Деректер қорының обьектілері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
1 ДЕРЕКТЕР ҚОРЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ
1.1 Қарапайым деректер қорының құрылымы..........................................5
1.2 Деректер қорының обьектілері.............................................................8
1.3 Деректер қорын қалыптастыру............................................................10
1.4 Деректер қорының модельдері............................................................10
1.5 Деректер қорын жобалау......................................................................14
1.6 Деректер қоры қауіпсіздігі....................................................................17
2 “ЕВРОСЕТЬ” БОЙЫНША ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН ҚҰРУ
2.1 Кестелермен жұмыс жасау........................................................................19
2.2 Сұраныстар құру .......................................................................................22
2.3 Формалармен жұмыс жасау .....................................................................25
2.4 Есеп және макростар құру .......................................................................31
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................34
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.............................................................35
КІРІСПЕ
Деректер қоры қазіргі біздің дамып келе жатқан заманымызда
Курстық жұмыс барысында көптеген мәліметтер ала аласыздар. Бірінші
Екінші бөлімде Microsoft Access 2002 деректер қорын басқару
Курстық жұмыстың өзектілігі: деректер қоры басқару жүйесінің мүмкіндіктері
Курстық жұмыстың мақсаты: деректер қоры басқару жүйесінің атқаратын
Осы мақсаттарға жету барысында келесідей міндеттер туындады:
Деректер қорын басқару жүйесі туралы қажетті материалдарды
Кейбір материалдарды қазақ тіліне аудару;
Деректер қорын басқару жүйесін зерттеу.
1 ДЕРЕКТЕР ҚОРЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ
Деректер қоры дегеніміз– мәліметтерді сақтауға арналған ұйымдасқан құрылым.
Деректер қоры деректер басқару жүйесімен (ДҚБЖ) тығыз байланысты.
1.1 Қарапайым деректер қорының құрылымы
Алдымен мынаны түсініп алайық, егер қорда ешқандай деректер
Деректер қорында әртүрлі объектілер болуы мүмкін, бірақ қандай
Біз білеміз, екі өлшемді кестенің құрылымын бағаналар мен
Деректер қоры өрістерінің қасиеттері. Деректер қоры өрістері тек
Өрістің аты- қормен автоматты операциялар орындағанда осы өрістегі
Өрістің типі– осы өрісте жазылатын мәліметтердің типін анықтайды.
Өрістің өлшемі- өрісте жазылатын мәліметтердің шекті ұзындығын анықтайды.
Өрістің форматы- өрістегі мәліметтерді форматтау тәсілін анықтайды.
Енгізу маскасы- өріске енгізілетін мәліметтердің формасын көрсетеді.
Таңба– берілген өріс үшін кестедегі бағананың тақырыбын анықтайды.
Келісілген мән- өрістің ұяшықтарына автоматты енгізілетін мән.
Мәнге қойылатын шарт– енгізілетін мәліметтің дұрыстығын тексеруге арналған
Қателікті хабарлау- өріске қате мәліметтерді енгізгенде автоматты хабарлау.
Міндетті өріс– қорды толтыруда міндетті толтыратын өрістерді анықтайтын
Бос жолдар– бос жолдар болуына рұқсат берілетін қасиет.
Индекстелген өріс– егер өрісте осы қасиет болса, онда
Әртүрлі өрістерде әртүрлі типті мәліметтер жазылғандықтан, онда осы
Мәліметтердің типтері. Microsoft Access деректер қоры келесі мәліметтердің
Мәтіндік – 255 символға дейінгі өлшемді, форматталған, кәдімгі
МЕМО өрісі – 65635 символға дейін үлкен өлшемді
Сандық тип – сандарды сақтауға арналған тип.
-
-
-
OLE объектісінің өрісі – OLE объектілерін сақтауға арналған
Гиперссылка – интернеттің Web объектілері үшін URL адрестерін
Көмек беруші шебер – ол арнайы тип емес.
