Классическое конфуцианство
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
I КӨНЕ ҚЫТАЙДАҒЫ – КОНФУЦИЙ ІЛІМІ 8
1.1 Конфуций ілімінің негіздері мен ерекшеліктері 8
1.2 Конфуций ілімінің рухани құндылықтары 26
II КОНФУЦИЙ ІЛІМІНІҢ ҚЫТАЙ ҚОҒАМЫНА ЫҚПАЛЫ 43
2.1 Қазіргі Қытай қоғамындағы Конфуций ілімінің ықпалы 43
2.2 Конфуций іліміндегі адамның қазіргі қоғамдағы модернизация процесіне бейімделуі
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
КІРІСПЕ
Конфуцийдің өзі ертедегі ойшылдардан үйрене отырып, олардың сөздерін өздерінше
Өткендегі "алтын ғасыр" болашақтың да үлгісі болады, деген үміт
Конфуций идеясы, ілімі, идеологиясы екі мың жылдан артық уакытта
Біздің елімізде көрші Қытай халқының өміріне деген қызығушылықтың тамыры
Конфуцийліқ доктрина қытай жерінде күшті мемлекеттің құрылуына, әлеуметті тәртіп
Қытайдағы инвестицияның көп бөлігін шетелдердегі байқуатты қандастары құйған. Басқа
Қазіргі кезде көңіл аударарлық жәйт бұл Қытайдағы әлеуметтік –
1949 жылға дейін Қытайда Конфуций ілімі ресми идеология болды.
Соңғы жылдарда Конфуцийшілдік өзінің ықпалын шығыс аймақтарында жоғалтпай, керісінше
Шығыс елдері және Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттері дәстүрлі қытай
Экономикалық „ғажаптың” жаратушысы Ли Куан Конфуцийшілдіктің маңыздылығын айтып өткен:
Қазіргі Қытайдың саяси және әлеуметтік процестері объективтік тұрғыда зерттеле
1999 жылы қазан айында Пекинде және Цюйфуда Конфуцийдің туғанына
Басқаша сөзбен айтқанда – бүкіл әлем бірлігіне инфраструктура дайындалу
Көптеген Батыс саясаттанушылары, соның ішінде С Хонг – Тингтон
Конфуций ілімі, Конфуцийшілдік жайында Батыс ғалымдары, орыс және қытай
Зерттеу жұмысымыздың мақсаты мен міндеті.
Зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаты – Конфуций ілімінің құндылықтарының
Конфуций ілімінің негіздері мен ерекшеліктерін анықтау;
Конфуций ілімінің рухани құндылықтарын көрсету;
Қазіргі Қытай қоғамындағы Конфуций ілімінің алатын орны мен ыпалын
Конфуцийшілдік жеке тұлғаның қазіргі қоғамға бейімделуін көрсету.
Зерттеу жұмысымыздың жаңалығы.
Бітіру жұмысымыздың ғылыми жаңалығы – Конфуций ілімінің негізгі құндылықтарына
Бітіру жұмысымыздың құрылымы зерттеліп отырған тақырыптың мазмұнына сай кіріспеден,
I КӨНЕ ҚЫТАЙДАҒЫ – КОНФУЦИЙ ІЛІМІ
1.1 Конфуций ілімінің негіздері мен ерекшеліктері
Біздің елімізде көрші Қытай халқының өміріне деген қызығушылықтың тамыры
Ежелгі Қытай саяси – этикалық философиясының әртүрлі мектептері болды.
Жеке адамның мән маңызы Батыс пен Шығысты біздің эрамызға
Ежелгі Қытай ойшылдары сияқты Конфуцийді де адам табиғаты қызықтырмай
Конфуцийдің пікірінше, байлық пен атаққұмарлыққа талпыну, кедейлік пен жеккөрушілердің
бірінші - ұзақ өмір сүруге талпыныс;
екінші - атақ абырой;
үшінші – қоғамдағы жағдай;
байлық.
