Материалдық шығындар
Жоспар
Кіріспе
1. Құрылыс шығындарының есебі
1.1 ЖШС-тің техникалық экономикалық жағдайы және оның
1.2 Шығындардың құрылымы мен жіктелуі
1.3 Құрылыс-монтаждау шығындарының есебі мен талдауын халықаралық
ІІ. Құрылыстағы шығындар және құрылыс-монтаж жұмыстарының
2.1 Құрылыстағы өндірістік шығындарды есептеуге аудиторлық
2.2 Серіктестіктегі бухгалтерлік есеп пен аудитті
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан Республикасында құрылыс саласы жеке меншікті нысанында
Республика экономикасының даму кезеңіндегі Елбасының алға қойған
Құрылыс өндірісі технологиясының шаруашылық субъектілерінің аналитикалық
Сондықтан қазіргі таңда құрылыс шаруашылығының тұрақты дамуына
Бүгінгі күні қалыптасқан экономикалық жағдайлар құрылыстың жөндеу
Осы аталған міндеттемелерді жүзеге асыру үшін құрылыс
Курстық жұмыстың өзектілігі - құрылыс
1. Құрылыс шығындарының есебі
ЖШС-тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі
«Қазқұрылыс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Қазақстан Республикасы заңнамасы
Қоғамның толық атауы мемлекеттік тілде: «Қазқүрылыс» жауапкершілігі
«Қазқұрылыс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2 маусым 2000
Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты заңды тұлғалар мен
Серіктестіктің орналасқан жері: 4880099, Қазақстан Республикасы, Алматы
Серіктестіктің алдына қойған негізіг міндеті: максималды табыс
Серіктестіктің заңды мәртебесі:
Серіктестік Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің органдарымен мемлекеттік
Серіктестік жұмыскерлерінің жылдыққ орташа саны 250 адаманан
Серіктестік өз жарғысымен және қатысушылардың жалпы жиналысының
Серіктестік коммерциялық ұйым болып табылады, қызметінің мақсаттырна
Серіктестік Қазақстан республикасынң аумағында және одан тыс
Серіктестік өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі Қазақстан
Серіктестік қатысушыларының құқықтары мен міндеттері:
Серіктестік қатысушылары міндетті:
Серіктестіктің жарғысымен, құрылтай шартымен және Қазақстан Рсепубликасының
Серіктестіктің басқарушы органдарын сайлауға, тағайындауға, кері шақырып
Серіктестіктің қызметі туралы ақпарат алуға, бухгалтерлік
қатысушыларының Жалпы жиналысының құзыретіне сәйкес оған жарғымен
Қазақстан Рсепубликасыныңу заңнамасына және қатысушыларының Жалпы жиналысының
Серіктестіктің жарғылық капиталындағы өзіне тиесілі үлесті (үлесінің
Серіктестік тараған жағдайда несие берушілермен есеп айырысқаннан
Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған тәртіпте үлесін шеттету
Серіктестік қатысушылары міндетті:
Серіктестіктің құрылтай шартымен және жарғымен қарастырылған тәртіпте,
Серіктестіктің құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
құрылтайшартының талаптары мен Серіктестіктің жоғарғы басқару органдарының
Серіктестіктің жарғысымен және құрылтай шартымен белгіленген тәртіпте
Серіктестік коммерциялық құпия деп жарияланған мәліметтерді таратпауға;
Серіктестікке шығын әкелуі ықтимал қызметтен бас тартуға.
Серіктестіктің қатысушылары Қазақстан Рсепубликасынң заңнамасымен, құрылтай құжаттырмен
Серіктестіктің мүлкі:
Серіктестіктің мүлкі құрылтайшылардың (қатысушылардың) енгізген алғашқы
Жарғылық капиталы:
Серіктестіктің қызметін қамтамассыз ету үшін қатысушылардың ақшалай
«Қазқұрылыс» жауапкершілігі шектеулі серіктестікгінің бухгалтериясы бухгалтерлік есебінің
тауарлық материалдық құндылықтардың есебі; еңбекақы бойынша қызметкрелермен
Бұл шаруашылық субъект жайлы толығырақ ақпарат алу
Кесте 1. «Қазқұрылыс» ЖШС-тың 2006-2007 жылғы
№ Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл Өсу
+ - %
Құрылыс жұмыстарынан алынған табыс, мың,тг. 79000 79800
Жұмыс істейтін адамдардың орташа саны, адам 21
НҚ орташа жылдық құны, мың,тг. 1930,8 3112,5
Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, мың,тг.
