Сабақтан тыс уақыттағы тәрбие
Мазмұны
Кіріспе ---------------------------------------------------------------------------------- 4-8
І.Тарау. Эстетикалық тәрбие теорияның негіздері
1.1. Эстетикалық тәрбиенің мәні, міндеттері ----------------------------- 9-16
1.2. Мектептегі эстетикалық тәрбиенің негізгі бағыттары және
олардың ұлттық ерекшеліктері --------------------------------------- 17 -
ІІ Тарау. Күнделікті еңбек пен
2.1 Ұстаз өнегесі, ақыл-ой тәрбиесі ------------------------------------------23- 28
2.2 Күнделікті өмір, жеке адам эстетикасы ------------------------------ 29-31
2.3 Отбасы тәрбиесіндегі эстетикалық тәрбие ------------------------
2.4 Тән мен тазалық тәрбиесі, еңбек пен
IIІ . Тәжірибелік бөлім ----------------------------------------------------------- 43-44
Қортынды ---------------------------------------------------------------------- 45-46
Қолданылған әдебиеттер: ----------------------------------------------------- 47-48
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 2015 жылга дейінгі білім
Ұрпақтан-ұрпаққа дәстүрлі жалғасын тапқан бабалар мұрасы тек шеберлік пен
Біріншіден, қазақ қолданбалы өнерінің ішкі тылсым сыры ұгылады (қабылданады).
Екіншіден уақыт арқылы өткенді зерделеп, бүгінгіні анықтап, болашақты бағдарлайды.
Үшішіден, кеңістік көріністері бүгінгі ұрпаққа "Ата жұрт",
Халқымыздың кемеңгер ойшылдары (Қорқыт ата, Әл-Фараби, Ахмет Иассауи, Ж.Баласағұни,
Бүгінгі таңда педагог ғалымдардың қазақ қолданбалы өнері және эстетикалық
Б.Әлмұхамбетов,Ж.Балкенов,Е.Асылханов,Қ.Ералин, Қ.Ижанов,
Ү.Ибрагимов, З.Ахметова, Қ.Болатбаев, С.Ұзақбаева еңбектерінде арнайы зерттелген.
Ғалымдар еңбектерінің негізгі идеяларына сүйене отырып, қазақ қолданбалы өнеріндегі
Алдымен қазақ қолданбалы өнері эстетикалық көзқарасты тәрбиелейді. Адамның
Эстетикалық талғамы биік, сезімтал адам еңбектегі әдемілікті, табиғаттағы сұлулықты,
Эстетикалық сезім - адамның еңбек үстінде тарихи қалыптасып дамыған
Сұлулық сезімдері адамның дұрыс, сау ләззат ізденуіне,
Зерттеу мақсаты: Жас ұрпаққа кәсіби
эстетикалық тәрбиенің мәні мен міндеттерін
мектептегі эстетикалық тәрбиенің бағыттары және
Күнделікті өмір мен тазалық тәрбиесін
Зерттеу әдісі: әдебиеттер мен жұмыс, бақылау
талдау.
Зеттеу обьектісі: оқушы,мұғалім,ата-ана іс – әрекеті.
Зерттеу пәні: музыка,технология,педагогика,психология,әдебиет т.б.
Зерттеу базасы: Мұхамед – Рахим Қыдырбайұлының
арналған «Атамекен» бағдарламасы.
Жұмыстың құрылымы: Менің курстық жұмысының
«Балаларға эстетикалық тәрбие берудегі ұлттық
өнердің ролі» Ол кіріспе бөлімінен
негізгі құрылымы үш тараудан тұрады.
Бірінші тарау «Эстетикалық тәрбие теорияның
Екінші тарау «Күнделікті еңбек пен
Үшінші тарау «Тәжірибелік бөлім»
Қолданылған әдебиеттер саны:
I. Тарау. Эстетикалық тәрбие теорияның негіздері
1. Эстетикалық тәрбиенің мәні, міндеттері
Адамдардың эстетикалык сезімдері олардың өмірінде зор роль атқарады.
