Кәсіпорынның өтімділігімен төлемқабілеттілігін талдау
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕР ҚАРЖЫСЫНЫҢ ЖАЛПЫ МӘНІ, СЫНЫПТАМАСЫ
1.1 Шаруашылық субъектілер қаржысының мәні
1.2 Шаруашылық субъектілердің сыныптамасы
2. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ
2.1 Талдаудың мақсаттары мен міндеттері
2.2 Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері мен ақпараттық қамсыздандыру
2.3 Бухгалтерлік баланстың құрылымымен динамикасын жалпы бағалау
3. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУШЫ РЕТІНДЕГІ КӘСІПОРЫН
3.1 Кәсіпорынның қаржы саясаты- кәсіпорын қызметі тиімділігін жоғарлатудың
3.2 Кәсіпорын қызметі тиімділігін басқару мен жоспарлау
3.3 Кәсіпорынның өтімділігімен төлемқабілеттілігін талдау
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Шаруашылық субъектілер қаржысы –бірыңғай қаржы жүйесінің құрамдас бөлігі.
Шаруашылық жүргізуші субъект түсінігі –барлық ұйымды-құқықтық меншікті сандарына
Шаруашылық субъектілер қаржысының өзіне тән мазмұны мен сыртқы
бөлу
бақылау.
Шаруашылық субъектілер қаржысы мен жалпы мемлекеттік қаржылардың бар
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржыға қатысты алуан-түрлі қарым-қатынастарға барады:
мемлекетпен
несие жүйесімен
жоғары ұйымдармен
басқа шаруашылық субъектілермен
сақтандыру ұйымдарымен
жұмысшылармен
кәсіптік иелерімен.
Шаруашылық субъектілер қаржысының негізгі белгілері:
көп қырлы қаржы қатынастардың болуы;
міндетті түрде өндірістік қордың бар болуы;
жоғары белсенділік;
олар барлық қаржы жүйесінің негізі болып табылады.
Сонымен, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы -өнімдерді, жұмыстарды және
1. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕР ҚАРЖЫСЫНЫҢ ЖАЛПЫ МӘНІ, СЫНЫПТАМАСЫ
1.1 Шаруашылық субъектілер қаржысының мәні
Шаруашылық субъектілердің қаржылары бірегей қаржы жүйесінің құрамды бөлімі.
Шаруашылық субъектілер қаржысы ақшалай түрде көрсетілген өндіріс процесінің
Шаруашылық субъектілер қаржысы өзіне кәсіпорын, фирма, қоғам, ассоциация,
Жекеменшіктің дамуы кәсіпорынның жаңа түрлерінің пайда болуына әкеледі:
Ұлттық шаруашылықтағы әр салаларының қаржылары өзіндік ерекшеліктерге ие
Шаруашылық субъектілер қаржысы саласындағы көп жақты қатынастар ііріленген
мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландыру кезінде кеңейтілген өндіріс пен
ұсынылған ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді несиелерді төлеу
қорларды, табысты қайта бөлу кезінде шаруашылық субъектілер мен
персоналды, мүлікті сақтандыру бойынша шаруашылық субъектілер мен сақтандыру
шаруашылық субъектілердің негізгі қызметімен қаржылық ресурстарды қамтамасыз ету
1.2 Шаруашылық субъектілердің сыныптамасы
Көптеген кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер әр түрлі белгілер бойынша
Қызмет ету өрісіне қарай кәсіпорындар –материалды және материалды
Материалды саладағы кәсіпорын қызметі жалпы қоғамға қажетті игіліктер
Өндірістік емес салаларының қызметтік нәтижесі қызмет көрсетулер түрінде
Материалды және материалды емес салаларының құрамы бірнеше бөлімдерге,
Материалдық өндіріс саласындағы қаржылардың ұйымдастыруына өнімді өндіру циклдың
Келесі сыныптаманың негізгі белгісі мекемелердің, ұйымдардың, кәсіпорындардың коммерциялық
Коммерциялық қызметтің мақсаты табыс табу болып табылады.