Осы төрт нәрсені иемденушілер рухтан қорқады, адамдардан қорқады, күштен
Конфуцийдің адам табиғаты туралы айтқандары аса көп емес, мүмкін
Конфуций үшін басты нәрсе адамның жасырын табиғатын анықтап алып,
Дегенмен, Конфуций әркімнің оның даосын игеруге қабілетті екеніне сенбеді,
Алғашқы кезеңдегі Конфуцийшілдер әлеуметтік мәселелерді экономикалық жолмен емес, адамгершілік
Конфуций осыған орай жалпы Қытай қоғамын, адамдарды үш категорияға
біріншісі. Цзюнь - Цзы (қайырымды адам);
екіншісі. Сяо жэнь (сөзбе – сөз аударсақ „кішіпейіл адам”,
Жэнь (адам).
Цзюнь - цзы және Сяо жэнь – бұл өзара
Сяо Жэнь - өзіне әрі этикалық, әрі әлеуметтік жүкті
Жэнь термині - әдеттегі қарапайым адамдарды айқындау үшін қолданылады.
Конфуций іліміндегі адам – бұл жанұя мүшесі, әлеуметтік адам,
Н.А. Бердяевтің айтуынша: „адам – ол не құдайға сеніп
Қытай халқы үшін осындай идеал ретінде ұзақ ғасырлар бойы
Үлкен әріпті адам, яғни Цзюнь – цзы болу, Конфуцийдің
Қайырымды адамға Конфуций мынадай өнегелі қасиет берген:
Кунь – Цзы (Конфуций) айтты: „Қайырымды адам тоғыз нәрсе
анық көру туралы;
анық істеу туралы;
оның жүзі ақжарқын болу туралы;
оның іс – қылығы ізетті болу туралы;
сөзі шынайы болу туралы;
оның қимылы сақ болу туралы;
күдік туған кезде өзгелерден сұрау қажеттігі туралы;
ашу – ызаның зардабы неге әкеліп соқтыратыны есінде болу
пайда табуға мүмкіндік бар кезде әділеттілік қажет екені туралы”/8/.
Ұстаз „Конфуций” айтты: „Қайырымды адам әртүрлі қабілеттерге ие емес
„Цзы – Гун сұрады: Қайырымды адамның біреу – міреуге
Бұл келтірілген Конфуцийдің пікірлерінен қайырымды адамдарының өнегелі байлығы көзге
Егер біз Конфуций іліміндегі ең маңызды ұғым – „жэнь”
„Жэнь” ұғымы жан – жақты. „Жэньге” иелерге бұл қасиет
„Ұстаз айтты: қошаметтеушілік, сыпайы кершілік, шыншылдық, тапқырлық, мейірімділік –
Конфуцийдің айтуынша, жастық шақтан бастап адамгершілікке (Жэньге) ұмтылу керек.
Конфуцийдің пікірінше, адамгершілік туа біткен қасиет. Адамгершілік дегеннің астарында
Қайырымды адам жэньсіз бола алмайды, егер жэньмен (адамгершіліктен) айырылса
Адамгершілік – бұл әр адамның өзіне бастар жолы. ОЛ
Ұстаз айтты: „Адамгершілік бізден алыс па мен оны тілесем,
Конфуций бойынша адамның кемелденуінің мақсаты, адам өзін әлем алдында
Сонымен Конфуций іліміндегі идеалды адам „қайырымды адам” жэньге тән
Бірақ қайырымды адам үшін бұл аз. Ол сонымен қатар
Ежелгі Қытайдағы адам мәселесін зерттеуші Д.Мунро Конфуцийдің адамның табиғаты
басқарушылар структурасының үстемділігі (әркім өз орнында, сяо (құрметтеумен) байланысқан);
қатаң иерархия;
өзара қарым – қатынастар реті, яғни Ли ережесі /14/.
Алдыңғы екеуі - өткеннің мұрасы, үшіншісі – жаңадан ерекше
Конфуций білімге оқудың арқасында қол жеткізеді деген. Ол мынандай
Конфуций жеке тұлғаны тәрбиелеуді оқудың ең маңызды сатысы ретінде
„Лунь юй” текістері „оқу және уақыт өткен сайын оқығаныңды
Сонымен, Конфуций үшін адам - әрі білімпаз адам. Білім
Бірақта Конфуций оқуды жоғары қойса да, оқумен бір жақты
Этикет - бұл қайырымды адамның кез - келген жағдайда
Қайрымды адам өз жұрыс - тұрысына табиғи екпін -
Этикет еру жиі ұрыс – тартыстан, балағаттаудан құтқарады, ең
Үкімет пен қол астына қарайтындар арасындағы әділеттілік борышы;
Үлкен мен кішілер арасындағы тәртіп;
Әке мен бала арасындағы сүйіспеншілік;
Ерлі - зайыптылар арасындағы қамқорлық;
Достар арасындағы сенім мен адалдық.
