САПА ФИРМА САПАСЫ

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.......................................................................................................................3
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ӨНІМ САПАСЫН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Сапа туралы түсінік, ауыл шаруашылық өнім сапасын арттырудың
1.2. Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру алдында өнімнің сапасын көтерудің
1.3 Қазақстан Республикасындағы өнім сапасын басқару..................................20
2 «ҚАНТ» АҚ-НЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ӨНДІРІЛГЕН ӨНІМНІҢ САПАСЫ
2.1 Кәсіпорынның жалпы технико-экономикалық сипаттамасы.......................23
2.2 Кәсіпорында өнім сапасы көрсеткіштерін бағалау ерекшеліктері..............33
2.3 Өнім сапасының экономикалық тиімділікке әсері..........................................39
3 ӨНІМНІҢ САПАСЫН БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Өнім өндіру технологиясын жетілдіру.............................................................44
3.2 Шетелдік озық өнім өндіру тәжірибесін және сапа жүйесін
3.3 Кәсіпорынның инновациялық қызметін жетілдіру........................................56
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.................................................................66
КІРІСПЕ
Ауыл шаруашылығы өндірістері «Қазақстан-2030» стратегиясында көрсетілген басым салалардың бірі
Тоғыз жолдың торабында орналасқандықтан, шекарамыздың өн бойында өз өнімімізді
Осы факторларды есепке ала, дипломдық жұмыстың мақсаты ретінде Қазақстанның
Міндеттері ретінде :
− өнімнің сапасын арттырудың нарықтық экономика жағдайындағы
− импорт алмастыру саясатының маңызын ашу;
− ауыл шаруашылық өнімдері нарығының Қазақстандағы дамуын талдау;
− «Қант» АҚ-на жалпы сипаттама беріп, оның
− кәсіпорын өндіретін өнімінің сапасын бағалау;
− Ауыл шаруашылығы саласындағы көрсетілетін қызмет пен өндірілетін өнімдердің
Бірінші тарауда өнімнің сапасын арттырудың теориялық мәселелері қарастырылады. Оны
Екінші тарауда ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру саласында ондаған жылдар
Үшінші тарауда өнімнің сапасын басқаруды жетілдіру жолдары келтірілген. Сондай-ақ
Зерттеудің методологиялық негіздеріне Қазақстан Республикасының Заңдары, Президент жолдаулары, статистика
1. НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ӨНІМ САПАСЫН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Сапа туралы түсінік ауыл шаруашылық өнім сапасын
XXІ ғасыр цивилизациялық дамуда сапаның барлық салалары: еңбек сапасы,
«Сапа - бұл белгіленген және болжанатын сұранысты қанағаттандыра алатын
«Сапа түсінігі: құжаттандырылған процедуралар негізінде үрдістерді басқару; тұрақты тұтынушылармен
Кәсіпорындар мен ұйымдар деңгейінде мәселелерді тиімді шешу құралы болып
Бүгінгі таңда жердің барлық түкпірінен Қазақстанға көптеген және әрдайым
Өнім сапасы – бұл кәсіпорын қызметінің айнасы, осы айнадан
Өнімнің сапасын көтеру:
- өткізілетін өнім және қызмет көлемін ұлғайтуға;
- экспорт құрылымын жақсартуға;
- ҒТП-ті және басқаларын қолдануға мүмкіндік береді. Өнімнің сапалылығының
Жоғары деңгейлі имидж, бұл – танымалдылық және сенімділік, сатып
Қазіргі таңда біз экономиканың әр саласында, әлемдік және Қазақстандық
Сонымен кәсіпорында сапа мәселесін шешу – оның сатып алушылар
1 – сурет – Сапа пирамидасы
Пирамиданың ең жоғарысында TQM – барлығын қамтушы тоталды менеджмент
Өндіріс технологиясы мен адам қажеттілігінің дамуы әсерінен сапа рөлі
Өнім сапасы мәселесі - тауар өндірушілер алдында тұрған экономикалық
1. Өнімнің бәсекелік қабілеті келесі элементтерден тұрады:
− бағаның негізгі бәсекелестердің бағасымен салыстырылуы;
− сұраныс пен ұсыныс қатнастарына байланысты, бәсекелестер саясатына
− жеңілдіктер жүйесінің тұтынушыларды тартуы;
2. Өнім сапасы :
− өнімнің техникалық-функционалдық қасиеттері;
− қосымша пайдалылықтың болуы;
− өнімнің танымалдық деңгейі;
3. Өткізу, жарнама және қызмет көрсету жүйелерінің бәсекелік
− өткізу жүйелерінің тұтынушыларға қолайлылығы;
− жарнаманың тиімділігі;
− қызмет көрсету жүйелерінің қолайлылығы мен сенімділігі.
Өнімнің сапасы саласындағы атақты американ маманы А.Фейгенбаум өзінің «Өнімнің
Сапа көрсеткішін анықтаудың негізгі міндеті болып оның сандық мағынасын
- Өлшеу әдісі – приборлар мен құралдардың көмегімен
- Тіркеу әдісі – белгілі бір жәйттер (мәселен: сынақ
- Есесптеу әдісі - өнімнің сапа көрсеткіштерін анықтау үшін
- Органолептикалық әдіс – адамның сезім мүшелерімен: көру,
- Социологиялық әдіс – барлық тұтынушылар желісі бойынша ақпарат
Жалпы өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруға бірнеше факторлар әсер етеді.
Сыртқы факторларға мемлекет деңгейінде қабылданатын бағдарламалар мен заңдар жатады.
Сапаның Республикалық бағдарламасының негізгі мақсаттары мен қызметтері келесідей
− өнімдер мен қызметтер сапасы саласында мемлекеттік басқаруды
− басқару нысандары мен әдістерін жетілдіру;
− отандық өнімдердің бәсекелік қабілетін арттыруға бағытталған ҒТП жетістіктерін
− өнімдер мен жұмыстар, көрсетілетін қызметтерді сертификаттаудан сапа жүйесін
− стандарттау, метрология мен сертификаттау саласында кадрларды дайындау;
− сапаны артыру саласында іс-шаралар ұйымдастыру мен насихаттау.
Ішкі факторларға кәсіпорын деңгейіндегі шаралар, білікті менеджмент, сапа үйірмелері,
Бәсекелік қабілетті қамтамасыз етуде ХХ-ғасырдың 80-ші жылдары сапаға деген
− функционалдық қасиеттер тұтыну затының өз мақсаттық бағытына сәйкес
Мысалы, кір жуғыш машинаның функционалдық қасиетіне оның кір жууын
- әлеуметтік арналымы тауардың әр-түрлі халық тобына арналғандығы;
- эргономиялық қасиеттер тауардың тұтыну кезіндегі ыңғайлылық
- эстетикалық қасиеттер тауардың көңілге аларлықтай ерекшеліктер арқылы
Poole computer компаниясының тек түсімен ғана ерекшеленетін жаңа компьютер
- экологиялық қасиеттері, бұл тауарды қолдану қоршаған
- гигиеналық қасиеттер тауардың тұтыну кезіндегі адам
- тауардың тұтынудағы сенімділігі, яғни тұтыну кезіндегі өзінің
1.2. Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру алдында өнімнің сапасын көтерудің
Қазақстан 1996 жылы Ұйымға кіру туралы жариялы мәлімдеме жасап
Министрліктердің жариялы құжаттарды дайындауы, келіссөздер жүргізуіне және де басқа
1996 жылдың шілдесінде Қазақстан сытрқы сауда режимі туралы мемарандумын
Қазақстанның БСҰ-на кіруіне қоғамның көзқарасы әртүрлі.
БСҰ-на кірудің позитивті факторлары:
- Қазақстан тауарларына БСҰ-на мүше елдердің нарықтарына шығу мүмкіндігі,
- Халықаралық стандарттарға сай қолайлы және транспорентті ішкі заң
- Шетел инвестицияларын, өңдеуші өнеркәсіпке ноу-хау мен жаңа технологияларды
- Тұтынушыға ұсынылатын тауардың көлемі мен сапасын арттыру;
- Экономикалық өсуді ұзақ мерзімді сауда саттық жоспары негізінде
Атап өтетін жәйт, позитивті эффект БСҰ-ға кіргеннен бастап емес,
БСҰ-на кірудің негативті факторлары:
- Көпжақты келіссөздер негізінде неғұрлым ауқымды өндірушінің позициясы мен
- Саудада кей жағдайларды ескермегенде, көлемдік шектеудің болмауы;
- Тауар мен қызмет сату аясын реттеуде жаңа шаралар
- Бәсекелестіктің күшеюі және экономиканың неғұрлым сезімтал секторлары жағдайының
Мемлекетіміздегі ауылшаруашылық секторының жете дамымағандығы барлығымзға бірдей белгілі бола
Осыны негізге ала отырып Президентіміз Үкімет пен барлық деңгейдегі
1. Ауыл жылдарында шаурашылықтар үшін аяғына тұрып, бекінуге
2. Ауылшаруашылық өнімдерін өңдеуде және өндіруде кластерлік бағытты неғұрлым
3. Қазагромаркетинг және Мал өнімдері корпорациялары базасында жергілікті
4. Үкіметке ауылшаруашылық құрылымдарының халықаралық стандарттарға өтуін жеделдетуге бағытталған
5. Ауылшаруашылығындағы тасымалдау инфрақұрылымының жетілменгендігінен ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілер өнімдерін
