История США
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Тарих факультеті
Тарих кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Т.Джефферсон АҚШ-тың үшінші президенті: саяси өмірбаяны
Орындаған:.
Ғылыми жетекші:
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі
« »
Ақтөбе 200
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1-тарау. Т.Джефферсонның өмірі және саяси қайраткерлігінің қалыптасуы 7
1.1. Т. Джефферсонның өмір жолы 7
1.2. Т. Джефферсон саяси қайраткер: депутат, реформатор, елші және
1.3. Т. Джефферсон Республикалық партияның басшысы 20
2-тарау. Т. Джефферсонның президенттік билігі жылдарындағы 28
(1801-1809 жж.) АҚШ 28
2.1. Т. Джефферсонның президенттік билігі қарсаңындағы АҚШ 28
2.2. Республикашылар үкіметінің ішкі саясаты 31
2.3 Республикашылар үкіметінің сыртқы саясаты 40
ҚОРЫТЫНДЫ 45
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 47
ҚОСЫМШАЛАР 49
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіз Қазақстан Республикасы он алты жылдық егеменді
Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастықтың бір бөлігі. Оның тарихы да
Томас Джефферсон – Америка Құрама Штаттары мемлекетінің құрылу негізінде
Томас Джефферсонның өз халқының азаттық алауы мен тәуелсіз мемлекеттерін
Тақырыптың деректік көзі. Тақырыптың деректік көзін ХҮІІ-ХІХ ғасырлардағы АҚШ
Мәселенің зерттелу деңгейі. Дипломдық жұмыс тақырыбына қатысты әдебиеттер баршылық.
Тақырыптың тарихнамалық әдебиеттерінің қатарында Т.Джефферсонның өмір жолына, оның саяси
Келесі кезекте жоғарыда ата аталған АҚШ тарихының үлкен маманы
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Бітіру жұмысының мақсаты Томас
- Т.Джефферсонның өмірбаянын қарастыру;
- Т.Джефферсонның жеке тұлға ретінде қалыптасуының кезеңдерін
айқындау;
- Т.Джефферсонның реформаторлық, заңгер ретіндегі қырларын ашып, көрсету;
- Т.Джефферсонның ел басқарушы ретіндегі қызметінің кезеңдерін айқындау;
- Т.Джефферсонның Президент ретіндегі қызметін, оның үкіметінің ішкі және
- Т.Джефферсон тұлғасының АҚШ тарихындағы алатын орнын анықтау.
Жұмыстың әдістемелік негізі ретінде тарих ғылымының объективтілік, тарихилық, жүйелілік
Еңбектің ғылыми жаңалығы. Аталмыш тақырып университет деңгейінде кезекті рет
Жұмыстың хронологиялық ауқымы. Бітіру жұмысының хронологиялық ауқымы ХҮІІІ ғасырдың
Жұмыстың құрылымы. Бітіру жұмысы кіріспеден, тараушаларға бөлінген екі
1-тарау. Т.Джефферсонның өмірі және саяси қайраткерлігінің қалыптасуы
1.1. Т. Джефферсонның өмір жолы
Көрнекті саяси қайраткер, ғалым-гуманист, ағартушы, американдық революцияның демократиялық бағытының
Джефферсондардың шаруашылығының одан әрі нығаюына оның сайланбалы «жол инспекторы»
Қоғамдық қызмет және табысты некелесу Джефферсондардың кейінгі буынына да
Ұлдарының ішінде қабылданған дәстүр бойынша кіші ұлы – Питерге
1739 жылы 32 жасар Питер Уильямның туысы – 19
Питер Джефферсон Батыстағы жерлерді игеруге де қатысты. Ол экспедицияның
Томас Джефферсонның алғашқы мұғалімі Такахоэде пайда болды. Оның есімі
Такахоэде тұра Питер Джефферсон жер өлшеуші қызметін атқаруды жалғастырды.
