Кітапхана жүйесінде қолданылатын форматтар

МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ 5
1 КІТАПХАНАНЫ АВТОМАТТАНДЫРУ ПРОЦЕССІ 7
1.1 Кітапханалық–библиографиялық процесстерді автоматтандыру жүйесін жобалау
7
1.2 Кітапхананы автоматтандыру жүйесін жобалау түрлері 10
1.3 Кітапхана кәсібінде Интернетті пайдалану 11
1.4 Құжаттарды өңдеудің қазіргі кездегі қолданылатын әдістері 13
1.5 Кітапханада қолданылатын негізгі құрылғылар 15
2 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ҚОСЫМШАСЫН ҚҰРУ ОРТАСЫ DELPHI
19
2.1 DELPHI –дің басқа аналогтық программалық өнімдермен салыстырғандағы артықшылықтар
19
2.2 Delphi. Өнімнің негізгі сипаттамалары 19
2.3 Delphi-де қосымша құру 25
2.4 Формалар, модульдер 26
2.5 Жаңа объектілерді қосу 27
2.6 Стандартты компоненттер 27
2.7 Delphi-дегі есеп беруді құрудың негізгі принциптері 29
Мәліметтер қоры туралы ұғым 29
2.9 Мәліметтер қорын басқару жүйесінің архитектурасы 31
2.10 SQL тілі 33
2.11 Database Desctop қосымшасы 38
3 кітапхана жүйесін құру ортасы 40
3.1 Мәліметтер қорының классификациясы 40
3.2 МҚБЖ функциясы, мәлiметтер қорының басқару жүйесi 42
3.3 Сұранысты ұйымдастыру әдiстерi және түрлерi 44
3.4 Бағдарламалық өнімді сипаттау 45
ҚОРЫТЫНДЫ 49
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІ ТІЗІМДЕРІ 50
ҚОСЫМША 52
КІРІСПЕ
Кітапхананы автоматизациялау қазіргі заман кітапханасының практикасында елеулі орын алады.
Қазіргі кітапханалар ақпарат сақтау қоймалары емес, олар мемлекет пен
Көрініп отырғандай кітапхананы автоматизациялау бұл жағдайдың актуализациясына көмектеседі. Осыған
Қоғамымыздың ғылыми техникалық прогресінің негізгі бағыты болып - өндірістер,
Айтылған проблемалардың барлығы көптеген білім, техника, өндірістік және шаруашылық
Автоматтандырылған басқару жүйесінің негізгі құрылу принциптері мен функциялары кітапхана
Кітапханалық – библиографиялық автоматтандыру процесстерінің сәтсіздікке ұшырауы көбіне кітапхана
Бұл проблемаға оқу әдістемесі шығарылды. Онда кітапхана автоматизациясы әртүрлі
Менің дипломдық жұмысымда технологиялық процесстерді кітапхана оқырмандарына қолдану мақсатында
КІТАПХАНАНЫ АВТОМАТТАНДЫРУ ПРОЦЕССІ
КІТАПХАНАЛЫҚ – БИБЛИОГРАФИЯЛЫҚ ПРОЦЕССТЕРДІ АВТОМАТТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІН ЖОБАЛАУ
Қазіргі заман кітапханасы – ақпараттық, мәдени ағарту, кей кезде
Кітапхана құрылымы түсінігі олардың функциялармен өкілеттіліктері бөлінген бір бірімен
Кітапхананы автоматтандыру (бұл жағдайда компьютерлік және телекомуникациялық технологиялар) тек
Бұл кәсіпті жобалауда ішкі ортамен қатар сыртқы орта обьектілері
1 – сурет. Кітапхана құрылымы схемасы.
Осыдан кейін элементтерін: «оқырман» - «қолданушы контингенті», «ктапханашы» -
Бұдан басқа варианттары бар. Мысалы кітапхана бес – элементтік,
Я.Л. Шрайберг бесінші элементті құрылым ұсынды. Оның төртінші элементі
Негізгі функцияны ескере отырып – ақпарат қолданушының сұраныстарын қамтамасыз
2 – сурет. Ізденіс құрылымы.
Барлық айтылған элементтерде кітапхананың материалды – техникалық базасымен байланыстары
1.2 КІТАПХАНАНЫ АВТОМАТТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІН ЖОБАЛАУ ТҮРЛЕРІ
Кітапханалық – библиографиялық автоматизацияны жүргізу үшін оған зерттеу жүргізу
Обьектті жобалау – оның модельдерін жүргізу процессі. Жобалау кезінде
Жобалаудың бірнеше түрі бар: негізгі жұмыстарды жобалау, диаграмма көмегімен