Өндіріс түрлері бойынша кәсіпорындардың екі түрі ерекшеленеді: тауар
Ұйымның құқықтық нысандары бойынша шаруашылық субъектілер мемлекеттік, кооперативтік
2. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ
2.1 Талдаудың мақсаттары мен міндеттері
Қазіргі заманғы жағдайларда тиімді қызметті қамтамасыз ету үшін
кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайын бағалау әдістемесін меңгеруі;
қаржылық ақпараттарды жинақтаудың, өндеудің үстірт және үстірт емес
тәжірибеде осы әдістерді жүзеге асыруға қабілетті талдаушы мамандарды
«Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы, деп жазады профессор Балабанов
Стуков С.А. қаржылық жағдай жөніндегі өзінің көзқарасын келесі
Қаржылық-экономикалық жағдай шаруашылық қызметтің барлық қатысушыларының экономикалық мүдделерін
Талдаудың негізгі мақсаты – кәсіпорынды жалпы және сонымен
Қаржылық талдаудың мақсаттары:
қаржылық жағдайдың көрсеткіштерінің өзгерістерін табу;
кәсіпорынның қаржылық жағдайына әсер ететін факторларды табу;
қаржылық жағдайдың сандық және сапалық өзгерістерін бағалау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайдың белгілі бір датаға (күнге) бағалау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайының тенденцияларының өзгерісін бағалау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайдың тенденцияларының өзгерісін анықтау;
Қаржылық жағдайды талдау келесі тұтынушылар тобына керекті:
Кәсіпорынның менеджерлеріне және ең бірінші кезекте қаржылық менеджерлерге.
Меншік иелеріне, соның ішінде акционерлерге.Оларға кәсіпорындарға салынған қаражаттардың
Кредиторлар мен инвесторларға. Оларды берілген несиелерінің қайтару мүмкіндігін
Жеткізіп берушілерге. Олар үшін жеткізілген өнімдер үшін төлемдер,
Сөйтіп, жоғарында атап өтілген қаржылық талдаудың тұтынушыларының
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдаудың басты міндеті бастапқы қаржылық
қаржылық-экономикалық жағдайды теңестіру;
кеңістіктік уақыттық айырымда қаржылық-экономикалық жағдайдың өзгерісін айқындау;
қаржылық-экономикалық жағдайға өзгеріс әкелген негізгі факторларды анықтау;
қаржылық жағдайды нығайтудың шаруашылықішілік резервтерін айқындау.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау қаржылық
талдаудың, сондай-ақ менеджменті мен аудиттің мәнді элементі болып
Қаржылық талдаудың негізіне қаржылық есеп беруді талдау жатады.
Мұнда алдынғы орынды кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайын талдау
Кәсіпорындар арасында, соның ішінде және хаалықаралық деңгейде, банктік
Аудит – бұл кәсіпорынының бухгалтерлік есебі мен қаржылық
консалтингтік қызметті жүргізу (кеңес беру);
бизнес жоспардың негізділігін тексеру;
құжаттармен құжатайналымын тексеру;
қаржылық-экономикалық жағдайды талдау;
сауда-өндірістік қызметті және оның қаржылық нәтижелерін бағалау және
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын тексеру және талдау нәтижесіндегі аудиторлар
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық талдау субъектілері болып кәсіпорын қызметіне тікелей
Қаржылық-экономикалық жағдай – кәсіпорынның нарықтағы сенімділігі, бәсеке қабілеттілігі,
Кәсіпорын қаржыларының меншік иелерін ең алдымен меншікті капитал
Пайдаланушылардың екінші тобына кәсіпорын қызметіне тікелей мүдделі емес,
Әрбір кәсіпорын, өз шаруашылық мінез-құлқын өзгеріп тұратын нарықтық
Жоғарында айтылғандар кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдауды жүргізу ерекшелігін
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдаудың мәнін қайта бағалау қиын,
Кәсіпорынның қаржылық саясатының стратегиялық міндеттерін келесілер:
кәсіпорын пайдасын жоғарлату;
капитал құрылымын оңтайландыру және оның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету;
меншік иелері үшін кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайының мөлдірлігіне қол
кәсіпорынды басқару тиімді тетігін құру;
қаржы қаражаттарды тартудың нарықтық тетігін кәсіпорынның пайдалануы.
