Ұңғы мәліметтері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 8
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 11
1.1 Кен орын туралы жалпы мағлұмат 11
1.2 Кен орынның игерілуі мен геологиялық зерттелу тарихы 12
1.3 Cтратиграфия 14
1.4 Тектоника 19
1.5 Мұнайгаздылығы 21
1.6 Сулылығы 32
2 Техникалық-технологиялық бөлім 35
2.1 Газлифт әдісіне теориялық кіріспе 35
2.1.1 Газлифтілі тәсілмен игерудің принциптері 40
2.1.2 Газлифт клапандары 42
2.2 Газлифт тәсілінің жұмыс істеу үрдісі 45
2.2.1 Сұйықтықты бөлу үшін газлифт тәсілінің сипаттамасы 46
2.3 Ұңғыларды газлифттілі тәсілмен пайдалануға аудару 51
2.4 Жаңажол кен орнында газлифттілі әдісін пайдалану 54
2.5 Үздіксіз газлифтілі қондырғының есебі 57
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 68
3.1 "Қандыағашмұнай" мұнай-газ өндіру басқармасының ұйымдастыру құрылымы 68
3.2 Техникалық басшылық органдары 71
3.3 "Қандыағашмұнай" мұнай-газ өндіру басқармасындағы еңбек ақы және еңбекті
3.4 Жаңажол кен орнын игеру, пайдаланудың техника экономикалық көрсеткіштерін
3.5 Енгізілген шаралардың және оларды енгізудің қысқаша сипаттамасы 74
3.5.1 Газлифтілі әдісті қолдануды енгізгеннен кейінгі өнім көлемін анықтау
3.5.2 Газлифтілі әдіспен игерген кездегі пайдалану шығындарын анықтау 75
4. Еңбек қорғау 82
4.1 Газлифттілік ұңғыларды пайдаланудағы қауіпті және зиянды өндірістік факторларды
4.2 Қорғаныс шаралары 82
4.2.1 Қауіпсіздіктің жалпы шаралары 82
4.2.2 Қауіпсіздік техникасы 84
4.2.3 Санитарлық-гигиеналық шаралар 86
4.2.4 Өртке қарсы шаралар 87
5 Қоршаған табиғи ортаны қорғау 89
5.1 Атмосфераны, литосфераны, гидросфераны ластану көзі ретінде қарастыратын технологиялық
5.1.1 Атмосфераның ластану себептері 90
5.1.2 Гидросфераның ластану себептері 91
5.1.3 Литосфераның ластану себептері 92
5.2 Ұйымдастырылған шаралар 92
5.3 Инженерлік қорғау және табиғатты қорғау шаралары 93
5.3.1 Атмосфераны қорғау 93
5.3.2 Гидросфераны қорғау 95
5.3.3 Литосфераны қорғау 96
ҚОРЫТЫНДЫ 98
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 99
КІРІСПЕ
Қазақстанның батыс бөлігі яғни толығырақ айтқанда оңтістік батыс пен
Жер қойнауынан мұнай шығаруды арттырумен қатар бұл саланы дамытудың
1970-ші жылдары Ембі ауданынан мұнай іздеудің мүмкіншілігі туып, көптеген
Жаңа кен орындарының Орал-Ембі аудандарының әр тұстарынан табылуы оның
1970-ші жылдардың соңы мен 80-ші жылдардың басында жүргізілген іздеу-барлау
Тұз астының стратиграфиялық бағанасында төмендегі пермнен бастап девонды қоса
Каспий маңы ойпатының оңтүстік-шығыс бөлігіндегі тұз астындағы әктасты қабаттардың
Жаңажол кен орны 1980-ші жылдардан бері өндіріліп келеді.Кен орындағы
1994 жылы газлифт тәсілін қолданыла басталды. 2002 жылдың тамыз
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Кен орын туралы жалпы мағлұмат
Жаңажол кен орны Орал үстірті аймағындағы Мұғаджар тауымен Ембі
Жергілікті жер рельефі дөңес қыраттардан, сайлардан құралған және плюс
Аудан климаты құрғақ, кенеттен өзгермелі. Сондықтан қатар ылғалдылығы өте
Аудан аз қоныстанған. Ең жақын елді мекендеріне кен орынның
Атырау-Орск мұнай құбыры 100 шақырым жерден өтеді. Жақын темір
“CNPC Ақтөбемұнайгаз” акционерлік қоғамының базалық орталығы - Жаңажол кен
Ақтөбе аудандық орталықтан Жаңажол кен орнына дейін шамамен
1.2 Кен орынның игерілуі мен геологиялық зерттелу тарихы
Ауданның геологиялық құрылымы туралы алғашқы мәліметтер Е.К. Ковалевский және
Жұмыс қорытындысына геологиялық карта және территорияның тектоникасы мен стратиграфиялық
1949-ы жылы В.И. Сомодуров және И.В. Иванов 1:200000 масштабында
1952-1954 жылдар аралығында ауданды 1:500000 масштабында карталық бұрғылауды А.С.
1960-ы жылы Жаңажол ауданында Ақтөбенің геофизикалық экспедициясы толқынның шағылу
1961-ші жылы Жаңажолдың тұзасты құрылымында жобаланған 3200 метр тереңдіктегі
1976-шы жылдан бастап іздестіру жұмыстарын “Ақтөбемұнайбарлау” экспедициясы, ал, 1978-і
Алғашқы өндірістік мұнай ағыны 1978-і жылы наурыз айында №4
1981-ші жылдан бастап Жаңажолдағы барлау ұңғыларын бұрғылау жұмыстарын 1981-ші
1981-ші жылдан бастап СССР мұнай өндірісінің министрлігінің бекітуімен “Ақтөбемұнай”
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының “Ақтөбемұнайгаз” акционерлік қоғамының “Октбярскмұнайгаз” мұнай-газ
Қазіргі уақытта кен орын толығымен қытайлықтардың қолына өтіп, одан
Кен орында 90-ы жылдардың орта кезінен бастап, фонтанды әдістен
1.3 Cтратиграфия
Жаңажол кен орнындағы барлау жұмыстары арқылы төменгі таскөмір және
КТ-І өнімділік қабатынан мұнай-газ қоры анықталғаннан кейінгі уақыттың ішінде
Қарастырылып отырған кен орынның анықталған қимасы жыныстардың төрттік, төменгі
Төменде кен орынды құрастыратын бөлімдердің және жүйелердің анықтамалары келтірілген.
Pz - тобы
С – таскөмір жүйесі
С1 – төменгі бөлім
Жаңажол кен орны көлемінде анықталған барынша ерте шөгінді жыныс
Осы жыныстар №1-С ұңғының 4190 – 4200 метр аралығында
Терригенді шөгінділер қимасының жоғарғы бөлігі карбонатты қабатпен ауысады. Олардың
С2 – ортаңғы бөлім
Ортаңғы карбон жыныстары башкирский және москвалық ярус құрамында аршылды.
С2в - башкирлік ярус
Бұл жастағы жыныстар №1-С ұңғысының 3892 – 3668
Құрамында сұр және ақшыл-сұр әктастар органогенді-түйірлі, аргиллит аралас массивті
С2М1 - москвалық ярус
Мұның құрамы екі ярусқа бөлінеді. Төменгі москвалық ярусының №1-С
С2M2 - жоғарғы москвалық ярусы
Бұл ярус мячковтық және подольдық горизонттарымен сипатталады. Подольдық горизонтының
С3 – жоғарғы бөлім
Жоғарғы карбонатты қабаттың ортаңғы карбонатты қабатымен шекарасы геологиялық каротаж
С3K - Касимовтық ярус
Жыныс жасы ұңғылардағы фораминиферлердің кешенінен, яғни 5 (2832-2824), (2824-2819),
Литологиялық қатынаста ол ауданның көптеген бөлігінде әктастар және доломиттерден
С3g - Гжельдік ярус
Бұл ярус екі бөлімнен тұрады. Төменгі қалыңдығы 53 метрден
Жыныс ішінде сульфатты және карбонатты қабаттар бар. Оның басқа
Қарастырылып отырған гжель ярусы бөлігінің жасы №12-і ұңғыда аралығы
Жоғарғы КТ-І карбонатты қабатында негізінен газоконденсатты қор сақталған. Карбонатты
P – Пермь жүйесі
Пермь шөгінділері төменгі және жоғарғы бөлімдерден берілген.
