Табыстардың бухгалтерлік есебі
ЖОСПАР
Кіріспе 3
I. Табыстар мен шығыстардың ұғымдары және есептілігінің ұйымдастырылуы
1.1 Табыстар мен шығыстар, олардың мәні, мазмұны 4
1.2 Табыстар мен шығыстардың есептілігінің ұйымдастырылуы 5
II. Табыстардың бухгалтерлік есебі 6
2.1 Жылдық жиынтық табыстың есебі 6
2.2 Төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың
ІІІ. Шығыстардың бухгалтерлік есебі 18
3.1 Кезең шығыстарының есебі 18
3.2 Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі 21
Қорытынды 24
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 25
Кіріспе
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты
Негізгі және негізгі емес қызметтерден алынған табыс жылдық
Шығыстар өнім өндіруге кетеді және олар өндіріс көлеміне
Табыстар мен шығыстар негізгі және негізгі емес қызметтерден
Табыстар мен шығыстардың ұйымдастырылуы:
Жылдық жиынтық табыстың есебі;
Негізгі қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі;
Негізгі емес қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі;
Сатылған тауарлардың (қызметтердің, жұмыстардың) өзіндік құнының есебі;
Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі;
Кезең шығыстарының есебі;
Төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың)
I. Табыстар мен шығыстардың ұғымдары және есептілігінің ұйымдастырылуы
1.1 Табыстар мен шығыстар, олардың мәні, мазмұны
Жалпы, табыстар болып – белгілі бір мекеменің немесе
Табыс дайын өнімдерден, сатып алынған тауарлардан және көресеткен
Көрсеткен қызметтен және орындалған жұмыстан алынған табыстар, мына
есеп беру күніне мәліменің аяқталу кезеңі үлкен деңгейдегі
мәлімені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстары да үлкен деңгейдегі
Субъект барынша дәлдік деңгейде табысын анықтай алады, ол:
Қызмет көрсетудің, яғни мәліменің нәтижесінде үлкен деңгейдегі дәлдікпен
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар емес, тұрақты
Кезең шығыстарына мыналар жатады:
жалпы және әкімшілік шығыстар;
пайыз бойынша шығыстар;
тауарлар мен материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
1.2 Табыстар мен шығыстардың есептілігінің ұйымдастырылуы
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік мекеменің қаржы шаруашылық
Инвесторлар мен кредиторларға қажетті аппараттарды дайындайды;
Ақшалай ағымның өзгерістерін болжайды.
Осы есептіліктегі табыстар 2 әдіс арқылы анықталуы мүмкін:
Капиталға жету әдісіне таза активтерді қолданады;
Келісім шарттар әдісі бойынша табыстар мен шығыстар шоттарын
Кәсіпорынның қаржы шаруашылық нәтижелерінің есептілікте тіркеген кезде келесідей
«Аралық қаржылық есепкерлік»- Қ.Е.Х.С.-34.
«Консолидацияланған қаржылық есепкерлік және туынды компанияларға жасалған инвестицияның
«Қаржылық есепкерлікті ашып көрсету»- Қ.Е.Х.С.-1.
Аталған стандарттарға сәйкес табыстар мен шығыстар туралы есептілік
Сипаттамасы бойынша –екі жақты болады: табыстар мен шығыстар;
Функциялары бойынша – көрсеткіштердің категорияларына байланысты:
а) операциондық қызметтердің қорытындылары: Негізгі және негізгі емес
б) шығыстардың жіктелуіне байланысты өндірістік шығыстар өткізу бойынша
Келтірілген есептілікте реттелмейтін баптар көрсетіледі, оларға қосымша табыстар
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік 2 түрлі болуы
Бөлінбеген табыс есептілік ретінде, бұл жерде таза табыстар
Акционерлік капитал туралы есептіліктің 2-ші бөлігінде табыстар мен
II. Табыстардың бухгалтерлік есебі
2.1 Жылдық жиынтық табыстың есебі
Табыс дайын өнімдерден, сатып алынған тауарлардан және көрсеткен
Келесі шарт сатушыдан сатып алушыға өтетін меншік
Көрсеткен қызметтен және орындалған жұмыстан алынған табыстар, мына
есеп беру күніне мәміленің аяқталу кезеңі үлкен деңгейдегі
мәмілені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстары да, мәмілені аяқтау
Субъект барынша дәлдік деңгейде табысын анықтай алады, ол:
Мәміленің сипатына қарап оның аяқталу кезеңін анықтаған кезде
белгілі бір күнге жалпы мәміле бойынша жасалған шығыстардың
белгілі бір күнге жалпы мәміле бойынша орындалған қызметтің
орындалған жұмысты талдау.
