Жерлерді бағалау
Мазмұны:
Кіріспе 3
1. Жер кадастрінің теориялық негіздері 5
1.1 Жер кадастрі
1.2 Қазақстан Республикасында жер
1.3 Жер кадастрының құрамдық бөліктері, түрлері, принциптері 13
2. Шаруа қожалықтарының құқықтық және кәсіпкерлік даму негіздері
2.1. Шаруа (фермер) қожалығы туралы Қазақстан Республикасының 2011
3. Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданының шаруа фермер қожалығының
3.1. Шаруа фермер қожалығы жерінің жағдайы 27
3.1.1. Климаты 27
3.1.2. Топырақ жамылғысы 27
3.2. Шаруа (фермер) қожалығы жерлерін бағалау жолы 31
3.2.1. Кадастрлық бағалау әдістемесі 31
3.2.2. «Ержан» шаруа қожалығының жерін бағалау 32
Қортынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 37
Кіріспе
Шаруа (фермер) қожалықтары - өзінің жеке меншігіндегі немесе
Алғашқы шаруа қожалықтарын КОКП райкомдарының тапсырмасы бойынша совхоз
Шаруа (фермер) қожалық секторының қалыптасуы едәуір тез жүрді.
2011 жылы шаруа (фермер) қожалықтар үлесі ҚР-ның ауыл
Қазақстан - ірі мемлекет, оның табиғи және экономикалық
Жериеленудің жалпы саны ішінен шаруа (фермер) кожалықтарының үлесі
Шаруа (фермер) қожалықтары бір-бірінен жер пайдалану мөлшерімен, жерлердің
Шаруа (фермер) Қожалығы ерікті негізінде құрылады және жер
Шаруа (фермер )қожалығы Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылығының тең
Шаруа (фермер )қожалығы өз қызметінің бағыты, өндірісінің құрлымы
Шауа (фермер )қжалығының мүлік орта бірлескен немесе ортақ
Шаруа (фермер)қожалығы мүшелерінің меншігінде жер учаскесіндегі екпелер шаруашылыққа
Шаруа (фермер) қожалығы қызметінің нәтижесінде алынған жемісі, өнім
Шаруа (фермер қожалығы) мүшелерінің мүлікті қатынастары азаматтық
Шаруа (фермер) қожалығының мүлкі мен жер пайдалану құқығы
1. Жер кадастрінің теориялық негіздері
1.1 Жер кадастрі
Материалдық игілік қайнар көзі және салық салу объектісі
Сондықтан қоғамның бір белгілі даму сатысында алдымен жерді
"Кадастр" сөзі латынның "capitastrum" деген сөзінен шыққан. Бұл
Қоғам өмірінде жер еңбектің жалпы заты және шарты
Жер кеңістікте көлем
Жерді құрал ретінде пайдалану оның кеңістік орнымен және
Жер өндірістің мәңгі, ауыстырылмайтын құралы болып табылады. Ауыл
Жердің айрықша ерекшелігі – ауыл шаруашылық өндірісінде оны
Жердің осындай ерекшеліктері жер кадастрінің мазмұнын, оны жүргізу
Жерлерді есепке алу;
Жерлерді баяндау;
Жерлерді бағалау.