P1 – Төменгі бөлім
Төменгі пермь бөлімі асселдік, сакмардық, артиндік және кунгурлік ярус
Pla+s - Ассельдік-сакмарлық ярус
Ассельдік-сакмарлық терригенді қабат қалыңдығы гжель терригенді карбон қабатымен бірге
Литологиялық байланыста бұл аргиллиттер, қыйыршық топырақтар, алевролиттер, жиі-жиі гравелит
Ассельдік ярусының қалыңдығының жасы 1-і ұңғының 2647-2645 және 2498-2495
Сакмарлық ярусында қалыңдыққа байланысты сақталмаған, яғни 5-і ұңғыда кездескен.
P1K - Кунгурлік ярусы
Кунгурлік ярусынан гидрохимиялық шөгінділері жоғарғы карбонат үсті терригенді қабатымен
Кунгурлік ярустың шөгіндісінің төменгі бөлігі сульфатты терригенді-галогенді аргиллит араласқан
Кен орынның кунгурлік ярусының жоғарғы бөлігінде терригенді-сульфатты қабаттар жатыр.
Оның негізгі бөлігі 4 метрден 48 метр қалыңдықта кездескен
Р2 – жоғарғы бөлімі
Жоғарғы пермь шөгінділері шұбар түсті, қоңыр түсті, құрамында жеке
Жоғарғы пермь бөлігінің қалыңдығы солтүстік төбешіктерімен ұштасқан жерде 633
MZ – мезозой тобы
Т – триас жүйесі
Триас шөгіндісі Т1 төменгі құрамынан бөлініп және литологиялық шұбар
J – Юра жүйесі
Юралық шөгінділер төменгі, ортаңғы және жоғарғы болып құрамдарына байланысты
Құрамы: қоңыр сазбалшық, қара-сұр түсті, құм қиыршық топырақтардан, тығыз
К – Бор жүйесі
Бұл жоғарғы бор, яғни негізгі шөгінді жынысы болып конгломерат
Жоғарғы бөлім қалыңдығы 28-132 метр аралығында өзгереді. Қалыңдықтың минималды
Q – Антропогенді жүйесі
Бұл жүйенің шөгінділерінің қалыңдықтары онша емес, небары 2 метр
1.4 Тектоника
Тектоникалық қатынаста Жаңажол кен орны Каспий маңы ойпатының
Геологиялық дамуының бір сипаттық қасиетті ауданның интенсивті түсуі және
Тұз асты шөгінділерінің жоғарғы беті Ащысай бұзындыларына жақын маңда
Аталмыш моноклинал көлемінде екі жақтан алынған тізбек қатарлары бөлінген.
Шығыстан батысқа қарай Жаңажол, Кенқияқ, Қожасай, Шұбарыш қатарларының жүйесі
Жаңажол қатарының бір ерекшілігі қуатты карбонат массивтерінің дамуы болып
Сейсмикалық мәліметтерден бұрғылау жұмыстарының нәтижелерімен салыстырғанда әр түрлі локалды
Құрылым картасында жоғарғы карбон шөгінділерінің табаны бойынша екі локалды
Жабық изогипс бойынша дөңес өлшемі 9(5 шақырым құрап, онша
Құрылым картасында жоғарғы желелі қиманың қисығы бойынша гжельдік ярусының
Жаңажол дөңестері ұзындық ось бойынша 28 шақырым болып, қабаттың
Ол екі локалды дөңестен тұрады. 50-і ұңғы ауданына солтүстік
1982-1985 жылдар аралығындағы ауданды барлау ұңғыларымен бұрғылаған кезде төменгі
1.5 Мұнайгаздылығы
Жаңажол кен орны Қазақстандағы өнімділігі карбонатты коллекторларға байланысты алғаш
Жаңажол аймағынының мұнай-газдылығы туралы алғашқы мәлімет 1-ші ұңғыда бұрғылау
Кейін 1978-і жылы 31-і шілдеден 2-і тамызға дейінгі аралықта
КТ-І бірінші карбонатты қабаты
Оның 398 метрден (92-і ұңғы ) -548 метрге (41-і
КТ-І өнімділік қабаты гжель ярусының төменгі жағын, касимов ярусының
1982-1985 жж барлау ұңғыларының алаңын бұрғылау процесіндегі төменгі карбонатты
КТ-І өнімділік қабатының мұнай-газ қорын анықтағаннан кейін кен орынның
Жоғарыда айтылғандай кен орынның мұнай-газдылығы айтылған екі қабаттармен байланысты.
398(№92-ші ұңғы)– 548(№41-ші ұңғы) метр қалыңдықтарды құрайтын бірінші
Қабат қимасында каротаж қисығы мәнінің сипаты бойынша жыныстардың тығыздығы
Стратиграфиялық тұрғыдан алғанда А өнімділік қабаты гжель ярусының төменгі
Бұл қабаттардың қанығу сипаттамасы олардың көмірсутектеріне байланысты, яғни А
Барлық өнімділік қабаттар өздерінің арасында бір гидродинамикалық системамен бірлескен,
Жаңа ұңғыларды бұрғылағанның нәтижесінде мынандай көрсеткіштер пайда болды: 180
СМБ (ВНК) ең жоғарғы жағдайы батыс қанатта және оңтүстік
СМБ (ВНК) ЖГҰЗ (ПГИС) мәліметтері және сынау нәтижесі бойынша
Төменде КТ-І карбонатты өнімділік қабатының қысқаша сипаттамасы берілген.
А қабаты 650 метр қалың қабаттардан құралған, гжелдік және
Кеніштің солтүстік бөлігінің шығыс қанат коллекторлары өткізгіштігі жоқ ангидрит
Б қабатында мұнай-газ қабатының үлкен көлемі жатыр, ол А
В қабаты Б қабатынан 4 - 74 метр төменде
Кеніштің екеуі де мұнай кеніші, газ шапкасының биіктігі аса
В' қабаты жоғарыда айтылған қабаттардан 350 метр төменірек және
В' қабатының қоры тек қана солтүстік бөлігінде анықталған,
КТ-ІІ екінші карбонатты қабаты
КТ-ІІ екінші карбонатты қабатының КТ-І екінші карбонатты қабатынан айырмашылығын
Игеру объектілеріне бөлу мақсатымен КТ-ІІ өнімділік қабатының қорын бөлек
Стратиграфиялық жағынан алғанда Г қабатының негізгі қималық бөлігі москвалық
КТ-ІІ қабатында тектоникалық блоктардың бұзылуынан түзілген 1-ші және 2-ші
Су-мұнай жапсары (ВНК) бар кеніштер әр түрлі құрылымды учаскелер
Сонымен, 1-ші блоктың оңтүстік-шығыс бөлігіндегі су-мұнай жапсары (ВНК) абсолюттік
3-ші блокта газ мұнай жапсары (ГНК) №36-шы ұңғыны сынау
Су-мұнай жапсары (ВНК) мына абсолюттік белгі бойынша яғни минус
Мұнайлылықтың едәуір көп болған кезінде су-мұнай жапсарының блок бойынша
Г қабатының І блогы (оңтүстік күмбезі) тек қана төменгі
Екінші блокта Г өнімділік қабаты жоғарғы Гв-ІІ горизонтымен сипатталған.
