КОМПАНИЯНЫҢ БАНКРОТТЫҒЫ МЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТСІЗДІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Ι-ТАРАУ. КОМПАНИЯНЫҢ БАНКРОТТЫҒЫ МЕН
ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТСІЗДІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Компания банкроттығының экономикалық табиғаты мен мәні
Компания банкроттығы мен төлем қабілетсіздігінің пайда болу
ΙΙ-ТАРАУ. ЖАЛҒАН БАНКРОТТЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Жалған банкроттық қылмысының мәні, түсінігі
2.2 Жалған банкроттық қылмысына құқықтық сипаттама
ΙΙΙ-ТАРАУ. Банкроттыққа қарсы стратегиялық жоспарлау
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Қазақстан Республикасы компаниядарында соңғы жылдары еліміздің экономикалық нарықтық
Қазіргі уақытта кез келген компанияның шаруашылық субъектісі ретінде
Жалпы әрбір компания үшін компанияның бәсекеқабілеттілігін арттыру мақсатында
Жоғары денгейдегі бәсеке жағдайында әрбір компания мақсаты төлемқабілетті
Банкроттық-компанияның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының бұзылуынан,
Банкроттық – нарықтық экономика жағдайында объективті экономикалық құбылыс
Ι-ТАРАУ. КОМПАНИЯНЫҢ БАНКРОТТЫҒЫ МЕН
ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТСІЗДІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Компания банкроттығының экономикалық табиғаты мен мәні
Нарық жағдайында компанияның өміршеңдігінің кепілі оның қаржы-экономикалық тұрақтылығы
Банкроттық нарық шаруашылығының бір категориясы ретінде соттың шешімі
Баланстың қанағаттанарлықсыз құрылымы борышкердің мүлкі мен міндеттемелерінің өтімділік
«Банкроттық» ұғымы экономикалық және құқықтық қатынастардың өзара тығыз
Дәрменсіздік (банкроттық) орыс ғалымдарының көзқарастары бойынша – борышкердің
Ал қазақстандық ғалымдар өз анықтамасын ұсынды: банкроттық –
Жалпы банкроттық өзінің мәні бойынша – нарықтық экономиканың
Банкроттық-компанияның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының бұзылуынан,
Дегенмен көптеген ғалымдар банкроттықты құқықтық қатынастарды сипаттайтын категория
Сонымен бірге қазақстандық зеттеушілер төлемқабілетсіз және дәрменсіз түсініктеріне
Жалпы әрбір компания үшін компанияның бәсекеқабілеттілігін арттыру мақсатында
Экономика-құқықтық тұрғыда банкроттықты қарастыруда оны таза экономикалық, немесе
Банкроттықты экономикалық тұрғысынан қарастырғанда негізінен шаруашылық субъектісінің дәрменсіз
Басқаша айтқанда, экономикалық бағыт компанияның банкроттығын экономикалық механизмдерін,
Сонымен, банкроттық деп кредиторлар мен борышкерлер арасындағы соңғылардың
Кез келген басқару қызметі өз деңгейінде тәуекел сипатына
Кәсіпкерлік және тәуекел екі ажырамас түсінік. Банкроттық жағдайында
Кәсіпкерлік процестің қозғаушы күші (тәуекелге бару тілегі) Макконел
Кәсіпкерліктің соңғы нәтежиесі-өндірілген өнім мен қызмет болып
1) Жаңа идеяларды іздеу мен бағалау.
Барынша көп табыс келтіру-кәсіпкерліктің ең қозғаушы факторы. Кәсіпкерлер
2) Бизнес-жоспарды құру.
Бизнес-жоспарды құру -күрделі мәселелердің бірі, яғни өзіне нарық
3) Қажетті ресурстарды табу.
Бұл ең бастысы қандай ресурстар қажеттігін нақты бағалау;
4) Құрылған компанияды басқару.