Аралық негізде жасалатын төлемдер, яғни сатып алушылардан алынған
Қызмет көрсетудің, яғни мәміленің нәтижесінде үлкен деңгейдегі дәлдікпен
Негізгі қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі. Негізгі
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын
6010 - шоты бойынша жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, теңге Шоттар
Корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Салықтық шот –фактураның және накладнойдың негізінде келісімді
ҚҚС сомасына, 16% 80000 1210 3130
2. Жұмыстары қабылдау актілерінің негізінде, негізгі және қосалқы
ҚҚС сомасына (16%) 32000 1210 6010
3. Сатып алушылар ұсынған шоты бойынша есеп айырысу
Дайын өнімді, жұмыстарды және қызметтердің сатудан түскен табыс
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын
6010- «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс»
Мүлікті жалға бергені үшін алынатын жал төлемін есептегене
1220 - «Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»,
2180 - «Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек» -
3520 - «Алдағы кезеңдердің кірістері» -қазіргі есептік кезеңге
6010 - шотта есепке алынған табыстар жыл аяғында
6010- «Байланыс ұйымдарының көрсеткен қызметтерінен түскен табыс» шоты;
6010-«Негізгі қызметпен түскен басқа да табыстар» шоты. Бұл
Мұндай табыстарға кәсіпорын қызметінің басқа түрлері бойынша жасалған
6010- шоттың кредиті бойынша негізгі қызметтен түскен
Жылдың аяғында 6010- шотта есепке алынған табыстардың сомалары
6010- Өнімдерді сатуда және қызмет көрсетуден алынатын кіріс
Негізгі емес қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі.
Материалдық емес активтерді сатқан кезде мынадай шоттардың корреспонденциясы
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Материалдық емес активтер сатылады:
қалдық құнына
тозған (тозу) сомасы
босатылған (босату) құнына
170000
30000
211000 7410 2740 1210
2 Сатылған материалдық емес активтер бойынша есептелген ҚҚС
3 Жыл соңында, 6210 және 7410 шоттарында есептелген
табыс
-шығыс
211000
170000 6210 7410
6210 - шоты «Негізгі құралдарды сатудан түскен табыс»
Негізгі құралдарды сатқанда мынадай шоттардың корреспонденциясы жасалады (қысқартылып
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Негізгі құралдар сатылады:
қалдық құнына
негізгі құралдардың тозу сомасына
босатылған (босату) құнына
300000
50000
390000 7410 2421, 2422-2428, 2429 1210 2411-
2 Сатылған материалдық емес активтер бойынша есептелген ҚҚС
3 Жыл соңында, 6210 және 7410 шоттарында есептелген
табыс
-шығыс
390000
300000 6210 7410
6210 - шоты «Бағалы қағаздардың сатудан түскен табыс»
6210 - шот бойы жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, теңге Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Кәсіпорын өзі алған бағасы бойынша акцияларды, облигацияларды
60000 7410 1150
2 Өздері алған бағалы қағаздары үшін, сатып алушыларға
200000 2110 6210
3 Бағалы қағаздарды сатудан алынған жалпы түсімі кассаға
200000 1040,1010 6210
4 Алынған бағалы қағаздар үшін, бас кәсіпорынға шоты
100000
6210
5 Кәсіпорын өз қызметкерлеріне және басқа адамдарға шотын
200000 2150 6210
6 Есептен шығарылған қаржылық инвестицияларға қатысты қайта бағалау
170000 7410 6210
7 Жылдың аяғында бағалы қағаздарды сатудан алынған табыстардың
-табыс
- шығыс
870000
600000 6210 7410
6120 - «Дивиденттер бойынша кірістер» шоты ұзақ мерзімді