Талдаудың алынған нәтижелері негізінде қаржылық саясаттың бағытын таңдау
Кәсіпорын үшін инвестициялық, жабдықтау-өткізілімдік, баға аймақтарындағы басқарушылық шешімдерді
Даму стратегиясының басты мақсаты – барлық ресурстарды тиімді
Технология, қажы, өткізілім мен өндірісті жаңарту аймағында тиімді
Қаржылық-экономикалық жағдайды талдаудың негізгі міндеттеріне жататындар:
активтердің құрылымы мен динамикасын, олардың жағдайы мен қозғалысын
меншікті және қарыз капиталы көздерінің құрылымы мен құрамы
кәсіпорынның төлемқабілеттілігін бағалау мен баланс өтімділігін бағалау;
кәсіпорынның қаржы орнықтылығының салыстырмалы және абсолюттік көрсеткіштерін талдау,
кәсіпорын ресурстары мен қаражаттарын пайдалану тиімділігін бағалау.
2.2 Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері мен ақпараттық қамсыздандыру
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау негізгі көрсеткіштер арасында өзара
Абсолюттік көрсеткіштерді талдау – бұл бухгалтерлік есептілікте көрсетілген
Көлденең (уақыттық) талдау – бүл өткен кезеңмен өткізуден
Тікесінен (құрылымдық) талдау қортындылық қаржылық көрсеткіштер құрылымын анықтау,
Тренділік (динамикалық) талдау бір қатар жылдарға есептіліктің әрбір
Тренді көмегімен келешектік, болжамдық талдау жүргізіледі. Қаржылық-экономикалық талдаудың
Қаржылық коэффициенттер пайдаланушылардың әр түрлі топтарына: акционерлерге, менеджерлерге,
Ондаған салыстырмалы көрсеткіштер белгілі, бірақ қолайлы болу үшін
өтімділік;
төлемқабілеттілік;
қаржылық орнықтылық;
мүлік құрылымының сипаттамасы.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын алдын ала бағалау үшін жоғарыда
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдауды жүргізу үшін ақпараттық база
Есеп берушілікке ағымдағы есептің барлық түрлері кірістірілген.
Соның арқасында есеп беруде кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметінің барлық
Есептерді құрайтын мәліметтер сипаты бойынша басқарушылық (ішкі) және
Қаржылық есеп беруге бір қатар талаптар қойылады, олардың
ақпараттардың орындылығы мен дұрыстығы;
берілген есеп берудің мәнділігі.
Жоғарыда айтылып кеткенде, кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау негізінен
Қаржылық бухгалтерлік есеп беру бірнеше құраушы бырынғай тұтас
бухгалтерлік баланс;
пайда және зиян шегу туралы есеп;
капитал қозғалысы;
ақша қаражаттары қозғалысы туралы есеп; бухгалтерлік балансқа жалғама.
Кәсіпорын жыл қорытындысы бойынша жоғарыда аталған құжаттардан басқа,
Қаржылық есеп беру-бүл ұйымның откен белгілі бір кезеңге
Кәсіпорынның қызметі туралы көп түрлі экономикалық ақпарат және
Сыртқы қаржылық есеп берудің берілгендері бойынша кәсіпорынның қаржылық-экономикалық
1. Ақпараттарды жинақтау және оның дұрыстығын бағалау, талап
Есеп құрылымы мен көрсеткіштер өзгерісінің сипаттамасы.
Талдаудың негізгі бағыттары бойынша көрсеткіштерді есептеу және топтау.
Зерттелінетін кезеңге көрсеткіштер топтарын айқындау және өзгерту.
Негізгі зерттелінетін көрсеткіштер мен нәтижелер дәйектемесі арасында өзара
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайы туралы түйінді дайындау.
«Тар орындарды айқындау және резервтерді іздестіру.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау құрылымы бас негізгі блок
Баланстың құрамы мен құрлымын;
Кәсіпорын қаржылық орнықтылығын;
Кәсіпорын өтімділігі мен төлемқабілеттілігін;
Рентабелділігін;
Іскерлік белсенділікті;
Өзара байланысты бұл блоктар кәсіпорынның ағымдағы экономикалық жағдайының
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау қажетті мәліметтер болғанда күрделі
2.3 Бухгалтерлік баланстың құрылымымен динамикасын жалпы бағалау
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау бухгалтерлік балансты, оның құрылымын,
баланстың негізгі тұжырымдамаларын;
баланстың мәнімен қызметтерін;
бухгалтерлік баланстың құрылуын.