Қазіргі кезде эстетикалық көзқарастарға тәрбиелеу – тәрбие барысына зейін
Еңбек әсемдігін қабылдауды үйретіп, қоғамдық іс-әрекет әсемділігіне сезімталдығын тәрбиелеп,
Өнерде шоғырланған адамдардың шындыққа эстетикалық қарым-қатынасы қоғамдық идеяларды
Сонымен, оқушылардың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу — дамыған әсемдік сана
әрекеттің барлық түрлеріндегі әсемдік нышанын анықтап, оны оқушының әсемдікке
Кең ой-өрістілік сөйлеу іс-әрекетінің мазмұнынан сөз өнерін, ақыл-ой еңбегін,
Оқушы өнегелілігінің әсемдігі, оның жан дүниесінің байлығы, шешендігі оны
Баланың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу әсемдіктің қасиеттері бар әртүрлі өмір
Эстетикалық көзқарасты тәрбиелеудің негізгі құралы - өнер. Ол шындықты
Мектеп оқушыны әсемдікті өмірден, адамдар қылықтарынан, еңбек іс-әрекетінен, еңбек
Сонымен эстетикалық тербие табиғаттағы, өнердегі, еңбектегі, өмірдегі ең жақсыны
Сызба № 1
Эстетикалық тәрбиенің өзіне тән міндеттері бар. Олардың бірі —
Эстетикалық ұғымды, пайымдауды, баға беруді қалыптастыру — эстетикалық тәрбиенің
Қазіргі жағдайда біздің қоғамдық өміріміздегі қажетті мәселелердің бірі —
Балаларды эстетикалық белсенділікке тәрбиелей отырып, оларды өздігінен ілтипатты -оқырман,
Баланың эстетикалық мәдениеті және белсенділігі тұтас педагогикалық процесте дамиды.
Эстетикалық тәрбиенің маңызды міндеті — өнер және әдебиет салаларында
Эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдары - әдебиет және
Белгілі орыс суретшілері П.А.Федотовтың, В.Г.Перовтың, И.Е.Репиннің, В.В.Верещагиннің, И.И.Шишкиннің, И.Н.Левитанның
М.Горький, Н.А.Островский, АА.Фадеев, М.А.Шолохов, М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов, т.б. еңбектеріндегі
Сонымен өнер мен әдебиет шындықты игерудің және
Мектеп оқушыларының эстетикалық түсініктері, олардың еңбекке әсемдік түрғысынан қатынасы,
Жемісті еңбектен қанағаттануы, көңілдің жай табуы, эстетикалық сезімі бала
Оқушылардың оқу еңбегіне талғампаздық катынасын дамыту, оны оқудың қозғаушы
Бақылау және балалармен әңгіме олардың,әрқайсысы өте әсем зат жасағысы
Көп жағдайда оқушылар тәртібінің дұрыстығына сыртқы,
Бұл тұрғыдан әдебиеттің, олардың оқушылар есінде ұзақ сақталатын кейіпкерлерінің
Оқушылардың эстетикалық санасының және шындыққа қатынасының ерекшеліктерін білу оқушылар
1.2. Мектептегі эстетикалық тәрбиенің негізгі бағыттары және олардың
Оқушылардың эстетикалық тәрбиесі оқу және сыныптан тыс тәрбие процесінде
Эстетикалық білімнің негізі — оқу пәндері. Бастауыш сынып оқушылары
Ана тілі сабақтарында оқушылардың тілін дамыта отырып, мұғалім суретке
Музыка сабақтары өте әсерлі сезімдерді оятып, музыка мұраттарын
Музыка пәнінің бағдарламасы ән салу және жазылып алынған музыкалық
Бейнелеу өнері сабақтарының да балалардың эстетикалық
Бейнелеу әсемдікті түсіну мен нәзік сезіну,
Көркем әдебиет және тарих пәндері оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытады.
Табиғаттың ұлылығы, көркемдігі, сыры биология, география, химия, физика сабақтарында
Сонымен, мектептегі оқу пәндерінің оқушыларға эстетикалық тәрбие берудегі ролі
Мектепте эстетикалық тәрбие оқушылардың сыныптан тыс тәрбие жұмысының
Балалардың шығармашылық жұмыстарының басты формаларының бірі -
Мектепте музыка, кескіндеме және әдебиет кештері өткізіледі. Онда оқушылар
Шығармашылық конференцияларда оқушылардың зерттеу жұмыстары туралы баяндамалары, рефераттары талқыланады.