6. Үкімет пен әкімдерге ауылшаруашылығын несиелеудің тиімді әдістері мен
7. Ауыл шаруашылығының өнімділік деңгейі өндірістің техникамен жабдықталуына тәуелді.
8. Ауыл шаруашылық ғылымын дамытуға басымдық беру керек.
9. Қазіргі таңда ауыл шаруашылығында көптеген шаруашылық субьектілері бар.
10. Ауылдар біздің қайталанбас тарихымыздың, салт-дәстүріміздің және ұлттық мәдениетіміздің
Президенттіміздің Үкімет пен әкімдер алдына қойған осы тапсырмалары негізінде
Бағдарламаның мақсаты болып:
- Қазақстан Республикасының халықаралық тәжірибелерге көшуіне қолайлы жағдай туғызатын,
- Әлемдік нарықтарға шығуға қолайлы жағдай туғызу үшін мемлекеттік
- Сонымен бірге БСҰ-на мүше болуға қолайлы жағдай жасау
Негізгі міндеттері болып:
- Стандарттау, сертификаттау және сапаны басқару саласында бірегей мемлекеттік
- Техникалық реттеудің халықаралық моделіне көшу;
- Салалардағы стандарттау жұмыстарын жетілдіруге қолайлы жағдай жасау;
- Қазақстанның БСҰ-на мүше болуына қолайлы жағдай жасау;
- Әлемдік нарықтарда, республикада өткен өнімнің сәйкестігін бағалау нәтижелерін
- Отандық өнімдердің сапасы мен бәсекелік қабілетін арттыру;
- Аумақтық, мемлекеттік, халықаралық деңгейлерде біртұтас ақпараттық аймақты біртіндеп
- Мамандардың біліктілігін (квалификациясын) көтеру;
- Халықаралық стандарттау жөніндегі жұмыстарды жандандыру;
Бағдарламаны орындаушылар Қазақстан Республикасының индустрия және сауда министрлігі, министрліктер
Бағдарлама толық орындалған күнде келесі жетістіктерге қол жеткізуге болады.
- Стандарттарды халықаралық талаптарға теңестіру арқылы саудадағы техникалық кедергілерден
- Техникалық реттеу, стандарттау және сәйкестікті бағалау жұмыстарын халықаралық
- Салаларда стандарттау қызметтерін, жаңа техникалық, оның ішінде халықаралық
- Жергілікті, ұлттық және халықаралық ұйымдармен әріптестікті нығайту;
- Біртұтас ақпараттық аймақ құру;
Қазіргі кезде елімізде номативті құжаттар қоры құрылған. Мемлекеттік стандарттар
Стандарттау жұмыстарын жүргізумен байланысты экономиканың әр саласында 40 стандарттау
Біздің республика қол жеткізген ашық экономика және реформалану деңгейі
Қазақстан республикасының Үкіметімен жүргізіліп отырған импорт алмастыру бағдарламасы бүгінгі
БСҰ-на кіруде, Қазақстанда өндірілетін тауарлар мідетті түрде халықаралық стандарттарға
БСҰ-на мүше болуда көптеген қатнастардан айтарлықтай шығын шегетініміз анық,
Мысалы: кейінгі кездері АҚШ-ы Ауғаныстанға гуманитарлық көмек ретінде деп
Қазақстанның шикізат ресурстарына (мұнай, газ және т.б.) және алғашқы
БСҰ-ы бәсекелік қабілеті өте жоғары тауарлар, әсіресе жоғары технологиялар
- Консалтингтік-маркеитнгтік орталықтар құруға;
- Экономиканың өнеркәсіптік секторын, ірі, кіші және орта бизнесті
- Өнімнің сапасын және бәсекеқабілеттілігін арттыру;
- Шикізатты өндіруден бастап, жоғары тауарлы дайын өнім өндірісіне
- Өндірісті, инновацияны, менеджментті дамыту тұрғысынан тиімді корпоративтік құрылымдар
- Ақпараттық технологияларды кең көлемде ендіру, осының негізінде өзара
Болашақта еліміздің қолайлы жағдайда дамуында дайын, отандық, бәсеке қабілетті
Қазақстан Республикасындағы өнім сапасын басқару
Қазақстанның БСҰ өту мерзімі жақындаған сайын экономиканың тиімділігі мен
Өнімді стандарттау мен сертификаттау экономиканың, өнеркәсіптің, ғылымның, сауданың
Стандарттау жөніндегі халықаралық ұйымның халықаралық стандарттары бойынша 9000 сериясы
Әлемнің әртүрлі елдеріндегі 300 мыңға жуық фирма мен компания
Халықаралық деңгейде сапаға деген талаптар ИСО-9000 атты сериямен анықталған
Жоғары сапалы өнім шығарудың кепілдіктернің бірі – сертикаттау болып
Өндірілетін тауардың және көрсетілетін қызмет сапасы тұтынушылардың сұраныс талабына
Өнімді сертификаттау Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі бойынша міндеттіңі
өнім туралы мәліметтің дұрыстығын қамтамасыз ету;
өндіруші мен тұтынушының тәуелсіздігі;
сынақтың кәсіби түрде өтуі;
шетелдік өтініш берушілерге қысым жасамау; сертификаттау туралы ақпарат ашықтығы
сертификаттау жұмысында ИСО/МЭК аймақтық ұйымдар халықаралық құжаттардың нұсқаулары мен
2 «ҚАНТ» АҚ-НЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ӨНДІРІЛГЕН ӨНІМНІҢ САПАСЫ
2.1 Кәсіпорынның жалпы технико-экономикалық сипаттамасы
«Қант» АҚ-ы 1932 жылы салына бастады, ал өзінің қызметін
1996 жылы 8 қаңтарда «Қант» Ашық Акционерлік Қоғамы болып
2003 жылы «Қант» ААҚ-ның акционерлерінің арасында бірқатар өзгерістер орын
кесте- «Қант» АҚ-ның технико-экономикалық көрсеткіштері.
Көрсеткіштер Өлш.
бірлігі 2004ж 2005ж Ауытқу
(+;-) %
Өнімді өткізуден түскен табыс мың тг.
8797197 11724801 2927604 133
Өнімнің өзіндік құны мың тг. 8252084 10948615 2696531 133
Жалпы табыс мың тг. 545113 776186 231073 142
Кезең шығындары мың тг. 525932 594642 68710 113
Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың тг. 148615 -10994
Салық салғанға дейінгі табыс мың тг. 167796 170550 2754
Корпоративті салық салық бойынша шығындар:
ағымдағы
ұзартылған
мың тг.
-11172
6986
-18158 7405
7405
– 18577
419
– 166,3
106
–
Салық салғаннан кейінгі табыс мың тг. 178968 163145 -15823
Таза табыс мың тг. 178 968 163 145 -15
Өткізілген өнімнің 1тг. кеткен шығыны тг. 0,99 0,98 -0,01
Жұмысшылар саны адам 1 336 1 354 18 101,3
Еңбекақы қоры мың тг. 494779,6 516193,9 21414,3 104,3
1 жұмысшының орташа еңбекақысы тг. 30862 31782 920 103
Еңбек өнімділігі мың тг. 6584,7 8659,4 1881,8 131,5
Негізгі құралдардың орташа құны мың тг. 1045722 1092625,5 46903,5
Айналым құралдарының орташа құны мың тг. 2606677 4138130 1531453
Кестенің мәліметтері бойынша талданған мерзім ішінде «Қант» АҚ-ғы өндірістік-шаруашылық
Кәсіпорынның шағаратын өнімдеріне жылдан жылға сұраныс ұлғаюда.
Анықталған мәліметтерді салыстырсақ, кәсіпорынның өткізілген өнімнің түскен табыс базалық
1 кестедегі «Қант» АҚ-ның негізгі технико-экономикалық көрсеткіштеріндегі өнімнің өзіндік
Өткізу шығындары, жалпы және әкімшілік шығындар және сыйақыларды төлеу
Негізгі қызметтен түскен табыс өткен жылда 19181 мың теңге
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2004 жылы 148 615
Инвестициялық келісім бойынша кәсіпорынға корпаративті табыс салығына жеңілдіктер берілген.
Өндірістің тиімділігін бейнелейтін таза табыс мөлшері есепті жылы 163
2005 жылы «Қант» АҚ-да жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны
Ендігі көрсеткіш еңбекақы қоры - бұл кәсіпорын жұмысшыларының
Еңбек өнімділігі көрсеткіші де жоғарылағандығы байқалады. 2004 жылы 6584,7
Жұмыскерлердің орташа жылдық еңбекақысы 2004 жылы 30862 теңге болған
Негізгі қорлардың орташа жылдық құны өткен жылы 10 45
2-кесте- «Қант» АҚ-ның негізгі құралдарды пайдалану көрсеткіштері.
№
р/р Көрсеткіштер Өлшем
бірлігі 2004ж 2005ж Ауытқуы
(+;-) %
1 Өнімнің қорқайтарымдылығы тг. 8,4 10,8 2,4 128,6
2 Өнімнің қор сиымдылығы тг. 0,1 0,1 -
3 Қормен қарулану мың тг. 782,7 807,0 24,3 103,1
4 Тозу деңгейі % 0,52 0,54 0,02 103,8
5 Жарамдылық деңгейі % 0,48 0,46 -0,02 95,8
Ендігі кезекте, кәсіпорынның жалпы экономикалық белсенділігін талдау үшін, біз
Негізгі құралдардың тиімді пайдаланылуы өндірілетін өнімкөлемінің өсуіне, жұмысшылардың өнімділік
Кәсіпорындағы негізгі құралдардың жағдайын талдаудың негізгі мақсаты болып: өндірістік
Негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін көрсететін басты көрсеткіш қорқайтарымдылығы өткізілген
Кәсіпорынның қорсиымдылығы көрсеткіші де өзінің маңыздылығы жағынан негізгі құралдардың
Қормен қарулану көрсеткіші кәсіпорында 2005 жылы 24,3 мың теңге
Кәсіпорынның негізгі құралдарының белсенді бөлігін іске қосатын және солардың
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарының тиімді пайдаланылуына көптеген факторлар ықпал жасайды.,
Еңбек ресурстарын талдаудың негізгі мақсатына келесілер жатады:
кәсіпорынның, оның құрылымдық бөлімшелерінің еңбек ресурстарымен қамтылу деңгейі, олардың
кадрлар ағымдылығының жағдайын анықтау және зерттеу;