ІІІ-ші блок қарастырылып кеткен алдыңғы екі блокқа қарағанда үлкен
Коллекторлар барлық жерде жоқ: Гв-ІІІ жоғарғы горизонты өткізгіштігі жоқ
Д қабаты І және ІІІ блоктарда орналасқан екі мұнай
Қабаттың І-і төменгі бөлігінде тығыз жыныстарға толы қабат коллекторлары
Кеніштер күмбезді, тектоникалық шектеулі, литологиялық шектеулі, жоғарғы горизонт массивті,
ІІІ-і блокпен жоғарғы және төменгі горизонттарымен ұштасқан және Д-ІІІ
Кеніш өлшемі: мұнайлылық ауданы – 30,4 км2, биіктігі –
Жаңажол кен орны үшін су-мұнай зонасы түсінігі шартты болып
Бірінші карбонатты қабат (КТ-І) литологиялық жағынан әктастан, доломиттерден және
КТ-1 карбонатты қабат қимасында аздаған құмның қабатшалары кездеседі және
Өнімді қабаттардың коллектордық қасиеттері керн алу әдісі және өндірістік-геофизикалық
А, Б және В қабаттары (пачка) газ шапкасының газға
Кеуектіліктің ҰГЗ (ГИС) нәтижелері бойынша анықталған мәндері А қабатында
Стратиграфиялық жағынан алғанда Г қабаты москвалық ярусының каширлік горизонтымен,
Керн бойынша кеуектілік пен өткізгіштіктің арасында қуысты коллекторларды сипаттайтын
Дв-I и Д-III қабаттарының кеуектілік мәліметтерін талдау кезінде геофизикалық
Проектілеу үшін кеуектіліктің келесі мәндері ұснылады: Г-І қабаты үшін
Гидродинамикалық есептеу кезінде проектілеу үшін геофизика арқылы кеуектілікке тәуелділігі
Бастапқы мұнайғақанығушылық тек қана геофизикалық зерттеулер нәтижелері бойынша анықталды
Жаңажол кен орнының мұнай және газдың сипаттамасы "Гипровостокнефть" институты
Сатылатын мұнай сипаттама бойынша жеңіл, ал, тығыздығы 809-827 кг/м3
Г және Д қабаттарының мұнайда еріген газы ауыр, яғни
Газ шапкасындағы газ ауыр, яғни этаннан тұрады, көмірсутектер 18,5%,
1.6 Сулылығы
Жаңажол кен орнының қабат қимасында әртүрлі деңгейде төменгі бор
Карбон қабатының сулары 2035-3050 метр аралықтарында аршылып, өте жоғары
Кен орында КТ-І және КТ-ІІ карбонатты өнімділік қабаттарының қабат
Нәтижеге байланысты бірінші және екінші карбонатты өнімділік қабаттарының физикалық-химиялық
КТ-ІІ карбонатты өнімділік қабатындағы қабат суларының құрамында 3,79-8,7 г/л
Сөйтіп барлық объекттердің қабат сулары толығымен В.А. Сулиннің сипаттамасы
Карбонатты қабаттардың суларында бор және бромның микроэлементтері бар. Сонымен
Жаңажол кен орнының карбонатты түзілімдерінің сулары йодтанған сапаға тән,
1 кесте – Карбон суларының газдылығы
Ұңғы № Өту аралығы, м Судың меншікті салмағы,
1-с 3628-3640 1,05·10-3 1,19·1012
1 4040-3873 1,07·10-3 0,18·1012
9 3452-3396 1,07·10-3 1,55·1012
10 2913-2930 1,06·10-3 2,98·1012
17 2921-2930 1,06·10-3 2,49·1012
26 2865-2930 1,07·10-3 1,88·1012
27 2847-2512 1,06·10-3 1,78·1012
2 Техникалық-технологиялық бөлім
2.1 Газлифт әдісіне теориялық кіріспе
Газлифтілі мұнай өндіру теориясы негізінде сұйықты бөлу үшін қолданылатын
Газлифтілі әдіспен игеру кезінде ұңғы өнімінің ағынына қабаттан келетін
Мұнай кен орындары сағаға сұйықтарды көтеруін қамтамасыз ететін энергия
Мұнай, газ және су ағындар қозғалысының ұңғы түбіне қарай
Қабаттардың сипатына негізделген маңызды 3 режим бар. Бірінші режимде
Екінші режим де қабаттағы газдың энергиясына байланысты. Кейбір кен
Егер мұнай кеніші бар коллекторының параметрі (кеуектілік) бойынша біркелкі
Мұнай өндіруде 4 негізгі механикалық әдіс бар: штангілі терең
Мұнай өнеркәсібінде газлифт әдісінің екі негізгі түрі қолданылады. Олар:
2.1 кестеде осы жүйелердің әрқайсысының артықшылығы мен кемшіліктерінің салыстырмалы
2.1 кесте – Механикалық әдіспен өндіру жүйелерін салыстыру
Артықшылығы Кемшілігі
Үздіксіз газлифт 1. Қабаттағы газ энергиясының артықшылығы толығымен қолданылады.
2. Өндіру көлемінің жоғарылығы.
3. Қондырғы бір жерден басқарылуы мүмкін.
4. Құм мен батпақтың шығуын тоқтатады.
5. Клапандарды арқанмен немесе құбырлармен шығарады. 1.Өндіру көлемі және
2. Газ қорын қажет етеді.
Периодты газлифт 1. Үздіксіз газлифтпен салыстырса, бұл газлифтті
2. Қондырғы бір жерден басқарылуы мүмкін.
3. Клапандарды арқанмен немесе құбырлармен шығарады. 1.Максималды өндіру
2.Қадағалау мүмкін емес.
3.Саға қондырғысын дірілдетеді.
4.Газ қорын қажет етеді.
2.1 кестенің жалғасы
Штангілі сораптар 1. Өнімнің толығымен бөлінуі.
2. Кен орында жүрген жұмысшыларға түсінікті.
3. Кейбір сораптар құмның шығуын болдырмайды.
4. Игерудің ең арзан әдісі. 1.Өндіру көлемі және тереңдігі
2.Сорапқа газдың келу мүмкіндігі бар.
Қоңдырғы қолданылған сайын тоза береді.
4. Сорапты ауыстыру кезінде тізбектің барлығын көтеру керек.
Механикалық өндіру жүйесін жобалау үшін ұңғының жағдайы және оның
Ұңғылардың негізгі параметрлерін қарастырайық. Сол әр түрлі әдістердің негізгі
Ұңғының түп қысымы (Pт) қабат режиміне байланысты статикалық қысым
Температура көтергіш құбырлар тізбегі бойымен ұңғының сағасынан (Tсағ) түбіне
Периодты газлифт үшін құбырлар тізбегі және шегендеу тізбегінің көлемдік
Сұйықтың гидростатикалық деңгейі (Нгс) – бұл сұйықтың жасанды көтерілу
Өндіру ұңғыларының бір-бірінен айырмашылықтары бар. Газлифтілі жобалау кезінде өндіретін
Салыстырмалы тығыздық пен меншікті салмақты анықтау қажет болуы мүмкін.
Газдың сұйыққа қатынасын анықтай отырып, сұйық (qсұйық) пен газдың
Қалыпты жағдайда, яғни 20(С және 101,32 кПа кезінде газ
Газлифттілі әдістің дұрыс қолданылуы үшін келесілерді қолдану керек:
- Ұңғымен мұнай өндірген кезде флюидтердің статикалық деңгейге дейін
- Газ қысымы ұңғыға айдау үшін қолайлы болуы керек.
- Газлифт клапандарын өздігінен автоматты түрде ашылып, жабылатын клапан
- Сағаға айдалатын газдың көлемін және уақытын бақылап отыратын
2.1.1 Газлифтілі тәсілмен игерудің принциптері
Сұйықты бөлу газлифтілі техникасы үшін ұңғыдағы сұйық ағынының тығыздығын
Газлифтілі әдіспен игеру мұнай өндірудегі тиімді әдіс болып саналады.
- мұнайдың көбісі қабат энергиясының қоры азайып жасанды көтеруді
- Көптеген аудандарда газдың коммерциялы бағасы бірнеше есе көбейді.
Газлифтілі әдіс – бұл жоғары қысымды газды қабат энергиясын
Мұнай өндірудің негізгі әдісін толықтыру ретінде газлифт мынадай келесі
- Ұңғыларды меңгеру, содан кейін қалыпты әдіспен жұмыс істеуі;
- Өндіру ұңғылары өнімділігінің көбеюі;
- газды ұңғыларынан сұйықты өндіру;
- Ұңғыларға су айдау.