Жерлерді есепке алуда алқаптардың кеңістік жайы, олардың көлемдері,
Жерлерді баяндауда олардың жаратылыс-тарихи және экономикалық қасиеттері анықталып
Жерлерді бағалауда жердің өндіріс құралы ретінде құндылығы және
Кадастрдің осы аталған әр әрекет – өзінше бір
Жерді есепке алу қажеттілігі оны адам тамақтану үшін
Өндіріс құралдарының және өмірлік құралдарды табу тәсілдерінің әрі
Құлдық мемлекет шаруаларға көп салық салып, әр түрлі
Жер кадастрі салық салудың ең бір маңызды құралы
Қоғамның даму кезеңдері басыңда негізінен жер көлемдері туралы
Мысалы, Қытайда біздің дәуірімізге дейінгі 3 мыңыншы жылдары
Батыс Еуропада Франция королі Ұлы Карл (768-814ж.ж.) ағылшын
Жер кадастрі арнайы шара ретінде феодалдық өндіріс тәсілі
Дамып келе жатқан капиталистік мемлекеттер өсіп кеткен мемлекеттік
Капиталистік кұрылыс жағдайында жер кадастр күрделі шара ретінде
Капиталистік мемлекеттерді жер кадастрімен қатар жерді заңды тіркеу
Жер-кадастрлік материалдарды жер-құқықтық мәселелерді шешуде кеңінен қолданады. Олар
Жер кадастрі жерді арнайы есепке алып, бағалау шарасы
Жер кадастрі арнайы
Кеңес кезеңінде Қазақстанда қолданған жер кадастрінің жүйесі КСРО
Жер реформасы жүру барысында жер қатынастары өзгеріп, жетілуде
Мысалы: жерлердің кейбір санаттарына жеке меншік құқықтарын енгізу;
Мұндай түбегейлі жер қатынастарының өзгерістері, әрине, Қазақстан Республикасында
"Жер туралы" 113-бабына сәйкесті Мемлекеттік жер кадастры Қазақстан
"Жер туралы" жарлықта жерлерді тиімді пайдалануды, қорғауды қамтамасыз
Жерді үйлестіру келесі жұмыстарды жүргізуді қамтамасыз етеді:
жерді үйлестірудің республикалық, облыстық схемаларын және жер ресурстарын
жер пайдаланудың және жер иеленудің жаңа құрылымдарын құру
елді мекендердің жер-шаруашылық құрылысының, жеке жер пайдаланушылардың, бүлінген
жерлерді есепке алу, пайдаланылмай жатқан жерлерді анықтау, топографиялық-геодезиялық,
кадастрлік және жер
жер бағалау жұмыстарын жүргізу.
Мемлекеттік жер кадастрын жүргізу, жерді үйлестіру, жерлерді пайдалану
Жерлерді тиімді пайдалану мен қорғау барысын мемлекеттік бақылау
Мемлекеттік бақылаудың міндеттері жер Заңдарының тиісінше атқарылуына, мемлекеттік
1.2 Қазақстан Республикасында жер
Қазақстанда жер мемлекеттің меншігінде болғандықтан, оған барлық жер
Жер қорларын ұтымды және тиімді пайдалану – халық
Кадастр мәліметтері, бірінші кезекте жерді тіркеу мәліметтері мемлекетпен
Кадастрлік мәліметтердің көп мәні жерлерді мемлекеттік және қоғамдық
Мемлекет жерді кәсіпорындарына, мекемелерге, ұйымдарға, азаматтарға пайдалануға, иеленуге
Өндірістің дамуымен оның төңірегіне табиғи қордың шоғырлану
Сол шаралардың ішінде ең маңыздылары болып топырақтардың құнарлығын
Мемлекет жер пайдаланушыларды топырақтардың құнарлығын арттыру бойынша нәтижелі
Мысалы, алқаптардың бір түрінен екіншісіне аудару керектігін негіздеу
Жер кадастрының шаруашылық әрекетті талдау, ауыл шаруашылық
Сонымен, қазіргі уақытта жер кадастрының міндеттері кәдімгідей кең
Қазақстандағы жер кадастрының мақсаттары мен арналуы оның міндеттерін
Мемлекет жер кадастрының арналуын, міндеттерін, мазмұнын, құрамдық бөліктерін
Жер кадастрының мазмұны және оны жүргізудің белгіленген тәртібі
1.3 Жер кадастрының құрамдық бөліктері, түрлері, принциптері
"Жер туралы" заңға сәйкес Қазақстанда мемлекеттік жер кадастры
Есепке алуда жер мөлшері, кеңістік орналасуы, сапалық жай
Есепке алуда табиғи қор және өндіріс құралы ретінде
Тұтас жүйе ретінде жер кадастрының байланысы және жүзеге
Негізгі кадастрдың мақсаты – кадастрленетін жер учаскесі, аудан,
Сонымен, негізгі кадастр жүргізу нәтижесінде жер қорының мөлшерлері,
Жерлерді күнделікті есепке алу міндетіне, үлестіру, жерлердің сапалық
Жерді өз еркімен басып алу, беру, құнды алқаптарды
Жер кадастрлік құжат текстік және жоспарлы – картографиялық
Кадастрлік құжат негізгі және қосымша деп бөлінеді. Негізгі
Жер учаскесінің жер-кадастрлік ісі.
Ауданның (қаланың) мемлекеттік жер-кадастрлік кітабі.
Жер-кадастрлік картасы.