Этикет ережелері аспан заңдарына лайық. Жоғарыда айтылған қарым -
”Жэнь” жүйесін ұйымдастырушы приципі бұл ”өзаралық” (Sһu) ”Өмір бойы
”Өзаралықтың ” мағынасы аспан жайлы ілімде ашылған. Конфуцийдің пікірінше,
Конфуцийдің айтуынша, өзін - өзі жетілдіру адамның өмірлік басты
Конфуций іліміндегі цзюнь - цзыға қарсы категория – сяо
”Қайырымды адам адамдарға жақсы істер жасауға көмектеседі, жаман іс
Сяо жэнь ұғымы этикалық категория ретінде қолданылады. Конфуций жағымсыз
Конфуцийдің іліміндегі қайырымды адамға ас, балық, өмірдегі ыңғайлылық, материалдық
Конфуцийлік цзюнь - цзы – ең алдымен жоғарғы адамгершілік
Конфуций және оның қалыптастырған ілімі Қытыйға үлкен әсерін тигізді.
1.2 Конфуций ілімінің рухани құндылықтары
Чжоу дәуіріндегі Қытайда (б.д.д. VI ғасырда) үлкен саяси -
Көне қытайлық естеліктер Чуньцюда айтылғандай, б.д.д. ҮІІІ - Ү
Ескіні елеп, жаңара жақындау - қытайдың көне дәстүрі. Ескіні
Конфуций:
а) аспан, жер, адам туралы бұрынғы жалпылама сипатты негізге
б) дао, дэ, тағдыр (мин), аспан астындағы жазмышы (тянь
в) адам табиғаты мәселесін арнайы қарастырды.
Конфуций аспанды өзіндік болмысы бар дүние ретінде, ең жоғарғы,
Тағдыр ұғымын Конфуций аспанмен ұштастырады да, оны кейде
Бірақ адамның мәнісі тек табиғатпен салыстыру шеңберінде анықталынбайды. Адам
жасын ұзартға ұмтылыс,
даңққа ұмтылыс,
қоғамда орнын таппаққа ұмтылыс,
байлыққа деген ұмтылыс.
Осы атақты нәрсеге жеткендер, рухтан тартынады, күштен сескенеді, адамнан
қайырымды еркек (цзюнь - цзы),
шарын адам (сяо - жэнь),
адамсүйгіштік (жэнь).
Адамсүйгіштіктің мәнісі - өз олқылықтарын жеңіп, сөзі мен іс
1) өзінше ұстаздыққа жету;
2) ұстаздыққа ылайық биязы болу;
3) ұстаздыққа іштей бейімділігі;
4) Адамдармен тіл табыса білу;
5) өз өсиетіне берік болуы;
6) өз уәжінде тұру;
7) ұстаздың даралығы;
8) ұстаздың еркін тәуелсіздігі;
9) жұмыстағы мінез - құлықтың ұстамдылығы;
10) ұстаз ниетінің адалдығы;
11) ұстаз жанының мейірімділігі;
12) ұстаздың ақылдыны айқындап, таланттыны қолдай білуі,
13) жолдасқа деген сенімділігі;
14) ұстаздық талапты орындау;
15) ұстаздың қарым - қатынастары тартымдылығы;
16) ұстаздың құрметтеуі және төзімділігі.
Сонымен адам - әлеуметті жан, әлеуметті ортада оның нағыз
Адамның табиғаты туа бітсе, адам өмірінің мән - жайы
жэнь (адамгершілік, адамды ұнату),
и (әділеттілік, парыз),
ли (сыпайылық рәсім, әдеп),
чжи (даналық, ақылдылык, білім),
синь (сенімділік, ашықтық) жатады.