Бухгалтерлік баланс – бүл кәсіпорын мүлігінің құны мен
Кәсіпорын балансында бухгалтерлік есептің неғізін құраушы тұжырымдамалар бар:
Ақшамен өлшеу тұжырымдамасы. Есеп беруде ақша тұрінде көріне
Жекеленген кәсіпорын тұжырымдамасы ұйымнаң шаруашылық қызметін есепке алу
Әрекет етуші кәсіпорын тұжырымдамасы кәсіпорын қызмет етіп тұратын
Шаруашылық субъект әрекеттегі кәсіпорын болып табылады және одан
Құны бойынша есепке алу тұжырымдамасы, кәсіпорын мүлкін алуға
Екі ұдайлық есеп жұргізу тұжырымдамасы, кәсіпорынның барлық активтері
Негізін құрайтын тұжырымдамалармен қатар мәнділік,сақтық есеп ақпаратының зарарсыздығы
Бухгалтерлік баланс – кәсіпорын қаражаттарының олардың қаржыландыру көздеріне
Нарықтық экономикада бухгалтерлік баланс – нгізгі ақпараттар көздері.
Шаруашылық субъектінің мүліктік жағдайымен танысу;
Кәсіпорын әл – ауқатын анықтау;
Ұйым үшінші тұлға – акционерлер, инвесторлар, кредиторлар сатып
Кәсіпорын жұмысының соңғы қаржылық нәтижелерір аныктау мүмкіндігіне ие
Бухгалтерлік баланстың құрылуы мынадай: баланстың негізгі бөлімдері мен
Бұл аналитикалық зерттеулерді орындау және активтер мен пассивтер
Активтер деп әдетте ақшалар салынған мүлікті айтады. Активтің
Айналымнан тыс активтер
Материалдық емес активтер (патенттер, авторлық құқықтар, лицензиялар, сауда
Негізгі құралдар (мүлік, ғимарат, жабдықтар, жер яғни салыстырмалы
Күрделі салымдар (аяқталмаған құрылыс ұзақ мерзімді қаржылық салымдар).
Айналым активтер:
Тауар материалдық құндылықтар запастарымен шығындары;
дебиторлық борыш;
3. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУШЫ РЕТІНДЕГІ КӘСІПОРЫН
3.1 Кәсіпорынның қаржы саясаты- кәсіпорын қызметі тиімділігін жоғарлатудың
Кәсіпорындардың қызмет түрлері мен ауқымдары, ұйымдық – құқұтық
Кәсіпорынның қаржы саясатын жасақтаудың мақсаты кәсіпорын қызметінің
Көрсетілгген мақсаттар әрбір шаруашылық субъекті үшін жекше. Кәсіпорын
Бірақта кәсіпорын қызметін есепке алудың қаржылық, салықтық және
Қазіргі жағдайларда көптеген кәсіпорындар үшін қаржыны басқарудың реактивтік
Кәсіпорынды реформалау міндеттерінің бірі нарықтық жағдайларға барабар кәсіпорын
Кәсіпорынды реформалауды жүргізуде кәсіпорынның қаржы саясатын жасақтаудың стратегиялық
пайданы ең жоғары жеткізу;
кәсіпорын капиталы құрылымын оңтайландыру және оның қаржылық орнықтылығын
меншік иелері инвесторлар, кредиторлар үшін кәсіпорынның қаржылық экономикалық
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету;
қаржы қаражаттарды тарту үшін нарықтық тетіктерді кәсіпорынның пайдалануы;
кәсіпорынды басқаруды тиімді тетігін құру.