Тиісті жазулардың заңды негізі ретінде құжаттар жерлердің барлық
Жер кадастрында тағы арнайы есептік құжат жүргізіледі. Ол
Жер учаскелерін тіркеу – заңдық
Жерлерді есепке алу – тіркеу мәліметтері, есепке алу,
Жерлерді бағалау – жерлерді аймақтау, топырақтарды бонитеттеу, жерлерді
Жер кадастрының автоматтандырылған
1-кесте-Жер кадастрының құрамдық бөліктері
Мемлекеттік жер кадастры
Жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі.
Жер учаскелерін тіркеу, жерлерді есепке алу (сан және
Кәзіргі жер кадастрына оның міндеттерінің күрделігі мен объектісінің
2-кесте-Казақстан Рспубликасының мемлекеттік жер кадастрының кұрамы және мазмұны
Мемлекеттік жер кадастры (байламдар)
Құқықтық Қаржылық Көп қызметтік
Құқық белгілеудегі құжаттарды рәсімдеу; жер учаскелерін тіркеу;
Қарап отырсақ, жер кадастрының құқықтық байламы негізін жер
Жер кадастрының көп функциялық байламы жер учаскесін сипаттаушы
Қазақстан Республикасында қалыптасып жатқан мемлекеттік жер кадастрының жаңа
Сонымен қатар, мемлекеттік жер кадастры құрылымының жаңа схемасы
Жер кадастрының негізгі принциптері;
Жүйесінің бірыңғайлылығы;
Мәліметтердің сенімділігі;
Мағлұматтардың толықтығы;
Үзіксіздігі;
Құжаттылығы;
Мәліметтердің көрнектілігі, анықтылығы қолжетерлігі;
Үнемділігі;
Орталық мемлекеттік басқару.
Жер кадастр жүйесінің бірыңғайлылығы. Ол бірыңғай жүйе бойынша
Жер кадастры мәліметтерінің сенімділігі. Бұл олардың объективтілігіне тығыз
Жер кадастры мағлұматтарының толықтығы. Жерлердің табиғи, шаруашылық, құқықтық
Жер кадастрының үздіксіздігі. Мұнда жер қорының барлық өзгерістері
Жер кадастрының құжаттылығы деп жерлердің табиғи, шаруашылық, құқықтық
Кадастр мәліметтерінің көрнектілігі, анықтығы, қол жетерлігі. Материалдарды кадастрлік
Жер кадастрының үнемділігі. Кәзіргі өлшеу, зерттеу әдістерін, сондай-ақ
Жер кадастрын орталық мемлекеттік басқару кадастрлік жұмыстарды
Ол топырақтық, геоботаникалық зерттеулерді жүргізу, жоспар-картографиялық материалдарды құру,
Жер кадастрлік жұмыстарды Агенттіктің территориалдық органдарымен қатар республиканың
2 ШАРУА ҚОЖАЛЫҚТАРЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПКЕРЛІК
2.1. Шаруа (фермер) қожалығы туралы Қазақстн
Шаруа (фермер) қожалық Қазақстан Республикасының «Шаруа (фермер) қожалық
Фермер шаруашылық жеке кәсіпкерлікпен айналысуға негізделеді. Жай серіктестік
Шаруа (фермер) қожалықтардың аталған түрлері Қазақстан Республикасының 1998
Ары қарай 1998 жылғы 31-наурыздағы ҚР-ның «Шаруа (фермер)
ҚР-ның «Шаруа (фермер) қожалық туралы» Заңына сәйкес Шаруа
Жерге орналастыру жобаларын ҚР Жер қатынастары және жерге
Заң бойынша Шаруа (фермер) қожалықтарға екі жағдайда жер
1. Ауылшаруашылық ұйымдар құрамынан шығушы және жер бөлігіне
Ауылшаруашылық ұйымдардан шыққан және жерлері бөлуге келмейтін азаматтар
2. Жер бөлігіне құқы жоқ азаматтарға шаруа (фермер)
Шаруа (фермер) қожалықтың жер пайдалану құқы ҚР заңнамаларында
Шаруа (фермер) қожалық жүргізу мақсатында жер учаскелері орман
Жер учаскесін игеруге оның шекараларын белгілеп, тұрақты немесе