Өндіру әдістерінің басқалары да кейбір артықшылығы бар. Ал, газлифт
Жасанды түрдегі фонтанның атқылауы газлифтті түрде болуын айта кеткен
- Сорапты қондырғылы құбырдың төменгі бөлігіндегі әсер ететін газ
- Газ көпіршіктері сорапты қондырғылы құбырдың төменгі бөлігінен мұнай
Тығыздықтың төмендеуінен мұнайды сағаға көтеру үшін одан да аз
Газлифт терминінен тоқтаған ұңғырлардың өнімін қалпына келтіру немесе мұнай
Жасанды фонтандау немесе газлифтілі тәсілмен игерудің негізгі принциптері арасында
2.1.2 Газлифт клапандары
Газлифтілі клапандары белгілі бір жағдайға дейін жабық тұрады. Клапан
Клапандардың жабық болуын қамтамасыз ететін келесі механизмдер қолданылады:
- қысылған газбен толтырылған металликалық сильфон;
- қысылған күйдегі серіппе немесе бос металликалық сильфон;
Екі жағдайда да клапан қысымы ұңғыға түсірместен бұрын жоғарыдан
Клапанның ашылуын қамтамасыз ететін күш сақиналы кеңістіктегі газ қысымы
Үздіксіз газлифт кезінде айдау нүктесіндегі бір клапан ашық қалады,
Периодты газлифт кезінде газ жіберетін клапандар ашылып, жабылады да,
Қысымды реттеп отыратын газлифт клапандары 1944-ші жылы Кинг-клапан (King
2.2 Газлифт тәсілінің жұмыс істеу үрдісі
Ең алдымен ұңғыны ұңғының сөндіру сұйықтығымен (немесе қышқыл сұйығымен)
Шегендеу құбырының сақиналы кеңістігіндегі газ қысымының өсуіне байланысты газлифт
Шегендеу құбырының сақиналы кеңістігіндегі газ қысымының өсуіне байланысты сақиналы
Үлкен қысымды жер асты газын үздіксіз өндіргеннің нәтижесінде сақиналы
Сол уақытта екінші дәрежелі клапанның астындағы сұйықтың тығыздығы төмендеп,
Бұл жағдайда газ өндіру көлемін бірте-бірте азайтып, ұңғының жағдайын
2.2.1 Сұйықтықты бөлу үшін газлифт тәсілінің сипаттамасы
Газлифтілі технологиясы газлифтілі мұнай өндірудің техникалық негізінде дамып отыр
1) Жерасты құбырлар тізбегінің құрастырылуы өте оңай.
Тек қана берілген құбырлар тізбегіне бірнеше дәрежелі газлифтілі клапандарды
2) Сұйықты бөлу жылдамдығы өте тез.
Жаңажол кен орнының бай қоры болғандықтан КТ-1 қабатындағы ұңғыларға
3) Ұңғы түп айналасының бітелуін ашу үшін ағынның түп
Компанияның қысым сипаттамасы және азот қондырғысының өзінің қайтарымы бойынша
4) Коррозиялық ортаның әсері аз болады да, құрал жабдықтардың
Күкіртсутегінің көп бөлігі сұйықтың құрамында болуына және үлкен газды
5) Қолданылған құбыр тізбегін сұйық бөлу үрдісін көп рет
Егер құрал жабдықтардың көп уақыт пайдалануын және жобалануын ойлайтын
6) Сұйықты бөлу үшін газлифт тәсілінің қолданылуы және құрастырылуы
2002 жылдан бастап компанияның негізгі әдісі жеңіл мұнайдың орнына
7) Қолданылып жатқан технологиялар:
а)Қарапайым ғана фонтандау ұңғысы үшін сұйықты бөлу технологиясы жасалған
Егер де ұңғы біраз уақыт фонтандап, одан кейін тоқтап
б) Гидравликалық бұзылудан және қышқылмен өңдеуден кейін қозған күйдегі
Бұл технология операцияның ретін жеңілдету және өзіндік құнды азайту
в) Кері әсер ететін қысымды перфорация және қозған күйдегі
Қазіргі кезде перфорация операциясындағы мұнайлы қабаттың ластануын азайту үшін
г) Кері әсер ететін қысым, гидравликалық бұзылу, қышқылмен өңдеу
Қазіргі кезде жаңа ұңғылардың біразы және ескі ұңғыларды кері
Кері әсер ететін қысым, гидравликалық жару, қышқылмен өңдеу перфорациялары
2.3 Ұңғыларды газлифттілі тәсілмен пайдалануға аудару
Компрессорлы және компрессорсыз газлифтілі пайдалану әдістерінің айырмашылықтарын қарастыратын болсам,
Үздіксіз немесе мезгіл-мезгіл пайдалану режимдерін айырамыз. Мезгіл-мезгіл пайдалану режимінде
Практикада келесі көтергіштер түрлерін қолданады:
1)Бірқатарлы құбыр сақиналары арқылы жұмыс агенті беріледі;
2)Егер ұңғы өнімі үлкен шығымды және оның ішінде тоттану
Екі қатарлы газ берілген СҚҚ құм келетін болса, ол
Мұнай өнімін алу үшін үздіксіз газлифтілі әдісінде сығылған газды
Өндірістегі компрессорлық станциялар негізінде поршендік ГКМ және ГКН типті
Компрессорлы және компрессорсыз газлифтілі әдістерде жұмыс агентін алдын ала
Гидраттың пайда болуына қарсы күрес үшін ең қарапайым әдіс
Газ компрессорлы станциялардан немесе газ дайындайтын комплекстен газ бөлініп
Ұңғыларды газлифтілі пайдалану мұнаймен бірге шығатын ілеспе газдың мөлшерін
Ұңғыларды газлифтілі пайдалану кезінде компрессорлы газлифт қолданған жөн болады.
Өндіру ұңғыларының сағасынан газды газ құбырларының жүйесі бойынша жеткізеді
0,1 МПа қысымда мұнайдың бөліну кезіндегі (сепарации) төменгі сатыдағы
Жоғарғы қысымды компрессорлы станциядан кейін газ бірінші дәрежеде бөлінетін
2.4 Жаңажол кен орнында газлифттілі әдісін пайдалану
Жаңажол кен орнын меңгерудің ең бірінші жобасы мұнайды өндірудің
- Қабат қысымының төмендеуінің және тереңде жатқан қорлардың анықталуының
- Үлкен өлшемді СКҚ (НКТ) ұңғыларда судың жиналу кезіндегі
-Кен орынның келесі негізгі реформалануының бірі гидравликалық жарылыс және
- Кен орынды меңгеру кезінде терең сорапты қондырғыларды қолдану
Осылардың нәтижесі қабат үшін екінші рет ластанумен аяқталады. Жоғарыда
Бір тізбекті сорапты компрессорлы құбыр жүйесі 244 мм диаметрлі
Газлифтілік жүйе 1994-шы жылдың соңында іске аса бастады. Ал,
Клапандарды қолданылып жатқан ұңғылардың барлығына қою жасалған жұмыстардың бағалануына
Газлифт тәсілін сынақтан өткізу жолымен сұйықты бөлу және фонтандау
2.5 Үздіксіз газлифтілі қондырғының есебі
Газлифтік жобалаудың есептеу әдістерінің бірнеше түрі бар. Бұл жобада
Есеп қисық градиенттерінің көмегімен графикалық есеп жүйесінде есептеледі. Жобаның
Есеп: Берілген ұңғы бойынша (берілгендері 2.2 кестеде көрсетілген) үздіксіз
2.2 кесте – Ұңғы мәліметтері
Ұңғы мәліметтері Өлшемдері
СКҚ диаметрі 62 мм
Дебит 100 м3/сут
Су құрамы 50%
Судың меншікті салмағы 1,08
Газдың меншікті салмағы 0,65
Мұнайдың тығыздығы 0,85
Қысымның гидростатикалық градиенті (Gs) 10,5 кПа/м
Перфорация тереңдігі 1600 м
Пакера тереңдігі 1550 м
Саға қысымы (Рс) 500 кПа
Ұңғының түбіндегі статикалық қысымы (Ртс) 12 000 кПа
Түптің динамикалық қысымы (Ртд) 9000 кПа
Саға температурасы (Tс) 27( С
Ұңғы түбіндегі температура (Тт) 54( С
Сағадағы айдау қысымы (Ps) 5500 кПа
Жіберу қысымы (Рж) 6000 кПа
Газ көлемі 51000 м3
Қабат газ сұйығының факторы (GLR) 20 м3/kltr
1) Координат осьтерін тұрғызамыз: тереңдікті ордината осіне, ал, қысымды
Жоғарғы шкалаға айдау қысымын белгілейміз.