Әрбір компанияды басқару мәселесі - нақтыланған өнім стилінің
Ал жалпы жаңа компания құру процесі 3
1-ші кезеңді дайындық кезеңі деп аталады, мұнда
2-ші кезең, яғни құрылтайшылық кезеңде құрылтайшы құжаттарды дайындау
3-ші ұйымдастырушылық кезеңінде жаңа шағын компанияның ұйымдастырушылық
ған нұсқалармен салыстырғанда
Сонымен қатар, кәсіпкерлікті тиімді ұйымдастырудың мәнді сипаттамалары да
1) Мақсатты анықтау.Ол пайдалылықтың негізін енгізуде маңызды
2) Мақсатқа жету жолдары. Мақсатқа жету жолында
3) Мадақтау мен жазалау жүйесінің болуы. Мұнда жұмысты
4) Басқару стилі. Мұнда кәсіпкерге төнетін қаіп-қатер де,
5) Ұйымдастырушылық құрылым. Бұл жерде оның икемділігі туралы
6) Кәсіпкерлік компаниядардың айырмашылығы, яғни сонымен қатар, сандық
7) Кәсіпкерлікті сипаттайтын негізгі қасиеттері- ол қызмет еркіндігі,
8) Қандай басқару тәсілін таңдау қажеттілігі. Еркіндік өндіріс
9) Тәуекелдікке қатынасы. Жасағыштық тәуекел және тәуекелдік түрлерінің
Енді кәсіпкерге тән сипаттарды анықтайтын болсақ ол келесідей
қызмет өрісін кәсіпшілік біліммен басқару;
өндірістік-маркетингтік қызметті басқару үшін басқарушы білімі мен тәжірибесі
өзінің мүмкіндіктерін дұрыс бағалай білу және рыноктағы жағдайды
экономикалық ойлау қабілеттілігі, құзыретті болу, іскерлік мәдениетті, тәжірибелі
өндірісті ұйымдастыруды білу, қойған мақсатқа жету үшін тәуекелге
талдай білу және рыноктің мүмкіндіктерін пайдалану, жаңашыл ойлар
Сонымен қатар кәсіпкерлік бірнеше белгілер мен қызметіне байланысты
біріншіден, көлемі бойынша:-шағын,орта,ірі;
екіншіден, меншік түріне қарай:-жеке, мемлекеттік және аралас;
үшіншіден, аумағы бойынша:-жергілікті, аймақтық, республикалық, халықаралық;
төртіншіден, салалық бағыты бойынша:-өнеркәсіптік, аграрлық, құрылыс, көліктік, саудалық,
бесіншіден, атқаратын қызметтеріне байланысты:-өндірістік, коммерциялық, қаржылық, кеңестік;
алтыншыдан, ұйымдастырушылық-құқықтық формасы бойынша:
индивидуалды кәсіпкерлік, өндірістік кооперациялар;
толық серіктестіктер; -сенім серіктестіктері;
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер;
біріккен компаниядар формалары;,
акционерлік қоғамдар.
Ал жалпы экономикасы дамыған елдерде кәсіпкерлікті ұйымдастырудың үш
1) Жеке шаруашылық дегеніміз әрбір меншік иесі жеке
Артықшылығы: барлық істің жүруіне меншік иесі -қожайынның толық
Кемшілігі: капитал мөлшерінің аздығы, шығын, зиян және тағы
2) Серіктестік дегеніміз-екі немесе бірнеше кәсіпкерлер компания үшін
Артықшылығы: капитал мөлшері жоғары, барлық серіктестіктер бірдей иелік
Бұл кәсіпкерлік түрі көбінесе сауда, делдалдық қызметтерде, қызмет
3)Корпорациялар акционерлік меншік негізінде ұйымдастырылады. Айырмашылығы: кәсіпкер жеке
Артықшылығы: акцияларды сату арқылы едәуір капиталды іске
Кемшіліктері: акция иелерінің барлығы бірдей корпорацияны басқару ісіне
1.2 Компания банкроттығы мен төлемқабілетсіздігінің пайда болу себептері
Банкроттық компанияның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының
Жалпы абсолютті төлемқабілетті компания деп міндеттемелері жоқ және
Пайданың өсу деңгейінің бәсеңдеуі немесе оның абсолютты азаюы
-тауарбастылық жағдайда, яғни өнімнің сапасы қанағаттанарлықсыз, бағасы жоғары
-жіберілген өнімге төлемнің қайтарылмауының (невозврат) өсуі, яғни компания
-тыйым салу, квота, кедендік кедергілер, т.б. шектеулер орнату
Ал міндеттемелердің озып өсуі келесі жағдайларда орын алады:
-компанияның тиімсіз ұзақмерзімді қаржылық салымдарды жүзеге асыруы;-компанияның өндіріс