14950 26300 11350 75,9
Еңбек өнімділігі ( 1жол/.2жол), теңге. 3285,7 2792
Қордың қайтарылуы
(.1жол/3жол), тенге. 35,7 22,4 -13,3 -37,2
Қорсыйымдылығы (3жол/1жол), теңге. 0,02 0,04 0,02 100
Өнімнің өзіндік құны, мың,теңге. 51060 52000 940
Жалпы табыс 27940 27800 -140 -0,8
Кезең шығыстары 17770 17000 -770 -4,3
Салық салынуға дейінгі табыс 170 2200 2030
Табыс салығы 51 660 609 1194
Таза табыс 170 1518 1348 792
Дебиторлық қарыз 6200 5100 -1100 -17,7
Активтердің аййналымдылығы, рет 0,002 0,02 0,018 900
Рентабельділік % 0,011 17,3 17,3 1472
Капитал табыстылығы 0,004 0,02 0,016 400
Балансты экономикалық оқу барысында келесі қорытынды жасалды:
Баланстағы Активтің барлық бөлімшелерінің жалпы жиыны Пассивтің
Біздің баланс бойынша теңдігіміз мынаны құрайды:
Жыл басына 27020000+18700000=39920000+5800000
Жыл аяғына 40790000+33900000=67890000+6800000
Активтің бірінші бөлімінің жиынын, әдеттегідей, пассивтің бірінші
Анализденген кәсіпорында бұл теңсіздік келесідей талданады:
Жыл басына 27020000 < 39920000
Жыл аяғына 40790000 < 67890000
Ағымдағы активтің жалпы суммасы ағымдағы және ұзақмерзімді
Біздің мысалымыз бойынша бұл теңсіздік келесідей түрге
Жыл басына 18700000 > 5800000
Жыл аяғына 33900000 > 6800000
Актив = Өзіндік капитал + Ұзақ мерзімді
Жыл басына 45720000 = 39920000 + 0
Жыл аяғына 74690000 = 67890000 + 0
Есеп беретін жылдың ішінде баланс валютасы 3100000
Жоғарыда көрсетілген есеп айырысудан көргеніміздей осы шаруашылық
Кесте 2. «Төлемқабілеттілігінің коэффициентінің есебі»
Көрсеткіштер Жыл басына Жыл аяғына Өсу қарқыны
(+ -)
Ақша қааражаты, мың тенге 18700 33900 +15200
Қысқамерзімді міндеттемелер 5800 6800 +1000
Төлем қабілеттілігінің коэффициенті 3,2 27100 +27096,8
Кестеден көріп отырғанымыздай кәсіпорынның анализі 31.12.2005 жылына
1.2 Шығындардың құрылымы мен жіктелуі
Шығындарды жіктелу әр түрлі белгілер бойынша жүргізіледі:
Шешілетін мендеттеріне қарай шығыстарды жіктеуге болады: өнімнің
Өндіріске шығынды есептеу жүргізетін бағыт -
Кәсіпорынның өндірістік қызметінің мақсаты - өнім шығару,
Шығынар – басқару есебінің негізгі объектілерінің
2«Қорлар» атты Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартында
Пайда болу орны бойынша - өндіріс, цехтар,
Шығынды көтерушілер, яғни қызмет түрі бойынша -
Өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі немесе шығын
Экономикалық элементтер бойынша - өнім өндірісіне нақты
материалдық шығындар;
еңбекті өтеуге жұмсалған шығындар;
ақша аударулар;
құралдардың тозуы;
басқадай шығындар.