1.2 Деректер қоры объектілері
Деректер қоры көптеген объектілермен жұмыс жасайды. Олардың негізгілері:
Кестелер – деректер қорының негізгі объектісі. Біріншіден оларда
Сұраныстар – кестелерде мәліметтерді қолданушыға ыңғайлы түрде таңдайтын
Кестелермен жұмыс істеген уақытта мәліметтерді қатты дискіден аламыз,
Формалар – мәліметтерді шығару құралдары. Форма
экранға сұраныстар жасаған қолданушыға қажетті
мәліметтерді береді. Формаларда арнайы басқару
элементтері орналасады: есептеуіштер, тізімдер, қосып –
алушылар, жалаушалар т.б. форманы бланктар түрінде
жасауға болады. Көмекші суретте форманы қалай
толтырудың жобасы тұрады. Формаға мәліметтер шығару
үшін сұраныстар қолданылады. Форма арқылы деректерді
тек қана енгізуге ғана емес, сонымен қатар экранға
шығаруға да болады. Сұраныстар да деректерді экранға
шығара алады, бірақ оны ешқандай безендіруі жоқ
нәтижелі талблица түрінде жасайды. Форма арқылы
деректерді енгізгенде арнайы безендіру әдістерін қолдануға болады.
Есеп - құжаттары өзінің қасиеттері жағынан есеп
Беттер - Microsoft Access ДҚБЖ – нің соңғы
Макростар мен модульдер. Бұл объектілердің категориялары деректер қорын
1.3 Деректер қорын қалыптастыру
Деректер қорымен жұмыс жасау режимі. Әдетте деректер қорымен
Деректер қорымен жұмыс жасайтын екінші категориялы орындаушылар –
1.4 ДҚ модельдері
Иерархиялық модель. Мәліметтер арасындағы байланысты реттелген графтар, яғни
Тармақ типі Pascal 1 программалау тіліндегі «құрылым» деген,
«Тармақ типі» - құрама тип болып тадылады, яғни
Жазба бір типтен тұрады. Ал, құрама қарапайым жазбалар
Иерархиялық мәліметтерді ЭЕМ жадында орналасқан ұйымдастыру үшін келесі
жадты тізбектеп бөлу арқылы;
сызықтық тізім ретінде көрсету;
байланысатын сызықтық тізімдер ертінде көрсету иерархиялық ұйымдасқан мәліметтерді
деректер қоры көрсетілген данасын іздеу;
бір тармақтан басқаға өту;
бір тармақтың бір жазбасынан екіншісіне өту;
көрсетілген позицияға жазбаны қосу.
Иерархиялық модельдің жақсы жағы:
ЭЕМ жадын тиімді пайдалану;
Мәліметтер мен амалдар орындау уақытының жақсы көрсеткіші.
Иерархиялық модельдің кемшілігі:
ақпаратты өңдеу үшін өте үлкенділігі;
логикалық байланыстың күрделілігі;
қарапайым қолданушы үшін түсініксіздігі.
Желілік модельдер. Мәліметтің желілік модельі мәліметтің элементінің еркін
Желілік модельдің схемесын сипаттауға екі тип пайдалынады:
жазба
байланыс
Байланыс типі түбір және ұрпақ 2 жазба типі
Желілік типті қордағы мәндерді басқарудың амалдары:
деректер қорындағы жазбаны іздеу;
түбірмен бірінші ұрпаққа өту;
ұрпақтан түбірге өту;
жаңа жазба құру;
кезектегі жазбаны өшіру;
кезектегі жазбаны жаңарту;
жазбаны байланысқа қосу;
байланыстағы жазбаны алу;
байланыстарды өзгерту.
Желілік модельдің артықшылығы: жадты шығындау көрсеткіші және желідегі
Кемшілігі: д.қ. схемасының күрделілігі, қаттылығы.
Реляциялық модельдер. Мәліметтердің реляциялық мәнін IBM фирмасының
Қатынас – элементтер жиыны.