Жоғарыдағы аталған төлемқабілетсіздіктің жалпы себептерінің жиыны мемлекет өндірісі
Сонымен бірге, ақшалай ағымдарды жоспарлау мен басқарудың болмауынан
Жалпы төлемқабілетсіздіктің ерекше себептеріне 1-ден, нарық тапсырысынан артта
Сонымен қатар, банкроттықтың пайда болуының объективті және субъектвті
Шаруашылық жүргізу жағдайын жасаудың объективті себептері:
-экономиканы реформалаудың нормативті және заң шығаратын базаларының, қаржылық,
-инфляцияның аса жоғары деңгейі;
-фирманың құнды қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі;
-бәсекелестіктің жоғары деңгейі және соның нәтижесінде пайда болған
Шаруашылық жүргізуіне тікелей қатысты субъективті себептер:
-банкроттықты уақытында болжап және келешекте сақтану;
-жарнама, өтімділік жүйесінің болмауы сұранысты толық зерттемегендіктен сату
-өндіріс көлемінің төмендеуі;
-ұқсас бірақ сапасы жоғары өнімдерінің бағасына кейбір түрлердің
-ақталмаған жоғары шығындар;
-өнімнің төменгі рентабельдігі;
-өндіріс циклының өте көлемді болуы;
-үлкен қарыздар мен өзара төлей алмаулар;
-ескі басқарма басшыларының нарықты құруға бейімделе алмауы, сұранысы
Компаниядардың жаппай банкроттыққа ұшырауы жағымсыз әлеуметтік қиындықтарға соқтыруы
-банкроттықты құқықтық реттеу;
-компанияның банкроттығы жайында актілерді жүзеге асыруға шешім қабылдау
-келешегі бар (перспективалы) тауар өндірушілерді қолдау мақсатында төлем
-банкроттық процедураға қатысушыларға экономикалық көмек көрсету;
-кең ауқымды қоғам үшін банкрот жайында ақпараттар жариялылығын
Реселік зерттеулер жоғарыдағы аталған факторлар жиынынан, яғни компания
Сандық, тәжірибеде сандық индикатор қолданылады, ол банкроттықты болжауға
“Z есебі” = айналым капиталы/активтер * 1,2 +
Банкроттықтың ықтималдығы:
“Z есебі” = 1,80 немесе аз жағдайда
“Z есебі” = 1,81-2,7 жағдайында жоғары;
“Z есебі” = 2,8 – 2,9 – мүмкін,
“Z есебі” = 3,0 және одан жоғары болса
Z3,0 – банкроттықтың төмен ықтималдық аймағы;
Банкроттықты болжайтын сапалық факторларға:
-қаржы есебінің нашарлығы және шығындарды қадағалау қабілетсіздігі;
-өнеркәсіптің құлдырауы;
-компания басшылығының тәжірибемсіздігі;
-ұзартылған міндеттемелерді өтей алмауы;
-компанияды қосымша қаржыландыруға қабілетсіздігі;
-коммерциялық тәукелдің жоғары деңгейі;
-нарықтық өзгерістерге жылдам бейімделуге қабілетсіздігі;
-коммерциялық тәуекелдің жоғары деңгейі;
-нарықтық өзгерістерге жылдам бейімделуге қабілетсіздігі;
-жеткіліксіз сападағы бухгалтерлік және қаржы есебі жүйесі;
-тұтынушылардың талап-тілектерінің өзгеруіне сәйкес өндірісті бейімдеуге қабілетсіздігі;
Компанияның банкроттық ықтималдығын болжау үшін нарықтық экономикасы дамыған
Бұл модель 1968 жылы болжаудың бас факторлы моделі
Банкрот болған америка фирмаларының қаржылық жағдайын, гүлденіп оөсіп
Z = 1,2 + К1 + 1,4К2 +
Мұндағы; К1 = меншікті айналым қаражаттар/активтер;
К2 = бөлінбеген табыс/активтер;
К3 = пайыз бен салық төлуге дейінгі табыс/активтер;
К4 = акцияның нарықтық құны/активтер;
К5 = өткізуден түскен табыс/активтер;
Z индексінің шекті мәні статистикалық сұрыптау мәліметтері бойынша
Бұл компаниядар арасында шек коюға және болашақта (2-3
Сонымен қатар 1977 жылы Э. Альтман 7 факторлы
-активтердің рентабельбілігі;
-пайданың динамикасы;
-несие бойынша пайызды өтеу коэффициенті;
-ағымдағы өтімділік коэффициенті;
-автономия коэффициенті;
-жиынтық активтер;
Бұл модельдің құндылығы өте дәлдігінде, бірақ қолданылуына ақпараттық
Сонымен бірге банкроттыққа сыртқы және ішкі факторлар әсер
1.Халықаралық факторлар.