Шаруа (фермер) қожалықтың тұрақты жер пайдалану құқында
Тұрақты және ұзақ мерзімді уақытша жер пайдалану құқығы
Шаруа (фермер) қожалыққа берілген жер учаскесі келісімде басқаша
Шаруа (фермер) қожалықтар жер пайдаланушы ретінде төмендегі құқықтарға
Жерді ауылшаруашылық өнімдер өндіруге пайдалану арқылы жеке шаруашылық
Жерді пайдалану нәтижесінде алынған ауылшаруашылық өнімдерді себу мен
Бекітілген тәртіпте өз шаруашылығының қажеттіліген жер учаскесіндегі топырақ,
Жер учаскесін мемлекеттік қажеттілікке алуда (сатып алуда) шығындардың
Жеке меншіктік құқық негізінде Жер учаскесінің мақсатына қайшы
Суарту, құрғату және басқа да мелиорациялық жұмыстар жүргізуге,
Шаруа (фермер) қожалық міндетті:
Берілген жерді мақсатына сәйкес пайдалануға;
Топырақ құнарлылығын төмендетпеуге;
Ауылшаруашылық өнімдерін өндірудің табиғатқорғау технологияларын қолдану және жерді
өз қызметі нәтижесінде экологиялық жағдайдың нашарлауына жол бермеу;
құрылыс салу кезінде сәулет-жоспарлау, құрылыс және басқа да
басқа жер пайдаланушылар мен жер учаскелері иегерлерінің құқықтарын
жер заңнамаларымен анықталған тәртіпте сервитуттар беруді қамтамасыз
Шаруа (фермер) қожалық мүлкінің құрамы «Шаруа (фермер) қожалық
Мүлікті қалыптастыру көздеріне мыналар жатады:
Шаруа (фермер) қожалық мүшелерінің ақшалай және материалдық құралдары;
шаруашылықты құру үшін ауылшаруашылық ұйымдардан шыққандағы алынған мүліктік
Шаруа (фермер) қожалық қызметі нәтижесінде алынған кірістер;
бағалы қағаздардан (акциялардан, облигациялардан, т.б.) түскен пайда;
банк және басқа несие берушілер несиелері;
мемлекеттік бюджеттен үстеме алу;
заңнамамен тыйым салынбаған қайтарымсыз немесе қайырымдылық жарналары және
Мүлікті бөлу келісімдерін Шаруа (фермер) қожалық басшысы немесе
Шаруа (фермер) қожалық өз шығындарын алынған кіріс есебінен
Шаруашылық келісім экономикалық қатынастардың құқықтық формасы болып табылады
серіктестер арасындағы қалыптасып келе жатқан экономикалық қатынастарды заңмен
рыноктың өнімге (қызметке) деген шынайы қажеттіліктерін анықтау және
тараптардың өзара міндеттемелерін заңды түрде бекітіп қана қоймай,
келісім қатынастары қатысушыларының мүддесін экономикалық қорғау жолдарын қарастырады,
Шаруа (фермер) қожалық өздерінің серіктестерін, құқықтар теңдігін және
Қазіргі заңнамаға сәйкес келісімдер шаруашылықтың серіктестерін өз
Сатып алу келісімі дегеніміз бір тарап – ауылшаруашылық
Өңделген ауылшаруашылық өнімдерін халық тұтыну өнімдерін жеткізу келісімі
Сатып алу келісімінің шарттарына сәйкес өнімшығарушы көрсетілген ауылшаруашылық
Қазіргі заңнама бойынша азық-түлік пен ауылшаруашылық шикізат түрлерін
Сатып алу мен жеткізу – ауылшаруашылық өнімдерін өткізудің
Сату-сатып алу келісімдері өнім, яғни келісім нысаны шынайы
Шаруа (фермер) қожалықтар ауылшаруашылық өнімдерін сату-сатып алудың биржалық
3. Алматы облысы Еңбекші қазақ ауданының шаруа
3.1. Шаруа фермер қожалығы жерінің жағдайы
3.1.1. Климаты
Алматы облысының климаты негізінен, континеттік. Қысы қоңыржан салқын.