Бұл ұғымдарға кейде балалық парыз, ата - ананы құрметтеу
Бірак цзюнь - цзы үшін адамгершілік қасиеттері жеткіліксіз. Адам
Конфуцийдің "қайырымды адамы" ойдағы әлеуметтік мұрат, жақсы тілекшінің өсиеттерінің
Цзюнь - цзының үлгісін іштей тұтас және игі қасиеттерден
Бұл ізденістің бәрі де қоғам мен мемлекет арасындағы борышты
Бұл дәстүр мемлекет шонжарлары мен әкімшілеріне өте ыңғайлы болды.
Конфуцтй әлеуметтік мұрат идеясына сүйене отырып, коғамдары әлеуметтік тәртіп
Қоғамның осылайша жіктелуі — мәңгі және өзгермейтін әлеуметтік тәртіп,
Бұл қағида әркімді бірдей мүмкіндікке жөн сілтеді. Бірақ ілімге
Баскарудың түбегейлі мақсаты:
а) халық мақсаты мен мұңын өтеу;
б) үлкендерге қатаң бағынатын әлеуметтік тәртіпті орнату. Бұл ойды
біріншісі — халық,
екіншісі – құдайшылық,
үшіншісі ғана — патша.
Бірак қараңғы халық өз мақсат - мүддесін дұрыс ұғына
Конфуций ілімінде, кез келген үлкен — жасы, қызметі, әлеуметтік
а) отбасынан мемлекеттік деңгейге дейін, үлкендердің еркіне, сөзіне,
б) ата - бабалар мен отбасы рухына табыну қалыптасты.
Мемлекет - үлкен отбасы, әрбір отбасы — кіші мемлекет,
Ата - бабалардың өлі де, тірі де болсын аруағына
Балалық құрметтеу (сяо), дейді Конфуций, адамгершілік негізі. Сяоның мағынасы,
Аруаққа табыну мен сяо талабы — отбасылық терең дәстүрді
- отбасының қажеті мен қамқорлығы жеке бастың қамынан
- отбасында ұл - қыздар балалық борышын өтеуге тиісті
- әке қайтыс болғасын мұраға басшылық, биліктің бар түрі
Туысқандық қатынас өндірістегі тауар - ақшалы қатынасқа бағынды. Ағайындардың
Бірақ қытайдың әрбір азаматының отбасы мүшесі немесе мемлекет шонжары
Сондықтан адамның ақылдылығынан гөрі, рәсім - салтты сақтау әдебі
Конфуцийліқ ілімнің ізбасарлары көне дәстүр мен текстерді өңдеуге айрықша
Ата - бабалардың салт – дәстүріне және әулиелердің рухына
Б.д.д. III ғасырда Хань дәуірінде Конфуцийлік ілім ресми мемлекеттік
Егерде Конфуцийдің өзі ертедегі ойшылдардан үйрене отырып, олардың сөздерін
Өткендегі "алтын ғасыр" болашақтың да үлгісі болады, деген үміт
Аспан туралы, оның жоғарғы жарылқаушысы дэ туралы конфуцийлік түсінікті
Хань дәуірінен бастап, конфуцийшілдер тек мемлекет пен қоғамды басқаруды
Қытай мектебінде конфуций ілімін білетіндерді дайындауға көп көңіл бөлінді.
Ескі текстіні оқу үшін мыңдаған иероглифтерді білу керек болды.