еңбек ресурстарын тиімді пайдалану резервтерін анықтау, соның нәтижесінде маңызды
3- кесте – «Қант» АҚ-ның еңбек ресурстарының жағдайын жалпы
№
р/р Көрсеткіштер 2004ж. 2005ж. 2005ж. %-бен 2004ж.
адам % адам %
1 Барлық жұмыскерлер саны 1336 100 1354 100 101,3
2 с.і.: - жұмысшылар 1300 97,3 1310 96,8 100,7
3 ИТЖ және қызметкерлер 17 1,3 17 1,3 100
4 - мамандар 10 0,7 13 1,0 130
Кестедегі мәліметтерден байқағанымыздай, «Қант» АҚ-ның 2005 жылы тіркелгенбарлық жұмыскерлердің
Кәсіпорындағы еңбектің жалпы жағдайын бағалағанда еңбек өнімділігін ескеру шарт.
Кәсіпорындағы өнім өндіру көрсеткіштерін пайдалан отырып, біз еңбек өнімділігінің
4- кесте – «Қант» АҚ-ның жұмыскерлерінің еңбек өнімділігінің деңгейі
№
р/р Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2004ж 2005ж Ауытқуы
(+;-) %
1 Өткізілген өнім көлемі мың тг. 8797197 11724801 2927604
2 Жұмыскерлердің орта тізімдік саны Адам 1336 1354 18
3 Бір жұмыскердің жылдық өнімділігі мың тг. 6584,7 8659,4
4 Бір жұмыскердің күндік өнімділігі тг. 22151,3 30886,7 8735,4
5 Бір жұмыскердің сағаттық өнімділігі тг. 2768,9 3860,8 1091,9
6 Жұмыс күндерінің саны Күн 297,36 280,36 - 16,9
7 Жұмыс уақытының ұзақтылығы Сағат 8 8 — —
«Қант» АҚ-ның еңбек өнімділігі көрсеткіштері көрсетіп отырғандай, өткізілген өнім
Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижесін сипаттайтын бірнеше көрсеткіштер бар. Олардың
Сондықтан да, келесі кестенің мәләметтерін пайдалана отырып, кәсіпорынның әрбір
5- кесте- Кәсіпорынның жұмыс тиімділігін анықтау
№
р/р Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2004ж 2005ж Ауытқуы
(+;-) %
1 Жалпы табыс мың тг. 545113 776186 231073 142,4
2 с.і.- қант өнімдерін өткізуден мың тг. 325167 502822
3 - өңдеу бойынша көрсетілген қызметтен мың тг. 65790
4 - қалдықтарды өткізу мың. Тг. 65497 41641 -23856
5 - басқа да мың тг. 88659 231723 143064
6 Таза табыс мың тг. 178968 163145 -15823 91,1
7 Өнім рентабельділігі % 2,04 1,4 -0,62 —
8 Өткізу рентабельділігі % 2,03 1,3 -0,64 —
9 Өндіріс рентабельділігі % 14,9 14,8 -0,1 —
Кәсіпорында есепті жылы қант өнімдерін өткізуден түскен табыс өткен
6- кесте- «Қант» АҚ-ның бәсеке қабілеттілігін қаржы көрсеткіштері бойынша
Көрсеткіштің атауы 2004 жыл 2005 жыл Ауытқуы, (+,-)
Тәуелсіздік коэффициенті 0,53 0,37 -0,16
Тәуелділік коэффициенті 0,47 0,63 0,16
Қарыз жөне жеке қаржылардың қатынасы коэффициенті 0,57 0,52 -0,05
Абсолютті ликвидтілік коэффициенті 0,7 0,6 -0,1
Жалпы жабу коэффициенті 1,5 1,3 -0,2
Инвестициялау коэффиценті 2,03 2,08 0,05
Барлық айналым қаржы-ларының айналымдылығы коэффициенті 2,9 2,2 -0,7
Капитал айналымдылығының жалпы коэффициенті 2,1 1,8 -0,3
Өндіріс ауқымын үлғайту мақсатында Казкоммерцбанк және басқа да несиелік
Жалпы жабу коэффициенті аталған кәсіпорын бойынша айналым қаржыларының қысқа
2.2 Кәсіпорында өнім сапасы көрсеткіштерін бағалау ерекшеліктері
Әр түрлі объектілердің сапасын бағалау кезінде кәсіпорын қызметкерлерінің
Өнім сапасы – бұл тауардың белгіленуіне сәйкес белгілі бір
Өнім қасиеттері – тауардың пайда болғанда, тұтынғанда көрінетін
Өнімнің сапасын құрайтын бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы
Төмендегі көрсетілген кестедегі көрсеткіштерден басқа да көрсеткіштер қолданылады. Мысалы
7- кесте - Өнім сапасы көрсеткіштерінің классификациясы
Көрсеткіштер классификациясының белгілері: Өнім сапасы көрсеткіштерінің топтары
Сипатталатын қасиеттер саны бойынша Бірлік
Ұжымдық
Интегралдық
Сипатталатын қасиет бойынша Технология сыйымдылығының Эргономикалық
Эстетикалық
Тасымалдылық
Сенімділік
Патентті-құқықты
Экологиялық
Қауіпсіздік
Стандарттау және унификация Мамандандырылу
Көріну әдісі бойынша Натуралды бірлікте
Құнды көрсетілімі бойынша
Көрсеткіштер мәнін анықтау этапы бойынша Болжамдық
Жобалық
Өндірістік
Эксплуатациялық
Қасиеттердің, сәйкесінше көрсеткіштердің он тобын жіктеп көрсетеді.
Технология сыйымдылығының көрсеткіші - өнімді дайындау мен жөндеуде жоғары
Эргономикалық көрсеткіш – адамның бұйыммен байланысын және бұйымдарды пайдаланудағы
Эстетикалық көрсеткіш – ақпараттың мәнерлілігін, форманың ұтымдылығын, композиция тұтастығы,
Тасымалдылық көрсеткіш - өнімнің тасымалдануға қабілеттілігін бейнелейді.
Сапа дегеніміз - өнім қасиеттерінің жиынтығын айтамыз. Сапа түсінігімен
Сенімділік көрсеткіші - бұйымның сақталуын, жарамдылығын, ғұмырлылығын, қайтарымсыздығын сипаттайды.
Патентті-құқықты көрсеткіш - өнімнің патентті қорғалғандығын және патентті тазалығын
Экологиялық көрсеткіштер - өнімді пайдаланғанда немесе тұтынғанда пайда болатын
Қауіпсіздік көрсеткіштері – қызмет көрсетуде, өнімді сақтауда, тасымалдауда және
Стандарттау және унификация көрсеткіштері – бұл өнімнің стандартты және
Мамандандырылу көрсеткіштері - өнімнің мамандандырылуы бойынша тұтынғанда алынған
Аталып өткен көрсеткіштермен қатар, бұйым бағасы да маңызды. Осы
Сапа деңгейін төмендегі сипаттамасы бойынша бөліп көрсетуге болады:
• жеке өнім сапасы;
• өнім партиясының сапасы;
• өнім түрінің сапасы;
• цех деңгейіндегі өнім сапасы;
• кәсіпорын деңгейіндегі өнім сапасы;
• сала немесе кәсіпорын тобы деңгейіндегі өнім сапасы.
Өндіруші тұрғысынан өнімнің сапасында ауытқулар болмауы керек. Өндіруші сапаны
Тауар және қызмет үшін келесі сапа өлшемдері тән:
• жоба сапасы;
• өндіріс сапасы;
• сервис сапасы;
• сенімділік
жоғарыда қарастырған көрсеткіштер негізінен өндірістік нысандағы өнімді бағалау үшін
Әлемдік тәжірибеде өнім сапасының артықшылығы деңгейін сипаттау үшін
Өнім сапасы деңгейін бағалау бұл бағаланатын өнім сапасының номенклатурасы
Өнімді шығару сатысында өнімнің сапасы мен тобы бекітіледі, сапа
2 – сурет - Өнім сапасы деңгейі мен көрсеткіштер
Ары қарай негізгі көрсеткіштердің класс және өнім тобы
8 – кесте - Өнімнің топ және класс бойынша
Өнім сапасының көрсеткіштері Өнімнің І
Өнімнің ІІ
1 топ 2 топ 3 топ 1 топ 2
Негізделуі + + + + +
Тиімділік + + + + +
Сенімділіктер:
тоқтамаушылық;
ұзақ уақыттық;
- - - + +
- - - + +
- + + - +
+ + + + +
Эргономикалық - + + + +
Эстетикалық - + + + +
Технологиялық + + + + +
Трансортабельдік + + + + +
- - + + +
Құқықты-патентті - + + + +
Экологиялық + + + + +
Сақтандыру + + + + +
Екінші кестенің мәліметтері бойынша сапа деңгейін бағалау үшін барлық
Бірінші класс ( өнім) үш топқа бөлінеді:
шикізат, жанармай және табиғи қазбалар, сұйық, қатты және газ
материалдар және өнім ( химиялық өнімдер, жасанды жанармай, орман
Шығындық заттар (газға толы баллон);
Екінші класс (өз ресурсын шығындайтын өнім) екі топты құрады:
жөнделмейтін заттар (резисторлар, электровакуумды құралдар);
жөнделетін заттар (технологиялық құралдар, өлшеуіш бұйымдар, көлік құралдары);
Аталған классификация өнім тобының бірлік көрсеткіштерін анықтауда қолданылады. Өнім
2.3 Өнім сапасының экономикалық тиімділікке әсері
Өнім сапасын жақсартуға жұмсалған шығындардың құндық талдауы үшін түрлі
Сапаны құндық талдау үрдісінде мәліметтерді жинақтаудың мәні келесіден тұруы
Өнімнің бұрынғы қасиетін сақтай отырып бір дана өнімнің шығындарын
Өнім қасиеттерін жақсарту барысында шығындарды төмендету.
Бәсекелестермен салыстырғанда артықшылыққа жеткізетін қажетті сапаға жету.
Шығындар көлемін анықтау. Ол қалыптасқан баға деңгейін ынтылындыра отырып
Қалдықтарды төмендету арқылы бұрынғы сапаны жоғалтпай өндіріс көлемін ұлғайту.
Бекітілген талаптардан болған ауытқуларды талдау.
Өнімге баға бекіту.
Жоғарыда айтылғандай, өнімнің және өндірістің техникалық ееркшеліктері өндіруші кәсіпорынның
Өнім шығындарының құрамын анықтаудың ішкі ақпарат көзіне міндетті түрде
Сапаның өнім өндірісінің таза табысына әсерін қарастырайық. Мысалы ГОСТ
Өнім сапасын жоғарлату - өзіндік құн өзгеріссіз қала отырып,
Өнімнің өзіндік құнын төмендету арқылы таза табыс мөлшерін ұлғайтуға
Халықаралық ИСО 8402 стандартының 1994 ж. «Сапаны басқару және
Кәсіпорынның тиімді қызметі өнім өндірісімен қамтамасыз етіледі. Ол:
жеке бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға сипатталған;