Пайыз түрінде алынатын табыстар 5 БЕС сәйкес активтерден
Акциялар бойынша дивиденттерді, сатып алынған бағалы қағаздар бойынша
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Кәсіпорынға тиісті акциялар бойынша дивиденттері, алынған бағалы
120000 2170 6110
2 Өткен есепті кезеңдерінде алынған табысы яғни 611
20000 3520 6110
3 Атаулы (номиналдық) құнынан төмен бағаға алынған бағалы
40000 1130 6110
4 Жылдың аяғында, алынған табыс сомасы, жиынтық табыс
180000 6110
Алынған табыстар 5430 - «Өткен жылдардағы пайда» шотына
6250 - «Бағамдық айырмадан түскен кірістер » шоты
Бағам айырмашылығынан алынған табысқа шоттардың мынадай корреспонденциясын құрайды.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Дебиторлармен есеп айырысу шоты мен ақша қаражаттары
-сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен
60000 1210 6250
-бас (тәуелді) серіктестермен 10000
6250
- берілген аванстар бойынша 15000 1610, 2910 6250
-ақша қаражаттарының шоттары бойынша 160000 1070, 1050, 1020
2 Кредиторлармен есеп айырысу шоттары бойынша бағамдық айырмасынан
-бас (тәуелді) серіктестермен
50000
6250
-алынған аванстар бойынша 60000 3510,4410 6250
-жабдықтаушылармен және мердігерлермен т.б. 30000 4110,4430 6250
- несиелік операциялар бойынша 20000
6250
3 Жыл аяғында бағам айырмашылықтарының сомалары жиынтық
4050000 6250
Жыл аяғында 6250 - шоты бойынша қалдық қалмауға
6230-«Мемлекеттік субсидиялардан алынатын кірістер» шоты үкімет органдарынан алынған
Субсидия дегеніміз- үкімет органдарының заңды тұлғаларға беретін, әдетте,
Жыл аяғында, әдетте, 6230- шоты бойынша қалдық
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Кәсіпорын атқарушы үкімет органдарынан субсидияларды мына мақсаттарға
- мектепке дейінгі балалар мекемелерін күтіп ұстауға
300000 1070,1040 1010
2 - әлеуметтік сала объектілерін (клубтарды, кітапханалардағы, мұражайларды,
200000 1070,1040 1010
3 -каратиндік шараларды, індетпен күресуді, жергілікті жолдарды күтіп
600000 1040,1010
6260 - «операциялық жалдаудан түскен кірістер» шоты кәсіпорынның
- негізгі құралдарды түгендеу кезінде анықталған негізгі құралдардың
- түгендеу кезіндегі анықталған материалдардың, дайын өнімдердің және
- түгендеу кезінде анықталған ақша қаражатының есепке алынбағандары
- тіркелген активтерді ағымдағы жалғаға бергеннен түскен табыстары
- қысқа мерзімді қаржылық инвестицияның ағымдағы құнының өзгеруінің
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
Корреспонденциясы
дебет Кредит
1 2 3 4 5
1 Заңды және жеке тұлғалардан тегін алынған
- материалдық емес активтер
200000 2730 6280
- негізгі құралдар 150000 2411-2930 6280
- материалдар 60000 1310-1315 1317 6280
- сатып алынған тауарлар 40000 1330 6280
-акциялар, облигациялар және басқа бағалы қағаздар
50000 1150 6280
-ұлттық және шетелдік валютадағы ақша қаражаты 80000 1010,1020
2 Кәсіпорынға келтірілген зиян үшін, қызметкерлердің еңбек ақысынан
20000 3350,3430 6280
3 Заңды және жеке тұлғалардан ұсталған айыппулдар, өсімдер
30000 2150,2180 2810 6280
4 Ағымдағы жалғаға берілген негізгі құралдардан түскен табыс
10000 2180,2810 1040,1010 6280
5 Қысқа мерзімді инвестициялардың ағымдағы құнының өзгеру інінен
30000 1150 6280
6 Сомасының айырмасынан түскен табыс 1500 2180,2810 6280
Келтірілген жазбалардан кейін 6280- шот жабылуға тиіс.