1752 жылы Такахоэ поместьесінің мұрагеріне қамқорлық ету мерзімі аяқталғаннан
Пастор Дугластың мектебінен кейін Томастың мұғалімі Джеймс Моури болды.
Томас Джеймс Моуридің мектебіне оқуға түскен жылы Питер Джефферсон
14 жасар Томас үлкен ұл ретінде әкесінің иелігінің үлкен
Моури берген білімдерге ізденістер оны Уильям және Мэри колледжіне
Томас Джефферсон Уильям және Мэри колледжіне 1760 жылы түседі.
Томас колледжде үлкен қызығушылықпен оқыды. Тіпті дәрістен бос уақытының
Томас балалық шағынан Гомер, Вергилия поэмаларын, кейіннен Сократ, Плутарх
Джефферсонның колледжде оқыған жылдары америка тарихындағы дауылды кезең болды.
Виргинияға қайтып оралған 20 жасар Джефферсон алдымен отардың жоғарғы
Уақыт өте Джефферсон Виргиниядағы жетекші қорғаушылардың біріне айналады. Онымен
1769 жылы 26 жастағы Шедвелдің қожайыны Виргиния заң шығарушы
1772 жылы 1-қаңтарда Томас Джефферсон жас жесір әйел Марта
1776 жылы наурыз айында Т. Джефферсонның анасы қайтыс болады
1.2. Т. Джефферсон саяси қайраткер: депутат, реформатор, елші және
1769 жылы мамыр айының күндері 26 жасар Т. Джефферсонның
Т. Джефферсонның заң шығарушы органның өкілі ретінде алғашқы көтерген
Тәуелсіздік жолындағы соғыс барысында Т. Джефферсон «Тәуелсіздік декларациясының» қабылдануына
1776 жылы шілде күндері Америка халқы өздеріне тәуелсіздік әкелген
Конгрестегі қызу жұмысына қарамастан Джефферсон Виргинияға Конституция жобасын жасақтап,
Консерваторлық блок Джефферсон ұсынған басқа бірқатар ұсыныстарды да қайтарды.
1776 жылы тамыз айының аяғында Джефферсон Филадельфиядан кетіп, Виргиния
Т.Джефферсон Виргиния штатындағы реформаторлық қызметі барысында бірқатар үлкен жетістіктерге
Джефферсонның заң шығарушы ретіндегі 1776-1779 жылдардағы қызметі орасан зор.
1779 жылы 1-маусымда Томас Джефферсон Виргинияның губернаторы болып сайланады.
Сайланған жаңа губернатор штаттағы орын алған экономикалық хаосты көзімен
Дегенмен, губернатордың өкілеттіліктері өте шектеулі болды. Себебі, губернатордың әрбір
Бұл уақытқа дейін Виргиния штатының астанасы Ричмонд болды. Онда
Осы оқиғадан кейін Джефферсон соғыс жағдайында құрлықтық конгреспен және
Революцияның философы және идеологі Джефферсон әскери істе де жоғарғы
1782 жылдың аяғында Филадельфиядан келген курьер Джефферсонға оны конгрестің
1785-1789 жылдар аралығында Томас Джефферсон Парижде американ елшілігін басқарды.
Дипломатиялық қызмет Джефферсонға бұрын таныс емес, жаңа қызмет түрі
1784 жылдың алғашқы айларында Парижге сапарының қарсаңында Джефферсон жаңа
1.3. Т. Джефферсон Республикалық партияның басшысы
Республикалық партияның алғашқы қадамдары 1791 жылы «Ұлттық газета» («National
Саяси күрес Джефферсонды 1793 жылы отставкіге кетуге мәжбүр етті.