тұтынушылар қажеттілігін қанағаттандырады;
қолданылатын стандарттар мен техникалық жағдайларға сәйкес келеді;
қоғам талаптарына сәйкес келеді;
қоршаған ортаны қорғау талаптарына сай келеді;
бәсекелес бағалар бойынша тұтынушыға ұсынылады;
экономикалық тиімділік болып табылады.
МСИСО 90007-1 1994 ж. нұсқасы бар стандартизация бойынша
Халықаралық ұйымының халықаралық стандартында былай делінген, өнімге қойылатын осындай
Нарықта түрлі өнімдер артықшылығы кезінде пайда болатын шығындар, пайдамен
экономикалық тиімділікке жетумен байланысты мәселелер бойынша:
а. тұтынушыға байланысты – шығындарды қысқартуға назар аудару, тауардың
б. өнідірісті ұйымдастыруға байланысты - бақыланатын нарық бөлігін
Шығындармен байланысты мәселелер бойынша:
с. тұтынушыға қатысты – эксплуатация шығындарын, қауіпсіздік, техникалық жөндеу
д. өндірісті ұйымдастыруға байланысты – егер өнім қажетті мөлшерде
Тәукелге байланысты мәселелерде:
е. тұтынушыларға қатысты: адамдардың денсаулығы мен қауіпсіздігімен байланысты,өніммен қанағаттанушылық
ж. өндірісті ұйымдастыруға байланысты - өнім аһауларына байлынысты тәуекелге
Осы көрсеткіштерді пайдалана отырып біз «Қант» АҚ-ның өнімдеріне қысқаша
9 - кесте- «Қант» АҚ-ның өнімдеріне сапалық талдау
Өнім сорты Көтерме баға мың тг. Өнім шығару тонна
2004 ж. 2005 ж. 2004 ж. 2005 ж.
1 79,6 75988 76697,7 6048644,8 6111971
2 64,6 57242 57766 3697833,2 3736884,6
3 49,6 35676 44223,3 1769529,6 2197409,5
барлығы
168906 178696 11516007,6 11559411
Кесте мәліметтері көрсетіп отырғандай «Қант» АҚ-ында өнім сапасын жақсартудың
Жоғары сапалы өнімді өндіру – шығындарды төмендету есебінен өндіріс
Тиімділік – негізгі экономикалық түсініктердің маңыздыларының бірі болып табылады.
Нақтылай түрде тиімділік мәселелері арнайы қурстарда өндіру мен эксплуатацияға
Ғылыми техникалық прогресстің тиімділігін бағалау ұсыныстарында экономикалық тиімділікті жасайтын
З=========
жүйе
Э= Р-З = Р – (Зп + Зз)
Бірлік өндіріс, сату және пайдалану жағдайлары үшін, экономикалық тиімділік
Э = Р – (Зп + Зэ) + -
Мұнда Ц = (Цо - Зп) – тұтыну бағасы
Эп + Ээ - өнімді өндіру мен эксплуатациялаудың экономикалық
Өнім сапасын арттырудағы экономикалық тиімділігін 7 кестеде есептейміз.
Әдетте өнім сапасын жоғарлату барысында өндіруші оның шығындарын жоғарлатады.
Өнім бағасының өсуі арқылы өндіруші өз шығындарын жабумен қатар
Егер өндіруші табыс көлемін ұлғайтқысы келсе, өндіруші өнім сапасын
Ішкі есеп пен талдау басқарушылық деп аталады. Басқарушылық талдау
3.ТАРАУ ӨНІМНІҢ САПАСЫН БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Өнім өндіру технологиясын жетілдіру
Зауыт шикізат – қантты Бразилия, Куба, Гватемалла сияқты шетелдік
бункерлі таразыларда өлшеу;
шикізат – қантты араластыру (клеровка);
клеровканы дефекациялау;
жылдам ағысты сатуратарды сатурациялау;
сатурация. (көмірқышқыл газ және әктік сүтпен тазалау);
дискалық фильтрлер арқылы фильтрациялау;
вакуум – аппараттары;
фуговка;
құм-шекер қантын кептіру;
қораптау;
Шикізат – қанты өңдеудің технологиялық схемасы.
Құм-шекер қантын өндіру барысында шикізат – қант химиялық әсер
1. Қоймадан шикізат – қант
2. Дайын клеровка клерлеу бөлімінен насостар
Жинақтау бөлімінен насостар көмегімен 80+ 2С температура деңгейінде жылулықпен
3. Клеровканы таңдау дефекатордың төменгі бөлігінде жүзеге асырылады.
Дефекацияның ұзақтығы 10 минут.
Үрдістердің технологиялық параметрлері
А. Дефекация:
1) температура 80+ 2
2) әктің шығыны, СаО шикізат -
3) дефековалық клеровканың сілтілігі шикізат-қант 0,7 ден 2,0%
4) ІІІ өнімнің дефековалық сілтілігі 2,2
5) әктік сүттің тығыздылығы г/см -1,20+0,02
6) ұзақтығы -10
10 - кесте - Технологиялық көрсеткіштер мәндері
Көрсеткіштер І-қадам ІІ-қадам
СО2-нің құрамы 28-35 28-31
рН 10,5+0,5 9,2-9,5
Сілтілігі % СаО 0,1-0,3 0,02-0,025
Ұзақтығы мин. 0,5-1,0 25-30
Сатурацияның температурасы 80+5 80+5
Өнім цехында жұмыс технологиялық схема бойынша жүзеге асырылады.
Утфельді пісіру барысында қант кристалдары пайда болғаннан соң сұйықтығын
Қант қызылшасын өңдеудің технологиялық схемасы.
Технологиялық схема - өнімдік типтік.
Қант қызылшасы егістік алқаптардан темір жол және автотранспорт жолдары
Әдетте қант қызылшасы гидротранспортер арқылы судың қысымдық көмегімен сабан,
Қызылша насостарының көмегімен қызылша – су сүйықтығы жоғарғы эстакадаға
Қызылшаның бір бөлігі тіпті гидравликалық көліктің өзінде – ақ
Мезга – бұл кесілген қызылшаның ситадан өтіп кеткен ұсақ
Диффузиондық шырынды тазарту қарапайым дефекеция және сатурация арқылы жүзеге
Қойыртпақ деффузиондық шырын шикі шырын жинағышқа жиналып одан әрі
Бұл секцияларда тек қана тұндырылып қойылмай, сонымен қатар бөлшектер
Преддефекациядан кейін шырын суық күйінде 30-40 минут әктік сүтпен
Пештен шырын өз бетімен І-ші сатурация қазанына құйылады, бұл
Бірінші сатурациядан кейін шырын насостар арқылы жылытушы құрылғыларға жіберіліп,
Сульфитациялаудың мақсаты мынада:
шырынды бояушы лейқосындыларымен қамтамасыз ету.
Шырынның сілтілігі мен сұйықтылығын азайту.
Сульфитация мен филтрленуден соң шырын жылытушылар арқылы буландыру станциясына
Бірінші корпусты жылыту үшін өңделген бу жұмсалады. Оны ретурдық
Аралық корпустағы температура реттелмейді олар автоматты түрде өз бетімен
Осындай үрдістерден алынған өнім – Утфель деп аталады. Оның
Утфель кристалданған және жартылай кристалданған бөлшектерден турады. Бұл бөлшектер
Одан әрі де алынған қант кристалдары бірнеше рет жуу
Тазартылып болған ақ қант таразыларда өлшеніп арнайы қораптарға салынады.
Осыдан соң дайын өнімнен таууарлы ассортимент қалыптастырылады.
Ассортиментті қалыптастыру жүйесінде мыналар қарастырылады:
тұтынушылардың сұранымы;
әрбір қант өнімінің бағасы;
қант өнімдерінің жаңа технологиялық сапасы, құнарлылығы және сақталу мерзімі.
Жоғарғы кестеде көрсетілген қант өнімі негізгі түрлері. Сонымен қатар
рафинатталған қант, 1-2 кг пакеттерде;
тез еритін қант, 1 кг қораптарға;
құм-шекер қант , 40 кг қаптарда.
өнімді өндіру мен тасымалдау жұмыстарында үлкен тәжірибесі бар кәсіпорынның
11 - кесте- Қант өнімдерінің ассортиментін және өткізуін талдау.
Қант өнімінің түрлері өлшем бірлігі 2004
жыл 2005
жыл Ауытқуы (+,-) Өсу қарқыны %
1. Рафинатталған қант
Натуралдық түрде
Ақшалай түрде
тонна
мың теңге
49610
2461648,2
52624
3404246,6
3014
942598,4
106,1
138,3
2. Тез еритін қант
Натуралды түрде
Ақшалай түрде
тонна
мың теңге
28044
1391543,3
31653
2047632,6
3609
656089,3
112,9
147,1
3. Құм-шекер қант
Натуралды түрде
Ақшалай түрде
тонна
мың теңге
68356
3391824,7
69718
4510057,4
1362
1118232,7
102,0
141,3
Басқа да
Натуралды түрде
Ақшалай түрде
тонна
мың теңге
22891
1136099,6
14701
1597907,7
1805
461808,1
107,9
140,6
Кестеде көрсетілген өнімнің негізгі көрсеткіштерінің өзгерісін байқауға болады. Негізіне
Кәсіпорын қызметіне әсер ететін келесі факторлар бар.
Позитивті факторлары: өнімнің шығару көлемінің ұлғаюы, таурлық өнімнің тұтынушылық
Негативті факторлары: көмекші материалдардың бағасының жоғарлылығы.
«Қант» АҚ-ның сату табыстылығына әсер ететін негізгі фактор болып
Соңғы жылдары қант қызылшасының жеткізілу көлемі төмендеп кетті. Қант
Осыған байланысты әлемдік нарықтағы орын алған жағдайда шикізаттық
кедендік режим, транспортық тарифтер, энерго тасушылардың ханы, қаржыландыру ставкілері,
шикізатты өңдеу құны, өндіру кезіндегі жоғалтулар, дистрибьютерлік шығындар сияқты
Басқа мемлекеттердің Қазақстандық өндірушілердің қаржылық жағдайына әсері отандық және
Сату мен қымет көрсету көлемін ұлғайтуға әсер ететін басты
3.2 Шетелдік озық өнім өндіру тәжірибесін және сапа жүйесін
Нарықта қант бұйымдары өнімі күннен-күнге өсіп келеді. ҒАО-ның болжамы
Қазақстан Республикасының Статистикасы агентінің деректері бойынша, отандық тауар өндірушілердің
Тараз қаласында 2003 жылдың маусым айында РГТ «экономикалық; зерттеулер
Сонымен елімізде ішкі нарықты, әсіресе аграрлық саладағы нарықты қорғау