6210-6280 «активтердің шығуынан түскен кірістер» –шоттары бойынша талдау
Табыстың белгілерін ашу. Субъекті қаржылық есеп берген кезде
2.2 Төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың
Төтенше жағдайда басшының шешіміне байланыссыз және субъекті әдеттегі
Кей жағдайда төтенше жадайда әдеттегі жағдайдан ажырату өте
Егер оның келесі сипаттамасы бар болса, операция немесе
-өте сирек болса;
-жай немесе әдеттегі қызметтің бір бөлігі болып табылмаса;
Енді біз бір –біріне ұқсас екі мысал келтіріп
Бірінші мысал: астықтың басым бөлігін шегіртке жойып жіберген.
Екінші мысал: құрғақшылықтың салдарынан алынатын астықтың басым бөлігі
Келесі жағдайларды төтенше жағдай ретінде қарастыруға болмайды, атап
валюта бағамының ауытқуы;
келісім –шартта көрсетілген бағаға түзетулер енгізу;
мүліктерді, құрал- жабдықтарды, инвестицияны сатудан немесе есептен шығарған
салық жеңілдіктерін алып тастауды, корпоративтік табыс салықтарының мөлшерлемесінің
Тоқтатылған операциялардан және төтенше ахуалдан алынған зиян мен
6280 – «басқа да кірістер» шоты;
\ Табиғат апаттарынан болған өтелмейтін зияндар мүмкіндігінше
Төменде 6280 шоты бойынша шоттар корреспонденциясы келтірілген.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
Сақтанушы мүлікті сақтандыруға шарт жасалған.
Сельдің салдарынан трактор жойылды:
1 Тракторды пайдалануға қабылдап алған кезеннен бастап, жойылған
210000 2425 2414
2 Трактордың қалдық сомасы 590000
2414
3 Жыл аяғында 861- шотта есепке алынған залал
590000
Басқа активтердің (материалдардың, дайын өнімнің, сатып алынған тауарлардың
6280 - Бұл шотта табиғат апатынан
Кей жағдайда бұл сақтандырушының (кәсіпкердің) саналы әрекетінен
7470 шотының дебеті тіркелген активтер, тауарлы –материалдық запастар,
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сақтанушы мүліктерін сақтандыру үшін келісімшартқа отырады, бірақ
- трактордың пайдалануға берілген уақытынан жойылғанға дейін
- сақтандырушы ұйымы, трактордың қалдық құнының 50% құнын
210000
295000 2425 2414
2 Трактордың қалдық құнын, өтелмейтін зиянға есептен шығарылған
3 Табиғат апатынан алынған өтелмейтін зиянын жыл аяғында
295000
Кей кезде кәсіпорын табиғат апатының нәтижесінде табыс табуы
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Нәтижесінде тұқым себуші трактор жойылды:
- пайдалану кезінде есептелген тозу сомасына
210000 2425 2414
2 Сақтандырушы ұйым сақтандыру сомасын өтеді 590000 1040,1010,
3 Табиғат апатынан өтелмейтін зиян трактордың қалдық
590000
2414
4 Тракторды бұзып, одан запас бөлшектер және т.б.
20000 1312,1313, 1314,1315,1317
5 Жыл аяғында тракторды жоюдан алынған табыс жиынтық
20000
Зиянды немесе табысты 5430 шотына есептен шығарғаннан кейін,
6280 – «басқа да кірістер» шоты. Кәсіпорын
Осындай операциялармен байланысты кәсіпорынның қызметі, міндеттемесі, таза табысы
Әрбір тоқтатылған (үзілген) операциялар қаржылық есеп беруде және
Егер де операциялардың тоқтатылуы мемлекеттің араласуынан немесе табиғи
Бірақ –та кей кезде кәсіпорын басшыларының шешеіммімен кәсіпорын
6280 шоттың кредиті табысты, ал дебеті зиянды көрсетеді.
Мысал. Кәсіпорын өзінің қап шығаратын филиалын сатты делік.