1794 жылы 16-қаңтарда Томас Джефферсон Монтиселлоға қайтып оралды. Осында
1796 жылы күзде Джефферсон партияның басшыларына өзінің алдағы президент
1797 жылы шілдеде Джефферсон іс-жүзінде партия басшылығында тұрды. Джефферсон
Республикалық партия 1798 жылы үлкен сын сағатына ұшырады. Бұл
Джефферсон және Адамс бір-бірін бұрыннан танитын. Олардың тәуелсіздік жолындағы
Халықтың өзін-өзі басқару мәселесіне келгенде көзқарастары алшақ болған Адамс
1798 жылдың басында Джефферсон бұл екі күштің күресі туралы
Төніп келе жатқан қауіпті түсінген федералистер 1798 жылы наурызда
Федералистердің мұндай жоспарының астарында не жатты? Джефферсон соғыс федералистердің
Екіншіден, президенттен конгресс тарапынан қысым жасау жолымен сауда кемелерін
Үшіншіден, орайы келген жағдайда сенаторлар мен конгрессмендердің қызметін сайлаушылар
Соғысқа дайындала отыра Гамильтон айналасына жинақталған федералистер ядросы екі
Осындай күрделі жағдайда Джефферсон өзінше дипломатиялық қадамдар жасады: Парижге
1798 жылғы шілдедегі оқиғалардың дамуын талдау нәтижесінде Джефферсон реакцияға
Республикалық партияның алдағы сайлау алды науқанын жеке штаттарда көрнекті
Бірінші. Республиканың монархияға айналуына жол бермеу, яғни, федералдық конституция
Екінші. Сөз, баспасөз, ар-ождан бостандығы, халықтың билікті сынауға және
Үшінші. Барлық ұлттармен ерікті сауда жүргізу және олардың ешқайсысымен
Саяси күштердің алғашқы текетіресі 1800 жылғы Нью-Йорк штатының заң
2-тарау. Т. Джефферсонның президенттік билігі жылдарындағы
(1801-1809 жж.) АҚШ
2.1. Т. Джефферсонның президенттік билігі қарсаңындағы АҚШ
Жас Американдық республика ХІХ ғасырға күрделі саяси жағдайда аяқ
1800 жылғы санақ бойынша АҚШ-тың халқы 5 300 мың
Батысты игерудің орталығы 220 мыңдық халқы бар Кентукки штаты
Батысқа жарты миллиондық қоныстанушылардың «жасағын» жіберген жағалаудағы штаттар дамуын
Елдегі сауда байланыс жолдарына байланысты болды. Байланыстың қолайсыз болуы
Үлкен фермерлік өлке көлеңкесінде портты қалалар ерекшеленді. ХІХ ғасырдың
Арнайы салынған астана – Вашингтон ерекше дамыды. Бос жағалауда
Алайда ерекше таңданысты Оңтүстік қалдырды. Өнеркәсіптік даму бұл өлкеге
ХҮІІІ ғасырдың аяғына қарай Англия өнеркәсіптік төңкеріс дәуіріне түсіп,
Бұл уақытта Американың жоғарғы оқу орындары пайда болу сатысынан
2.2. Республикашылар үкіметінің ішкі саясаты
ХҮІІІ ғасырдың соңғы жылындағы саяси күрестің жеңімпазы Джефферсон әртүрлі
1801 жылы 4-наурызда күндізгі сағат он екіде қонақ үйден
Елдегі көпшілік халық Джефферсонның президенттік билігін төңкеріс ретінде қабылдады.
Джефферсон ұсынған бағдарлама назар аударуға тұрарлық болатын. Сыртқы саясатта:
Джефферсонның буржуазиялық демократияны мемлекеттік құру жөніндегі жеке концепциясы болды.
