталдың жалпы
Банк капиталын бағалау әдістемесінің мәселесі 80-шы жылдардың екінші жартысында
Мәні бойынша Базель келісімі несиелік және сақтандыру тәуекелдерінің бағалануын
Базель келісіміне сәйкес банк капиталы 1-ші деңгейдегі және 2-ші
Екінші деңгейдегі капитал (қосымша) активтік операциялар бойынша жалпы шығындарға,
Бірақ қосымша капиталдың бір де бір формасы негізгі капиталдың
2-ші деңгейдегі капиталдың компоненттері Базель келісіміне кол койған жақтармен
2-ші деңгейдегі капиталға кіретін резервтер ссудаларды кайтармау жағдайына 1992
1992 жылдан бастап еңгізілуі тиіс капиталға қойылатын жаңа келісілген
1-ші деңгейдегі капиталдың
Жалпы капиталдың (яғни
Келісім сонымен бірге өтпелі кезеңді қарастырған (1990-1992жж.), оның ішінде
Капитал жеткіліктілігінің деңгейін анықтаудың Базель келісімімен ұсынылған тәсілінің келесі
банктің «нақты» капиталын сипаттайды;
несиелік портфельдің көлеміне емес, оның сапасына артықшылық беріп, банк
банктің тәуекелді емес іс-әрекет үлесінің өсуіне себеп тудырады;
үкіметті банк іс-әрекетін реттеуді азайтуға ынталандырады, себебі онда өздігінен
баланстан тыс операциялар
әр түрлі елдердің банк жүйелерін салыстыруға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, банк капиталының жеткіліктілігін есептеудің ұсынылған әдісінің артықшылықтарымен
жеке банктер тарапынан капиталға деген талаптарды жұмсартуға мүмкіндік беретін
тәуекел деңгейлері
операциялардың жеке
капитал жеткіліктілігін бағалауға тек несиелік
банк іс-әрекетінде
Банк капиталының жеткіліктілігінің деңгейін проценттік және нарықтық тәуекелді ескере
Бұл талап тәуекелдердің келесі түрлеріне тарайды:
проценттік ставкаларға негізделген
банктің барлық операциялары бойынша валюталық
Нарықтық тәуекелді жабу үшін ең алдымен 1-ші және 2-ші
банктер 3-ші деңгейдегі капиталды тек нарықтық бағалар деңгейінің
нарықтық тәуекелді қолдау үшін қажетті 3-ші
3-ші деңгейдегі капитал ретінде қысқа мерзімді субординацияланған қарыз қолданылуы
қамтамасыз етілмеген, суординацияланған
кем дегенде 2 жылдық бастапқы мерзімі болуы қажет;
бақылау органдарымен рұқсат
Отандық практикада коммерциялық банктер үшін капиталдың жеткіліктілігінің
Баланстық есептер бойынша қалдықтар сомасы.
Банк қорлары: жарғылық капитал (102е.ш. + 1ОЗе.ш. + 104е.ш.);
Банктің ағынды шығындарына
Банктің жеке операциялары бойынша теріс айырмаларын шегеріп тастағандағы
Ағынды және
5. Тәуекелдің 1-ші тобының
6. Бағалы қағаздарға
ұлдық және тәуелді акционерлік қоғамдардың акцияларына (е.ш. 60105);
қайта сату мен инвестициялау
басқа да акцияларға, резидент емес банктердің акцияларына, және басқа
Банк капиталы келесі сомаларға азаяды:
акционерлік және акционерлік
бөлінген құралдар бойынша
банкпен есептелген, бірақ мерзімінде төленбеген проценттер (61401 е.ш. бөлігі);
бір қарыз
банк катысушылары мен
1997 ж. 1
сәйкес баланстық есеп шоттар бойынша есепке алыну мерзімінен бастап
материалдық және материалдық
егер акциялар (қатысу)
қайта сату үшін (50802 е.ш.) және инвестициялау
ұлдық және тәуелді
басқа банктердің капиталдарына салынған банк құралдары (60203 е.ш.).
Мұндай есептің нәтижесінде алынған шама банктің меншікті капиталының абсолюттік
Тәуекел деңгейі бойынша өлшенген активтер сомасын есептеу кезінде олар
Шұғыл келісімдер бойынша (несиелік тәуекел есептелінбейтін, «дамыған елдер тобының»
келісімдерге кірмейтін келісімдер бойынша ауыстыру құнының қосындысын білдіреді.
Потенциалды несиелік тәуекел заңды түрде дайындалған екі жақты компенсациялық
Шұғыл келісімдер бойынша тәуекелдің жалпы шамасы (КР

Ұқсас жұмыстар

Банктің меншікті капиталының қаражаттар есебі

Банктің меншікті капиталы,оның құрылымы және қалыптасуы

Банктің мешікті капиталы

Банк жүйесінің маңызды элементі

Коммерциялық банктердің меншікті капиталдары

Коммерциялық банктің меншікті капиталын басқару

Депозитті теориялық тұрғыдан сипаттау. меншікті капиталдың маңызы, орындайтын функциялары мен құру тәртібі

Банктің меншікті капиталының құрылымы

Екінші деңгейлі банктердің меншік капиталдарының қалыптасуы мен қолданылуын талдау