Қатынасты бейнелеудің көрнекі формасы екі өлшемді кесте болып
Реляциялық модельдің жақсы жақтары:
- қарапайымдылығы
- ЭЕМ – де орындау ыңғайлылығы
- түсініктілігі
Кемшілігі:
жеке жазбаларды идентификациялауды стандартты құралдардың жоқтығы;
иерархиялық және желілік байланыстардың күрделілігі.
Постреляциялық модель. Мәліметтердің көпмүшелілігі кестенің жазбада сақталған
Постреляциялық модельдің артықшылығы: байланысқан реляциялық кестелер жиынын бір
Көп өлшемді модельдер. Қордан мәліметтерді қарасақ көп өлшемді
Ақпараттық жүйелер концепциясының дамуына 2 бағыт ерекше
жедел өңдеу жүйелері
аналитикалық өңдеу жүйелері
Аналитикалық өңдеу жүйелерінде көп өлшемді деректер қорының жүйелері
Мәліметтердің агрегациялануы – ақпаратты таратуда әр алуан деңгейде
Мәліметтердің көнелілігі – мәліметтер мен олардың өзара байланысының
Мәліметтердің болжамдылығы – болжау функциясын орнату және оларды
Реляциялық модельмен салыстырғанда мәліметтерді көп өлшемді ұйымдастыру жоғарғы
Мәліметтің көп өлшемді модельдің негізгі ұғымдары:
өлшем
ұяшық
Өлшем – гиперкубтың бір жағын құрайтын бір типті
Ұяшық – анықталған өлшемді белгілегіленген бір мәнді анықталған
Көп өлшемді модельдердің артықшылығы: уақытпен байланысты үлкен көлемді
Кемшілігі: қарапайым есеп үшін оны шығарудың үлкенділігі.
Обьектілі бағытталған модульдер. Құрамы тармақ түрінде, түйініне обьектілер
Обьектінің қасиеті типі қандай да бір стандартты типке
Обьектілі бағытталған модульде пайдалынатын негізгі ұғымдар:
инкапсуляция
туындау
полиморфизм [5].
1.5 Деректер қорын жобалау
Жобалау кезінде жіберілген бұрыс шешулер мен қажетіліктер артынан
Техникалық тапсырмаларды жасау. Деректер қорын жобалағанда тапсырманы қолданушы
Қолданушыға оның жұмысына ұқсайтын жұмыстар көрсетіп, ондағы спецификалық
Егер ұқсас жұмыс болмаса тапсырушының мәселелері мен қажетін
Техникалық тапсырманы дайындауға келесілерді құрады:
Тапсырушы қолданатын мәліметтердің тізімін жасау керек.
Тапсырушының өз ұжымын басқаруға арналған қажетті мәліметтердің тізімін,
Тапсырушыға қажет емес, бірақ ол басқа өзінен жоғары
Бұл арада те қана бас тапсырушының мекемесімен шектелмей,
Деректер схемасын жасау. Енді тапсырушының қолданатын немесе беретін
Жұмысты ең негізгі өрістердің тізімін құрудан бастаймыз. Онда
Әр өріске жазылатын мәліметтің типіне сәйкес, сол өріске
Деректер қорының қанша бөлімдері болса, сонша кестелерді
Әрбір кестеде негізгі кілт өрісі таңдап алынады мұндай
Мысалы, клиент кестесін қарастырайық мұндағы клиент коды өрісі
Тапсырыстар кестедегі кілт өрісі – тапсырыстар коды болады
7) Деректер схемасын жасап болғаннан кейін, техникалық тапсырманың
Деректер қорын алдын ала жобалау осы кезеңде аяқталады
1.6 Деректер қорының қауіпсіздігі
Деректер қоры бұл ерекше құрылымдар, оның ішіндегі сақталатын
Деректер қорының құрлымының өзгерту, жаңа кесте немесе басқа
Екінші жағынан, қордың құрлымына сәйкес мәліметтердің мазмұндарын өзгерту
2 “ ЕВРОСЕТЬ ” БОЙЫНША ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ
Жалпы ескертулер.Төменде біз, Microsoft Access 2002 программасында деректер
Кестелермен жұмыс жасау
Кестелерді құру. Кез келген объектпен жұмыс деректер қоры
1- сурет Деректер қорының терезесі Microsoft Access
Егер өріс үшін таңба қасиеті берілмесі онда өрістің
Бланктың астыңғы жағында жоғарыда көрсетілген өрістің қасиеттерінің болу
жазбаға өтуге болады.