Калькуляция баптар бойынша - өнімнің кейбір түрлерінің
материалдар
еңбекті өтеу
ақша аударулар (аударымдар)
қосымша шығындар
Көрсетілген топтарды салыстыру 6 кестеде көрсетілген.
Кесте 3. Элементтер мен калькуляция баптары бойынша
Экономикалық элементтер Сома Калькуляция Сома
Материалдық шығындар 78000 1.Материалдар 25200
Еңбекті өтеуге шығатын шығындар 17000 2.Сатылатын жартылай
Аударымдар 3060 3.Қайтарымды қалдықтар (ұстап қалынады) 2400
Құралдардың тозуы 7220 Технологиялық мақсаттарға арналған отын
Басқадай- шығындар 11720 5.Еңбекті өтеу 10000
Барлығы 117000 6.Ақша аударымдары 1800
Өндірістік емес шоттарға (-) (қайтарымды қалдықтар құны,
Бітпеген өндірістің қалдығын (+) өзгерту 600 8.Қосымша
9.Ақаудан болған шығыстар 1390
10.Басқадай өндірістік шығыстар 1010
Барлығы 114000 Барлығы 114000
Экономикалық элементтер (117000теңге) және калькуляция баптары (114000теңге)
Мысалы, экономикалық элементтер бойынша «Еңбекті өтеу шығындары»
Алайда экономикалық элементтер мен шығын баптары бойынша
Бұл есепте тұтастай шаруашылық жүргізуші субъект бойынша
Өндіріс шығындары бірқатар басқа белгілер бойынша жіктелуі
Кесте 4.
№ Жіктелуші топ Шығындар
1 Өндіріс процесіндегі экономикалық рөл бойынша Негізгі
Қосымша
2 Өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі бойынша
Жанама
3 Құрамы (біртектілігі) бойынша Бірэлементтік
Кешенді
4 Өндіріс көлеміне байланысты өзгермелі
тұрақты
5 Пайда болу мерзімділігі бойынша ағымдағы
бір жолғы
6 Өндіріс прцесіне қатысуы бойынша (басқару міндеттері
әкімшілік
коммерциялық
7 Тиімділігі бойынша өндірістік
өндірістік емес
8 Бақыланатын мүмкіндігі бойынша реттелетін
реттелмейтін
9 Орташалау дәрежесі бойынша жалпы
орта
10 Пайданы генерациялау кезеңіне шығындарды жатқызу тәртібі
кезеңге
Негізгі - өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланыстылар:
Қосымша - өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет
Тікелей - өнімнің,қызметтің белгілі бір түрін өндіруге
Жанама - өнімнің өзіндік құнына тікелей енгізілмейтін
Шығындар бір бөлімше үшін тікелей, екіншілері үшін
Тура және жанама етіп бөлу салалық ерекшеліктерге,
Бірэлементті – бір элементтен тұратындар (еңбекақы, материалдар,
Кешенді – бірнеше элементтен тұратындар (құрамында тиісті
Өзгермелі – мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты
Алайда өзгермелі шығындар өнім бірлігін есептегенде көлем
Кесте 5.Өзгермелі шығындардың өнім өндірісі көлеміне
Көлем, бірлік Бірлікке шаққандағы өзгермелі шығындар, теңгемен
100 10 1000
200 10 2000
300 10 3000
400 10 4000
Тұрақты - өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты
Егер өндіріс көлемі 10% -ке азайса, онда
Кесте 6. Тұрақты шығындардың өнім
Көлем, бірлік Бірлікке шаққандағы тұрақты шығындар, теңгемен
1 300 300
2 150 300
5 60 300
15 20 300
20 15 300
25 12 300
30 10 300
Өндіріс бірлігіне шаққандағы тұрақты шығындар өндіріс көлемінің
Ағымдағы - жиі мерзімде болып тұратын (шикізат,
Біржолғы - еңбек демалысын, жөндеу жүргізу және
Өндірістік - қызметті көрсетуге байланысты және оның
Әкімшілік - жалпы басшылыққа, жалпы шаруашылық
Коммерциялық - сатып алушыларға өнімді өткізуге байланысты
Өнімді (жоспарланатын) - тиімді технология мен өндірісті
Жоспарланбайтын - өндіріс технологиясы мен ұйымдастырудағы кемшіліктер
Реттелетін - егер атқарушы шығындар деңгейіне елеулі
Реттелмейтін - деңгейіне еңбеккер (дайындау учаскесінің мастері,
Жалпы - өндірілетін өнімнің барлық көлеміне.