Бұл міндеттер шегінде қаржыны басқару төңірегінде бір қатар
Активтерді нарықтық бағалауды жүргізу;
Бюджетке төлемдер бойынша бере жақды қайта құрылымдауды жұргізу;
Жалақыны төлеу бойынша бережақтарды жоюдағы шаралар бағдарламасын жасақтау;
Нарықтағы кәсіпорын жағдайын талдауды жургізу стратегиясын дайындау;
Мүліктелді түгендеуді жүргізу және кәсіпорынның мүлік кешенін қайта
Қаржыны басқарудың тиімді жүйесін құруда кәсіпорынның даму мүдделерін,
Қаржы саясатын жасақтаудың негізгі бағыттарына жататындар:
кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдау;
есеп және салық саясатын жасақтау;
кәсіпорынның қаржы саясатын даиындау;
айналым қаражаттарымен, кредиторлық және дебитолық бережақтарды басқару;
аммортизациялық саясатты таңдауды кірістіретін шығындарды басқару.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдаудың мәнін қайта бағалау қйын,
Бухгалтерлік есептеме берілгендерін дәлдігін растау үшін мамандандырылған ұйыммен
Аудиторлық тексерулер натижелердің кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдауды жүргізуду
Талдауды жүргізуде қолданылатын жоспарлау әдістерінің тиімділігі, бухгалтнрлік есптемеге
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын бағалау үшін көрсеткіштерді өз араларында
Бірінші сыныпқа нормативтік мәндері анықталған көрсеткіштер кіреді. Олардың
3.2 Кәсіпорын қызметі тиімділігін басқару мен жоспарлау
Реформалар жағдайында кәсіпорынға ұзақ мерзімді стратегия – бизнес
Бизнес-жоспарда кәсіпорын жуық және ұзақ мерзімді келешекке айналысуды
Бұдан басқа, бизнес жоспар кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайдың негізгі
Бизнес – жоспардың маңызды бөлімі кәсіпорын өнімнің өткізілім
Кәсіпорынның өндірістік-технологиалық және инновациялық саясатын сипаттайтын және келесі
кәсіпорынның орналасқан жері туралы;
өндіріс қуаттылығы туралы;
ұзақ мерзімді активтер туралы;
өндірістің технологиялық денгейі, оның қазіргі заман талаптарына сәйкес
өндірістік процесті бақылау туралы, өнім сапасына кепілдік себептерді
өндірістік кооперациялау және өндірісті материалдық қамтамасыз ету туралы;
қорщаған ортаны қорғау туралы;
өндіріс өрісінде мемлекеттік және құқұқтық реттеу туралы.
Бизнес жоспардың құрамды бөлімі кадрлық саясатқа және қызметкерлерді
Кәсіпорын бизнес жоспарды жасақтауда тәуекелмен сақтандыру ескерілуі тиіс.
Тәукелдерді сақтандырудың қазіргі бар жұмысы сақтандыру, мүлікті сақтандыру,
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдауды ескеру мен қабылданған бизнес
Қаржылық жоспарлауды жасақтауды пайда немесе зиян шегуді болжамдап
Кәсіпорынның төлемқабілетті жағдаиын қамтамасыз ету мақсатында оның
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін сапалық және сандық критериилердің жүйесі
Сапалық критериилер – бұл өтім нарығының кеңдігі, кәсіпорынның
Іскерлік белсенділіктің сандық критериилері абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштермен
Осы көрсеткіштердің салыстырмалы динамикасын мақсатқа сай есептеу керек.
ТП>ТВ>ТАК>100%
Мұнда ТП – пайданың өзгеру қарқыны; ТВ -
Себептері де әр түрлі болуы мүмкін: ірі инвестициялар,
Бұл шаралар көбі несе сыртқы ортаның ықпалымен келтірілген
Іскерлік белсенділіктің салыстырмалы көрсеткіштері ресурстарды қолдану тиімділігінің деңгеиін
Бұл жағдай көрсеткіштер есебінің берілгендері бойынша кәсіпорынның қаржылық
Есеп беру үшін есепті кезеңдегі түсім пайда бойынша
Рентабелділік - өндіріс процесіндегі қаражаттардың қолдануы дәрежесін және
Кәсіпорынның қаржы экономикалық жағдаиын талдауда келесі рентабелділік көрсеткіштерінің
Тарихи аспект.рентабельділік көрсеткіштері кәсіпорынның жұмысының нәтижелігін есепті кезеңге
Ол қозғалмалы, онда өтіп кеткен кезеңдегі қызмет нәтижелері,
Кәсіпорынның қызмет өрісі. Негізгі критерии – бизнестегі тәуекелділік.
Өнімнің табыстылығымен көрсеткіштері. Өнімді өткізуден түскен түсім негізінде
Кәсіпорын мүлігінің табыстылығының көрсеткіштері. Мүлік шамасының өзгерісіне тәуелді
Қөлданылалатын капитал табыстылығының көрсеткіштері. Инвестицияланатын капитал негізінде есептеледі.