Ақ үйде өз орнын алған Джефферсон министрлер кабинетін қалыптастыруға
Қаржы министрлігіне Галлатин тағайындалды. Ол Женевада туған, Америкаға бозбала
Үш көрнекті қайраткерлер – Джефферсон, Медисон және Галлатин –
Генри Дирборнның әскери министр қызметіне тағайындалуы оның таланттылығымен және
Джефферсон өз саясатында министрлер арасындағы сепаратизмді болдырмау мақсатында министрлерге
Жалпы Джефферсонды талантты әрі еңбекқор адамдар қызықтырды. Ол кейде
Джефферсон президентке сыртқы саясатты жүргізуші рөлін тақты, ал ішкі
Ішкі істерде үкімет ұлттық қарызды төлеуді қамтамасыз етуде үлкен
1801 жылы 8-желтоқсанда Джефферсон өзінің президенттігінің бірінші жылын қорытындылаған
Еркін сауда прициптерінің жақтасы ретінде Джефферсон қарыздарды жою мен
Джефферсон өз бағдарламаларын конгрестің қос палатасының қолдауы арқылы жүзеге
Оның алғашқы президенттік қаулыларының бірі халық бұқарасының көтерілістерін басып,
Джефферсонның беделі күннен-күнге арта түсті. Бұл 1802 жылы өткен
Биліктің шыңында тұра Джефферсон өзінің өмірлік дағдыларын ұстанды. Ол
АҚШ-тың үшінші президентінің ішкі және сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау
Джефферсон екінші мерзімге сайлану үшін сайлауға қатысуға шешім жасайды.
Республикалық партияның сайлау алды бағдарламасы төмендегідей мәселелерді қамтыды: салықтарды
Сайлау қорытындысы бойынша оппозициялық партияның өкілдері Пинкни және Кинг
Жаңа инауграциялық жолдаудың көпшілік бөлігі елдің ішкі істеріне арналды.
Эмбарго туралы актіге оппозиция тек елді ғана емес, сондай-ақ,
Джефферсон билігінің соңына дейін өзінің эмбарго заңына қатысты шешімін
2.3 Республикашылар үкіметінің сыртқы саясаты
Джефферсонның президенттік билігі кезеңінде халықаралық жағдай американдық сыртқы саясатты
Жоғарыда айтылғандай, Британияның күрделі жағдайда қалуы американдық штаттарға қол
Бүкіл Еуропаны өз туы астына біріктіруді көздеген наполеондық Франция
Джефферсонның президенттік билігінің бірінші мерзіміндегі сыртқы саясаттағы үлкен табысы
Джефферсонның президенттік билігінің екінші мерзімі қарсаңында АҚШ-тың сыртқы саяси
Джефферсон президенттігінің екінші мерзіміне сайланғаннан кейін сыртқы саясатын Еуропаға
1805 жылы 3-желтоқсанда Джефферсон конгреске өзінің бесінші жыл сайынғы
АҚШ 1804 жылы тәуелсіздігін жариялаған әлемдегі негрлердің бірінші мемлекеті
1807 жылы АҚШ және Англия арасындағы қарым-қатынас барынша ушығып,
Халықаралық саясатта Джефферсон Ресейдің қолдауына үлкен үміт артты. Император
ҚОРЫТЫНДЫ
20 жастан асқан шағында белсенді саяси күреске түскен Джефферсон
Джефферсонның президенттік билігінің соңында АҚШ халқы 7 миллионнан асты.
Джефферсон өз президенттік билігінің басында-ақ республикалық партияның негізгі доктриналарынан
Джефферсон үкіметінің ішкі саясатындағы позитивтік бағдарламалардың бірі жерсіз азаматтарға
Республикалық партияның ішкі саясатындағы күрделі мәселелердің бастысы құлдық мәселесі
Сонымен, Томас Джефферсонның билік еткен жылдары АҚШ-та қоғам дамуында
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон. М., 1976.
2. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 10-11 бб.
3. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 11-12 бб.
4. Невинс А., Коммаджер Г. История США. От английской
мировой державы. Пер. с анг. В.Оболенского и Б.Прянишникова.
Нью-Йорк, 1991. 147-148 бб.
5. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 12-16 бб.
6. Невинс А., Коммаджер Г. История США... 149-150 бб.
7. Т. Джефферсон. Автобиография. Л., 1990. 25-б.
8. Т. Джефферсон. Автобиография... 26-б.
9. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 32-34 бб.
10. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 35-36 бб.
11. Т. Джефферсон. Автобиография... 48-б.
12. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 39-41 бб.
13. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 43-44 бб.
14. http://www.ovsem.com/
15. http://www.ovsem.com/
16. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 222-223 бб.
17. http://www.ovsem.com/
18. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 245-246 бб.
19. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 245-249 бб.
20. Новая история. Ч.1. 1640-1870. Учеб. для пед. институтов.
А.Л.Нарочницкого. М., 1963. 221-б.
21. История США. В 4-х тт. Т.1. м., 1983.
22. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 251-252 бб.
23. Т. Джефферсон. Автобиография. Л., 1990. 18-б.
24. Невинс А., Коммаджер Г. История США... 158-159 бб.
25. Аптекер Г. История американского народа. Американская революция
1763-1783. М., 1962. 47-49 бб.
26. Рене Ремонд. История США. М., 2006. 185-186 бб.
27. Шлезингер А.-мл. Циклы американской истории. М., 1992. 37-б.
28. Иванян Э.А. История США: Пособие для вузов. М.,
29. Иванян Э.А. Хрестоматия по истории США. М., 2005.
30. Согрин В.В. Основатели США: исторические портреты. М., 1983.
31. Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон... 268-271 бб.
32. Согрин В.В. Мифы и реальности американской истории. М.,
33. История США. В 4-х тт. Т.1. м., 1983.
34. Согрин В.В. Политическая история США. ХҮІІ-ХХ вв. М.,
35. Согрин В.В. История США. Учеб. пос. СПб., 2003.
36. Конституция США: История и современность. Под ред. А.А.
Е.Ф. Язькова. М., 1988.
37. США: Конституция и права граждан. М., 1987.
ҚОСЫМШАЛАР
№1 қосымша
Томас Джефферсонның шежіресі
Томас Джефферсон = Мэри Брэнч
|
Томас Джефферсон = (майор Питер Филдтің қызына үйленген)
|
Питер Джефферсон = Джейн Айшем Рендольф
|
Томас Джефферсон = Марта Скелтон
* Севостьянов Г.Н., Уткин А.И. Томас Джефферсон. М., 1976.
№2 қосымша
Америка Құрама Штаттарының президенттерінің тізімі
Президент Билік еткен жылдары
1. Дж. Вашингтон 30-сәуір 1789 - 3-наурыз 1793
4-наурыз 1793 – 3-наурыз 1797
2. Дж. Адамс 4-наурыз 1797 – 3-наурыз 1801
3. Т.Джефферсон 4-наурыз 1801 – 3-наурыз 1805
4-наурыз 1805 – 3-наурыз 1809
4. Дж. Медисон 4-наурыз 1809 – 3-наурыз 1813
4-наурыз 1813 – 3-наурыз 1817
5. Дж. Монро 4-наурыз 1817 – 3-наурыз 1821
4-наурыз 1821 – 3-наурыз 1825
6. Дж.К.Адамс 4-наурыз 1825 – 3-наурыз 1829
7. Э.Джексон 4-наурыз 1829 – 3-наурыз 1833
4-наурыз 1833 – 3-наурыз 1837
8. М.Ван-Бюрен 4-наурыз 1837 – 3-наурыз 1841