Осы тұрғыдан алғанда Еуропа Одағындағы жағдай сипатты деуге болады.
Орталықтандырылған жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өту процесінің бастапқы сатысында
Тұтас алғанда, жаңа техникалық базада кәсіпорындардың тиімді жұмысын қалпына
Шетелдік инвестициялаудың басым формалары бастапқы сатыда Қазақстан тарапынан инвестицияларды
акционерлік капиталға үлестік қатысу;
жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарға шетелдік инвестицияларды салу негізіндегі бірлескен
өнеркәсіптік лизинг;
экспортқа өнім шығаратын Отандық кәсіпорындарды дамытуға несие беру үшін
белгілі бір мерзімге Отандық кәсіпорындардың мүлкін жалға беру негізіндегі
Шетел капиталының анағұрлым алдыңғы қатарлы формаларының бірі ауыл шаруашылығын
Елімізде шығарылатын құрал – жабдықтар сатып алу үішн шетелдік
Шетел инвестицияларын тартудағы басымдылық бағыттарды таңдау, тұтас алғанда Қазақстанның
Өнімнің бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету үшін заң қабылдануы тиіс,
Бәсекені әкімшілік реттеу заң актілерін шығару және мемлекет тарапынан
Бүгінде АҚШ-та антимонополиялық реттеу тек «Шерманның заңымен» ғана емес,
Бүгінде антимонополиялық заңнаманың американдық және Батыс Еуропалық екі типі
Сондай-ақ Заңнаманың Треске және картельге қарсы бағытын бөліп көрсетеді.
3.3 Кәсіпорынның инновациялық қызметін жетілдіру
Қазақстан экономикасының реформалану үрдісі халық шаруашылығының, сонымен қатар ауыл
Жоғарыда атап өткеніміздей кәсіпорын қызметінің тиімділігін қамтамасыз ету үшін
Инновацияның - термині технологияға байланысты дамып келе жатқан түрлі
Қазақстанның қарқынды даму экономикасында инновациялық қызметтің жандануы көптеген өндірістік
Өндірістің инновациялармен қанығуы жолындағы кедергілердің бірі болып Қазақстанның өндірістік
Жаңашылдықтардың таралу жылдамдығына жаңашылдық тиімділігі, оның алдыңғы өніммен немесе
Жаңа инновациялардың пайда болуы мен оларды өндіріске ендіру көп
Инновациялық фактордың басқа құрамасы болып ірі корпорациялармен технологиялық нарықты
Инновацияны пайдалану патенттік құқықты нақты түсінбейінше мүмкін болмайды. Сондықтан
Инновациялық фактор жеке кәсіпорындар мен холдингтерге ғана таралып қоймай,
Инновациялық қызмет – шаруашылық етудің динамикалық типінің маңызды белгісі.
Біз өз зерттеулерімізде ауыл шаруашылық өнімдерін өндіріп, сатумен айналысатын
Талдау көрсеткендей инновациялық қызмет әлі де жаңадан қолға алу
- қажетті тауарды іздестіру мен қойма аумағында сатып алушыға
- тұрақты сатып алушылармен компьютерлік желіні ұйымдастыру;
- кәсіпорынның әлеуметтік ортасын жақсарту;
сервистік қызмет сапасын қадағалайтын жүйені ендіру қажет.
ҚОРЫТЫНДЫ
1. Дипломдық жұмысты орындау барысында біз сапаның өнімнің бәсекелік
Тауар сапасын арттыру стратегиясын дайындауда қозғалыстағы сапа көрсеткіштерінің тұрақты
Тауардың сапасын көтеру стратегиясын жүзеге асырудың маңызды элементі
2. Тауардың сапасына ішкі және сыртқы секілді факторлар топтары
- өндіріс тиімділігінің жоспарлы өсуіне септесуі;
- қазіргі заман ғылымы мен техникасының жетістіктерін және халық
- тұрақты болуы;
- өнімнің жарамдылығын көрсететін барлық ерекшеліктерін сипаттауы;
- бағытталуына қарай белгілі бір сұранысты қанағаттандыруы;
3. Кәсіпкерлік стратегиясына жаңаша көзқарас - сапаның тұтынушының
Сондықтан статистикалық, ақпараттық және т.б. мәліметтерді, шетелдік және отандық
БСҰ-на мүше болу қарсаңында жүргізіліп жатқан жұмыстар мен олардың
4. Ауыл шаруашылығындағы өндірілетін өнімнің сапасын арттыруда басты рөлге
5. Сонымен бірге әр түрлі объектілердің сапасын
Өнім сапасы – бұл тауардың белгіленуіне сәйкес белгілі бір
6. Өнім сапасы әрине экономикалық тиімділікке әсерін тигізеді.
жеке бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға сипатталған;
тұтынушылар қажеттілігін қанағаттандырады;
қолданылатын стандарттар мен техникалық жағдайларға сәйкес келеді;
қоғам талаптарына сәйкес келеді;
қоршаған ортаны қорғау талаптарына сай келеді;
бәсекелес бағалар бойынша тұтынушыға ұсынылады;
экономикалық тиімділік болып табылады.
7. Соңғы жылдары қант қызылшасының жеткізілу көлемі төмендеп кетті.
Сату мен қымет көрсету көлемін ұлғайтуға әсер ететін басты
8 Шетел капиталының анағұрлым алдыңғы қатарлы формаларының бірі ауыл
Шетел инвестицияларын тартудағы басымдылық бағыттарды таңдау, тұтас алғанда Қазақстанның
9. Кәсіпорын қызметінің тиімділігін қамтамасыз ету үшін өндірістегі технологиялық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Процветание безопасность и улучшение
Гражданский кодекс РК. Алматы, «Жеты Жарғы», 2000.
Налоговый кодекс.// Казахстанская правда. – 2001, 20 июня.
Закон РК «О недобросовестной конкуренции» // Вести парламента РК.
Закон РК «О сертификации» // Казахстанская правда. 1999, 13
Закон РК «О стандартизации» // Казахстанская правда. 1999, 13
Закон РК «О мерах защиты внутреннего рынка при импорте
Закон РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые
Закон РК «О товарных знаках» // Казахстанская правда. 1999,
Стратегия индустриально-инновационного развития Казахстана на 2005-2015 годы.
Послание Президента РК от 18.02.2005 г. // Казахстанская правда.
Антонов Г.А. Основы стандартизации и управления качеством продукции. Части
Белобрагин В.Я. Современные проблемы теории управления эффективностью производства и
Богатырев А.А., Филопов Ю.Д. Стнадартизация статистических методов управления качеством.
Большой экономический словарь / Под ред. Д.Н. Азрилияна. –
Версан В.Г. Интеграцтонное управление качеством, сертификация. Новые возможности и
Демиденко Д.С. Управление затратами при формировании качества промышленной продукции.
Дуйсенова Г. Международный аспект конкурентоспособности национальной экономики. // Экономика
Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие. –
Дюсембеков а. Без поддержки государства трудно добиться повышения конкурентоспособности
Единый Европейский рынок и новые тенденции в управлении качеством.
Короткий Ю.Г. Товарная конкурентоспособность и ее количественное представление. //
Лапидус В.А. Зачем у нас занимаются качеством? // Стандарты
Методика экономического анализа деятельности промышленного предприятия (объединения) -
Окрепилов М., Ежкин Л. Реструктуризация - путь повышения
2004-2005 жылдарға арналған «Оқжетпес» ЖШС-тің есепті мәліметтері.
Ряполов А.Ф. Сертификация. Методология и практика. – М.: Изд-во
Сердалиев Т.С. Проблемы повышения конкурентоспособности в условиях транзитной экономики
Статистический ежегодник Казахстана. / Под ред. А.А. Смаилова –
Фейгенбаум А. Контроль качества продукции. – М.: Экономика, 2004,
Хироси танака. Годиться ли японский опыт для России и
Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа. – М.:
Қосымша материал
2.3. “ Қант ” АҚ еңбек өнімділігін ұйымдастыруын талдау
Еңбек өнімділігі – еңбек шығынының тиімділігін
Еңбек өнімділігін арттыру үшін жұмыс
жұмыс уақытын ұтымды, үнемді пайдалануға
өндірістің жоспардан тыс тоқтап қалуын қысқарту,
Еңбек өнімділігінің көрсеткіші қызметкерлердің материалдық жағдайын жақсартумен
Кәсіпорында жұмысшымен немесе бір жабдық
Еңбек өнімділігін талдаудың мақсаты бұл еңбек өнімділігіне әсер
Тамақ өнеркәсібі кәсіпорында еңбек өнімділігі
1 сурет. Кәсіпорын жұмысшыларының орташа жылдық
Еңбек өнімділігін арттырудың негізгі жолдары:
кәсіпорынды қормен қамтамасыз ету және қормен
терең мамандандыру және жұмысшы күшін
жаңа технологияны енгізу;
еңбекті ұйымдастыруды және еңбек қарқындылығын
кадрлардың біліктілігін жоғарылату;
еңбекті материалдық ынталандыруды күшейту.
Еңбек өнімділігінің деңгейін талдау үшін
Еңбек өнімділігінің жалпылама көрсеткіштеріне бір
бір жұмысшының атқарған жұмыс күнінің
бір жұмысшының орташа сағаттық өнімділігі;
жұмыс күнінің ұзақтығы.
Еңбек өнімділігінің өсуіне негізгі факторлардың
Кестеден товарлы өнім көлемінің 2004
Өндірістің құрылуы әр уақытта кәсіпорындарда қызмет
Кесте 8 – Жұмысшылардың орташа өнімділігін