Филиал сатылғанға дейін жинақталған табысы мен шығысын өзінің
-табыс сомасына -6280 шоты дебеттеліп, 6010 шоты кредиттелген;
-шағын сомасына -6280 шоты кредиттеліп, 7010, 7010,
Ал филиал сатылғаннан кейін, яғни ол өз қызметін
-активтер сомасына -6280 дебеттеліп, 2411-2416, 1310-1315, 1317, 1320-1330
-міндеттемелер сомасына -3310, 3370 және т.б. дебеттеліп, 6280
Филиалды сатып алушының төлем сомасы сатылған таза
Нұсқа. Филиал 3 млн. теңгеге сатылады делік, ол
Нұсқа. Филиал 1,5 млн. теңгеге сатылды делік, ол
6280 – «Басқа да» шоты табиғат апатының нәтижесінде
6280 шотта ескерілген (немесе есепке алынған) табыстар мен
Төтенше жағдайлардың салдарынан келген табыстар мен зияндар (залалдар)
ІІІ. Шығыстардың бухгалтерлік есебі
3.1 Кезең шығыстарының есебі
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар болады және
Кезең шығыстарына мыналар жатады:
жалпы және әкімшілік шығыстар;
пайыз бойынша шығыстар;
тауарлы- материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
Бұл шығыстар тауарлы- материалдық запастардың қалдығына жатқызылмайды,
Жалпы және әкімшілік шығысы. Шығыстың бұл түріне
Жалпы және әкімшілік шығындарының талдамалы есеб келесі шығыс
Баптар
№ Шығыс баптарының мазмұны
1 2
1 Әкімшілік персоналдарға жататын, қызметкерлердің еңбек ақысы
2 Шаруашылық және қызмет көрсетумен айналысатын қызметкерлердің еңбек
3 Басқару әкімшілік аппаратын, субъектінің қызмет көрсететін құрылымдық
4 Байланыс торабы, дабыл қағу құралдар, есептеу орталықтары
5 Қазба саласындағы дайындық жұмыстары бойынша шығындары, егер
6 Субъектінің салынып жатқан объектісін басқаруға кеткен шығыны,
7 Жобаларда және ҚМЖ (СМР) бітпегендерді қалпына
8 Әкімшілік басқару жүйесін және құралын жетілдірумен байланысты
9 Банкі көрсеткен қызметін төлеу
10 Басқа ұйымдардың жалпы шаруашылықты басқаруды жүзеге асыруға
11 Әкімшілік басқару персоналдарына жұмсалған іссапар шығыстары
12 Кеңселік, баспалық, почта-телеграфтық және телефондық шығыстары
13 Өкілеттік шығыстары
14 Қызмет көрсететін өндіріс пен шаруашылықтарды ұстау бойынша
15 Жұмыс күшін қабылдауды ұйымдастыруға, мамандарды оқытуға, компенсацияға,
16 Жалпы шаруашылық арналымындағы негізгі құралдарды жалғаға беру
17 Салықтар, алымдар
18 Коммуналдық қызмет, қызметкерлердің еңбегін қорғау, өртке қарсы
19 Тауарлы –материалдық запастарының қоймада кем шығуын қалпына
20 Орташа жалақы деңгейінде, уақытша еңбекке жарамсыздығына жәрдем
21 Басқару аппаратының еңбек стажын төлеу, яғни бір
22 Ақпараттық және аудиторлық (кеңестік) қызметті төлеу
23 Денсаулық сақтау объектілерін, мектеп жасына дейінгі ұйымдары,
24 Кәсіпорынды қайта құрудан босаған еңбеккерлерге, қысқарған қызметкерлерге,
25 Сот шығындары
26 Табысты жасырғанда төленетін айыппұлдар мен өсімақылар
27 Ұрланған, жоғалған мүліктердің материалды жауапты тұлғалары табылмаған
Қажет болған жағдайда кәсіпорын осы келтірілген типтік номенклатураны
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
Корреспонденциясы
дебет Кредит
1 2 3 4 5
1 Материалдық емес активтер бойынша амортизация есептелінеді
80,0 7210 2740
2 Құрылысты салуға байланысты, бірақ оның бастапқы құнына
320,0 7210 2930
3 Әкімшілік мақсатта пайдаланатын негізгі құралдар бойынша амортизация
90,0 7210 2121-2428 2429
4 Жалпы және әкімшілік қажеттілігі үшін шикізаттар
110,0 7210 1310-1315, 1317
5 Жалпы мұқтаждықтар үшін пайдаланған дайын өнімдер (тәжірибелер
20,0 7210
6 Күдікті қарыздар бойынша резерв жасалынды 190,0 7210
7 Есеп беруге тиісті адамдардың іс-сапарға және
70 7210 2150
8 Болашақ кезеңдерінің шығындарының осы есепті кезеңге қатысты
60,0 7210 2920
9 Әкімшілік және жалпы шаруашылық қызметкерлеріне еңбек
296,0 7210 3350,4230