Кестенің төменгі жағында өту батырмасының панелі орналасқан
Кестелер арасындағы байланысты құру. Егер деректер қоры құрамы
Басты кесте дегеніміз– байланыста өзінің кілт өрісімен қатысатын
Кілт өрісіндегі мәліметтердің өшірілу немесе өзгеру мүмкіндігін болдырмау,
Негізгі кестенің кілт өрісіндегі мәліметтерді өшіргенде немесе өзгерткенде
Сұраныстар құру
Егер мекеменің деректер қорының құрылымы жақсы ұйымдасқан болса,
2- сурет “Сұраныс” терезесінің жалпы түрі
Егер орындаушыға қордан мәліметтер керек болса, ол арнайы
Жалпы жағдайда нәтижелі кесте деректер қоры кестесінің еш
Үлгі бойынша сұраныс бланкісі суретте көрсетілген. Ол 2
Үлгі бойынша сұраныстың қалыптасу идеясы өте қарапайым. Бланктің
Жоғарыда қарастырылған, іс- әрекеттер реті қарапайым сұраныс құруға
Нәтижелі кестедегі жазбаларды реттестіру. Егер таңдауға арналған
Базалық кестелердің құрлымы
Нәтижелі кестенің өрісі
Сұраныс бланкісінің үлгісі
Бірнеше өріске бірақ көп деңгейлі іріктеу бола алады.
Бағананың атына шерту арқылы оны ерекшелеп алады.
Ерекшелініп алған бағананың үстінен тағыда шертеді.
Бағананы басқа жерге көшіреді.
Нәтижелі кестеде мәліметтердің көрсетілуін басқару. Үлгі бойынша сұраныс
Сұрыптау шарттарын қолдану. Берілген критерий бойынша мәліметтерді сұрыптауды
Сұраныс түрлері:
Параметрі бар сұраныс (сұрыптау критериін қолданушының өзі сұранысты
Қортынды сұраныстар, олардың жұмысы электронды кестелердің қортынды функцияларын
Өзгерту сұраныстары– таблицалардың өрістерін автоматты толтыруға мүмкіндік береді.
Қилысатын сұраныстар– таблицалар тобын анализдегенде шыққан есептеу нәтижесіне
SQL–дің ерекше сұраныстар– SQL сұраныстарының тілінде жазылған деректер
3- сурет “Видеокамеры” сұранысының көрінісі
Формалармен жұмыс жасау
Бір жағынан, формалар қолданушыларға деректер қорының кестелеріне мәліметтерді,
4- сурет “Сотовые телефоны” формасының жалпы көрінісі
Автоформалар. Біз қода жасаған кестелер мен сұраныстардан, формалардың
“Бағаналы” автоформа бір жазбаның барлық өрістерін көрсетеді –
Автоформаны құру үшін деректер қоры терезесінде формалар панелін
Автоформа тек қана объекте негізделетініне көңіл аударыңдар. Формаларды
Шебер арқылы формаларды құру. Автоматтандырылған құралдарды ұсынатын шебер
Шебер формасы жұмысының бірінші кекзеңінде келектегі формаға кіретін
Екінші кезеңде форманың сырт көрінісі таңдалады.
Үшінші кезеңде форманы безендіретін стиль таңдалады.
Соңғы кезеңде берілген ат бойынша форманы сақтау орындалады.
Форма құрылымы. Формада 3 негізгі разряд бар: тақырып
Тақырып және ескерту бөлімдері безендіру бағытында ғана қолданылады.