Тереңдіктегі қысымды формуламен анықтаймыз:
(1)
PL = 5500 + 15,65 ( 5500/680 ( 1600/305
Жоғарғы көлденең оське саға қысымын және перфорация тереңдігінің сызығына
Қысымның жоғарғы шкаласына саға қысымының динамикалық мәнін белгілейміз. Айдалатын
GLR=51000/100=510 м3/kltr (2)
Саға қысымынан перфорация тереңдігіне дейін сызық жүргізе отырып, газ
Статикалық градиент графигін тұрғызамыз: сол жақ жоғарғы бұрыштан қысым
PGs = 1000 ( 10,5 = 10500 кПа (3)
Шегендеу құбыры бойынша қысымның таралу градиенті сызығын тұрғызамыз. Бұл
Келесі формуламен мынаны анықтаймыз:
Ртр = 0,25 (Ps – Pс) +Pс (4)
Ртр = 0,25 (5500 – 500) + 500 =
Жалпы тереңдік сызығынан 1035 кПа нүктесін белгілейміз, бұл нүкте
2) Келесі формуламен ең жоғарғыдағы клапан орнатылатын тереңдікті есептеп,
L1=Ps – Pу/Gs (5)
L1=(6000 – 500)/10,5 = 524 м
Газ айдау қысымы градиенті сызығынан L1 нүктесін тауып, СКҚ
СКҚ қысым сызығынан жұмысшы клапан мәнін табамыз. Бұл қысым
Өндіру қысымымен жұмыс істейтін барлық клапандар үшін клапан тереңдігінен
Pсф = Рр кл ( (1 – Ар/Аb) +
Саға және түп температуралары белгілі болғандықтан клапандар температурасын анықтайтын
СКҚ қысым сызығынан шегендеу тізбегі қысымының тарау градиентіне дейін
Пакердің орнатылу тереңдігін анықтамайынша қалған клапандар үшін осылай мәндерді
3) Газ сұйық факторының қисықтар градиентінің көмегімен барлық клапандардан
Номиналды қысымды мына формуламен анықтаймыз:
(7)
Газ айдау нүктесімен жұмысшы клапанының бір нүктеде болатынын біле
- гидродинамикалық қысымдарға сәйкес қисықтар градиентін таңдаймыз.
- Тереңдік сызығынан түптік гидродинамикалық қысым нүктесін анықтаймыз.
- Қабаттағы газ сұйығының фактор (GLR=20 м3/kltr) сызығы
- Бұл тереңдік мәнін жұмысшы клапан тереңдігі ретінде жазып
Қорытынды:
Үздіксіз газлифтілі қондырғының есебінің нәтижесінде мыналар анықталды:
- газлифтілі қондырғының клапандар тереңдіктері;
- жұмысшы клапанның тереңдігі - №4 клапан 1160 м;
- айдау қысымдары және клапан қысымдары;
- айдалатын газ шығыны.
Есеп Microsoft Excel программасымен есептелді, нәтижелері 2.4 кестеде көрсетілген.
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 "Қандыағашмұнай" мұнай-газ өндіру басқармасының ұйымдастыру құрылымы
"Қандыағашмұнай" Мұнай газ өндіру басқармасы 1984-ші жылы құрылды.
Бұл басқарманың құрылымы әдеттегідей, яғни кез-келген ұжымдардағыдай болып келеді.
Бастық өндірістің өндірістік-шаруашылық жұмыстарын құрып оларды іске асырады және
Энергетика бөлімін бас энергетик басқарады. Жалпы бөлімінің жұмыстарын бөліп
Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы бөлімі — еңбекті қорғау
Жоспарлы-экономикалық бөлімі — басқа бөлімдермен біріге отырып, өнеркәсіптік техникалық
Еңбекті қорғау, ұйымдастыру, техникалық нормалау және еңбек ақы бөлімінің
Кадрлар бөлімі кадрлерді таңдау, орналастыру, зерттеу, дайындау және есептеу
Бухгалтерия - өндірістің шаруашылық қызметтерінің есебі мен есептеулерін, бухгалтерлік
Әкімшілік басқару бөлімі мұнай және газ өндіру басқармасының қызметкерлеріне
Өндірістік цехтар болып мұнай өнімдерін өндіру цехтары, зерттеу бригадалары,
Орталықтандырылған инженерлік-техникалық қызметті белгіленген технологиялық кезеңге сәйкес мұнай өндіру
Мұнай және газ өндіру цехтары басқару аппараты және мұнай
Мұнай және газ өндіру бригадаларын шебер басқарады. Шебер өндірістегі
Мұнай және газ өндіру операторлары скважинаның пайдалану және жұмыс
Қосалқы өндірістік цехтар қатаарына скважиналарды жерасты күрделі жөндеу цехтары
Қосалқы өндірістік цехтарының басым көпшілігі өндірістік қамтамасыздандыру базасының құралына
Арнайы технологияларымен техникалар басқармасы өндірістік объектілерді арнайы жабдықталған машиналар,
"Қандыағашмұнай" Мұнай газ өндіру басқармасының әкімшілік құрылымы өндірістің негізгі
- басқару аппараты;
- инженерлі – техникалық қызметі;
- өндірістік базалар қызметі;
- кәсіпорындар мен цехтер.
Кәсіпорындағы бір тұтас өндірістік процес негізгі және көмекші процестерге
- мұнай мен газды өндіру;
- кептіру;
- мұнай мен газды тасымалдауға дайындау және сепарациялау.
Көмекші процестердің мақсаты негізгі процестерге өндірістік жағдай жасау болып
- өндіріс құралдарын жөндеу және қамтамасыз ету;
- сумен қамтамасыз ету;
- энергиямен қамтамасыз ету;
- материалды-техникалық жабдықтандыру және т.б.
Басқарудағы көмекші өндіріске ұңғыларды жер асты жөндеу, мұнайды дайындау
Көмекші процестердің құрылуы техникалық процестерге қолайлы әсерін тигізді, яғни
- жүкті тиеу және түсіру жұмыстары;
- еңбек заттарының талапқа сай етіп жасалынғанын сынау және
- өндірістік процестер параметрлеріне қажетті жағдайларды зерттеу;
- пайдалы қазбаларды барлау жұмыстары.
3.2 Техникалық басшылық органдары
Техникалық басшылық органдары (техникалық геологиялық өндірістік бөлімдері) өндіріс резервтері
Материалды-техникалық жабдықтау және финанс бөлімі – материалды байлықтар қорының
Жоспарлау бөлімі барлық техника-экономикалық жұмыстарды ұйымдастыруды және методикалық жұмыстарды
Техника-экономикалық бөлімі тиімді техника-экономикалық көрсеткіштерге қол жеткізу үшін жүргізілетін
3.3 "Қандыағашмұнай" мұнай-газ өндіру басқармасындағы еңбек ақы және еңбекті
Еңбектің ұйымдастырылуы кез-келген кәсіпорында сонымен қатар мұнай-газ өндіретін кәсіпорында
Еңбек ұйымына мыналар кіреді:
а) жұмыс орнын ұйымдастыру және жұмыс орнымен қамтамасыз ету;
б) жұмыс режимі;
в) еңбек қорғау және техникалық қауіпсіздікпен қамтамасыз ету;
г) жұмысшыларды, мамандарды дайындау және жоғарылату;
д) жарыс ұйымдастыру.
2002 ж. 1-ші қаңтардағы есепті тізім бойынша мұнай өндіру
Мұнай және газ өндіру басқармасындағы жалпы орта тізімдік саны
Жұмысшылардың белгілі себептерімен келмеу уақыты 125544 адам-сағат болды, бұл
Жұмыс уақытының ысырап болуы 2001 жылға қарағанда 2,1 есе
Жұмысшылардың жалақысы жүйелі-сыйлықты және жанамалы-істелу жүйелері бойынша есептеледі. Жұмысшылардың
Жалақының келісімді жүйесі бойынша 2002 жылы 232 адам жұмыс
Басқарма бойынша 37 бригада құралады. Оның 20-сы комплексті, 17-сі
3.4 Жаңажол кен орнын игеру, пайдаланудың техника экономикалық көрсеткіштерін
Жаңажол кен орны 1983-ші жылы игеріле бастады. 1983 –
Қазіргі кезде кен орында 498 ұңғы бар. Олардың 365-і
Өндіру және айдау ұңғыларының қозғалыссыз, яғни пайдаланылмай тоқтап тұрғаны,
2002 жылы мұнай өнімі 2875,234 мың тонна болды. Ал,
2002 жылға "Қандыағашмұнай" мұнай-газ өндіру басқармасының бағдарламасы бойынша күтіліп
2002 жылы келесі ұйымдастырулар мақсат етілген:
- 39 ұңғы бұрғыланып, қосымша мұнай өнімі 190,931 мың
- 25 ұңғы газлифтілік әдіске көшіп, 15 ұңғы компрессорсыз
- 7 ұңғы үздіксіз-дискретті газлифттілік әдіспен игеріліп, қосымша мұнай
3.5 Енгізілген шаралардың және оларды енгізудің қысқаша сипаттамасы
Мұнай газ өндіру кәсіпорнындағы негізгі техникалық прогрестің жолы өндіру
Жаңажол кен орнында қабат мұнай бергіштігін арттыру әдісіне қабатқа
Қабаттан келетін немесе жер үстінен нығыздалып айдалатын газ, газлифтілі
3.5.1 Газлифтілі әдісті қолдануды енгізгеннен кейінгі өнім көлемін анықтау
Газлифтілі әдісін қолданғаннан кейінгі қосымша мұнай көлемін анықтаймыз. Ол
Газлифтілі әдісті қолдану шарасынан кейін 1 ұңғы үшін
Q2 = q2·Тт·Кп (3.1)
Q2=45,31·365·0,98 =16207,3 т/жыл·ұңғы.