Бірінші әдіс. Негізгі жұмыстарды жоспарлау. Негізгі істелу керек процедуралар
Мерзімі Процедуралар Процедура реализациясы
Ақпан Компьютерлерді алу және құру Жұмыс орындары мен кабельдік
Наурыз ПО АИБС – ны алу Жұмысшыларды ПО –
Сәуір АИБС – мен жұмыс Автоматтандырылған процесстеді мамандандырылған эксплутация.
Екінші әдіс. Календарлық жоспарлау – бірінші әдіске ұқсас, бірақ
Үшінші әдіс. Желілік жоспарлау – жобаның бітуіне қажетті жұмыс
керекті ақпаратты жылдам және бір уақытта алу;
қолданушылар қажет етпейтін ақпарат ағымынан сақтану.
Бұл процесстерді кітапхана автоматизация құрылғылары иемденеді. Кітапхана кооперациясын басқару
Автоматтандырылған кітапханалық жүйе - адам - машиналық жүйе
1.3 КІТАПХАНА КӘСІБІНДЕ ИНТЕРНЕТТІ ПАЙДАЛАНУ
Кітапхана жүйесінде қолданылатын форматтар. Дүние жүзінде кітапхана процесстерін автоматтандыру
1965 жылы АҚШ кітапхана конгресімен ЭВМ – де форматтарға
Бұл формат MARC – атын иемденеді. Ол «машина оқитын
XX – ғасырдың 70 – ші жылдарының соңында АҚШ,
1980 жылы автоматтандырылған кітапхана жүйесінде планетадағы басқа елдермен қарым
Ол UNIMARC - деп аталды. Библиографиялық мәліметтерді автоматты
Бұл формат мәліметтердің ішкі жүйесіндегі формат болып табылады және
Еуропа елдерінің көбісі UNIMARC форматына библиографиялық ақпараттарды алуға болатын
Осыдан кейін кітапханалардың дамуына байланысты кітапханада процедуралар мен процесстерге
«Мир» сериялы есептеу машинасының шығуымен ТМД елдерінде «автоматтандырылған жұмыс
1.4 ҚҰЖАТТАРДЫ ӨҢДЕУДІҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДІСТЕРІ
Қазіргі заманда құжаттарды өңдеу және сұраныс беру әдістеріне мысал
1993 жылы «ИНФОМАГ» қызметі құрылған болатын. Ол журнал тақырыптарын,
Қызметтің жіберетін материалдары WWW серверінде және электрондық почтаның серверлерінен
«ИНФОМАГ» өзінің материалдарымен қолданушылардың екі категориясын қамтамасыз етеді.
ТСР/ ІР протоколы бойынша Интернетке қосылған, олар серверден оқып
Негізгі қолданушылар категориясы тек электрондық почта, бұлар үшін «ИНФОМАГ»
«ИНФОМАГ» - ауыл тұрғындарына да белгілі. Онда негізгі қолданушылар
Бұл қызметтің негізгі материалдарын алудың үш көзі бар:
Журнал редакциялары.
ВИНИТИ және БЕН.
Интернет.
Көп редакциялар Интернетке қосылмаған және электрондық почтаға өздерінің жарнамаларын
Басты проблема журнал тақырыбы библиографиялық форматтарының әр түрлі жазылуы.
Интернетте қолданылатын библиографиялық ақпараттың үш негізгі типін айтып кетуге
Журналдар тақырыбы.
Абстрактты журналдар мақаласы.
Журналдардың, газеттердің және кітаптардың толық мәтіндік электрондық версиялары.
Журнал тақырыптары Интернетке көптеген қызметтер енгізеді. Мысалға Elsevier және
«ИНФОМАГ» қызметі параметрлері бойынша айтылған қызметтерге жақынырақ, тек басқа
Үшінші типтегі қызметтер салыстырғанда аз санды және абстрактты мақалалардың
Бұл жерде тағы Libweb желісі туралы айтып кеткен жөн.
Соңынан бұндай электрондық (цифрлық, вертуальдық, гибритты және т.б.) кітапханаларды
Қашық библиографиялық МҚ – на өту үшін on –
1.5 КІТАПХАНАДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН НЕГІЗГІ ҚҰРЫЛҒЫЛАР
Кітапханада қолданылатын құралдарға мыналар жатады:
Автоматтандырылған телефондық, телеграфтық байланыс, фототелеграф.
Диспетчердің және деректордың оперативтік байланысы.
Радиофикация, үнжазба және т.б.
Кәсіпорындарда телефондық станцияны пайдалану жоғарыда айтылып кетті. Айта кететін