1.1.Жалпыэкономикалық: -экономикалық даму циклдылығы;
-дүниежүзілік қаржы жүйесінің жағдайы;-транұлттық банктердің қаржы саясаты;
1.2.Халықаралық саясаттың тұрақтылығы:-халықаралық келісім-шарт жасасу; -еркін экономикалық аймақтар
-халықаралық маркетингі.
1.3.Халықаралық бәсеке:-бірлескен компаниядар құру;-лицензиялық сауда;-фирмлық бәсекенің нарықтығы үлесін
2.Ұлттық факторлар.
2.1.Саяси:-қаржы жүйесінің жағдайы;-меншікке деген қатынас;-мемлекеттік жер саясатының принциптері;-мемлекеттің
2.2.Экономико-демографиялық факторлар:-халықтың табысының деңгейі;-сатып алушылардың қабілеттілік денгейі;-несие алу
3.Рыногтық факторлар.
3.1.Психологиялық:-тұтынушылардың таңдауы, талғамы, әдеттері мен дәстүрлері, тұтынушы нормасы;
3.2.Ғылыми-технологиялық:-технологиялық жаңалықтар;-өнімнің бәсекелік қабілеттілігі; (денгенмен банкроттықтың ең күшті
1.Фирманың бәсекелік ортасы:-саланың қызметінің мақсаты;-дәстүрлер, репутация және имидж;-персоналдың
2.Қызметтің принциптері:-меншік формасы;-басқарудың ұйымдастырушылық формасы;-инновациялық қызмет;-өндірісті басқару жүйесін
3.Ресурстар мен оларды пайдалану:-өндірісітің әдістері мен құрылымын жетілдіру;-өндірістік
4.Маркетингтік стратегиялар мен саясаты:-нарықты сегменттеу;-тауар саясаты;-баға саясаты;-өткізу, сату
5.Қаржы менеджменті:-баланстың құрылымы;-төлемқабілеттілік;-өтімділік;-капиталдың құны.
Сонымен қатар келесі сызбада ұйымдағы банкроттықтың субьективті және
Сызба-1 Ұйымдағы дағдарыстың субьективті және обьективті себептері.