Мектеп және сынып бойынша алдын-ала жасалған жоспарларға сәйкес эстетикалық
Көркемөнерпаздар үйірмесі оқушылардың өнерге әуестігін, қызыгушылығын, талғамын дамытуда үлкен
Эстетикалық тәрбие жұмысына көмектесуде мектеп кітапханасының
Сызба № 2
Сыныптан тыс эстетикалық жұмыстың барлық түрлері оқушылардың еріктік, қызығушылық,
Мектепте оқушылардың эстетикалық мәдениетіне басқа факторлар
Көп түрлі эстетикалық жұмыстарды тиімді ұйымдастыру
Басты мәселе, күнделікті өмірдегі әсемдіктің адам мен табиғаттың бірлескен
Қазіргі кездегі эстетикалық тәрбиенің міндеттерін шешу үшін
Мәдени құндылықтарды жасауда әр халықтың
Халық әрдайым әсемдікті іздеді, қолдан жасады және оны өмірде,
Халықтық эстетикалық тәрбие жүйесінде лирикалық, тұрмыстық, әдет-ғұрыптық,
Қазақ халқының музыкалық аспаптарының түрлілігі таң қаларлықтай (домбыра, шертер,
Халқымыздың тұрмысына енген қолданбалы қолөнер бұйымдары, олардың әшекейленіп жасалуы
Эстетикалық тәрбиеде халық ауыз әдебиетінің маңызы өте зор болды.
Эстетикалық тәрбиенің күрделі мәселелерін айқындауда біз халықтың жинақтаған педагогикалық
ІІ Тарау. Күнделікті еңбек пен
2.1 Ұстаз өнегесі, ақыл-ой тәрбиесі
Адамның бойына жақсы адамгершілік касиеттердің сіңісуі, өнер-білімді
Мұның бәрі сергек, сезімтал, акыл-ой парасаты мол,
Адамның қабілетін жан-жақты жетілдіре тәрбиелеу үшін дене
Ақыл-ой тәрбиесі, көріп-білу, жүрекпен терең сезіну — біртіндеп толыға,
Фольклорлық шығармалар өмір тәжірибесін халық қажеті үшін жұмсаған
Жастарға ақыл-ой тәрбиесін беруде, ой-санасын өрістетуде ауыз әдебиетінің айтыс
XIX ғасыр аяғында Сыр бойы мен Орталық Қазақстанда кең
Жастардың тілін ұстартудағы тәрбиенің, бір түрі — жаңылтпаш айтқызу.
Қара бүркіт томағасын түсірді,
Оны мен томағаламай, кім томағалайды,
Оны мен томағаламай, кім томағалайды....
Ар жақтағы Құдияр құдам еді,
—деген сияқты жанылтпаштардың соңғы екі
өзеннің, он қыздың атын атауы сияқты күлдіргі ойындар да
2.2. Күнделікті өмірдегі адамның жеке
Жеке адамның жалпы мәдениеті ұжымда, жұртшылық арасында
Оқушылардың жалпы мәдениеті, яғни эстетикалық тәрбиенің
Қатынас эстетикасы. Ата-аналармен, мектепте оқушылар және мүғалімдермен, басқа адамдармен
Үй-жағдай эстетикасы. Әрбір адам өз үйіне жайлы
Оқушылардың үй-жағдайын өзгертуге байланысты жұмыстарға қатыстырып отыруы
Киім-кешек эстетикасы. Адамның сыртқы көрінісі, киімі, жүріс-тұрысы, оның эстетикалық
Артық сәндену, түрлі формаларға, түстерге еліктеу адамға жақсылық әкелмейді.
Манера, жест (дене қимылы) - бұл әрбір адамның
А.С.Макаренко М.Горький атындағы колонияда және Ф.Дзержинский атындағы коммунада
Атақты француз жазушысы, ағартушы — философ және педагог
Жеке адамның сыртқы мәдениеті мен ішкі дүниесінің ұштасып жатуы
Сонымен оқушы жастардың эстетикалық танымын, сезімін,
2.3. Отбасы тәрбиесіндегі эстетикалық тәрбие
Салт-дәстүр дегеніміз — халықтардың кәсібіне, сенім-нанымына, тіршілігіне
«Отан от басынан басталады» дегендей, балаға имандылық, инабаттылық, ар-ождан
Ананың әлдиінде үлкен сыр жатыр. Ана жас сәбиін бесік
Құрығыңды майырып, Түнде жылқы қайырып, Жаудан жылқы айырып, Айыр
деген өлең жолдары арқылы жетіп жатқан. Ана: «мал бақ,
2.4. Тән мен тазалық тәрбиесі, еңбек пен өнер тәрбиесі
Адамның жеке басының қалыптасып, саналы еңбек
Халық жырларында аруларды «Шашының ұзындыгы ізін басты» немесе «Шаштарын
Батырлар жыры мен лиро-эпос жырларында арулардың сырт пішіні, киген
Қыз Жібектің ақтығы Наурыздың ақшақарындай. Ақ бетінің
Дене тәрбиесіне ерекше көңіл бөліп, материалдық игіліктерді өндіруде оның
Алайда «Аңқау елге — арамза молда» дегендей, қа-раңғы халықты
Еңбек — өмірдің тұтқасы, тіршіліктің көзі. Еңбексіз өмір жоқ.