Кәсіпорынның рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіш есебі орта жылдық шамаларды
Өнімнің рентабелділігінің көрсеткіші өзіне келесі көрсеткіштерді кірістіреді:
Өнімді өткізуден пайданың өнімді өткізуден түскен түсімге (ҚҚС-сыз)
Баланстық пайданың өнімді өткізуден түскен түсімге (ҚҚС-сыз) қатынасына
Таза пайданың өткізуден түсетін түсімге (ҚҚС-сыз) ретінде анықталатын
3.3 Кәсіпорынның өтімділігімен төлемқабілеттілігін талдау
Жаппай төлем қабілетсіздік және көптеген кәсіпорындарға банкроттық процедуралар
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі ақша сипатындағы сауда, несиелік және
Кәсіпорынның өтімділігі ондағы өтімді қаражаттардың болуымен анықталады. Өтімді
Өтімділік пен төлем қабілеттілік экономикалық категория ретінде тең
Кәсіпорынның өтімділігі қарыз міндеттемелері бойынша төлем қабілеттілікті көрсетеді.
Төлемқабілеттілік пен өтімділікті бағалау үшін келесі амалдар қолданылады:
Баланстық активтік және пассивтік төлемдердің өзгерісін құрылымдық талдау;
өтімділіктің қаржылық коэффициенттерін есептеу;
есепті кезегі ақша қаражаттары қозғалысын талдау.
Баланс өтімділігін бағалаудағы негізгі міндет кәсіпорындардың оның активтері
Талдауды жүргізу үшін баланс активі мен пассиві келесі
өтімділіктің кему дәрежесі бойынша;
төлеу мерзімі дәрежесі бойынша
Активтердің ақша қаражаттарына айналу жылдамдылығына байланысты келесі топтарға
А1- ең өтімді активтер. Бұған ақша қаражаттарымен қысқа
А2- тез өткізілетін активтер. Дебиторлық борышпен басқа активтер.
А3- баяу өткізілетін активтер бұған айналым активтерімен ұзақ
А4- қиын өткізілетін активтер. Бұл айналымнан тыс активтер.
Пассивтерді топтастыруолардың қайтарылу мерзімі дәрежесі бойынша жүреді
П1- ең қысқа мерзімді міндеттемелер. Бұған кредиторлық борыш
П2- қысқа меззімді пассивтер. Заемдық қаражаттар жатады.
П3- ұзақ мерзімді пассивтер. Ұзақ мерзімді несиелер мен
П4- тұрақты пассивтер. Капитал мен резервтер жатады.
Баланс өтімділігін анықтауда активтермен пассивтер топтары өз араларында
Баланстың абсолютты өтімділік шарттары:
Баланстың абсолютты өтімділігінің керекті шарты бірінші үш теңсіздіктің
А1-П1 және А2-П2 салыстыру алдағы уақыттағы төлем қабілеттілігі
А3-П3 салыстыру перспективті өтімділікті бейнелейді. Оның негізінде ұзақ
Баланс өтімділігін талдау аналитикалық кестенің көмегімен жүргізіледі. Оның
Балансты зерттеу кезінде өте бір маңызды көрсеткішке таза
Өтімділік деңгейінің озгеруі таза айналым капиталының абсолютты көрсеткішінің
Кәсіпорынның өтімділігін бағалау үшін қолданылатын қаржылық коэффициенттер
Коэффициент Нені көрсетеді Есептеу жолы Түсінік
1.Ағымдағы өтімділік коэффициенті Кәсіпорынның өз қысқа мерзімді міндеттемелерін
Ағымдағы активтердің айналым қаражаттары ағымдағы пассивке қысқа мерзімді
Төменгі шегі өз қысқа мерзімді міндеттемелерін жабу үшін
2.Сыни (жедел) отімділік коэффициенті Кәсіпорынның дер кезінде дебиторлармен
Ақша қаражаттары мен қысқа мерзімді салымдар қосу дебиторларымен
Бүл коэффициенттің төменгі шегі есеп айырысу үшін айналым
3.Абсолютты өтімділік коэффициенті Кәсіпорын жақын арда қысқа мерзімді