Ондай деңгейге ілуде біреулер іріктеліп жетті. Бірақ ағайын -
Конфуцийлік ілім бір ортаға шоғырланған биліктің ұранына да, құралына
Конфуций идеясы, ілімі, діни идеологиясы екі мың жылдан артық
- әлеуметтік қатаң тәртіпті қажет дегенде ұсақ - шағын
бейімдей білу;
- еңбекқорлық пен білімге деген ынта - ықьшасты суытпау;
- қызмет бабында өсу үшін жарыстан тайынбай, өзін -
жетілдіруге әрдайым ұмтылу;
- отбасы - әлеуметтік байланыстардың мызғымастығын сақтау. Мұның бәрі
Конфуцийлік доктрина қытай жерінде күшті мемлекеттің құрылуына, әлеуметті тәртіп
Конфуцийлік орталықтанған мемлекет шаруалардан түскен ренталық салықпен қаржыланды. Бірақ
Бірақ жаңа императордың құдіреті жеке меншіктің, шаруалар меншігінің қайтадан
Қытай өркениеті қашанда болмасын осы ұйымшыл, халықтық салтқа деген
II КОНФУЦИЙ ІЛІМІНІҢ ҚЫТАЙ ҚОҒАМЫНА ЫҚПАЛЫ
2.1 Қазіргі Қытай қоғамындағы Конфуций ілімінің ықпалы
1949 жылға дейін Қытайда Конфуцийшілдік ресми идеология болды. 50
Қазіргі өркениетті кеңістікте Жер шарындағы құрылған өркениет, конфуцийшілдік –
Шығыс елдері және Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттері дәстүрлі қытай
Конфуцийшілдік - Қытай өркениеті ретінде танылған. ХХ ғасырдың басында
Қытай Американың құндылық өлшемдерін өзіне есепке алмайды. Жыл сайын
Қытайда туыстық қарым – қатынас өте жоғары. Қытайдың көктем
Қытайдағы инвестицияның көп бөлігін шетелдердегі байқуатты қандастары құйған. Басқа
Қазіргі кезде көңіл аударарлық жәйт бұл Қытайдағы әлеуметтік –
1949 жылға дейін Қытайда Конфуций ілімі ресми идеология болды.
Соңғы жылдарда Конфуцийшілдік өзінің ықпалын шығыс аймақтарында жоғалтпай, керісінше
Шығыс елдері және Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттері дәстүрлі қытай
Экономикалық „ғажаптың” жаратушысы Ли Куан Конфуцийшілдіктің маңыздылығын айтып өткен:
Қазіргі Қытайдың саяси және әлеуметтік процестері объективтік тұрғыда зерттеле
1999 жылы қазан айында Пекинде және Цюйфуда Конфуцийдің туғанына
Басқаша сөзбен айтқанда – бүкіл әлем бірлігіне инфраструктура дайындалу
Қытай тарихында дәстүрлер каркас ретінде болды, жаңа идеялар және
Моральдық мәртебеге негізделген биліктің тартымдылығы өмірдің жаһандық мінезіне, ақпараттық
Көптеген Батыс саясаттанушылары, соның ішінде С Хонг – Тингтон
Мемлекет пен басқа да саяси билік, барлық қытайлықтарды біртұтас
Қытайда императордың дәстүрлік билігі абсолютті болмады. Қытай императоры егер
Ең ертеден Шин Жиау идеясымен Ру Жия идеясының капитализмнің
Макс Вебер тағы да: „Қазіргі заманғы капитализмнің кеңейуінің қозғаушысы,
Қай жерде болса да, тек копиталистік идея шығып оның
Қортындының шындығы мен сенімділігін дәлелдеу үшін, Вебер зор көлемдегі
Ат үсті айтқанда, Вебер, Қытайдың дәстүрлі қоғамы болғандықтан капитализм
Әрине, бұл „Веберше мәселенің” тағы бір түрлі тиіптік айтылымы.
Вебер Жинду Шин Жиау мен Ру Жиа бәрі де
Жиху Шин Жаудың Ли шиң идеясы дегеніміз дүниеге болған
Вебердің ойынша, бұл дәл шығыс батыстың қоғамның дамуындағы бағыттың
Ру Жиа да бір түрлі қолданылмалы Ли Шиңның адам
Ал бұл бір дәмі кеткен сыртқы дүниеге болған бейімдеушілік:
Шиң Жиау идеясы, әрине Ли Шинданған экономика қазіргі заман
2.2 Конфуций іліміндегі адамның қазіргі қоғамдағы модернизация процесіне бейімделуі
Американың Пулингстон Университетіндегі әйгілі Қытай идея тарихының ғалымы Ви
Конфуцийдің шынайы бағытын өзгертушілер оның ілімін догмаға айналдырды. Ілімінің
Цзюнь - цзы туралы Конфуций ілімі бүкіл Қытай жерінде
Қазіргі зерттеулер конфуцийлік қондырғының қазіргі Қытайдың экономикалық стратегиясының дамуына
Конфуцийшілдіктің әлеуметтік тәртібі. Конфуций Қытайда Аспан асты өзінше әлеуметік
Бұл адамдар арасында бөліну әрі жоғары сатыға көтерілу жолында
Конфуций мен Мэн - Цзыдың басқаруының жоғарғы бағыты халық
бірінші орында - халық;
екіншіде - құдайшылдық;
үшіншіде - билеуші (патша) тұрады деді.