Еңбекті дәріптеу, жастарға еңбек адамын үлгі-өнеге етіп ұсыну
Қазақ халқы жастарды еңбекке баулығанда күнделікті
Отанын, елін сүйе білушілікке баулуды көздеген. Өнерлі, айлалы аңшыларды
Қазақ халқы «Ақтылы қой, алалы жылқы» өсіруді мақсат
Қазақ халқы тарихында әрдайым Жоңғар, Хиуа, Бұқар хандарының шапқыншылығына
Қазақтың баласын жақсы көргенде «ботам», «кұлыным»,
Қазақтың Түйебай, Жылқыбай, Қойшыбай т. б. кісі
Халкымыз өзінің аңшылық, мергендік, малшаруашылығына байланысты шығарған
Қазақтың аңшылық пен мал бағудан кейінгі баянды кәсібінің
Халқымыз енбек пен өнерді егіз деп қараған. Қолөнер шеберлігін
Ал тері, ағаш, көмірмен байланысты кәсіптерді
Қазақ даласында білезік, сақина, жүзік, алқа, шашбау,
Өнерді үйрену, халық кажетіне жұмсау, өнерімен мұратына жету, байлыктың
II Тәжірибелік бөлім
1. _”Өзіңізді бақылай аласыз ба?”тесті.
Егер тұжырыммен келіссеңіз иә-деп,келіспесеңіз жоқ-деп сызыңыз.
1.Меніңше басқа адамдарға елендеу қыйын.
Иә,жоқ.
2.Мен реті келіп тұрса,басқаларды өзіме қарату үшін немесе оларды
Иә,жоқ.
3.Менен жаман актер шықпайды.
Иә,жоқ.
4.Басқа адамдар, мені шын мәніндегіден әлде қайда терең қайғырады
Иә,жоқ.
5.Мен көптің назарында өте сирек боламын.
Иә жоқ.
6.Әр түрлі адамдармен қарым-қатынаста және әр түрлі жағдайда мен
Иә,жоқ.
7.Мен өзім шын сенген нәрсемді ғана қорғай аламын.
Иә,жоқ.
8.Адамдармен қарым-қатынаста табысты болу үшін, мен басқалар үміт күткендей
Иә,жоқ.
9.Мен онша ұнатпайтын адамдарға да жылы қабақ таныта аламын.
Иә,жоқ.
10.Мен қандай болып көрінсем, өмірде де сондаймын.
Иә,жоқ.
1,5,7 сұрақтардағы “жоқ” деген жауабыңызға 1 ұпайдан есептеңіз. Ұпайларды
Егер Cіз шын жауап берсеңіз, онда Сіз туралы мынаны
0-3ұпай. Сізде коммуникациялық бақылау төмен. Сіздің мінез-құлқыңыз орнықты және
4-6ұпай. Сізде коммуникативтік бақылау орташа. Сіз шынайысыз,эмоциялық тұрғыдан ұстамдысыз.
7-10ұпай.Сізде коммуникативтік бақылау жоғары. Сіз кезкелген рөлге оңай енесіз,
Қортынды
Қазіргі кезде эстетикалық көзқарастарды тәрбиелеу - тәрбие
Эстетикалық тәрбие беруде көзқарас пен
Демек, әстетикалық тәрбие үрдісінде қазақ қолданбалы өнеріндегі кеңістік пен
Педагогикада бұл мәселені шешуде адам ақыл-ойы
Бүгінде жоғары оқу орындарында жеке
Өнер арқылы қоршаған орта, табиғат сұлулығынан ләззат алу, оны
Эстетикалық тәрбие беруде ұлттық өнердің кеңістік пен уақыт тұрғысынан
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Руссо Ж.Ж. Избр. соч. 1-том. Гос. изд-во худ.
2. Ильнна Т.А. Педагогика. М., "Просвещение", 1984.
3. Педагогика Под ред. Ю.К-Бабанского. - М., "Просвещение", 1988.
4. Харламов И.Ф. Педагогика. М.,"Высшая школа", 1990.
5. Эстетическое воспитание трудящихся. Изд-во Сибирское отд, AH CCCP.
Новосибирск. 1962.
6. Эстетическая культура и эстетическое воспитание. М., "Просвещение",
7. Нұрғашев Р.Н. және т.б. Шаңырақ (үй-тұрмыс энциклопедиясы).