Ақша қаражаттары мен қысқа мерзімді қаржылық салымдардың ағымдағы
Төменгі шегі кәсіпорынның төлемқабілеттілігін төмендеуін көрсетеді
Есептеудің мақсаты – бар активтердің арақатынасын бағалау
Кәсіпорын өтімділігін бағалау үшін қолданылатын қаржылық коэффициенттердің келесі
Бұл үлкен дебиторлық борыш пен тауар материалдық құндылықтардың
Ақша ағындары қозғалысын талдаудың негізгі мақсаты – бұл
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен өтімділігі шаруашылық субъектінің шоттары
Сондықтан да ақша ағымдарын талдау өтімділікпен төлем қабілеттілікті
Қазіргі уақытта ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп әлемдік
Есеп құрамында ақша қаражаттары қозғалысы туралы есеп әлемдік
ағымдағы қызмет
инвестициялық қызмет
қаржылық қызмет
Ағымдағы (негізгі) қызмет – кәсіпорынның негізгі жарғылық қызметі:
Инвестициялық қызмет - ұзақ мерзімді активтерді алумен немесе
Қаржылық қызмет – несиемен заемдар алу натежесіндегі ақша
Әлемдік және ресейлік есептік – аналитикалық тәжірибиді кәсіпорын
Бухгалтерлік есеп берудегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп
ҚОРЫТЫНДЫ
«Шаруашылық субьектінің қызметінің қаржылық-экономикалық жағдайын талдау» тақырыбына жазылған
Мемлекеттік реттеумен толықтырылатын, әлеуметтік бағдарланған шаруашылықты білдіретін нарықтық
Кәсіпорын қаржысы барлық қаржы жүйесінің бастапқы негізі болып
Кәсіпорын қаржысын дұрыс ұйымдастыру-еңбек, материалдық және ақшалай ресурстардың
Өнеркәсіптік өндіріс-халық шаруашылығының басты саласы, кәсіпорындар жиынтығы (өндіріс,
Өнеркәсіптік өндіріс екі үлкен топтан тұрады: өндірістік қорлар
Сонымен қатар өнеркәсіптік кәсіпорын түріне қарап және онда
Өнеркәсіптік өндіріс ішкі және сыртқы ортадан тұрады. Ішкі
Ішкі ортаның компоненттерінің бір біріне әсер етуінің нәтижесінде
пайда табу;
тұтынушыларды тауармен қамтамасыз ету;
тұрғындарға жұмыс орындарын ашу;
қоршаған ортаны қорғау;
Өнеркәсіптік кәсіпорынның негізгі қызметтеріне мыналар жатады:
өндірістік және жергілікті тұрғындар тұтынатын өнімдер шығару;
тұтынушыларға тауарды сату және жеткізіп беру;
онімді сатқаннан кейінгі кызмет көрсетулер;
өндірісті материалдық-техникалық жабдықтау;
өндірісте қызмет ететін жұмысшыларды басқару;
мемлекетке салық және басқада міндетті төлемдерді төлеу;
мемлекеттік стандарттар нормативтер заңдарды сақтау.
Қазіргі жағдайларда өндірістік кәсіпорынның басты мақсаты-жоғары пайда табу
Көрініп тұрғандай, кәсіпорынның қаржы ресурстарын және кәсіпорынды тұтастай
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайы тұрақтануы үшін келесі шараларды жүргізу
ең алдымен өндірісті басқаруға қарым қатынасты өзгерту;
басқарудың жаңа техникасымен әдістерін игеру;
басқарудың құрылымын жетілдіру қажет;
өзін-өзі жетілдіру;
баға құру саясатын жоспарлау;
өндіруге шығындарды азайту;
кәсіпорын қаржысын басқаруды жоспарлаумен болжамдау.
Жоғарда айтылып кеткендей кәсіпорын шаруашылық жүргізудің негізгі буындары
Кәсіпорын неқұрылым пайданы көп көрсе, соқұрлым оның табысыда
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Н. Назарбаев «Қазақстан-2030» Процветание, безопасность и благсостояние всех
Қазақстан Республикасының Ата Заңы 1995 ж.