Орташа - өнімнің бір бірлігіне шаққандағы.
Өнімге - өнімнің өзіндік құнына кететін.
Мезгілге - мезгіл шығыстары: жалпы және
Құрылыс пен монтаждау жұмыстарының өзіндік құнына
Шығындардың экономикалық элементтері өндіріс үрдісі барысында
Құрылыста элементтер бойынша шығындарды топтастыру номенклатурасы төмендегідей
Материалдық шығындар (қалдықтарды шегерілгенде).
Еңбекақыны төлеу шығындары.
Сақтандыру жарнасын төлеу.
Құралдардың тозуы.
Басқадай шығындар.
«Материалдық шығындар» элементіне: материалдарға, құрылыс конструкциясы мен
«Еңбекақыны төлеу шығындар» элементіне жұмыскерлердің еңбекақысы, сонын
«Құралдардың тозуы» элементіне құрылыс ұйымының балансында болған
«Басқадай шығындар» элементіне жоғарыда көрсетілген шығындар элементтер
Қолданылған машиналар, механизмдер, мекеме мен ғимараттар жалға
Жалпы пайдаланылған көлігі қызметін (материалдарды жеткізуден басқа)
Іскерлік іс-сапарлар;
Жоспарлық шығындарды төмендету үшін жетуді үнемдеуген шаруашылық-есептік
Жоғары тұрған ұйымдар қамтамасыз етуге кеткен шығындар;
Өрт сөндіруші, әскери оңашалау және күзету ведостволардан
Басқа шығындар.
Құрылыста сметаны жасау, жоспарлау және құрылыс өнімін
Материалдар.
Жұмысшылардың негізгі еңбекақысы.
Құрылыс машиналары мен механизмдернің эксплуатациясына кеткен шығындар.
Үстеме шығындар.
«Материалдық шығындар» бабы өндірістің ең ірі, үлесі
Материалдық шығындар өнімнің өзіндік құнының құрамында үлкен
Өнімнің өзіндік құн құрылымында материалдық шығындар келесі
шикізат пен негізгі материалдар;
меншікті жартылай фабрикаттар;
қайтарымды шығыстар;
қосымша материалдар;
техникалық мақсатта қолданылатын жанар-жағар май мен энергия;
құрылыс материалдары.