Алматы, 1989.
8.Ұзабаев С.А. Балаларға эстетикалық тәрбие берудегі халық дәстүрі.
Алматы, 1990.
9. Жанибеков У. ЭХО. Алма-Ата. "Өнер". 1991
10.«Энциклопедия» Алматы кітап 2003 М.Ш.Өмірбекова
11.«Хабаршы» журналы №1 (6) Алматы,и 2005
12.Педагогика. Лекциялар курсы.- Алматы, 2003.
13.Қазақ Совет Энциклопедиясы. 12 томдық
14. Ұзақбаева С.А. эстетикалық және
негіздері.13Лекция.-Алматы,1991.
15.Жарықбаев Қ. Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі.-Алматы-1995.
16.Ұзақбаева С.А. Тамыры терең тәрбие.-Алматы-1995.
Макаренко А.С. Методика организаций и воспитательного процесса.
Собр Соч.-М1951.
17.Мусаева С.А,Зейдалиева Ж. Қысқаша педагогика –психологиялық
сөздік.Тараз,2001.
18.Хрестоматия по педагогике М,1972.
19.Лихачов Б.Т. Педагогика –М,2000 .
20.Атамекен бағдарламасы.-Алматы,1992.
21.Бегалиев Т,Б, Педагогика қысқаша лекциялар курсы.-Тараз 2002.
22.Қоянбаев Ж,Б, Педагогика .-Алматы -1992.
23.Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие
/Методикалық нұсқау/- А 1990
24. Амантурин Ш. Мұғалім және оқу-тәрбие
25. Көпбаев О. Жастар және праволық
26. Синицина И.Е. Педагогтық әдеп және
27. Сухомлинский В.А. Балаларға жүрек жылуы –А,
28. Шуркова Н.Е. Вы стали классным
29. «Елім – ай » бағдарламасы
30. Ахметұлы Қ,Ермұхамедова Ж. Құқығыңды біл. –А,
31. Жарықбаев Қ,Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі
Зерттеу мақсаты: Жас ұрпаққа кәсіби
экологиялық тәрбиенің мәні мен міндеттерін
мектептегі экологиялық тәрбиенің бағыттары
Күнделікті өмір мен тазалық тәрбиесін
Зерттеу әдісі: әдебиеттер мен жұмыс, бақылау
талдау.
Зеттеу обьектісі: оқушы,мұғалім,ата-ана іс – әрекеті.
Зерттеу пәні: музыка,технология,педагогика,психология,әдебиет т.б.
Зерттеу базасы: Мұхамед – Рахим Қыдырбайұлының
арналған «Атамекен» бағдарламасы.
Жұмыстың құрылымы: Менің курстық жұмысының
«Балаларға тәрбие экологиялық берудегі
ұлттық өнердің ролі» Ол кіріспе
және негізгі құрылымы үш тараудан
Бірінші тарау « Экологиялық тәрбие теорияның
Екінші тарау « Күнделікті еңбек пен
Үшінші тарау «Тәжірибелік бөлім»
Қолданылған әдебиеттер саны:
52
Эстетикалық тәрбие
Міндеті
Мақсаты
Методология
Анықтама
Халықтық
эстетикалық тәрбие жүйесі
Оқыту процесіндегі
эстетикалық тәрбие
Ұлттық өнер
Салт-дәстүр
Бейнелеу өнері
Музыка сабақтары
Адамның жеке басының эстетикасы
Сабақтан тыс тәрбие процесіндегі эстетикалық
Қазіргі мектептің тәрбие жұмысы
Ұжымдағы қарым-қатынас
моральды-типологиялық ахуал
Оқыту үрдісіндегі тәрбие
Сабақтан тыс уақыттағы іс-әрекет
Сабақтан тыс уақыттағы тәрбие
Ата-аналар ж/е қоғаммен жұмыс
Мектептен тыс тәрбие жұмысы
Сыныптағы тәрбие жұмысын мақсатты жоспарлаудың әдістемесі мен технологиясы
Еңбек тәрбиесінің мақсат-міндеттері және оның оқушы тұлғасының дамуына ықпалы
Оқушылардың сабақтан тыс уақытын ұйымдастырудың күрделілігі мынада
Тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру технологиясы
Сыныптан тыс жұмыстардың мақсаттары мен міндеттері
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру
Мектептегі тәрбиелік шараларды ұйымдастыру әдістемесі
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСТАРЫ
Мектептен тыс тәрбие жұмыстары
Балалардың бос уақытын ұйымдастыру