Жалпы төлемқабілетсіздіктің ерекше себептеріне 1-ден, нарық тапсырысынан артта
Компанияның дәрменсіз, төлемқабілетсіз қызмет атқаруы келесі факторларға байланысты:
1. Акция қаражаттырының қозғалысының жалпы міндеттемелерге қатынасын көрсететін
2. Төмен рентабельдік
3. Тұрақсыз табыс
4. Акционерлік қоғамдық акциясының бағасы бірден төмендеуі;
5. Дивиденд төлемдерінің азаюы;
6. Тұрақты шығындардың жалпы шығындарға қатынасының жоғарғы көрсеткіші;
7. Акцияның нарықтық құны мен оның баланстық құны
8. Айналымнан тыс активтердің қажетті деңгейін қолдауда қабілетсіздік
9. Қарыз міндеттемелерінің жоғарғы мөлшері;
Ал сапалық факторларына:
1.Қаржы есебі жүйесінің нашарлығы және шығындарды бақылауға қабілетсіздігі;
2. Басшылық тәжірибесіздігі
3. Міндеттемелерін уақытылы өтей алмау;
4. Заңсыз іс-әрекеттердің орын алуы;
5. Компанияды басқаруда бөліксіздік таныту;
6. Қосымша қаржылану көздерін алуға компанияның қабілетсіздігі;
7. Басшылықтың сыртқы ортадағы өзгерістерге тез бейімделе алмауы;
8. Бухгалтерлік және қаржы есебінің жеткіліксіз сапалы жүйесі;
9. Қарыз келісім-шарттарын жиі қарау;
10. Жалға беру мен жалға алу келісім-шарттарын жиі
Америка Құрама Штатында кәсіпкерлікті тұрақты түрде мемлекеттік қолдауға
Федералдық деңгейде шағын бизнес әкімшілігі қызмет
Сонымен қатар, Америка Құрама Штатының кәсіпкерлік саясатының негізгі
1)бюджеттен мақсатты бағытталған субсидиялар;
2)қаржыландыру үшін жеке капиталдарды тарту;
Бұл бағытты іске асыруда АҚШ-та Шағын Бизнестің Әкімшілігі
1) халықаралық саудада көмек;
2) ғылыми-техникалық зерттеулер;
3) әйел-кәсіпкерлерге көмектер;
4) ардагер-кәсіпкерлерге көмек көрсету жұмыстары;
5) ұлттық кәскерлікті дамыту және т.б.
ΙΙ-ТАРАУ. ЖАЛҒАН БАНКРОТТЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Жалған банкроттық қылмысының мәні, түсінігі
«ҚР ҚМ Дәрменсіз борышкерлермен жұмыс Комитетінің «Батыс» Өңіраралық
Департамент қызметтеріне әдейі және жалған банкроттық белгілерін анықтау,
Борышкерді банкрот деп тану туралы кредитордың өтiнiшiн сотқа
Сондықтан салық органдары ұйымды банкрот деп тану туралы
Салық органдары құқық қорғау органдарына ұйымның жалған банкроттықты
ҚР ҚК және «Банкроттық туралы» Заңына сәйкес жалған
Төлем қабілетсіздігін ұлғайту алдын ала пайдасыз мәмілелерді жасасу,
Аталған әрекеттерді қылмысты деп тану үшін, олар ірі
Ауыр салдарға соқтырған төлем қабілетсіздігін жасау немесе ұлғайту
Жалған банкроттық белгілерін анықтау сот банкроттық туралы іс
Жалған банкроттық белгілер деп жоғарыда аталған тұлғалардың, кредитордың
Жалған банкроттық белгілерін анықтау мақсатында, әдейі және жалған
1. Борышкердің кредитолар алдындағы міндеттемелерін орындауды қамтамасыз етудегі
2. Міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету көрсеткіштерінің нақты төмендеуі
Бұл орайда, мәміленің борышкер үшін алдын ала тиімсіз
Көрсетілетін тауарға, жұмысқа, қызметке нарықтық бағадан төмендетілген немесе
Борышкер үшін алдын ала тиімсіз мерзімдер және (немесе)
Борышкердің міндеттерден арылу немесе өз мойнына алудың кез
Борышкердің мүлік меншік иесі (оған уәкілетті орган), құрылтайшы