Шикізат пен материалдар шикізат пен материалдар шығындары
Қосымша материалдар – қалыпты техникалық процессті қамтамасыз
«Еңбекақы төлеу» бабында кәсіпорынның негізгі өндіріс персоналына
Негізгі құрылыс жұмыскерлеріне еңбекақы төлеу шығыстар есебін
Құрылыста негізгі еңбекақы сомасына құрылыс, монтаждау және
«Құрылыс машиналары мен механизмдерін эксплуатациялау шығыстары» бабында
«Құрылыс машиналар мен механизмдерді эксплуатациялау шығыстар» бабы:
жұмысшылардың еңбекақысын төлеу жүйесі мен нысандары бойынша
материалдық ресурстар шығыстары, сонын ішінде эксплуатациялық мақсатпен
құрылыс машиналары мен механизмдерді қалпына келтіру үшін
келісім-шарт негізінде жалға алынған машиналар мен механизмдерді
техникалық қызмет көрсету және құрылыс машиналар мен
құрылыс машиналары мен механизмдернің жөңдеу жұмыстарына кеткен
құрылыс машиналары мен механизмдерді қайта негіздеу шығыстары
құрылыстан тыс құрылыс конструкцияларын және материалдарды тасу,
құрылыс машиналар мен механизацияларды эксплуатациялауға кеткен басқа
«Құрылыс машиналар мен механизацияларды эксплуатациялауға кеткен шығыстар»
Келісім-шарт бойынша емес жұмыста қолданылған жалданған құрылыс
Үстеме шығыстар – бұл өндірісті басқару мен
11 қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары мен әдістемесіне
1. Құрылыс жұмыскерлеріне қызмет көрсету шығыстары:
өндірістің негізгі және қосалқы жұмыскерлеріне қосымша еңбекақы
өндірістің негізгі және қосалқы жұмыскерлеріне кезекті демалысты
аммортизация аударымдары және аммортизация аударым жалға алу
қызмет көрсету персоналының негізгі және қосымша
қайтарылмайтын жұмыскерлерге көрсетілген қызмет құны;
еңбекті күзету және қауіпсіздік техникасына сақтау
2. Құрылыс алаңдарында ұйымдастыру және жүргізу
құрылыс машиналар мен механизмдерге аммортизациялық аударымдар;
уақытша үйлер мен ғимараттарды салуға арналған резерв
уақытша лауазымды емес ғимараттардың құрамы, жөндеу және
өндірістік материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың
негізгі және қосалқы өндірісіндегі құрылыс машиналар мен
жөндеу қорына аударымдары;
өндіріс жұмыстарын жобалау шығыстары;
өндіріс зертханаларды сақтау шығыстары;
құрылыс алаңдарының сақталуы мен жабдықтану;
объектіні іске қосу және байқауға кеткен шығыстары;
өндіріс саласындағы консультациялық қызмет көрсеткен үшін шығыстары;
қызмет көрсету және орташа басқару өндіріс
өндірістік іс-сапарлар шығыстары;
өндірістік құрылыс-монтаждау жұмыстарында геодезиялық жұмыстарға кеткен шығыстары;
құрылыс алаңдарында өрт сөндіруші, әскери оңашалау және
3. Үстеме шығыстарға жататын, бірақ та үстеме
жұмыскерлерге біруақытылы көмек көрсету;
құрылыс ұйымынан тәуелсіз объектітің қателіктерді түзетуді жасауды
жұмыскерлерді жұмыс орнына дейін және қайтару тасымалдауды
құрылыс-монтаждық бөлімшелерді қайта базалау шығыстары
Өндірісте құрылыс-монтаждау жұмыстарын ұйымдастыру осы баптар бойынша
Барлық құрылыс-монтаждық жұмыстардың өзіндік құнына кіретін шығындар
Объектінің өзіндік құнының калькуляциясына енетін нысанда шығыстар
Тура шығыстарға бастапқы құжаттар бойынша тура нысанда
Жанама шығыстарға өндірісте бірнеше немесе барлық өнім
Есеп мерзіміне таратуына байланысты шығыстар ағымдағы шығыстар
1.3 Құрылыс-монтаждау шығындарының есебі мен талдауын халықаралық
Құрылыс-монтаждау шығындарының есебі мен талдауын Қазақстан Республикасының
ҚБЕ 12 «Күрделi құрылысқа арналған мердiгерлiк келiсiмдер»
ХҚЕ 11 «Құрылысқа арналған шарттар» стандарттыњ