Q1=19,44·365·0,98=6953,6 т/жыл·ұңғы.
Енгізілген шарадан кейінгі мұнай өнімінің өсуін мына формуламен анықтаймыз:
ΔQ = Q2-Q1
ΔQ = 16207,3- 6953,6 =9253,7 т/жыл·ұңғы.
3.5.2 Газлифтілі әдіспен игерген кездегі пайдалану шығындарын анықтау
Қабатқа газ айдаған кезде газлифтілі әдістің қайсысын қолдануға байланысты,
Экономикалық тиімділікті есептеген кезде ағымдағы және күрделі шығындарды қолданады.
Ағымдағы шығындар жыл бойы тұрақты шығып отырады.
Күрделі шығындар ( күрделі қаржылар ) жаңа құрал жабдықтар
3.1 кесте – игеру кездегі шығындарды есептеу нормалары
Аталуы Мөлшері
1 т. мұнайды өндіруне кеткен электроэнергия шығыны, кВт·сағ/т
49,55
1 м3 газды айдауға кеткен электроэнергия шығыны, кВт·сағ/м3
15,5
Электроэнергия бағасы, тг/кВт·сағ 6,56
1 ұңғыға қызмет ететін адам саны, адам/ұңғы 2
Еңбек ақы, тг/жұм 1 жылда 602 124
Әлеуметтік сақтандырулар, зейнетақы қоры, % ЕАҚ-нан алынады
31
1 т мұнайды жинауға, дайындауға, тасымалдауға кеткен шығындар, тг/1
899
Амортизация нормасы, % 6,7
Ағымдағы жөндеу, % 1,2
Жалпы өндірістік шығындар, % 21
Өндірістік емес шығындар, % өзіндік құннан 0,5
Мұнайды игеру кезіндегі жылдық электроэнергия шығындары 1 т мұнайды
Шэ=Q1·Шмэ·Бэ
Мұндағы:
Q1 - игерілген мұнайдың жылдық көлемі, т;
Шмэ - 1 т. мұнайды өндіруне кеткен электроэнергия шығыны,
Бэ - 1 кВт·ч электроэнергия бағасы, тг/кВт·сағ;
Шэ = 6953.6·49,55·6,56 = 2 255 765 тг
Қабаттың мұнай бергіштігін арттыру мақсатында қабатқа газ айдау үшін
Шга = Nга·Эн·Бэ·Q1 (3.4)
Мұндағы:
Nга - 1 м3 газды айдауға кеткен электроэнергия шығын
Эн – 1 м3 газды айдауға кеткен электроэнергия шығын
Шга = 2,45·15,5·6,56·6953,6 = 1 728 935,5 тг/скв
ЕАҚ жұмысшылардың орта еңбек ақысы бойынша анықтаймыз:
Зпп = Nа·Sе/а·Фскв (3.5)
Мұндағы:
Nа – 1 ұңғыға қызмет ететін адам саны, адам/ұңғы;
Sе/а – орта жылдық еңбек ақы, тг/адам;
Фскв – ұңғы фонды;
Шпп = 2·602 124·1 = 1 204 248 тг
Әлеуметтік сақтандырулар, зейнетақы қоры ЕАҚ-нан алынады
Шор = Зпп·0,31 (3.6)
Шор = 1 204 248·0,31 = 373 316 тг
Амортизациялық төлемдер ұңғының өзіндік құнынан 6,7 % норма бойынша
Ат = (Сб·Nа)/100 % (3.7)
Мұндағы:
Сб – ұңғының бастапқы құны, тг;
Na – ұңғы амортизациясыныңжылдық нормасы, %.
Аг = 288 015 000·6,7/100 = 19 297 005
Мұнайды жинау, дайындау, тасымалдау кезіндегі жылдық шығындар мына формуламен
Шждт = Шмен·Q1 (3.8)
мұндағы:
Шмен – мұнайды жинау, дайындау, тасымалдау кезіндегі жылдық меншікті
Шждт = 6953,6·899 = 6 238 750,4 тг
Жер үсті және жер асты қондырғыларының ағымдағы жөндеу шығындары
Ағымдағы жөндеу шығындарын ұңғының өзіндік құнының 1,2%-ін қабылдаймыз.
Ша.ж=1,2%·С/100%
Ша.ж = 1,2·288 015 000/100 = 3 456 180
Жалпы өндірістік шығындары толығымен өндіріс ұйымымен және кәсіпорын басқармасымен
Олар үстеме шығындарға жатады да, тура шығындардың 21%-ін құрайды.
Ш.жөш = 21% • (Шэ+Шг.а+Шпп+Шор+Аг+Шждт+ Ша.ж)/100% (3.10)
Ш.жөш = 21·(2 255 765 +1 728 935,5 +1
+6 238 750,4 +3456180)/100=7256381,9 тг.
Өндірістік емес шығындар өнімдік коммерциялы іске асуымен байланысты. Бұл
Шөе = 0,5%•∑Ш/100%
Шөе = 0,5·41 809 883,8/100 = 209 050 тг
Осы нәтижелерге байланысты барлық есептелгендерді 3.2-ші кестеге жазамын.
3.2- кесте Жылдық шығындар
шығындар Көрсеткіштер, тг
Электроэнергия 2 255 765
Газ айдау шығындары 1 728 935,5
ЕАҚ 1 204 248
Әлеуметтік төлемдер (31 %) 373 316
Амортизация 19 297 005
Мұнайды жинау, дайындау, тасымалдау 6 238 750,4
Ағымдағы жөндеу жұмысы 3 456 180
Жалпы өндірістік шығындар 7 256 260,7
Өндірістік емес шығындар 209 050
Барлығы 42 019 510,6
Кестедегі нәтижеге байланысты 1 т мұнайдың өзіндік құнын анықтаймыз:
C1 = Шж/Q1
С1= 40290575,1/6953,6= 5794,2 тг
Сөйтіп 1 т мұнайдың өзіндік құны 5794,2 тг.
С2= Шж/Q2
С2= 42 019 510,6/16207,3= 2592,6 тг
Эжыл = (С1 - С2) ΔQ = (5794,2 -2592,6)
Таза пайда = Эжыл - Эжыл •30/100 = 29626645,9
= 20738652,1 тг
3.3 кесте – Экономикалық көрсеткіштер
Көрсеткіштер
Мұнайдың жылдық өнімі, т 16207,3
Орта тәуліктік шығым, т/тәу 45,31
Амортизация, тг 19 297 005
ЕАҚ, тг 1 204 248
Әлеуметтік төлемдер, тг 373 316
Энергия шығындары, тг 2 255
Жылдық өндірістік шығындар, тг 7
Газ айдау шығындары 1 728
Мұнайдың меншікті өзіндік құны, тг
Жылдық таза пайда, тг 20
Млн тг
П
ЗН
F
3.1 сурет – залалсыздық нүкте
F=20874569 тг;
V=Өзгер.шығ./Q=2592,6 тг;
4. Еңбек қорғау
4.1 Газлифттілік ұңғыларды пайдаланудағы қауіпті және зиянды өндірістік факторларды
Газлифтілік ұңғылардың жер үсті қондырғыларын қамтамасыздандыру кезінде жұмысшылардың қатерге,
Кейбір ұңғыларды пайдалану кезінде коммуникациялардың үзілуі, ұңғы ішіндегі жарылыс
Ұңғыларды толтырудың жұмыс көлемі және қауіпті операциялары, сонымен бірге
Газлифтілік ұңғыларды пайдалыну қауіпсіздігінің бірі – олардың саңылаусыздандырудың сапалылығы
4.2 Қорғаныс шаралары
4.2.1 Қауіпсіздіктің жалпы шаралары
Газлифтілік ұңғылардың саға жабдығына қойылатын шарттар болып мынадай талаптар
Арматураның негізгі жауапты бөлігі - түп қысымына сәйкес келетін,
Ұңғы сағасына қондырылатын арматураны жинақтаудан кейін тексеру үшін, оның
Арматураны алдыру үшін техникалық шартта қаралған жолмен, тығыздағыштар жинақтары
Арматураны құрастыру кезінде ең жауапты, яғни ұңғының саңылаусыздануы, операциясы
Құрастырар алдында арматураның барлық бөлшектерін жеке түрде қарап, тексеріп
Арматураның дұрыстап жинақталмауы немесе оның бұзылуы ашық фонтандауға әкеп
Арматураның өнімді шығару желісінің астына белгілі биіктікте тұратын тіреулер
Ұңғыны қамтамасыз етудің ыңғайлы және қауіпсіз болуы саға қондырғысының,
Үштік арматураның биіктігі жоғары болып, оның қондырылуы және қамтамасыздандыруы
Крестті фонтанды арматура үштік арматураға қарағанда биіктігі әлдеқайда төмен
Дегенмен көптеген кен орындарында, соның ішінде Жаңажол мұнай-газ кен
Ұңғыларда парафин тығындары, гидраттар түзілген жағдайларда ұңғыға бу, ыстық
Осындай жұмыстар кезінде мүмкін болатын кәсіби жарақаттанудың қаупі зор
4.2.2 Қауіпсіздік техникасы
Өндіріс объектілерінің арасындағы белгілі санитарлық, өрттен сақтандыру мөлшерлі секілді
Объектілердегі қондырғылардың қауіпсіз және қиыншылықсыз пайдалануға және жөндеу жұмыстарын
Бөлек механизмдер мен дуалдың ара қашықтығы 1 метрден, ал,
Жарылыс қауіпі бар жерлерде телефон қондырғылары және белгі беру-ескертеу
Жұмыс істеп тұрған немесе істемейтін ұңғылардың номерлері болуы керек.