№ Көрсеткіштер 2003ж 2004ж Ауытқуы, (+; -) Өзгеру
1 Тауарлы өнім, мың теңге 7291566
2 Жұмысшылардың орташа жылдық саны, адам 1274
3 Бір жұмысшының орташа жылдық өнімділігі, мың теңге
4 Бір жылда жұмысшылардың атқарған жалпы
5 Бір жылда жұмысшылардың атқарған жалпы
6 Орташа күндік өнімділік, тг. 25663
7 Орташа сағаттық өнімділік, тг. 3216 3905
8 Жұмыс уақытының ұзақтығы, сағат 7,98
Еңбек нарығының негізгі мақсаты – еңбек
Еңбек ресурстары – басты өндірістік күш
Еңбек ресурстарын талдау кезінде келесі
Шаруашылықты жұмыс күшімен қамтамасыздырылған талдау
«Қант» АҚ-ның жұмысшылар саны және
Кесте 9 - «Қант» АҚ жұмысшылар саны
Көрсеткіштер Орташа жылдық жұ-мысшылар саны, адам
Кәсіпорын бо-йынша барлығы, оның ішінде: 1210 1278
жетекшілер 56 63 71 56 63 71 56 63
мамандар 39 40 54 39 40 37 39 40
қызметкерлер 59 59 33 57 59 49 48 59
өнеркәсіптік жұмысшылар 1056 1116 1178 1137 1112 1173 1064
Төменгі кестеде еңбек ресурстарымен қамтамасыз
Кесте 10 - «Қант» АҚ негізгі еңбек
№
Көрсеткіштер Жылдар Ауытқуы(+;-) 2004ж Өсу қарқы-ны,% 2004ж
2002 2003 2004 2002 2003 2002 2003
1 Товарлы өнім көлемі, (мың теңге) 4070780,9 7291566 8797197
2 Өндірістік өнеркәсіптік жұмысшы саны 1170
1155 1206 36 51 103,1
3 Еңбекақы қоры, (мың тг.) 256563 238484,5 284351 27788,1
4. Бір жұмысшының еңбек өнімділігі, (мың теңге) 3479,3 6313,0
5 Бір жұмысшының жыл-дық еңбекақы қоры (мың тг) 219,28
6 Товарлы өнімнің ішіндегі еңбекақының үлес салмағы, % 6,3
Өнімді өндірудің маңызды жағдайларының бірі
Еңбек – бұл адам мен өндіріс
Кесте 11 - «Қант» АҚ еңбек ресурстарының
Көрсеткіштер 2002 ж. 2003ж. 2004 ж.
адам % адам % адам %
жұмысшылар 1170 90,7 1155 90,7 1206 90,7
қызметкерлер 119 9,3 119 9,3 124 9,3
соның ішінде:
- жетекшілер
61
4,7
61
4,7
60
4,5
- мамандар 49 3,8 50 3,9 55 4,1
- басқа да қызметкерлер 9 0,8 8 0,7
Барлығы 1289 100 1274 100 1330 100
Жоғарғы кестеде еңбек ресурстарының құрылымы
Жоғарғы кестеде көрсетілгендей негізгі жұмысшылар
Кесте 12 - «Қант» АҚ жұмысшылардың құрамы.
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Жылдар Ауытқуы, (+;-) Өсу қарқыны %
2002 2003 2004 2002 2003 2002 2003
қызметкерлер оның ішінде: адам 1210 1278 1336 +126
негізгі адам 997 958 1016 +19 +58 101,9 106,1
% 82,4 75,0 76,0 -6,4 +1 92,2 101,3
көмекші адам 213 320 320 +107 - 150,2 100
% 17,6 25,0 24,0 +6,4 -1 136,4 96,0
Кәсіпорынның жұмыскерлермен қамтамасыз етілу көрсеткіші олардың
Еңбек ресурстарының қолданылуын қолданатын мерзімі
Кесте 13 - «Қант» АҚ жұмысшылар күшінің
№ Көрсеткіштер 2004 жыл
1. Жыл басындағы жұмысшылар саны,
2. Жұмысқа қабылданғандар. 865
3. Жыл соңындағы жұмысшылар саны 1346
4. Айналым коэффициенты:
- ағымдағы коэффициент =
- шығару бойынша =
- қабылданғандар бойынша =
0,54
0,56
0,65
Талданатын кәсіпорындағы барлық жұмысшылардың жұмыс
Кестеден барлық жұмысшылармен атқарылған жұмыс уақыты
Сонымен жұмыс уақыты қоры жұмысшылардың санына,
- жұмысшылар санының өзгеруінсіз жұмыс уақыты
Δ Жұқ = (1206 – 1155) ∙ 246 ∙
Δ Жұқ = (ЖСе.б – ЖС б) ∙ Күн.
- жұмыс күні ұзақтығының өзгеруінен жұмыс
Δ Жұқ = (t е.б – t б) ∙
Δ Жұқ = (7,96 – 7,98) ∙ 1206 ∙
Кесте 14 - «Қант» АҚ жұмыс
№ Көрсеткіштер Жылдар Ауытқуы (+;-)
2002 2003 2004 2002 ж 2003 ж
1. Еңбекшілер саны, адам 1170 1165 1206 +36
2. Барлық жұмысшылардың істеген адам сағаты, а ∙
3. Барлық жұмысшы-лардың істеген адам күні, а
4. Бір жұмысшының істелінген уақыты, сағат 1975,5 1963,08
5. Бір жұмысшының жұмыс күндері, күн 250,7 246
6. Бір жұмыс күнінің орташа ұзақтығы, сағат 7,88 7,98
Бұл кестеде жұмысшылардың уақытты пайдалануы
Кесте 15 - «Қант» АҚ жұмыс
№ Көрсеткіштер Жылдар Ауытқуы
2002 2003 2004 Бір жұмыс-шы Барлық жұмысшы
1. Календарлық уақыт, күн 366 365 365 -
соның ішінде: мей-
рам және демалыс 102,1 100,8 102,3 1,5 1809
2. Номиналдық Жұқ, күн 263,9 264,2 262 1,5
3. жұмысқа келмеу, күн соның ішінде:
-әкімшілік рұқсатымен
-ауру бойынша 13,2
6,1
7,1 18,2
13,9
4,3 28
20,9
7,1 9,8
7
2,8 11818,8
8442
3376,8
4. Келгендердің Жұқ, күн 250,7 246 234,7 -11,3 -13627,8
5. Смендік жұмыс уақытының номиналы 8,1 8,2 8,2
6. Жұмыс уақытының бюджеті, сағат 2030,7 2017,2 1924,5 92,7
7. Ішкі тұрып қалу, сағат 50,1 48,3 50,0 1,7
8. Жұмыстағы үзіліс, сағат 5 6 6 - -
9. Барлығы: тиімді Жұқ, сағат 1975,6 1962,9 1868,5 -94,4
Бұл кестеде жұмыс уақытының балансы
Кесте 16 - «Қант» АҚ өнімділігіне
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2002 ж 2003 ж 2004
1. Өндірістік өнім көлемі мың теңге 6395760 6558826 6923581
2. Жұмысшылар саны адам 1170 1155 1206 +36
3. Бір еңбекерге өндірілген өнім көлемі мың теңге
5466,5 5678,6 5740,9 +62,3
4. Еңбек өнімділігі өзгеруі есебінен:
- өнім көлемінің өзгеруінен
- жұмысшылар санының өзгеруінен
315,8
-253,5
Еңбек өнімділігіне факторлық талдау төмендегідей
1. Жалпы факторлардың өзгеруінің әсерінен еңбек өнімділігі
ЕӨ = Qе.б ∙
2. Өнім көлемінің өзгеруі әсерінен
ЕӨ = (Qе.б − Qб) ∙
3.Қызметкерлер санының өзгеруі әсерінен
ЕӨ = Qе.б ∙ (
Тексеру: ЕӨ = ЕӨQ + ЕӨN
Еңбек өнімділігіне өнім көлемі және қызметкерлер
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорындағы экономикалық
Сатылған өнім рентабельділігінің алынған бір жұмысшыға байланысты
Талдап отырған кәсіпорындағы бір жұмысшыға
Сатылған өнім рентабельділігі:
(0,0269 – 0,0667) * 1,1117 * 5723,4 = −
Жалпы өнімдегі түсімнің үлесі:
(1,2706 – 1,117) * 0,0269 * 5723,4 = 24,46
Еңбек өнімділігі:
(6614,4 – 1,117) * 0,0269 * 1,2706 = 30,45
Барлығы: = (−253,2) + 24,46 + 30,45 = −198,29
Кесте 17 – Персонал рентабельдігіне факторлық талдау
№ Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл Ауытқуы, (+ ;
1. Сатылған өнімнен алынған таза табыс, мың теңге 485847
2. Орташа жұмысшылар саны, адам 1274 1330 56
3. Сатылған өнімнен алынған түсім, мың теңге 7291566 8797197
4. Алынған түсімнің өндірілген өнімдегі үлесі, % 89,9 78,7
5. Бір жұмысшыға пайданың көлемі мың теңге 381,36 178,35
6. Өнім рентабельділігі, % 7,41 3,4 -4,01
7. Сатылған өнім рентабельділігі, % 6,67 2,0 3,98
8. Орташа жылдық капитал, мың теңге 502204
9. Капиталдың айналым коэффициенті 14,5 17,38 2,88
10. Бір жұмысшыға капиталдың көлемі,
мың теңге 394,19 380,56 -13,63
11. Бір жұмысшының еңбек өнімділігі, мың теңге 5723,4 6614,4
Өнімнің еңбек сіңіргіштігі белгілі бір
Кесте 18 - Өнімдегі еңбек сіңіргіштік деңгейін
№ Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл Ауытқуы (+;
1. Тауарлы өнім, мың теңге 7291566 8797197 1505631
2. Барлық орындалған адам-сағат 2267357,4 2253049,2 -14308,1 99,4
3. 1 мың теңгедегі еңбек сиымдылығының үлесі, сағат
4. Орташа сағаттың өнімділігі, мың теңге 289,3 307,3 18
Шаруашылық қызметті талдауға еңбек ақыны ұйымдастрыудың
Еңбек ақыны талдауда өткен жылмен
Еңбек ақы қорының пайдалану категориялары және
Есепті жылғы еңбек ақы қорын
Еңбек ақы қорының ауытқуына жұмысшылардың
Сандардың факторын анықтауда келесі формула
WR = (Ro – Rn) x Wn ;
мұндағы:
WR − еңбек ақы қорының сандарының
Rn , Ro − жұмысшылардың өткен және
Wn − өткен жылғы ӨӨҚ-ң 1 жұмысшыға
WR = (1330 − 1274) х 18754
Орташа еңбек ақының өзгеруінің әсері
Wc = (Wo − Wn) x Ro
мұндағы:
Wc − еңбек ақы қорының орташа
Wn − өткен жылғы ӨӨҚ-ң 1 жұмысшыға
Wc - (264,03 - 225,05)
Әр фактордың әсерінің нәтижесінің соммасы
1050224 + 51843,4 = 1102067,4 теңге
Еңбекақы жөніндегі саясат кәсіпорынды басқарудың
Кесте 19 – Пайдадағы еңбек ақының
№ Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл Ауытқуы (+;-)
1. Сатылған өнімнен алынған пайда, мың теңге 790243 545113
2. Таза табыс, мың теңге 485847 237203
3. Таза табыстың пайдадағы үлесі % 61,5 43,5 -18
4. Сатылған өнімнен түсім, мың теңге 7291566 8797197 1505631
5. Барлық алынған өнім, мың теңге 6558826 6923581 364755
6. Түсімнің барлық өнімдегі үлес салмағы, % 111,17
7. Сатылған өнім рентабельдігі, % 6,67 2,69 -3,98
8. Еңбек ақы қоры, мың теңге 286709 351158,2
9. Жұмысшының орташа жылдық еңбек ақысы, мың теңге 225,0