Диспетчерлік байланысты кітапханада қолдану фондынан кітаптарды алу, кафедраға беру,
Радиофикация, үн күшейткіш және үн жазу құрылғылары, біріншіден кітапхана
Екіншіден, үн – бейне шығару жүйелері және үн –
Үшіншіден, бұл құрылғылар мәдени шараларды және оқу сабақтарын жүргізгенде
Төртіншіден, кітапханада магнитті және сол сияқты тасымалдаушылармен жұмыс істеу
Үн күшейткіш аппаратурасына күшейткіш құрылғылары, үн колонкалары, микрофондар, сөзбен
Үн шығару және жазу аппаратурасына теледидарлар, бейне магнитафондар және
Кітапханалық фондтарда лакундарды тиімді толтыру, қаржылық шығымды үнемдеу, сақтау
Ақпаратты қазіргі замандағы тасымалдаушыларға көшіру оның сақталуын және тез
Компактты лазерлік дискілер (Compact disc – Read Only Memory,
Компьютерде CD ROM құрылғысының болуы дискілерді қолдануға, музыка тыңдауға,
CD ROM технологиясы үлкен массивті мәтіндік, графикалық, аудио және
Қарапайым компакт дискілер құрылғылар иілгіш дискілер дисководына ұқсамайды, себебі
Басында компакт дискілер тек қана музыка тыңдармандарына арналып шығарылған
2 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ҚОСЫМШАСЫН ҚҰРУ ОРТАСЫ DELPHI
DELPHI – бұл Borland International-дың қосымшаларды тез құруға арналған
DELPHI тілі объектілі – бағытталған Object Pascal тілінің жалғасы.
2.1 DELPHI –ДІҢ БАСҚА АНАЛОГТЫҚ ПРОГРАММАЛЫҚ ӨНІМДЕРМЕН САЛЫСТЫРҒАНДАҒЫ АРТЫҚШЫЛЫҚТАР
қосымшаны өндеу жылдамдығы;
Жасалған қосымшаның өнімділігінің жоғарылығы;
Жасалған қосымшаның компьютер ресурстарына төмен қажеттіліктерін
Delphi ортасына жаңа компоненттер мен құрылғыларды қосу арқылы қосымшаның
Delphi-дің жеке құралдарымен жаңа компонент пен инструмент құрудың
2.2 DELPHI. ӨНІМНІҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАЛАРЫ
Delphi – бұл бірнеше маңызды технологиялардың комбинациясы:
машина кодына аударатын жоғары өнімді компилятор;
объекті-бағытталған модель компонент;
программалық прототиптерден визуальді ( сонымен қатар жылдам ) қосымшаларды
мәліметтер қорын құру үшін арналған масштабталатын құралдар;
Delphi ортасы көп терезелі жүйе тәрізді .Оны жүктеу
Пуск/программы/Borland delphi/Delphi.
командасын қолданамыз. Жүктелгеннен кейін экранда 4 терезе пайда болады.
Сурет 2.1 Негізгі терезе
Бұл Delphi ортасының негізгі терезесі болып бірінші жолда мәзір
Сурет 2.2 Баптау терезесі
1.Негізгі терезе(Project1)
2.Обьектілер инспекторының терезесі . (Object inspector)
3.Форма конструкторының терезесі(form1)
4.Кодтар редакторының терезесі(Unit1.pas)
Сурет 2.3 Объектілер ағашы
Бұл терезе объекттер ағашы. Бұл терезеде формадағы барлық компоненттердін
Сурет 2.4 Форма мысалы
Терезесі форма конструкторының терезесі болып бұл терезеге негізгі конпоненттер
Бұл терезе объекттер инспекторы болып, мұнда объекттің негізгі параметрлері
Propertits ( қасиет )
Events (жағдай)
1-тапсырма компоненттер түр элементтен тұрады.
2- тапсырма көрсетілген жағдай туындалған
орындалатын процедурадан тұрады.
Сурет 2.5 Программа коды терезесі
Терезесі кодтар редакторының терезесі болып табылады. Бұл терезеде формаға
Бір проектімен жұмыс қажеттілігіне қарай экранда басқа да терезелер
Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше элементтерден
Проект коды (DPR кеңейтілген мен берген формада сақталады)
Форма сипаттамасы (DFM)
Форма модулі (PAS)
Модулдер (PAS)
Объектілер параметрі (ОРТ)
Ресурстар сипаттамасы
Копилтильда таңбасымен өзгеріс енгізеді. Ең қарапайым проектінің өзі көп