Заңды тұлға-банкроттың лауазымды тұлғасы борышкерді төлем қабілетсіздігіне әдейі
Бұл орайда, жалған банкроттық салық берешегін төлеуден бас
Жалған банкроттықтың мәні борышкердің борыштарды толығымен төлеуге мүмкіндігі
ҚР «Банкроттық туралы» Заңы мен ҚК жалған банкроттық
Осындай әрекеттер үшін ең үлкен жаза — бір
Банкрот деп танудың немесе жариялаудың нәтижесі кредиторлардың, бюджеттің,
Сот тәжірибесіне сүйенсек, жалған банкроттық туралы нормаларды қолдануға
Әдейі және жалған банкроттық белгілерінің болуы (болмауы) туралы
Қысқа мерзімді міндеттемелерде, негізгі борыштың көлемінен басқа, танылған
Заңды тұлға-борышкерді сот банкрот деп таныған жағдайда, уәкілетті
Комитеттің аумақтық органдары конкурстық және оңалту басқарушыларынан банкроттық
Қаржы полиция органдары әдейі және жалған банкроттық белгілерін
Жалған банкроттық жасаған үшін кінәлі тұлғаларды қылмыстық немесе
Комитет бұл бағыттағы жұмыстарды ұйымдастыру үшін, сондай-ақ, жоғарыда
ҚР «Банкроттық туралы» Заңының 6 бабы мүлiктi қайтару
Комитет кәсіпорынның әдейі банкроттығын немесе тұрақты төлем қабілетсіздігін
Бірлескен бұйрықпен бекітілген әдейі және жалған банкроттық белгілерін
Қаржы полиция органдары жедел іздестіру қызметін, алдын ала
Әдейі және жалған банкроттық жасағаны үшін кінәлі тұлғаларды
2.2 Жалған банкроттық қылмысына құқықтық сипаттама
Қаржы полиция органдары салық органдарына және Комитеттің аумақтық
Борышкердің оны банкрот деп тануға дейін жасалған мәмілелері
1) Қазақстан Республикасының
2) борышкердiң жеке
Конкурстық және оңалту басқарушылар, кредиторлардың немесе уәкілетті органның
Конкурстық және оңалтуды, басқарушылар, кредиторлардың немесе уәкілетті органның
Жоғарыда аталған негіздемелер бойынша банкроттық туралы iс қозғалғанға
Мүлiктi талап ету туралы ережелер мүлiктi жұбайына, тiкелей
Өз өкiлеттiктерiн жүзеге асырған кезде оңалтуды немесе конкурсты
Мүлiктiң жоғалуына, бүлiнуiне не оны кейiннен үшiншi тұлғалардың
Конкурстық басқарушы әдейі немесе жалған банкроттық беліглерін анықтаған
Мәмілелерді жарамсыз деп тану жағдайында Комитеттің аумақтық органдары
ҚР «Банкроттық туралы» Заңының 26 бабына сәйкес әдейі
ҚР ҚК 7 тарауы экономика саласындағы қылмыстарды қарастырады.
Банкроттық кезінде жоғарыда аталған қылмыстардың көпшілігі анықталады, мысалы,
ҚР ҚК 215-бабы банкроттық жағдайдағы заңсыз әрекеттерге арналған.
Сондай-ақ бұл бап өзiнiң шын мәнiнде дәрменсiздiгiн (банкроттығын)
ҚР әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы Кодексінің 155-бабының 1-тармағында
Мүлікті немесе мүліктік міндеттемелерді, мүлік, оның мөлшері, тұрған
Жекелеген несие берушiлердiң мүлiктiк талаптарын қанағаттандыру құқықтық негіздеменің
Бұл ережелерді қолдану шарты басқа кредиторларға келтірілген залал
Осылайша әдейі және жалған банкроттық қылмыстық құқық нормаларымен
ΙΙΙ-ТАРАУ. Банкроттыққа қарсы стратегиялық жоспарлау
Банкроттыққа қарсы компаниядарды басқаруда маңызды шаралардың бірі жаңа
Сондықтан «стратегиялық жоспарлауң ұғымы жаңа қоғамдық мәнге ие
Дамыған елдерде мемлекетпен анықталатын стратегиялар экономиканың жақын онжылдығының