Конфуций ілімінде әлеуметтік тәртіптің негізі - ол үлкендерге бағыну,
Конфуций әкеге баланың парызы (сяо) туралы білім берді. "Баланың
Бұл тәртіп бүкіл Қытайға орнады. Онда сяоның мысалы оқытылады.
Семья және отбасы мүшелерінің мүддесі жоғары қойылды. Балаларын ата
Қытайда отбасы абыройынан айрылу өлгенмен тен, сондықтан әр ер
Конфуцийлендіруді Қытай империясы арнайы доктринаға айналдыру үшін көп уақыт
1. Чжаньго заманында (б. з. д. Ү - ІІІ
Билеушілерге легизмнің дөрекі де қатаң тәртібі көбірек ұнады. Бөлшектенген
Цинь династиясымен қатар легизм де құлады. Дегенмен, тоталитарлық әкімшілік
Хань дәуірінде (б. з. ІІІ ғ.) жоғары ел басқаруға
Төменгі оқу орнын (Сюцай) бітірушілер мен заңдарды өзінше оқып
Бұл емтиханнан өтушілер цзинь - шидің жоғарғы дәрежесіне жетуге
Конфуцийшілдік мемлекеттік басты идеология болды. Өткенде болды деген ірі
Ол саясатта да, әкімшілік жүйесінде де әсерлі, жоғарғы экономикалық
Екі мың жылдан жоғары уақыт бойы қытай халқының сана
Қытайлықтар Конфуцийдің идеясымен қатаң тәртіп, мемлекеттік басқару жүйесіне орнатқан
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде қазіргі Қытайдың саяси дамуының сараптамасы, өзінің іліміндегі
Сонымен, бірінші тараудың бірінші бөлімінде Конфуцийдің адам жайындағы пікірлерін
Қазіргі біздің заманымызда осындай идеал бар ма? Әрине, Кеңес
Ал, екінші тарауда қарастырылған мәселе қазіргі Қытай қоғамындағы Конфуций
Қазіргі зерттеулер конфуцийлік қондырғының қазіргі Қытайдың экономикалық стратегиясының дамуына
Дегенмен, Қытайдың қазіргі ұлттық идеясы туралы айтқанда, онда мұндай
Айта кететінін жәйт, қытай мәдениетінің ерекшелігінің бірі болып, конфуцийшілдікті
Қытай өркениеті қашанда болмасын осы ұйымшыл, халықтық салтқа деген
Қазіргі күні бәрі анықталып келеді, Қытай сыртқы әлемге кең
Қазіргі уақытта конфуцийшілдік пен демократиялық даму идеялармен қоғам бірігуі
Біздің бұл зерттеу жұмысымыз алға қойған мақсатына жетті деп
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Классическое конфуцианство. – М., 2000. 77-бет.
Головачева Л.И. Конфуцианство, мир и развитие в XXI веке.
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань као
А.Я. петров Ян Чжу – вольнодумец древнего Китая. Советское
Древнекитайская философия. – Москва, 1972 г.т.1 150-б.
Н.А. Бердяев. Духовное состояние современного мира. Новый мир, 1990
В.Я. Сидихменов Китай. Страницы прошлого. – Москва, 1987 г.
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань као
Древнекитайская философия. – Москва, 1972 г.т.1 150-б.
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань као
Бұл да сонда. 68-б.
В.Я. Сидихменов Китай. Страницы прошлого. – Москва, 1987 г.
Бұл да сонда. 66-б.
Л.С. Васильев. Проблемы генезиса китайской мысли. Москва, 1989 г.