Негізгі программа төмендегідей құрылымда болады:
Program project1;
Uses Forms,
Unit1 in ‘Unit1. pas’{Form1},
Unit2 in ‘Unit2 . pas’{Form2};
{$R*.RES}
begin
Application. Initialize;
Application. Create Form(TForm1,Form1);
Application.CreateForm(TForm2,Form2);
Application.Run;
End.
Проекті аты проекті файлының атымен сәйкес келеді және дискіге
Проект файлын қарауға және өңдеуге болады. Ол ұшін Progect/view
Компаненттер пиктограммасы (.DCR)
Расторлық бейнелер (.BMP)
Қосымшалар пиктограммалары (.ICD)
Курсорлар (.CUR)
Проект параметрлер файлында параметрлер мен олардың мәндері текстік редактордың
Проектіні компиляциялау барысында орындалуға дайын файл немесе динамикалық кітапхана
2.3 DELPHI-ДЕ ҚОСЫМША ҚҰРУ
Delphi- де 2 этаптан тұрады. 1) Қосымшаның интерфейсін құру.
Events ( жағдайлары )
Көрнекті компоненттер жеткілікті мөлшердегі әртүрлі жағдайларды корыта алады.
Баскарушы элемент таңдау.
Тышқан сілтегішінің орнын ауыстыру.
Клавиатурадан клавиш басылғанын анықтау.
Обьектілерді drag-and-top әдісімен көшірілгені.
On click- тышқанның сол жақ тетігінің бір
Клавиатурамен жұмыс кезінде OnKey Press және OnKey Down жағдайлары
2.4 ФОРМАЛАР, МОДУЛЬДЕР
Формалар – бұл объектілер, оған қосымшаның қолданушы интерфейсін құруға
Модульдер кодтан тұрады, ол қосымшаның функционалдануын, формаларға және олардың
2.5 ЖАҢА ОБЪЕКТІЛЕРДІ ҚОСУ
Delphi- бұл алдымен қолдануға негізделетін программалау ортасы. Сондықтан да
іс жүзінде бар компонент типінен иелік
жаңа өріс, қасиет және әдістерді анықтау
компонентті регистрациялау
Осының бәрі Install Components менюі арқылы жүзеге асады.
Төменде Delphi-дің құрама бөліктері көрсетілген:
Формалар дизайнері (Form Designer)
Негізгі текст редакторының терезесі (Editor Window)
Компоненттер палитрасы (Component Palette)
Объектілер инспекторы (Object Inspector)
Анықтама (справочник) (On-line help)
2.6 СТАНДАРТТЫ КОМПОНЕНТТЕР
Компоненттер палитрасының 1-ші бетінде қолдануда маңыздылығы үлкен 14 объект
Сурет 1.6 Компоненттер палитрасы
Программада қолданылған Delphi-дің компоненттері төменде коментарийлермен берілген:
MainMenu- прграммаға негізгі менюді қосу үшін қолданылады. Бұл компонент
PopupMenu- жылжымалы менюді құру үшін қолданылады.Бұл тип тышқанның сол
Label- экранда текстің бейнеленуі үшін қолданылады. Егер объектілер инспекторында
Edit- енгізуге арналған Windows-тың стандартты элементі. Ол текстің қысқаша
Bitbtn- суреті бар батырманы құру үшін арналған. Жүйеде дайые
bkOk-форманы жабудың стандартты әрекеті. ModalResult қасиетінде mrOk жазылады.
bkCancel- өзгертулерді жасамай форманы жабу. ModalResult қасиетінде mrCancel жазылады.
SpeedButton- “шапшаң” командалық батырмалары бар басқару панельдерін формировать ету
ComboBox- тізімі бар жазба компоненті. Бұл компонент жалғасқан қосымша
Toolbar- бұл панель “шапшаң” командалық батырмаларды басқару үшін қолданылады.
ControlBar- Additional панелінде орналасқан компонент. Ол ToolBar типті
DataSource- кестелер және тағы басқа физикалық мәліметтер жиынтығы мен
2.7 DELPHI-ДЕГІ ЕСЕП БЕРУДІ ҚҰРУДЫҢ НЕГІЗГІ ПРИНЦИПТЕРІ
Есеп беру әр түрлі программаларда қолданылады. Көбіне ол, құжаттар
Есеп беру- бұл қағаз бетінің виртуальді формасы, кейін оны
МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ТУРАЛЫ ҰҒЫМ
Мәліметтер қоры-(біз реляциялық мәліметтер қоры туралы аитамыз) бұл кестелер
Кестені қарапайым екі өлшемді кесте ретінде қарауға болады. Кестенің