Жоғардағы сурет бойынша тек отандық нарықтың жағдайын ғана
Кесте 9-Банкроттықты басқарудың сандық және сапалық факторлары
Сандық факторлар Сапалық факторлар
1. Акция қаражаттырының қозғалысының жалпы міндеттемелерге қатынасын көрсететін
2. Төмен рентабельдік
3. Тұрақсыз табыс
4. Акционерлік қоғамдық акциясының бағасы бірден төмендеуі;
5. Дивиденд төлемдерінің азаюы;
6. Тұрақты шығындардың жалпы шығындарға қатынасының жоғарғы көрсеткіші;
7. Акцияның нарықтық құны мен оның баланстық құны
8. Айналымнан тыс активтердің қажетті деңгейін қолдауда қабілетсіздік
9. Қарыз міндеттемелерінің жоғарғы мөлшері; 1. Қаржы есебі
2. Басшылық тәжірибесіздігі
3. Міндеттемелерін уақытылы өтей алмау;
4. Заңсыз іс-әрекеттердің орын алуы;
5. Компанияды басқаруда бөліксіздік таныту;
6. Қосымша қаржылану көздерін алуға компанияның қабілетсіздігі;
7. Басшылықтың сыртқы ортадағы өзгерістерге тез бейімделе алмауы;
8. Бухгалтерлік және қаржы есебінің жеткіліксіз сапалы жүйесі;
9. Қарыз келісім-шарттарын жиі қарау;
10. Жалға беру мен жалға алу келісім-шарттарын жиі
Банкроттықты болжау оның пайда болуына дейін 1,5-2 жыл
Сонымен бірге банкроттық жағдайында оған қарсы іс-шаралар шеңбері
Банкроттыққа қарсы стратегиялық жоспарлау
1 кезең
бағалау
2 кезең
3 кезең
таңдау
Тактикалық банкроттыққа қарсы басқару
4 кезең
жургізу
5 кезең
нәтежиесі
Сызба 3- Компаниядағы банкроттыққа қарсы басқарудың стратегиясы мен
Сондықтан банкроттықтан шығу шараларын екі тобын қарастыруға болады
Тактикалық шараларға, шығындардың көлемін азайту, бөлімшелердің жабылуы, персноналды
Стратегиялық шараларға компанияның жағдайын талдау мен бағалау, компанияның
Стратегиялық және тактикалық жоспарлау өзарабайланысты және бөліп қарастыруға
Тактикалық жоспарлау таңдалған стратегия шеңберінде жүзеге асырылады.
Банкроттыққа қарсы басқарудың стратегияларына:
-банкроттықтық болжау, оның пайда болуына дайныдалу;
-банкроттықтың алдын алуда табысты шешім қабылдау үшін банкроттықтың
-банкроттықтық құбылыстарға қарсы әрекет ету, оның процестерін қысқарту;
-қосымша ресурстар, резервтерді (қорларды) пайдалану арқылы жағдайды тұрақтандыру;
-тәуекелді есепке алу;
-банкроттық салдарын бастау және қалпына келтіру жағдайын құру;
Компанияның банкроттықтан шығуының стратегиялық шараларына:
-компанияның жағдайын талдау және бағалау;
-компанияның өндірістік потенциалын зерттеу;
-өндірістік бағдарламаларды жүзеге асыру;
-инновациялық саясат;
-компанияның қаржылай сауықтырудың жалпы концепциясын жасау.
Банкроттықтан шығу процесінде кәсіпорны өндірістің қайта құруына баруы
Банкроттықтан шығу процесінде компания келесі өндірісті өайта құру
-үзілісті - біртіндеп;
-үзіліссіз-біртіндеп;
-параллельді;
-параллельді-кезеңді;
-параллельді-біртіндеп;
Жоғарыдағы жобалап таңдау көптеген факторларға байланысты:
-таңдаған даму стратегиясы;
-қаржылай жағдайы;
-қосымша несие алу мүмкіндіктері;
-компанияның материалдық кепілдіктері;
-салаладағы және нарықтағы бәсеке;
-халықаралық орта;
-экономикалық, саяси, әлеуметтік факторлар;
-персонал сапасы мен жетілуі;
-басшылық деңгейі мен компаниядағы ұйымдастырылған мәдениет.