Қаңтар айындағы орташа температурасы солтүстік жазық бөлігінде -10-16°С,
Шілде айының орташа температурасы тау бөктерінде 21-23°С, тау
3.1.2. Топырақ жамылғысы
Іле Алатауының орталық бөлігіндегі далалы аймақ ойпат жерден
Тау бөктері қарақоңыр топырағының морфологиялық құрылысы Қаскелен қаласының
0-8 см. Сұрқоңыр түсті шым, әлсіз нығыздалған, оқ-дәрі
8-30 см. Қара-ала түсті, тамырлар көп, тығыздалған, оқ-дәрі
30 - 47 см. Ала түсті, тамырлар өте
47 - 98 см. Ашық ала түсті, ғаныш
98-140 см. Палево-ашық ала түсті, зең түріндегі карбонаттардың
140-170 см. Сарғыш-палевой түсті, сары топырақты саздақ, жұқа
Қарақоңыр карбонатты топырақтың 45-47 см дейінгі қарашірік қабаты
1-кесте. Қарақоңыр топырақтың химиялық құрамы
Кесінді
№ Тереңдігі, см Қарашірік,
% Азот,
% С:N 100 г топырақтың мэкв
%
155 0-8 4,05 0,219 10,7 25,80 1,0
10-20 2,62 0,147 10,3 23,55 1,5
30-40 1,77 0,114 9,0 - 5,0
70-80 1,34 - - - 10,0
110-120 0,70 - - - 9,5
Қарақоңыр карбонатты топырақ құрамында гидролизденбейтін шөгінді мен кальций
Шығу конустарында түзілетін, 1,5-2,5 м қойтас-малта тасты шөгінділерге
М.А.Глазовская бұл топырақты жерде бұрын бұталы өсімдікті алқап
Келтірілген кесінділер сипаттамасы Алматинка, Талғар, Есік секілді Іле
Таулы жазықтықтың сары топырақты шөгінділерінде түзілетін қарақоңыр топырақтарға
Көпжылдық шөптердің жақсы дамыған ұсақ тамырлы жүйесі бар
3,5 - 4 % тең жалпы қарашіріктің мөлшері
Жемісті бақшалардың қарқынды сулануы шығу конусының жақсы кәрізделетін
Далалы аймақтың ауылшаруашылық маңызы бар; мұнда суармалы және
3-кесте. Сілтісізденген қарақоңыр топырақтағы қарашірік пен азот мөлшері
Кесінді
N Тереңдігі,
см Қарашірік,
% Азот,
% C:N 100 г
топырақтың
мэкв алмасу
сыйымдылығы со2, %
153 0-8 3,56 0,188 10,8 29,7 жоқ
10-20 2,53 0133 11,0 24,8 «
40-50 1,58 0,10 9,2 19,2 «
70-80 1,30 - - - «
90-105 1,19 - - - 6,0
162 0-10 4,28 0,20 12,4
жоқ
10-20 2,66 0,15 10,3
«
30-40 2,34 - -
«
70-80 1,31 - -
«
178 0-6 3,75 0,25 8,0 29,8 жоқ
10-20 2,11 0,20 6,0 23,5 «
30-40 1,70 - - - «
70-80 1,48 - - - 5,5
160-170 -
9,0
3.2. Шаруа (фермер) қожалығы жерлерін бағалау жолы
3.2.1. Кадастрлық бағалау әдістемесі
Жер қорларын басқарудың экономикалық әдістерін енгізу және осы
Кадастрлық бағалауды мемлекеттік бағалаушылар жүргізеді. Мемлекеттік жер ресурстар
3.2.2. «Ержан» шаруа қожалығының жерін бағалау
«Ержан» шаруа қожалығы 2005 ж мынандай дақылдардан өнім
Шаруа қожалығы 2 га жүгеріден 80 ц, 2,5
Жүгеріге: (2 га).
Тұқымға 2 га жерге 100 кг тұқым кетеді.
100 кг х 14 = 1400 теңге болады.
Жер жыртуға – 10000 теңге.
Тырмалауға – 5000 теңге.
Себуге – 5000 теңге.
Арық қазуға – 2000 теңге.
Культивацияға – 10000 теңге.
Суғаруға – 2000 теңге.
Тыңайтқышқа – 5000 теңге.
Жинауға – 6000 теңге.
Машина жалдауға – 2000 теңге.
Жалпы шығын – 48400 теңге.
Бедеге: (2,5 га).
Тұқымға 2,5 га жерге 60 кг тұқым кетеді.
60 кг х 450 = 27000 теңге болады.
Бедемен бірге сұлуны отырғызады. Оның тұқымына 3000 теңге
Жалпы тұқымға – 30000 теңге кетеді.
Жер жыртуға – 12500 теңге.
Тырмалауға – 6250 теңге.
Себуге – 7250 теңге.
Арық қазуға – 2000 теңге.
Суғаруға – 5000 теңге.
Жинауға – 16500 теңге.
Машина жалдауға – 5000 теңге.
Жалпы шығын – 84500 теңге.
Картопқа: (0,7 га).
Тұқымға 0,7 га жерге 2000 кг картоптың тұқымы
2000 кг х 45 = 90000 теңге болады.
Жер жыртуға – 3500 теңге.
Тырмалауға – 2000 теңге.
Себуге – 4000 теңге.