Бағандар әр-түрлі мінездемелерге сәйкес келеді және әрбір алаң сақталатын
Кестенің әрбір жолы бір объектіге сәйкес келеді және оны
Кестені құрғанда ақпарат қарама-қайшылыққа ұшырамас үшін кілт алаңын кіргіземіз.
Алаң мәндерін қолданушы енгізеді, ол мәліметтер қорында сақталады және
Қолданушы кестемен жұмыс істегенде көрсеткіш жазба бойымен сырғып отырған
Индекстер 1-ші ретті немесе 2-ші ретті болуы мүмкін. Мысалы
Мәліметтер қорын көптеген кестелерден тұруы мүмкін. Қолданбалы программалар
Сонымен қатар мәліметтер қоры кестелерден басқа объектілерге ие:
Күрделендірілген кестелер-бұл жағдайда әрбір кестенің мәні кейбір кестенің бір
2.9 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ АРХИТЕКТУРАСЫ
Мәліметтер қоры қолданатын программалар, өзінің кемшілігі және артықшылығы
Локальдық архитектура
Программада мәліметтер қорында бір компьютерде орналасады. Мұндайда көптеген қолданбалы
Файл-сервер архитектурасы
Мәліметтер қоры күшті компьютерде, серверде орналасады, ал қолданбалы компьютерлер
Клиент-серверлік архитертура
Мұндай архитектурада, серверде тек қана мәліметтер қоры сақталмайды, сонымен
Бөлшектелген архитекрура
Желіде бірнеше сервер жұмыс істейді. Мәліметтер қоры кестелері өзара
Интернет архитектура
Мәліметтер қорына кіру (бір компьютерде немесе желіде орналасқан) стандартты
2.10 SQL ТІЛІ
Мәліметтерді анықтау –кестелерді игеру болып табылады.
-Ал игеру, яғни
-жаңа, кесте құру
-кестені өшіру
-кесте құрамындағы өрістерді өзгерту
-индекс құру және өшіру
Кесте құруға жалпы формасы төмендегідей оператор қолданылады:
CREATE TABLE
( ,
……………………...
);
Кесте QUERY компонентінің DatabaseName қасиеттерінде көрсетілген псевдоним сілтейтін МҚ
SQL PARADOX DATABASE Түсініктеме
SMALLINT Short Number(6,10) -32768..32767 бүт.сан
INTEGER Long integer Number(2,4) Бүтін сан
..2147483647 ар.
NUMERIC(x,y) Number Number(x,y) -10307…+10308ар.санд. мән
DEGIMAL (x,y) BCD ----
FLOAT(x,y) FLOAT(x,y) Number
CHARACTER(N) Alpha Character
VARCHAR(N) Alpha Character
DATE Date Date
BOOLEAN Logical Logical
BLOB(N,1) Memo Memo
BLOB(N,2) Binary Binary Екілік мән, МВ файлдарды кестеден бөлек
BLOB(N,3) Formatted memo ---- Форматта-н текст
BLOB(N,4) OLE OLE OLE технологиясында қолданылады форматпен бер.индек-я
BLOB(N,5) Graphic ---- Граф.бейн, ВМР,РСХ,TIF, GIF,EFS форм.
TIME TIME ---- Уақыт
Money Money ---- Ақшалық
SQL PARADOX DBASE Түсініктеме
TIMESTAMP Timestamp ---- Мерзім және уақыт мәні
AUTOINC Autoincrement ---- Авт.түрде нөмірлеу
BYTES Bytes ---- 240 ,байтқа дейінгі екілік тән
Мұндағы N-өрістің ұзындығы байт өлшем бірлігінен алынған, ал Х-цифрлар
Егер кестенің көрсетілген атымен бұрын кесте болса, онда ол
Кестеде алғашқы кілтті өрісті көрсету үшін PRIMARY KEY сипаттаушысынан
Мысалы, CREATE TABLE P301G(
CODE AUTOINC,
NAME CHAR(20),
FAM CHAR(20),
GR DATE,
SB NUMERIC(6,2),
PRIMARY KEY(CODE));
Кестені өшіру үшін жалпы формасы төмендегідей оператор:
DROP TABLE ;
DROP TABLE P301G.DB; -өшіріледі.
Кесте құрудағы өрістерді өзгерту үшін
ALTER TABLE
Операнд қосады ADD ,1920) and (GR

Ұқсас жұмыстар

Кітапхананы автоматтандыру процессі

Библиографиялық қызметтің процестері

Delphi ортасында

Электронды оқулықтардың форматтары

Microsoft Visio векторлақ графикалық бағдарламала

Android ОЖ

Автоматтандырылған ақпараттық ресурс орталығы

Растрлік графика форматтары

Векторлық графика компьютерлік графиканың әртүрлілігі