Компанияның қайта құру жобаларын дұрыс және уақытылы қолдану
Компанияның қайта құру жобаларының кең тараған түрлеріне келесі
Кесте 10-Компанияды қайта құру жобаларының түрлері
Жобалар Сипаттамасы
1. Үзіністі-біртінді Құрылымды қайта құру барысында бизнеске қосымша
2. Үзіліссіз-біртінді Фирма дамуының теріс жақтарын алдын-ала болжау
3. Параллельді Егер тауарды жылдам модернизациялау қажет болған
4. Параллельді-кезеңді Бұл жобаны егер параллельді жоба мүмкін
5. Параллельді-біртінді Бәсекеқабілетті өнімді меңгеруге компания қосымша қуат
Жалпы банкроттыққа қарсы басқарудың бағдарламасын жасауда негізгі мақсаттарын
Төлемқабілетсіздікті жою: ішкі және сыртқы міндеттемелерді қысқарту есебінен
Қаржылық тұрақтылықты қалпына келтіру: -тиімді баға саясаты жүзеге
Стратегиялық қаржы тұрақтылығы және нарық құнының өсуіне бағытталған
ҚОРЫТЫНДЫ
Республикадағы экономикалық жағдайдың даму денгейі компанияға тікелей әсер
Қазіргі уақытта көптеген отандық компаниядардың қаржылық қиындықтары бар,
Қазақстан Республикасы жағдайында банкроттық механизмнің нормативті-құқықтық базасы ретінде
Банкроттық борышкердің сотқа жазған өтініші бойынша ерікті түрде
Банкроттық жайында кредитордың өтінішімен сотқы баруына негіз болып
Банкроттық компанияның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының
Сондықтан шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштерінің өсу деңгейінің тұрақтылығын
Сонымен қорыта келе жоғары деңгейдегі бәсеке жағдайында әрбір
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының «Банкроттық туралың Заңы;
Дүйсенбаев Ш., Төлегенов Ә.Т., Жумагалиева А.Т., «Компанияның қаржылық
Ковалев А.П. «Финансовый анализ и диагностика банкротстваң Учебное
Антикризисное управление, Под ред. Э.М. Короткова, 2003, 95
Казахстан:1992-2002ж.ж.Информационно-статистический сборник, Алматы, 2002 ж.
Ковалев А.П. «Анализ финансов по состоянию предприятия».
«Қаржы-қаражат» №3, 2003.
8. Бердалиев К.Б.,Тұрсынбаева А.А. «Менеджмент теориясы мен тәжірибесі»
9. Под ред. Жатканбаева Е.Б.Малое предпринимательство: теория, мировой
10.Бердалиев К.Б. « Қазақстан экономикасын басқару» А-2001
11.«Антикризисное управление и банкротство» Мухамбетов Т.Ж., Алматы 2002.
12.Евразийское сообщество, №2, 2003,. «Антикризисное управление».
13.Под ред. Грязновой А. «Антикризисный менеджмент», М. 1999.
14.«Қаржы-қаражат»,№2 2002.
15.. Под ред. Жатканбаева Е.Б.Малое предпринимательство: теория, мировой
Под ред. Смаилова А.А. Казакстан 1991-2001 г.г. Информационно-аналитический
Ковалев В.В. Финансовый анализ: Управление капиталом. Выбор инвестиции.
18.Государственная программа развития и поддержки малого предпринимательства в
19.Егемен Қазақстан газеті, 27.12.2002ж.;
20.Егемен Қазақстан газеті, 05.04. 2003ж.;
1
Дағдарыс себептері
Обьективті
Субьективті
Ішкі
Сыртқы
Даму
қажеттіліктері
Білім деңгейі
Табиғат
өзгерістері
Қызмет
қателіктері
Жетілмеген
басқару
Жұмыстың
күрделенуі
Уақыт тығыздығы
Көзқарастардың
қарама-қайшылығы
Компанияның банкроттығы мен төлем қабілетсіздігінің теориялық негіздері. Жалған банкроттық қылмыстық-құқықтық сипаттамасы
Экономикадағы банкроттықтың дамуы және рөлі
Коммерциялық ұйымның банкроттық рәсімдеріне түсінік
Әдейі және жалған банкроттық белгілерін анықтау
Кәсіпкерлік қызметтің банкроттықтан сақтандыру жолдары
Кәсіпорынның тәуекелділігін болжау
Кәсіпорындардың банкротқа ұшырауы, төлем қабілетсіз болу себептері, оның салдары және оның алдын алу бағыттарын анықтау, банкроттыққа қарсы басқарудың рөлі мен кәсіпорын үшін маңызын зерттеу
Қаржылық ағымдардың талдауы
Борышқор кәсіпорынның қаржылық жағдайы
Кәсіпорынның банкроттығы мен төлем қабілетсіздігінің теориялық негіздері