10. Еңбек ақының бір теңгесіне пайданың мөлшері, теңге 2,76
11 Еңбек ақының бір теңгесіне таза табыстың мөлшері,
12. Барлық персоналдағы жұмысшы-лардың үлес салмағы, % 90,66 90,68
13. Бір жұмысшының бір жылдағы істеген адам-күні, күн 246
14. Бір жұмыс күнінің орташа ұзақтығы, сағат 7,98
15. Жұмысшының орташа сағаттық өнімділігі, теңге 3216 3905 689
Еңбекақы – бұл жұмыскерге, оның еңбегі үшін
Әр түрлі меншік нысанындағы кәсіпорындарда
Еңбекақының мерзімдік нысанында қызметкерлерге еңбекақы
Кесте 20 – Еңбекақы қорының динамикасын
№ Көрсеткіштер Мәліметтер, мың теңге
1. Еңбек ақы қоры:
базистік жылы
есеп беру жылы
286709
351158,2
2. Еңбек ақы қорының ауытқуы 64449,2
«Қант» АҚ жылдық еңбек ақы
Кесте 21 – Еңбекақы қорына факторлық
№ Көрсеткіштер 2002 жыл 2003 жыл 2004 жыл Ауытқуы
1. Еңбекақы қоры, мың теңге 295311 286709 351158,2 64449,2
2. Қызметкерлер саны, адам 1289 1274 1330 56
3. Бір жұмысшының жылдық еңбекақысы, мың теңге 229,10 225,05
4. Еңбекақы қорының өзгеруі есебінен:
- қызметкерлер санының өзгеруімен
- орта жылдық еңбек-ақының өзгеруінен
50,6
-11,62
1. Жалпы фактордың өзгеру әсері:
ЕА = ЕА е.б ∙
2. Жұмысшылар санының өзгеруінен:
ЕА = (ЕА е.б − ЕА б) ∙
3. Орта жылдық еңбекақының өзгеруінен:
ЕА = ЕА е.б ∙(
Тексеру: ЕА = ЕАж.с + ЕАе.а = 50,6 +
3. «ҚАНТ» АҚ ЕҢБЕК ӨНІМДІЛІГІН ЖОҒАРЫЛАТУДЫҢ
3.1. Мотивация еңбек өнімділігін жоғарылатудың негізгі факторы
Меншік формалары әртүрлі кәсіпорындар үшін негізгі мәселелердің бірі –
Еңбекті мотивациялау - бұл жеке орындаушының немесе бір топ
Еңбекті мотивациялау келесілерді қарастырады:
Марапаттау, материалды және моралды қолдау жүйесін;
Еңбек мазмұнын байыту, жұмысқа қызығушылықты жоғарылату;
Персоналды дамыту, кәсіби-квалификациялық жылжуға мүмкіндіктер беру, мансапты жоспарлау;
Ұйымда басқару стилін, жалдау және жұмыс шарттарын өзгерту арқылы,
Қызметкерлерді еңбек процестерін басқаруға тарту, фирманың пайдасына және акционерлік
Мотивация коллективтің тұрақтылығы, еңбек нәтижелілігі және мобилділікті жоғарылату, квалификацияның
Қызметкердің еңбек нәтижелілігін бағалау – еңбекті ынталандыру және еңбекақы
Қызметкерді іскерлік бағалау өндіріс тиімділігін жоғарылатуға тікелей әсер етеді,
сол немесе басқа лауазымға сәйкес кандидатураларды табу арқылы кадрлардың
кадрларды пайдалануды жақсарту, олардың қызметтік-квалификациялық жылжуын қамтамасыз ету;
қызметкерлердің еңбегін ынталандыру (жалақы мен еңбек нәтижелерінің арасында тығыз
бастықтардың жұмыс әдістері мен формаларын жетілдіру;
еңбекке оң қатынас қалыптастыру, жұмыспен қанағаттануды қамтамасыз ету және
Материалдық ынталандыру еңбек өнімділігін жоғарылату жүйесіндегі еңбекақы төлеудің мотивациялық
Қызметкерді іскерлік бағалау нәтижелері әр-түрлі мақсаттарда қолданылуы мүмкін, бірақ
Еңбек бойынша бағалау еңбекақы төлеу деңгейімен бірге әртүрлі формада
Қазіргі кезде еңбекақы төлеуді ұйымдастыру бойынша екі тұжырымдама бар:
Жалақының құрылымында әдетте екі бөлікті ерекшелейді: тұрақты және айнымалы.
Еңбекақы мен жұмыс нәтижесін үйлестіру сыйақыны ұйымдастыруда да қолданылады.
Еңбекақы төлеу жеке қызметкердің квалификациясы мен жұмыс істеген уақытын
Кәсіпорында еңбек өнімділігін арттыру үшін қызметкерлердің еңбек мотивациясын күшейту
Сонымен қызметкердің еңбек нәтижелілігін объективті бағалау арқылы оның жалақысының
Кәсіпорында еңбек өнімділігін арттыру үшін қызметкерлердің еңбек мотивациясын күшейту
Кәсіпорынның тиімділігн жоғарылату жолдары деп оны дамыту бағыттары, шығындардың
Кәсіпорынның шаруашылық байланыстары оның өндіріс тиімділігіне үлкен әсер етеді,
3.2. Жаңа технологияларды енгізу – еңбек өнімділігінің өсу факторы
Экономикасы дамыған елдердің практикасы ғаламдық экономикалық
Экономикасы дамыған елдерде мемлекет қажетті экономикалық, қаржылық,
Экономикалық жағдайларға:
инновациялар нарқында ұсыныстардың өсуіне жәрдемдесетін салық
инновация саласында тиімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету;
инновацияларды игеріп және таратып жатқан отандық кәсіпорындарға қаржымен
техниканы жаңғыртуға жәрдемдесу;
ғылымды қажет ететін өнім лизингін дамыту;
кәсіпкерлікті жандандыру;
теріс пиғылды бәсекелестіктің алдын алу;
инновация саласында сыртқы экономикалық байланыстарды дамыту;
мемлекеттік инновациялық бағдарламаларға енгізілген инновациялық жобалар үшін
Қаржылық жағдайларға:
инновациялық қызметті қаржыландыруды қамтамасыз ететін бюджет саясатын
мемлекет үшін ықтимал маңызы зор, бірақ жеке инвесторлар
инновация саласында жайлы инвестициялық ахуал жасау;
инновациялық қызметке қатысатын отандық және шетелдік
Ұйымдық жағдайларға:
мемлекеттік, салалық және аймақтық инновациялық бағдарламаларды қалыптастыру
инновациялық инфрақұрылымды дамыту;
инновациялық қызметті жүзеге асыратын кадрлар даярлауға, қайта даярлауға
инновациялық қызметке ақпараттық қолдау көрсету (мемлекеттік инновациялық саясаттың
инновациялық салада интеграциялық процестерге, аймақтардың өзара іс-қимыл кеңейтуге,
отандық инновациялық өнімнің дүниежүзілік нарықтарға ілгері басуын;
халықаралық ұйымдарда инновациялық қызметтің отандық субъектілерінің
Нормативтік құқықтық жағдайларға:
инновациялық қызмет субъектілерінің өзара қарым-қатынастарының құқықтық негіздерін орнату;
инновациялық қызмет субъектілерінің құқықтары мен мүдделеріне, оның ішінде
Инновациялық процестерді реттеу мақсатында мемлекет инновациялық қызметке
Инновациялық қызметті тікелей мемлекеттік реттеу ғылым мен
Инновациялық қызметті көтермелеудің жанама шаралары фискальдық әдістерді пайдалануды (жеңілдікпен
Инновациялық дамудың басымдықтарын таңдау әдістемесі мен ғылыми зерттеу
1 – шара Өндірістегі қанттардың жоғалуын
Сепараторды енгізуге байланысты экономикалық тиімділікті
Кесте 22 – Жаңа жабдықты енгізудің
Жабдықтың атауы Саны Құны Монтаж, мың тг Жалпы сомасы
Бір данасы-на, мың тг Барлығы
Магниттік сепараторлар 5 160 800 160 960
Магниттік сепараторды енгізгеннен кейінгі натуралды
Δ ЕӨ өсімі =
Өндірілген өнімнің өсіміне қаржылай түрде
Δ ЕӨ өсімі = 134,8 ∙ 63 = 8492,4
63 – 1 тонна құм-шекердің көтерме
Іс-шараны енгізгеннен кейінгі өндірілетін өнімнің
Δ ЕӨ өсімі = 6923581 + 8492,4 = 6932073,4
Өндірілген өнім жыл ішінде сатылып
ТӨ = 879197 +8492,4 = 8805689,4 мың теңге.
Жаңа жабдықты енгізуге байланысты өнімнің
1. Электроэнергия жұмсалған шығынының өсуі:
Δ Э =
2. Жабдықты жөндеуге алғандағы шығын:
Δ Аш =
3. Жабдықтың амортизациялық жарнамасы:
Δ А =
Жабдықты енгізгеннен кейінгі өнімнің өзіндік
Δ ӨҚ = 125,9 + 15,6 +15,6 =
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі сатылған өнімнің
ӨҚ2 = 8252084 + 157,1 = 8252241,1 мың теңге.
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі сатылған өнімнің
Ш2 =
Сатылған өнімнің бір теңгесіне жұмсалған
Δ Ш =
Шартты-жылдық экономия:
Эш.ж = (Ш1−Ш2) ∙ Q2 = (0,938−0,937) ∙ 8805689,4
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі 1 қызметкердің
ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 = 5212,1 − 5205,7 = 6,4
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі бір жұмысшының
ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 = 5742 − 5740,9 = 7,1
Кәсіпорынның жалпы табысы:
ЖТ= 8805689,4 − 8252241,1 = 553448,3 мың теңге.
Негізгі қызметтен алынған кіріс:
К= 553448,3 − 511706 = 41742,3 мың теңге.
Таза кіріс:
ТК = 41742,3 + 203796 = 245538,3 мың теңге.
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі өнім рентабельділігі:
R өнім =
Өнім рентабельділігінің өсімі:
ΔR = 6,7 – 6,6 = 0,1 %
Шығынның өтелу уақыты:
Өу =
2-шара.
Қазіргі уақытта «Қант» АҚ 50
Қағаз қалтада 2 кг. құм шекерді
Іс-шарадан кейінгі «Қант» АҚ –ның
Δ Өсімі = 63 ∙ 100 = 6300 мың
Өндірілетін өнім көлеміні пайызбен:
Δ Өсімі =
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі өндірілетін өнімнің
Qөсімі = 6923581 + 6300 = 6929881 мың теңге.
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі сатылатын өнімнің
Q2 = 8797197 + 6300 = 8803497 мың теңге.