10 Жалпы және әкімшілік персоналдарының еңбек ақысынан аударымдар
55,9 7210 3140
11 Қабылданған жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің (жарық жылу,
82,3 7210 3310
12 Қызметкерлер болып табылатын басқа да мамандарға
83,0 7210
13 Қызметкерлер тұлғаларының еңбек ақысының аударымдар жасалды, әлеуметтік
15,7 7210 3140
14 Негізгі құралдарды жөндеуге резервтер құрылды
149,0 7210 3220
15 Ағымдағы жал бойынша шығыс есептелінді 71,0 7210
16 Істелген жұмыстар мен көрсетілген қызметтер қабылданады:
-негізгі өндіріс цехтарынан
140,0 7210 8010
-қосалқы өндіріс цехтарынан 160,0 7210 8030
-әлеуметтік сала объектілерінен (моншалар, кір жуатын орындар, тұрғын
30,0 7210
17 Бюджетке төленуге жататын, салықтар есептелінді (транспорт құралдарынын
170,0 7210 3140
18 Белгіленген норма шегінде, өкілетті шығыстары төленді (есептелінді)
105,0 7210 1010,3210, 4430,2150
19 Сақтандыру полисін алумен байланысты шығыстары көрсетілді
205,0 7210 2920
20 Айыппұл санкциялары, өсімдері есептелінді (төленді)
100,0 7210 4110,3540, 4430,1040
21 Есепті кезеңнің аяғында жалпы және әкімшілік
2602,9
7210
Жалпы және әкімшілік шығыстары жиынтық табысқа есептен шығарылғаннан
Пайыздар (проценттер) бойынша шығысқа – банк несиесі және
Пайыздар (марапаттау) - несие алушының ақша капиталын несиеге
Пайыздар бойынша шығатын шығындардың есебі 7310 - «Пайыздар
Пайыздардың барлық түрлерін есептегенде 7310 «сыйақылар бойынша шығыстар»
Пайыздардың барлық түрлерінің төлемі 3380 - шотының дебеті
-пайыздар арнаулы шоттардан төленгенде 1050 – «Банкідегі арнаулы
- пайыздар валюталық шоттардан төленгенде 1050- шоттарының;
пайыздар нақты ақшалай төленгенде 1010 - шотының кредиті
Бұл жазбадан кейін 7310 - шоты жабылуы тиіс.
3.2 Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі
Негізгі емес қызметтердің шығысын есептеу үшін 84 «Негізгі
Бұл бөлімшенің шоттары өткізілген активтердің барлық түрлерінің өзіндік
7410 - «Материалдық емес активтерді сату бойынша шығыстар»
7410 - шоты бойынша жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сатылған материалдық емес активтер, өздерінің белгіленген тәртібінде
- материалдық емес активтердің өз сатушысында болған кезінде,
30000 2740 2730
- сатылған материалдық емес активтердің қалдық құнына (тозу
270000 7410 2730
2 Материалдық емес активтерді сақтауға байланысты шыққан
270000
7410
Жыл аяғында шығындардың барлығы табыс (зиян) шотына көшірілгеннен
7410- «активтердің шығуынан алынатын шығыстар» шоты –
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сатылған негізгі құралдар белгіленген тәртіпте есептен шығарылады:
- негізгі құралдар өзінің сатушысында болған кезде, оны
200000 2421-2428 2429 2412-2416 2417
- баланстық құнына (тозу сомасы бастапқы құнынан алынып
800000 7410 2412-2416 2417
2 Негізгі құралдарды сатуға байланысты шыққан шығыны жыл
800000
7410
7410 - шоты есепті жылдың соңында жабылады.
7410 - «активтердің шығуынан алынатын шығыстар» шоты-
Қысқартылған түрінде келтірілген шоттар корреспонденциясын береміз.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Дебитордың және ақша қаражаттарның шоттары бойынша бағамдық
- сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен
131,4 7430 1210
- бас (тәуелді) серіктестерімен 16,0 7430
- берілген аванстар бойынша 9,5 7430 1610,2910
- ақша қаражатының шоттары бойынша 28,3 7430 1070,1020
2 Кредиторлармен есеп айырысу шоттары бойынша бағамдық
- бас (тәуелді) серіктестерімен
89,6 7430
-алынған аванстар бойынша 48,3 7430 3510,4410
-жабдықтаушылармен және мердігерлермен, сондай-ақ басқалармен
111 7430 3310,4110
3 Жыл аяғында бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығындардың
434,1
7430
Жоғарыда келтірілген жазбалардан кейін, 7410 шоты жабылуы тиіс.