Адамдар өтетін жерлердегі, яғни жер бетінде ашық өткізілген құбырлар,
Аппараттардың, құбырлардың ыстық беттері, іштен жану қозғалтқыштарының шығару құбырлары
Жер асты және жер үсті құбырлары автомобиль жолдарымен қиылысқан
Машиналар мен механизмдер төзімді металдан жасалған қоршаумен, яғни қозғалыста
Қозғалмалы бөлік қоршаудан 0,35 метр қашықтықта болатын болса, ұстағыштармен,
Ұстағыш биіктігі механизмдердің қозғалмалы бөліктері өлшемдеріне байланысты белгіленеді. Оның
Төменгі белдемелер биіктігі 15 сантимерден, ал, қалған белдіктердің ара
Байланыстырушылар белдіктерге ұстағыштармен қоршалады. Олардың биіктігі 1,5 метрден аспайды.
Тісті немесе шынжырлы берілістер толық металды, яғни жинақталушы және
Жұмысшының 0,75 метр биіктікке көтерілуі керек объектілерде басқыштармен, ал,
Мәртелі баспалдақтарда қапталдың тірегіштер биіктігі 1 метрден болып екі
Оның биіктігі басқыштың алдыңғы қорынан бастап вертикалды етіп саналып,
Жаңажол кен орнындағы электрмен қамтамасыз ету қос линиядан сіңірілетін
Сенімділік “Кенқияқ-2” электрбөлімшесінің 220 кВт қуатына қосылудан кейін артты.
Ұңғылады 6 кВт қуаттылықты электрмен қамтамасыз ету желі бойымен
- Уақытылы тексерулер жүргізу;
- Жабдықтарды дер кезінде алып келу;
- ЖҚҚ-ды қарастыру (жеке қорғану құралы).
4.2.3 Санитарлық-гигиеналық шаралар
Мұнай өндіру кезінде қабатқа су айдау мен басқадай өндірістік
Мұнай өндіру кезінде күн бойында көп жүретін болғандықтан, операторларға
Бөлмеде цинктен ас суы бар бөшке, қол жуғыш, дәрі-дәрмек
Ұсақ-түйек жұмыстар орындалатын өндірістік бөлмелердегі жалпы электрлі жарықтьандыру кемінде
Табиғи жарықтандыру есебі сәулелік алаңша әдісімен табиғи жарықтандыру
Жүргізілмелік санитарлық – гигиеналық шараларға сәйкес жұмысшыларға арнайы киім
4.2.4 Өртке қарсы шаралар
Мұнай өнеркісібінде өрт қауіпсіздігі “А” категориясына жатқызылады, яғни олар
Осыған байланысты өндірістік ғимараттарды орналастыру кезінде келесі жағдайлар
- Мұнараға дейінгі автомобиль жолының ара қашықтығы 25 метрден
- Тұрғын үйлер, клубтар, асханалар т.б. мұнай өндірудің территориялық
1200 С тұтанғыш температуралы мұнайды айдау үшін сорап станциясы
Оттың аяқ алуынан сақтану мақсатында мұнай өткізгіштерінде әрбір 100
МГӨБ қамдандыратын өрт сөндіру командаларына ерікті өрт сөндіру дружинасы
Команда өзіне қажет жабдықтармен қамтамасыз етілген болуы керек.
5 Қоршаған табиғи ортаны қорғау
5.1 Атмосфераны, литосфераны, гидросфераны ластану көзі ретінде қарастыратын технологиялық
Кез келген кен орындағы қолданылып жатқан технологиялық процестер биосфераның
Бұл “қоршаған табиғи ортаны қорғау” бөлім толығымен мұнай өнеркәсібіне
Біздің қарастырып отырған кен орындағы қоршаған табиғи ортаны ластайтын
Ластауға әсер ететін көздердің бірі Жаңажол газ өңдеу зауыты
- мұнайды 1-ші және 2-ші сатыда сепарциялау;
- мұнайды дайындау қондырғылары;
- резервуарлы парктер;
- ілеспе газды қысу;
- моноэтаноламин ерітіндісімен газды күкірт сутек пен көмір қышқылдан
- сілті әдісімен гшазды меркаптандардан тазарту;
- газды диэтиленгликолмен кептіру;
- жай күкіртті алу;
- газды дайындау қондырғысы.
Кәсіпорынның жинау жүйесіне сепараторлар, факелдар жүйесі, дренажды ыдыстар
Негізгі технологиялық процестер: өндіру, ұңғы өнімін жинау және дайындау,
Көмекші технологиялық процестер: жылыту (пешпен), жөндеу қызметтері және ұңғыларды
Көпшілік кәсіпорындар қоршаған табиғи ортаны мына себептердің нәтижесінде ластайды:
- мұнай және газ кен орындарын өндіру мен игеру
- булану аймағына ілеспе қабат суларын төгу;
- кен орнын игеру кезінде ұңғы өнімін жер бетіне
Мысалы: газды жағу факелдарын жою үшін көп өндірістерде ілеспе
5.1.1 Атмосфераның ластану себептері
Негізгі ластайтын заттар күкірт сутек, көмір сутек, меркаптандар, күкірт
Мұнай кен орны, пештер және т.б. ластанудың 4-ші категориясына
Атмосфераның ластану көздеріне мыналар жатады: пайдалану ұңғылары, өлшеу қондырғылары,
Негізгі тікелей ластануға қатысы барлар мыналар: газды жағу факелдар,
Ластануға тікелей қатысы жоқ бөлініп шыққан заттар – көмір
5.1.2 Гидросфераның ластану себептері
Мұнай кәсіпшілігі қабат суларына және жер беті суларына үлкен
Мұнай кәсіпшілігінде мынадай ағын сулар пайда болады:
- мұнай және мұнай өнімдерімен ластанған өндірістік сулар;
- органикалық заттармен ластанған шаруашылық сулар;
Қабат және жер беті суларының ластану себептері:
- тазаланбаған немесе жартылай тазаланған өндірістік және тұрмыстық ағын
- жер беті ағын сулары;
- дренажды ағын сулары;
- булану аймағына жоғары минералданған ілеспе қабат суының төгіліуі;
- құбырлардан, ыдыстардан және басқа құрылымдардан улы сұйық материалдардың
- ластайтын заттардың атмосфераға түсуі, яғни рельефтер және су
- қалдықтар мен материалдарды сақтау орны, тасымалдау алаңы;
- төгілген мұнайлар, газ тазарту өнімдері, реагенттер және т.б.
Гидросфераны ластайтын негізгі себептер: мұнай және мұнай өнімдері, күкіртсутек,
5.1.3 Литосфераның ластану себептері
Литосфераға мұнай өндіру кешендерінің тигізетен кері әсері:
- ескі нашар цементтелген ұңғылардан күкірт сутегінің жер қабатына
- мұнайдың жерге төгілуі және материалдар мен қалдықтардың сақталуы.