9. У.Гаррисон 4-наурыз 1841 – 4-сәуір 1841
10. Дж.Тайлер 4-сәуір 1841 - 3-наурыз 1845
11. Дж. Полк 4-наурыз 1845 – 3-наурыз 1849
12. Э.Тейлор 5-наурыз 1849 – 9-шілде 1850
13. М.Филлмор 10-шілде 1850 - 3-наурыз 1853
14. Ф.Пирс 4-наурыз 1853 – 3-наурыз 1857
15. Дж. Бьюкенен 4-наурыз 1857 – 3-наурыз 1861
16. А.Линкольн 4-наурыз 1861 – 3-наурыз 1865
4-наурыз 1865 – 15-сәуір 1865
17. Э.Джонсон 15-сәуір 1865 - 3-наурыз 1869
18. У.Грант 4-наурыз 1869 – 3-наурыз 1873
4-наурыз 1873 – 3-наурыз 1877
19. Р.Хейс 4-наурыз 1877 – 3-наурыз 1881
20. Дж. Гарфилд 4-наурыз 1881 – 19-қыркүйек 1881
21. Ч. Артур 20-қыркүйек 1881 ж. – 3-наурыз 1885
22. Г.Кливленд 4-наурыз 1885 – 3-наурыз 1889
23. Б.Гаррисон 4-наурыз 1889 – 3-наурыз 1893
24. Г.Кливленд 4-наурыз 1893 – 3-наурыз 1897
25. У.Маккинли 4-наурыз 1897 – 3-наурыз 1901
4-наурыз 1901 – 14-қыркүйек 1901
26. Т.Рузвельт 14-қыркүйек 1901 – 3-наурыз 1905
4-наурыз 1905 - 3-наурыз 1909
27. У.Тафт 4-наурыз 1909 - 3-наурыз 1913
28. В.Вильсон 4-наурыз 1913 – 3-наурыз 1917
4-наурыз 1917 – 3-наурыз 1921
29. У.Гардинг 4-наурыз 1921 – 2-тамыз 1923
30. К.Кулидж 3-тамыз 1923 – 3-наурыз 1925
4-наурыз 1925 – 3-наурыз 1929
31. Г.Гувер 4-наурыз 1929 – 3-наурыз 1933
32. Ф.Д.Рузвельт 4-наурыз 1933 – 20-қаңтар 1937
20-қаңтар 1937 – 20-қаңтар 1941
20-қаңтар 1941 – 20-қаңтар 1945
20-қаңтар 1945 – 12-сәуір 1945
33. Г.Трумэн 12-сәуір 1945 – 20-қаңтар 1949
20-қаңтар 1949 – 20-қаңтар 1953
34. Д.Эйзенхауэр 20-қаңтар 1953 – 20-қаңтар 1957
20-қаңтар 1957 – 20-қаңтар 1961
35. Дж.Кеннеди 20-қаңтар 1961 – 22-қараша 1963
36. Л.Джонсон 22-қараша 1963 – 20-қаңтар 1965
20-қаңтар 1965 – 20-қаңтар 1969
37. Р.Никсон 20-қаңтар 1969 – 20-қаңтар 1973
20-қаңтар 1973 – 9-тамыз 1974
38. Дж.Форд 9-тамыз 1974 – 20-қаңтар 1977
39. Дж.Картер 20-қаңтар 1977 – 20-қаңтар 1981
40. Р.Рейган 20-қаңтар 1981 – 20-қаңтар 1985
20-қаңтар 1985 – 20-қаңтар 1989
41. Үлкен Дж.Буш 1989 – 1993
42. Б.Клинтон 1993 – 2000
43. Кіші Дж.Буш 2000 – бүгінгі күнге дейін
* Конституция США: История и современность. Под ред. А.А.
Е.Ф. Язькова. М., 1988.
20
Потсдам конференциясында
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі АҚШ экономикасының дамуы
Неміс мәселесіне қатысты АҚШ және Ұлыбританияның ұстанымы
Конференцияда көтерілген Германия мәселесі
XIX ғасырдың екінші жартысындағы АҚШ-тың әлеуметтік, эканомикалық, саяси жағдайы
Т.Джефферсон АҚШ-тың үшінші президенті: саяси өмірбаяны
1890-1914 жж. АҚШ социалистік қозғалыс
Екінші дүниежүзілік соғыс және Тегеран конференциясы
АҚШ-тың әлемнің ең қуатты еліне айналуы
XVIII ғасырдың – бірінші жартысы мен XIX ғасырдағы американдық тарихнаманың қалыптасуы