7430 - «Бағам айырмасы бойынша шығысы» шоты бағам
Бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығындары жөніндегі жасалатын шоттар
7430 - шотта есепке алынған бағам айырмашылығы бойынша
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Белгіленген тәртіпті инвестиция сатылады (баланстық құны бойынша):
-бас серіктестігінде
300000 7410
-тәуелді серіктестіктерінде 500000 7410
- бірге бақыланатын заңды тұлғаларында 100000 7410
- басқа да ұйымдарда 100000 7410 2310
2 Белгіленген тәртіпте сатылады:
-акциялар
100000 7410 2040
-облигациялар 200000 7410 1130,2020
-басқа да бағалы қағаздар 400000 7410 1150
3 Есепті жылдың аяғында бағалы қағаздарды сатуға байланысты
1700000
7410
7450 – «Басқа да» шоты басқа да қызметтер
Төменде 7450 шоты бойынша жасалатын шоттардың корреспонденциясы келтірілген.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Қысқа мерзімді қаржылық инвестициянын ағымдағы өзгерістерінің нәтижесінде
80000 7450,7470 2040,1150 1110,1130 2020
2 Сатып алу және номиналдық құнының арасындағы айырма
60000 7450,7470 1130,2020
3 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің ағымдығы
200000 7450,7470 2740,24212428,2429
4 Сомалық айырмасы бойынша шығыстары көрсетілді 3000 7450,7470
5 Жыл аяғында 845 шотта есепке алынған шығысы,
343000
7450,7470
7410-7450 шоттар бойынша жасалатын аналитикалық (талдамалық) есеп
Қорытынды
Сонымен, негізгі және негізгі емес қызметтердің шығыстары мен
1-тарауда табыстар мен шығыстардың мәні, мазмұны және есептілігі
Табыс дегеніміз – белгілі бір мекеменің немесе кәсіпорынның
Ал, шығыстар дегеніміз – осы өндірістен өнім, яғни
Табыс дайын өнімдерден, сатып алынған тауарлардан және көрсеткен
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар болады және
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік мекеменің қаржы шаруашылық
инвесторлар мен кредиторларға қажетті аппараттарды дайындайды;
ақшалай ағымның өзгерістерін болжайды.
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік 2 түрлі болуы
бөлінбеген табыс есептілік ретінде, бұл жерде таза табыстар
акционерлік капитал туралы есептіліктің 2-ші бөлігінде табыстар мен
2-тарауда біз табыстар есебінің бірнеше түрлерге бөлінуін қарастырдық:
жылдық жиынтық табыстың есебі. Оның ішінде:
а) негізгі қызметтен, яғни әрекет етуден
б) негізгі емес қызметтен түскен табыстың есебі.
в) төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың
3-тарауда кезең шығыстарының есебі. Оған: жалпы және әкімшілік
негізгі емес қызметтер бойынша шығыстарының есебі;
төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың)
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». В.Н. Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В. Радостовец,
«Бухгалтерлік есеп». В.Л. Назарова. Алматы. Экономика 2005ж.
«Бухгалтерлік есеп принциптері». Қ.К.Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов.
«Бухгалтерлік есеп». С.Б.Баймуханова, Ә.Ж. Балапанова. Алматы. 2003ж.
«Бухгалтерлік теоремасы». Әбдіманапов.
«Қазіргі бухгалтерлік есеп». Сейдахметова.
3
Табыстар мен шығыстардың ұғымдары және есептілігінің ұйымдастырылуы
«Семей жолдары» ЖШС-тың жылдық жиынтық табысы
Кәсіпорынның табысы мен шығысын талдау
Шығыс және табыс есебі
Негізгі және негізгі емес қызметтердің табыстары мен шығыстарының есебі
Инвестициялық қызметтен табыс
Кезең шығындары, оны танудың ерекшеліктері
Табыстар мен шығындардың бухгалтерлік есебі
Өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден алынатын табыс
Шығындар аудиті