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань као
Л.С. Васильев Конфуций // Вопросы истории. Москва, 1989 №
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань као
Бұл да сонда. 62-б.
В.В. Юрчук. Конфуций. Современное слово, 1998 г. 256-б.
Конрад Избранные труды 1977 г. // Переломов Л.С. Конфуций
И.Н. Семененко. Афоризмы Конфуция, - Москва, МГУ 1987 г.
Лунь юй. Чжун го чже сюе ши цань као
Бұл да сонда. 73-б.
Бұл да сонда. 73-б.
Л.С. Васильев. Проблемы генезиса китайской мысли. Москва, 1989 г.
Думан Л.И. Очерки древней истории Китая. - Ленинград, 1938.
Васильев Л.С. История религии Востока М. 1998, 286-бет.
Кривцов В.А. Маоизм и Конфуцианство. – ПДВ., 1973 №3
Переломов Л.С. Конфуций „Лунь юй”. - Москва, 1998. 215-б.
Сагиқызы А. Конфуцианство и философия Платона: сравнительный анализ учений
Переломов Л.С. Конфуцианство и легизм в политической истории Китая.
Лунь - юй, тарау ҮІІІ, пар. 9
„Казахстан – Китай” // Саясат, №3, 2004 15-18 –
Переломов Л.С. Конфуцианство и легизм в политической истории Китая.
Думан Л.И. Очерки древней истории Китая. - Ленинград, 1938.
111-бет.
бұл да сонда. 113-бет.
Васильев Л.С. Культы, религии, традиции в Китае. Москва, 1970.
Переломов Л.С. Конфуцианство и легизм в политической истории Китая.
Классическое конфуцианство. – М., 2000. 77-бет.
Головачева Л.И. Конфуцианство, мир и развитие в XXI веке.
Середкина Е.В. Конфуцианские элементы в кантианской этике. // Ученые
Салицкий А.И. КНР: Мирохозяйственная стратегия, политика и практика. //
Фукуяма Ф. Конфуцианство и демократия. // Русский Вестник. –
Фукуяма Ф. Азиатские традиции конфуцианства. // перевод Татьяны Чернышевой.
Шан Ян. Политика правителя области Шан. – Москва, 1997.
Бұл да сонда. 320-бет.
Классическое конфуцианство. – М., 2000. 79-бет.
Қосымша қолданылға әдебиеттер тізімі:
Конрад Н.И. Запад и Восток. – Москва, 1966.
Лисевич И.С. Литературная мысль Китая. – Москва, 1979.
Поздеева Л.Д., Никитина В.Б., Паевская Е.В., Редер Д.Г. Лиература
Малая энциклопедия знаний. – Москва, 2000, 1,2 тома.
Конфуцийшілдік // Философиялық сөздік. – Алматы 1996.
Мәсіханұлы Д. Қытай еліндегі діндер. // Парасат. – Алматы,
А.Е. Лукьянов. Человек и “очеловеченный” мир в древнекитайской философии.
Человек. Мыслители прошлого и настоящего о его жизни, смерти
Древнекитайская философия. – М.: Мысль, 1972 – Т1,Т2.
А. Чанышев. Курс лекций по древней философии. М: Высшая
Панфилова Т.В. Человек в мировоззрении Востока. – М.:Знание, 1991
Цит. по: “Краснов А.Б. Учение Чжу си о природе
Буддизм: словарь. (Абаева Л.Л., Андронов В.П., Бакаева
Цит. по: Абаев Н.В. Чань-буддизм и культурно-психологические традиции в
70
САЯСИ ОЙЛАРДЫҢ ҚЫТАЙ ҚОҒАМЫНА ЫҚПАЛЫ
Конфуцийдің пікірінше, адамгершілік туа біткен қасиет
Куң зы ілімінің негіздері мен ерекшеліктері
Модерн стильі
Шығыс жекпе жектерінде аяқпен тебу түрлерінің жарыс кезінде қолдану ерекшеліктері
Құқықтық сананың функциялары
Конфуцийдің еңбегіндегі тұрақтылық мәселесі
Қытайлардың этногенезі мен тарихы күрделі
Қытай философиясы жайында
Легистердің этикалық - саяси ілімі