К. Ш. Дюсембаев «Анализ финисового состояния предприятия» Учебное
К. Ш. Дүйсенбаев, Э. Т. Төлегенов, Ж.Г. Жұмағалиева
О.В. Ефимова «Как проанализировать финансовое положение предприятия». Практическое
П. Балабанов «Управление финансами предприятия»
Под редакцией профессора И.О. Волкова «Экономика предприятия» Москва
Под редакцией профессора В.Я. Горфинкеля Учебник для ВУЗ-ов
С.С. Уткин «Финансовый менеджмент» Учебник 2001г.
Б.Нидлз, Х. Андерсон, Д. Колдуелл «Финансовый учет», «Финансы
А. Андерсон «Практика заподного ведения бухгалтерского учета» 1997
О.В. Ефимова «Финансовый анализ» Москва 1996г.
В.И. Бренстайн « Анализ финансовой отчетности» Москва 1996г.
В.М. Родионова, М.А. Федотова «Финансовая устойчивость предприятия в
Л.Н. Павлова «Финансовый менеджмент» Москва 1995г.
В.В. Потров, В.В. Ковалев «Как читать баланс» «Финансы
У.С. Радостовец «Бухгалтерский учет на предприятий» Алматы 2000г.
«Қаржы – Қаражат» Минфин РК, Алматы
Стандарты бухгалтерского учета РК
А.И. Ковалев, В.П. Привалов «Анализ финансового состояния предприятия»
Н.А. Русак «Анализ финансового положения предприятия» Минск 1998г.
Э.А. Макарян, Г.П. Геросименко «Финансовый анализ» Москва 2001г.
Г.Г. Виноградов «Руководство по финансовому учету, отчетности и
И.А. Багдоновская «Анализ хозяиственной деятельности в промышленности» Минск
Е.С. Стоянова «Финансовый менеджмент, Теория и практика» Москва
Т.Б.Крылова «Анализ капиталистического предприятия»
Л. Сидельникова «Методы оценки инвестиции»
Н.Г. Чумаченко «Учет и анализ в производстве» Москва
Об организации работы по предостовлению предприятиям и организациям
С.А. Николаева «Особенности учета затрат в условиях рынка,
М.С. Ержанов «Учетная политика на Казахстанском предприятии» Алматы
С.А. Стуков «Система производственного учета и контроля» Москва
В.М. Ткач «Управленческий учет, международный опыт» Москва 2000г.
В.И. Палии «Основы колькулирования» Москва 1997г.
«Ақша қаражатарының қозғалысы туралы есептер» 2002-2003жж.
Қаржылық шаруашылық қызмет натижесі тураны есебі.
3
* Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствыющего
** Стуков С.А. Финансовый анализ деятельности фирмы. М.:
Талдау мәліметтерін пайдаланушылар
1 топ
Ақпаратты тікелей пайдаланушылар
1 топ
Ақпаратты жанама пайдаланушылар
Кәсіпорынның меншік иелері
Бұқаралық ақпарат құралдары
Аудиторлық фирмалар
Кеңес беруші фирмалар
Қызметкерлермен кәсіпорын басшылары
Клиенттер
Мердігерлер
Бәсекерестер
Кәсіподақтар
Бағалы қағаздар нарығының қатысушылары
Банктер немесе кредиторлар
Жеткізушілер
Сызба. Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық талдау мәліметтерін пайдаланушылар.
Бухгалтерлік баланс
Актив (кәсіпорынының мүлкі)
Пассив (кәсіпорынының көздері)
Айналым тыс активер (тұрақты активтер
Айналым активтері (ағымдағы активтер)
Қарыз капиталы
Меншік капитал
Ұзақмерзімді пассивтер
Қысқамерзімді пассивтер
Сызба. Бухгалтерлік баланс құрылымы: активі мен пассиві
А1(П1
А2(П2
А3(П3
А4(П4
Шаруашылық субъектілердің қаржылық жағдайын талдаудың мәні және маңызы
ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫ ҚОРЛАРЫ ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Кәсіпорындарды қаржылық сауықтыру
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау әдістері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың міндеттері
Кәсіпорындарды қаржылық сауықтырудың әдістері мен нысандары
«Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы: мәселелері және қамтамасыз ету жолдары»
Қаржылық талдаудың негіздері
Банктің қаржылық тұрақтылығын талдаудың теориялық аспекттері
Қазақстан Республикасындағы депозит нарығындағы ақ банк центр кредиттің рольі мен мәні