Жаңа өнім ассортиментін енгізуге байланысты
1. Материалдық шығындардың өсімі:
МШ =
2. Еңбек ақы қорының өсімі:
ЕАҚ =
Жалақыға есептелген төлем (белгіленген пайыз
Жт = 2587,6 ∙ 0,2 = 517,5 мың теңге.
Магниттік сепараторға жұмсалатын ағындағы шығын.
Аш = 960 ∙ 0,1 = 96 мың
Қалаған шығын статьяларында өзгеріс жоқ.
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі сатылатын өнімнің
ӨҚ2 = 8252084+(5375,1+258,8+517,6+96+96) = 8258427,5 мың теңге.
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі өндірілетін өнімнің
Ш2 =
Шартты жылдық экономия
Эшж = (Ш1 − Ш2) ∙ Q2 = (0,938
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі бір қызметкердің
ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 = 5210,4 – 5205,7 = 4,7 мың
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі бір жұмысшының
ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 =
Δ ЕӨ2 =5746,1 – 5740,9 = 5,2 мың теңге.
Кәсіпорынның жалпы табысы:
ЖТ = 8860197 – 8309132 = 551065 мың теңге.
Негізгі қызметтен алынған кіріс:
К = 551065 – 511706 = 39359 мың теңге.
Таза кіріс
ТК = 39359 + 203796 = 243155 мың
Кәсіпорынның таза кірісінің өсімі:
Δ ТК = 243155 – 203796 = 39359 мың
Іс-шара енгізілгеннен кейінгі өнім рентабельдігі:
Rөнім =
Өнім рентабельдігінің өсімі:
ΔR = 6,63 – 6,6 = 0,03 %
Есептелінген барлық көрсеткіштерді келесі кестеге
«Қант» АҚ қызметінің нәтижесі екі шара
Кесте 23 – Ұсынылған шаралардың экономикалық
№
Көрсеткіш атаулары Өлшем бірлігі Шаралар
Барлығы
I II
1 Күрделі шығын мың тг. 960 −
2 Өндірілген өнімнің өсімі:
натуралды түрде
қаржылай түрде
тонна
мың тг.
134,8
8492,4
100
6300
234,8
14732,4
3 Бір жұмысшының еңбек өнімділігінің өсімі мың
4 Сатылатын өнімнің бір теңгесіне жұмсалған
5 Шартты жылдық-экономия мың тг. 8805,7 1760,2 10565,9
6 Өнім рентабельдігінің өсімі % 0,10
7. Шығынның өтелу уақыты жыл 0,11 − 0,11
Кесте 24 - «Қант» АҚ болжамды техника-экономикалық
№ Көрсеткіш аттары Өлшем бірлігі 2004 ж Болжам
1 Өзгерілген өнім көлемі мың тг.
2 Сатылған өнім көлемі мың тг. 8797197
3 Натуралды түрдегі өнім көлемі тонна 168468 168702,8
4 Сатылған өнімнің өзіндік құны мың тг.
5 Жалпы табыс (шығын) мың тг. 545113 555937,9
6 Кезең шығыны мың тг. 511706 511706 −
7 Негізгі қызметтен табыс мың тг. 33407
8 Таза кіріс (зиян) мың тг. 237203
Барлық қызметкерлер саны, оның ішінде:
- жұмысшылар
адам
адам
1330
1206
1330
1206
−
−
100
100
10 Барлық еңбек ақы қоры, оның ішінде:
- жұмысшылардың
мың тг.
мың тг.
351158,2
284351,1
351417
284609,9
258,8
258,8
100,07
100,09
11 Бір қызметкердің орташа жылдық еңбек
12 Орташа жылдық негізгі өндірістік қор
13 Бір қызметкердің еңбек өнімділігі, оның ішінде:
- бір жұмысшының еңбек өнімділігі
мың тг.
мың тг.
5205,7
5740,9
5216,8
5733,2
11,1
12,3
100,2
100,2
14 Сатылған өнімнің бір теңгесіне жұмсалған шығын
15 Қор қайтарымы теңге 3,445 3,451 0,006 100,2
16 Өнім рентабельдігі % 6,6 6,73 0,13 102,0
ҚОРЫТЫНДЫ
Дипломдық жұмысты қорытындылай келе, еңбек өнімділігі — бүгінгі таңда
«Қант» АҚ-ы басқарушылары еңбек өнімділігінің экономикалық өсудегі мәнін
Бүгінгі таңда «Қант» АҚ-ы Қазақстан
Аграрлық сферадағы бәсекелестік орта қазіргі кезде құрылу кезеңін кешіп
Үкімет республиканың қант өнеркәсібін шикізат- қантпен бартер және толлинг
Қазіргі кезде республикадағы қант негізінен импортталатын қамыс шикізат- қанттан
Нарықтық қатынастар жағдайында мемлекеттің халықты
Жұмыссыздықты азайтудағы басты мәселенің бірі – еңбек нарықын
Тамақ өнеркәсібі кәсіпорында еңбек өнімділігі
Еңбек өнімділігін арттырудың негізгі жолдары:
кәсіпорынды қормен қамтамасыз ету және қормен
терең мамандандыру және жұмысшы күшін
жаңа технологияны енгізу;
еңбекті ұйымдастыруды және еңбек қарқындылығын
кадрлардың біліктілігін жоғарылату;
еңбекті материалдық ынталандыруды күшейту.
Еңбек өнімділігін арттыру үшін жұмыс
жұмыс уақытын ұтымды, үнемді пайдалануға
өндірістің жоспардан тыс тоқтап қалуын қысқарту,
Нарықта қалыптасқан жағдайға байланысты компанияның стратегиясы дұрыс бағытталған. Стратегия
Алдағы мақсатқа жету үшін әрбір
Пайдаланған әдебиеттер көздері
Назарбаев Н. Ә. Қазақстан – 2030 ж. дейінгі
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңы – Алматы: Жеті жарғы,
Салық және бюджетке бөлінетін басқа да міндетті төлімдер туралы
Қазақстан Республикасының Жер кодексі: - Алматы: ЮРИСТ, 2004 –
Қазақстан Республикасының Заңы Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды
Акционерлік қоғамдар туралы: Қазақстан Республикасының Заңы. – Алматы, “Жеті
Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында: Қазақстан
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау
Қазақстан өңірлері бойынша халықтың экономикалық белсенділігі Статистикалық жинақ.
Қазақстан өнеркәсібінің индустриялық деңгейін көтерудің экономикалық механизмі. Монография.
Адамчук В. В. Организация и
Бурцев В. В. Сбытовая и
Гончарук В. А. Развитие предприятия М:
Грузинов В. П., Грибов В. Д.
Гринфингия В. Я., Швандара В. А.
Джумабаев С. К. Управление человеческими
Дж. М. Иванцевич, Лобанов А.А. Человеческие ресурсы управления.
Жатқанбаев Е. Б. Аралас экономика
Журнал «Хабаршы», 2004 жыл. Алматы
Журнал «Ізденіс» 2004 жыл. Қазақстан
Котляр Ф. Маркетинг, менеджмент. Санкт
Қалдыбаев О., Темирбаев А. Экономика
Мейірбеков А. Қ., Әлімбетов К. Ә.
Нысанбаев С. Н. Маркетинг негіздері.
Принин Б. В. Экономический анализ
Раицкий К. А. Экономика предприятия.
Ремизов К. С. Основы экономики
Савицкая Г. В. Анализ хозяйственной
Сатыбалдин С. Маркетинг-нарықтану. Алматы: 1999.
Сатыбалдин С. Кәсіпорындар мен бірлестіктердің
Сергеев В. И. Экономика предприятия.
Тулегенов В. Т., Адильханова С. А.
Эренберг Р. Д. Современная экономика
Кәсіпорынның соңғы үш жылғы есебі.
103
САПА
ФИРМА САПАСЫ
ЖҰМЫС САПАСЫ
ӨНІМ САПАСЫ
өнім сапасын бағалаудың мақсаттары мен кезеңдері
өнімді тұтыну
Өнімді өндіру
Өнімді өңдеу
Өнімнің өмірлік циклінің кезеңдері
Жобалық өнім сапасын бағалау
1өнімнің класы мен тобын бекіту
2 сапа көрсеткіштері номенклатурасын таңдау
3 сапа көрсеткіші мәніні анықтау әдісі
өндірілген өнім сапасын бағалау
1 сапаны бақылау құралдарын мен әдісін бекіту
2 сапа көрсеткіші мәнін анықтау әдісі
3 сапа көрсеткіші мәнінің нақты анықтау
Тұтынуда сапаны бағалау
1 жарнаманы бағалау
2 сапа туралы мәліметтерді жинау әдістерін бекіту
3 шешім қабылдау
ЖТ ∙ 100
Ґќ
551065
8309132
5746,1
5740,9
6929881
1206
5210,4
5205,7
6929881
1330
8258427,5
8803497
284351,1 ∙ 0,091
100
5906682 ∙ 0,091
100
6300
6923581
960
8805,7
ЖТ
ҐЌ
553448,3
8252241,1
5748
5740,9
6932073,4
1206
5212,1
5205,1
6932073,4
1330
0,937
0,938
ҐЌ2
Q2
8252241,1
8805689,4
156∙10
100
156∙10
100
5∙3∙262,2∙ 4,5
1000
168468 ∙ 0,08
100
1
N е.б
1
Nб
1
1274
1
1330
1
Nб
1
1274
1
N е.б
1
Nб
1
1274
1
1330
1
N е.б
1
Nб
1
1206
1
1155
1
1155
1
Nб
1
Nб
1
N е.б
1
1206
1
1155
865
1336
750
1336
716+8
1336
Өнім құралының өзгеруі
Кооперация деңгейінің өзгеруі.
Жұмыс уақытының өндіріс-тік емес уақыты.
Орташа сағаттың өнім өнімділігі
Еңбек сиымдылығын төмендеуге байланысты факторлар
Жұмыс күнінің орташа ұзақтығы
Бір жұмысшының орташа күндік өнімділігі.
Бір жұмысшының бір жылдағы атқарылған жұмыс күні
Бір жұмысшының орташа жылдық еңбек өнімділігі.
Барлық еңбеккерлердің құрамындағы жұмысшылардың үлес салмаєы.
Бір жұмысшының орташа жылдық еңбек өнімділігі.
Өндірісті ұйымдастыру
Өндірістің техникалық деңгейі.
Өнім құнын бағалау өзгерісіне байланысты факторлар




Ұқсас жұмыстар

---

Қызметті әзірлеудегі сапа

---

Тауарды өткізудің құлдырау кезеңі

---

Сапа және оның теориясы. Тасқынды желінің негізгі параметрлерін есептеу

---

Сапа және оның теориясы

---

Нарық жағдайында өнімнің сапасын көтеру

---

Нарық жағдайында өнімнің сапасын көтерудің теориялық мәселелері

---

Туристік қызметтің аспектілері

---

Нарық жағдайында өнімнің сапасын көтерудің теориялық мәселелері жайлы

---

Өнім сапасын арттыру жайлы шетелдік тәжірибе

---

Өнім сапасын басқарудың шетелдің тәжірибесі

---