Арық қазуға – 2000 теңге.
Культивацияға – 4000 теңге.
Суғаруға – 2000 теңге.
Жинауға – 3000 теңге.
Машина жалдауға – 2000 теңге.
Жалпы шығын – 112500 теңге.
Жер салығы: 1 га – 4500 теңге
5,2 га – 23400 теңге.
Сонымен барлық шығын – 268800 теңге.
Жер бағасының нарықтық көрсеткіштер бойынша анықтау 7-ші кестеде
«Ержан» шаруа қожалығы жерлерінің экономикалық көрсеткіштері
Дақылдар S (га) Шығындар (теңге) Жалпы шығын (теңге)
Тұқымға Жер жыртуға Тырмалауға Себуге Арық қазуға Культивацияға
Жүгері 2 1400 10000 5000 5000 2000 10000
Беде 2,5 30000 12500 6250 7250 2000 –
Картоп 0,7 90000 3500 2000 4000 2000 4000
Барлығы: 5,2 121400 26000 13250 16250 6000 14000
теңге немесе 525711 теңге (га), 130 $ долл.
Шаруа (фермер) қожалығын құру ерікті негізде құрылады жэне
Шаруашылық жүргізу нысаны ретінде шаңуа (фермер) қожалығы
1.Шару (фермер) қожалығы Қазақстан Республикасындағы
ауыл шаруашылығының тең құқықтық өндірістік бірлігі болып
табылады.
2.Шаруа (фермер)
Нысананалы мақсатты ескере отырып жер учаскелерін пайдалану тиімділігін
Қазақстан Республикасында жердің кадастрлық бағасы ҚР Үкіметінің 2003
«Ержан» шаруа қожалығының суармалы жерлерінің кадастрлық бағасы ҚР
«Ержан» шаруа қожалығы 6,3 га жерде орналасқан оның
Шаруа қожалығында жылдық шығын 268,800 теңге, жалпы өнім
«Ержан» шаруа қожалығының суармалы жерінің кадастрлық бағасы 839,600
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1.Сейфуллин Ж.Т. (жалпы редакциясын басқарған). Жер кадастры. –
2.Шаруа (фермер) қожалығы туралы. Қазақстан Республикасының Заңы. –
3.Казақстан Республикасының жер кодексі. – Алматы: Юрист, 2010
4.Гендельман М.А., Қырықбаев Ж.Қ. Жерге орналастырудың және кадастрдың
5.Спектор М.Д., Байбугина М.К., Хамзин Р.Г. Землеустройство. Крестьянское
6.Закон Республики Казахстан «О защите и поддержке частного
7.Закон Республики Казахстан «О индивидуальном предпринимательстве» от 19
8.Закон Республики Казахстан «О крестьянском (фермерном) хозяйстве» от
9.Клейн Н.И. Предпринимательское право. Курс лекции. – М:
10.Кусаинова Л.А. Право землепользования крестьянских (фермерских) хозяйств в
11.Мушатова К.А., Рахметов Е.Ш. Крестьянское хозяйство – форма
12.Жер кодексі.Астана 2010жыл.
13ү"Жер туралы заңнамалар" нормативтік актіер жинағы. Алматы 2004жыл.
14.Қазақстан Республикасының жер кадастрын реттеу жөніндегі нормативтік актілердің
15."Землеустроительное проектирование" учебник под ред. М.А.Гендельман
16. " Жерге орналастыруды жобалау " пэнінен курстық
17.ДабыловаБ.Е. ШубаеваЖ.О. Тараз2009 жыл.
34
АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ АУДАНЫНЫҢ ШАРУА ФЕРМЕР ҚОЖАЛЫҒЫНЫҢ ЖЕР ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ КАДАСТРЛЫҚ БАҒАЛАУ ЖОЛЫ
Жер кадастрының теориялық негізі
Жер кадастры
Жер кадастрі туралы түсінік және Қазақстан Республикасында жер реформасы жағдайындағы оның мазмұны
Жер кадастры туралы түсінік және Қазақстан Республикасында жер реформасы жағдайындағы оның мазмұны
Жерді кадастрлық аймақтау, бағалау және жер салығын салу
Канаданың жер кадастры
Жер кадастрының халық-шаруашылык, есепке алудың кейбір түрлерімен жене жерді үйлестірумен байланысы
Қазақстан Республикасында ауылшаруашылығы мақсатындағы жерлердің құқықтық жағдайы
Жер кадастрының мемлекеттік жүйесі