Литосфераны ластайтын негізгі себептер: тұрмыстық және кәсіпшілік қатты қалдықтары,
5.2 Ұйымдастырылған шаралар
Қоршаған табиғи ортаны қорғау бойынша өтетін шараның жауаптысы қоршаған
Кәсіпорын аймағындағы экологияның бұзылуының азаюы бойынша ұйымдастырылған шараларға мыналар
- өндірістегі режимдер мен шикізаттарға бақылаудың автоматты жүйесін енгізу;
- жұмысшыларды оқыту және үйрету;
- ортаны және тастанды қалдықтарды бақылау жүйесін құру;
Бақылауды қажет ететіндер:
- өндірістің аса тиімді прцестерін, аз қалдықты және қалдықсыз
- табиғи қорларды тиімді пайдалану;
- жер беті және қабат суларын өндірістік қалдықтармен ластаудың
- авариялық ағын суларының алдын алу бойынша инженерлік шараларды
- өндіріс өнімдерінің және соған сай ластандырғыш заттардың өндіріс
5.3 Инженерлік қорғау және табиғатты қорғау шаралары
Жобалау және экологиялық тазалау технологиясын енгізуден, жаңа тазарту системасын
5.3.1 Атмосфераны қорғау
Атмосфераның зиянды заттармен ластануын азайту үшін қауіпсіздік техникасын сақтау
Атмосфераның ластануын шектеу бойынша жобада келесі негізгі технологиялық шешімдер
ТУ-39-РК1168001-97 сәйкесінше мұнай өнімінде күкірт сутектің құрамы аса шектеулі
5.1 кестесінде ауа атмосферасында зиянды заттардың ПДК мәні көрсетілген,
- газды тазарту;
- ілеспе газдың алдын ала тазартырылуы;
Зауыт тоқтап, қондырғыны ауыстырған кезде газдың күкірт сутегімен бірге
5.1 – кесте Ауа атмосферасындағы зиянды заттардың ШРК-сы (ПДК)
Заттардың атаулары Тұрғылықты жерде Жұмыс зонасында
Азот диоксиді 0,085 // 0,04 мг/м 2,0
Азот оксиді 0,085 // 0,04 мг/м
Аммиак 0,2 // 0,04 мг/м
Бензапирен 0,1 мкг/100м 0,00015 мг/м
Диэтаноламин 0,05 мг/м 5,0 мг/м
Керосин 1,2 мг/м 300,0 мг/м
Салицилді қышқыл 0,01 мг/м
Күкірт қышқылы 0,3 // 0,1 мг/м 1,0
Сірке қышқылы 0,2 // 0,06 мг/м 5,0
Кремний диоксиді 0,02 мг/м 2,0 мг/м
Ксилол 0,2 мг/м 50,0 мг/м
Марганец 0,01 // 0,001 мг/м
Мыс оксиді 0,002 мг/м
Меркаптандар 0,00009 // 0,1 мг/м
Натрий карбонаты 0,04 мг/м 2,0 мг/м
Қалайы оксиді 0,02 мг/м
Органикалық емес шаң тозаң 0,15 // 0,05
Қара күйе 0,15 0,05 мг/м
Күкірт сутек 0,008 мг/м 10,0 мг/м
Қорғасын 0,00033 мг/м 0,01/0,005 мг/м
Күкірт көміртегі 0,03 // 0,005 мг/м
Көміртегі оксиді 5,0 // 3,0 мг/м
Көмірсутегі 1,0 мг/м
көміртегі 1,0 мг/м 10,0 мг/м
Фтор 0,7 мг/м 0,05 мг/м
Ұңғы өнімдерін жер қоймаларына құю рұқсат етілмейді. Ол үшін
5.3.2 Гидросфераны қорғау
Қазіргі жоба бойынша гидросфераны қорғау үшін мыналар қарастырылады:
- механикалық және биологиялық тазартудың жаңа жүйелері;
- қабат суларын дайындаудың әлемдік тәжірибесін қолдану;
- ауамен суыту аппараттарын қолдану арқылы сумен қамту жүйесін
Амин құрамды ағын суларын микробиологиялық тазарту қарастырылған. Ал, техгологиялық
Жобада ағын суларының жер бетіне төгілуін қарастырылмайды.
Жоғары арынды саңылаусыздандырылған жүйенің орынды пайдалануы қоршаған ортаны және
Құбырлардан аққан зиянды сұйық заттармен судың ластануына жол бермес
- канализацияның тазарту құрылымынан мұнай өнімдері технологиялық процестеріне оралады;
- сусызданған механикалық қоспалар қалдықты залалсыздандыру қондырғысына жөнелтіледі;
- қысымның көбейген кезінде жүйеде автоматты түрде мұнайды қондырғыға
- егер гидродинамикалық зерттеу, жер асты және күрделі жөндеу
- қабат суларының ластанған аймағындағы қабат суларының сапасы мен
5.3.3 Литосфераны қорғау
Жер қойнауын ластайтын деңгейді төмендететін шаралар 4-ке бөлінеді:
- ұйымдастырылған шаралар;
- технологиялық шаралар;
- проектілі-конструкциялық шаралар;
- санитарлы-эпидемияға қарсы шаралар;
Ұйымдастырылған шаралар: қалдықтармен айналысатын ұйым; Кен орын территориясы бойынша
Технологиялық шаралар: Бұрғылау, қондырғыны тасымалдау, техникалық қайта құнарлату кезінде
Проектілі-конструкциялық шаралар: Табиғатты қорғау органдарын бақылайтын игеру жобаларын тексеру
Санитарлы-эпидемияға қарсы шаралар: Тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды көметін жерлерді
Қазіргі кезде ауыл шаруашылығында жерді биологиялық қайта құнарландыру экономикалық
- темір-терсек жинау;
- жер бедерін жобалау;
- уақытша су ағындарын реттеу және т.б.;
Литосфераны тиімді қорғайтын мынадай шаралар бар:
- бұрғылау жұмыстары кезінде жерге тиісті шараларды ескеру;
- құм жолдарының санын шектеу;
- жерді құнарландыру шараларын іске асыру;
- жер жағдайына бақылауды ұйымдастыру;
Қалдықтарды жою және жинауды ұйымдастыру. Қалдықтардың негізгі жиналатын жерлері:
- мұнай кәсіпшілігі;
- құрылыс алаңдары;
- өндірістік базалар;
- вахталы поселкісі;
Осыдан басқа кішігірім өндірістік, құрылыстық және көмекші алаңдар бар
Қалдықтарды жою және жинау әдістерін таңдау кезінде келесі факторларды
Адамға әсер ететін қоршаған ортаны ластайтын қауіпті заттар шу,
Атмосфераның ластануы құрылыс материалдарының, резиналық, металдық және басқа да
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде Жаңажол кен орны 1980-ші жылдардан бері өндіріліп
Жоғарыда айтып кеткендей, кен орынды 1994 жылдан бері газлифт
Ал, қазір қытай компаниясының алдағы мақсаттарын шамалары келгенше тезірек
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Байдосов З. Б., Сейтпагамбетов Ж. С. и др.
2. Иванова М.М, Дементьев Л.Ф, Чоловский И.П. Нефтепромысловая геология
3. Работы геохимической экспедиции объединения „Казгеофизика” по выяснению возможности
4. Желтов Ю. П. Разработка нефтяных месторождений. - М.:
5. Отрегулированный проект по разработке нефтегазоконденсатного месторождения Жанажол. Синьцзяньский
6. Мищенко И.Т., Сахаров В.А. и др Сборник задач
7. Сулейменов Э.И. и др. Гидродинамические исследования скважин ОАО
8. Сыромятников Е. С., Победоносцева Н. Н. Организация, планирование
9. Г. С. Тайкулакова. Экономическая эффективность внедрения новой техники
10. Куцын П. В. Охрана труда в нефтегазодобывающей промышленности.
11. Панов Г. Е. Охрана окружающей среды на предприятиях
40
Табыс
30
20
Шығын
10
Мың т.
12
9
6
3
Қабат пен ұңғыны зерттеу
Жаңажол кен орны бойынша өндіру ұңғыларының солт
Арман мұнай-газ кен орны
Ұңғы құрылымын жобалау
Ұнғыны жуу
Еліғажы алаңының геологиялық құрылымы және мұнайгаздылығы
Боранқұл кен орны
Төменгі карбон жыныс қабатының максималды анықталғаны қалыңдығы 308 метр
Кеніштің биіктігі 200 метр
Жаңажол кен орны