Форманың басқару элементтері. әзірлешінің қолдана алатын басқару элементтері,
Басқару элементін таңдау элементтер панеліндегі оның жұлдызшасынан бір
Форманың негізгі безендіру элементтеріне мәтіндік жазулар мен суреттер
Графикалық безендіру элеиенттерін құру үшін сурет, объектің бос
Форманың дизайны. Деректер қорының кестелерді құпия ұсталынса, формалар
Біріншіден форманың барлық басқару элементтері ұқыпты тізілу керек.
Басқару элементтері өлшемдері мен орналасуын қолымен де өзгертуге
Өтпел ретін басқару (управление с последовательностю перехода). Қолданушы
Өтпел ретін басқару үшін өтпел оеті терезесі қызмет
Маркердің батырмасында шеркенде тақырыптың сол жағынан басқару элементі
Екінші рет шерткенде жылжыту арқылы элемент жаңа орынға
Форма макетін жасап болғаннан кейін оны жауып, берілген
Деректерге өту беттерімен жұмыс. Беттер Microsoft Access–тың соңғы
Деректерге өту беттері арқылы мәліметтерді қордан алыстағы тұтынушыға
Деректерге өту беттерін құру. Формалар сияқты өту беттері
Мастер форм жұмысының бірінші кезеңінде таблицаларда таңдайды, оларндың
Шебер жұмысының екінші кезеңін мәліметтерді топтастыруға арналған. Бұл
Үшінші кезеңде көрсетілетін мәліметтерді ретке келтіру әдісін таңдайды.
Соңғы кезеңде бетті берілген ат бойынша сақтайды. Мұнда
Деректерге өту беттерін өзгерту. Құрылған өту бетін өзгерту
Бөлімдердің көп болуы (топтастыру мүмкіндігімен байланысты).
Элементтер панелінде басқару элементтері санының көп болуы (Вид–
Басқару элементерінің қосылған жазбаларды жылжытудың басқа механизмінің болуы.
Есеп және макростар құру
Есеп құжаттары көп жағынан формалармен деректерге өту беттеріне
Шебер есеп құжаттары авт оматтандырылған есеп құжатын құру
Есеп құжатының дайын құрылымы форма құрлымынан айырмашылығы тек
Есеп құжаттарының құрылымын өзгерту конструктор режимінде орындалады. Өзгерту
Басқару элементтерін орналастыру элементтер панелі көмегімен орындалады. Есеп
Мәліметтерді алу үшін “Евросеть” деректер қорында
5- сурет “Есеп беру” терезесінің жалпы түрі
6- сурет “Видеокамеры” бойынша есеп беру
ҚОРЫТЫНДЫ
Курстық жұмыс барысында байқағанымыздай, деректер қорын құру бірқатар
Жүйе әр қолданушыға өз программасын, жасаған жұмыстарын сақтап,
Курстық жұмыстың кіріспе бөлімінде курстық жұмыстың өзектілігі, мақсаты
Курсық жұмысты жазу үрдісінде қажетті материалдар жинақталып, деректер
Деректер қорын басқару жүйесін өз бетімен оқып үйренушілерге,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Ульман Д., Уидом Дж. « Введение в системы
Кузнецов С. Д. « Введение в СУБД »
Дейт К. « Введение в системы баз данных
Стивен Копустейк « ACCESS шаг за шагом »
Диго С.М. « Проектирование баз данных» М: Финансы
Тиори Т., Фрай Дж. «Проектирование структур баз данных
Абдуллина В.З. « Базы и банки данных ».
Саймон А. « Стратегические технологии баз даных: менеджмент
Ульман Дж. « Основы систем баз данных »
Карпова Т.С. «Базы данных: модели, разработка, реализация» СПб.:
35
Деректер қоры объектілері
АВТОБЕКЕТ ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ
Ақпараттық технологиялар факультеті
Меню командаларын таңдау
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН ЖОБАЛАУ
Деректер базасының өрістерінің қасиеттері
ADO технологиясы
Деректер қорын логикалық модельдеу
«Компьютерлік орталық» деректер қорын құру
Деректер қорын үйлестіру