ҚБЕС бойынша күрделi құрылысқа арналған мердiгерлiк келiсiм
ХҚЕС бойынша құрылыс салуѓа жасалѓан шарт -
ҚБЕС бойынша шарттар: құрылыс мердiгерлiгiнiң бекiтiлген бағамен
Келiсiм бағадағы құрылыс мердiгерлiгi бұл - жеткiзушiнiң
ХҚЕС-тында белгіленген баѓасы бар шарт - бұл
«Шыѓындарды ќосу» шарты - бұл ќұрылыс салуѓа
Құрылыс мердiгерлiгiнiң бiрдей бiрнеше нысанға бiр келiсiм
а) әр нысан бойынша құрылыс жұмыстарының келiсiмдi
ә) әр нысан бойынша келiсiмдерге қол жеткiзгенде;
б) әр нысан бойынша шығындар мен кiрiстердi
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiм топтары, бiр немесе бiрнеше
а) бұл келiсiм топтары бiрыңғай пакет ретiнде
ә) құрылыс жұмыстары барлық келiсiмдер бойынша өзара
б) құрылыс жұмыстары барлық келiсiмдер бойынша бiр
(IAS) 11 «Құрылысқа арналған шарттар» БЕХС құрылысқа
1) объектілер салумен тікелей байланысты қызметтер көрсетуге
2) объектілерді бұзуға немесе қалпына келтіруге және
Құрылысқа арналған шарттар көпірлер, ғимараттар, плотиналар, құбыр
Мердiгерлiк келiсiмдерi бойынша шығындар мыналарды қамтуы керек:
- мердiгерлiктiң осы келiсiмге байланысты, тiкелей шығындары;
- құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша бөлiнуге болатын
- құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiм шарттары бойынша тапсырушыдан
Тапсырушы орнын толтыратын шығындарға кейбiр жалпы әкiмшiлiк
Бухгалтерлік есептің 11 (IAS) халықаралық стандарты жобалық-сметалық
Нақты келісім-шартпен тығыз байланысты шығындар;
Келісім-шарт қызметіне байланысты және нақты келісім-шартқа апарылуы
Келісім-шарт шарттарына сәйкес тапсырыс беруші жабатын өзге
Нақты келісім-шартқа тікелей жататын шығындарға кіретіндер:
құрылыс алаңындағы қадағалауды қоса алғанда, құрылыс алаңындағы
2) құрылыс кезінде пайдаланылған материалдардың құнын;
3) шарттың оырндалуы үшін пайдаланылған ғимараттар мен
өтелімін;
4) ғимараттар мен жабдықтарды жалға алуға
5) құрылыс алаңына және құрылыс алаңынан ғимараттарды,
және материалдарды көшіруге арналған шығындарды;
6) шартпен тікелей байланысты конструкторлық және техникалық
шығындарды;
7) қателерді түзеуге және кепілдік берілген жұмыстарды
болжамдалған шығындарды, оның ішінде кепілдік берілген жөндеуге
арналған шығындарды;
8) үшінші тараптың наразылығын қамтиды.
Осы шығындар құрылысқа арналған шарт бойынша жалпы
Құрылысқа арналған шарт бойынша қызметтер бойынша шығындарға
1) сақтандыру;
2) құрылыстың жөнелтпе құжаты шығыстары (мысалы, құрылыспен
3) қарыздар бойынша шығыстар (егер мердігер (IAS)
4) тікелей нақты шартпен байланыспаған конструкторлық және
Ұқсас шығындар бірдей сипаттамасы бар барлық шығындарға
Шарт ережесі бойынша тікелей тапсырыс берушіге жататын
(IAS) 11 «Құрылысқа арналған шарттар» БЕХС-на сәйкес
1) тапсырыс беруші олардың өтелуін көздемеген жалпы
2) сатуға арналған коммерциялық шығыстар немесе шығындар;
3) тапсырыс беруші олардың өтелуін көздемеген зерттеуге
4) нақты шарт бойынша пайдаланылмайтын тұрып қалған
Шарт бойынша шығындар оның кепілдік берілген жұмыс
Егер де шартқа қол қойылмаса немесе оны
Шарт бойынша кірістер мен шығыстарды мойындау, егер
Осылайша табыстар мен шығындар, олар орын алған
Құрылыс мердiгерлiгi келiсiмнiң нәтижесi үлкен деңгейдегi нақтылықпен,
- келiсiм бойынша табыстың жалпы сомасы нақты
- мердiгердiң экономикалық пайда алу мүмкiндiгi болса;
- келiсiм бойынша жұмыстарды аяқтаудың шығыны және
- келiсiм бойынша нақтылы орын алған шығындар
Ашық бағадағы құрылыс мердiгерлiгi келiсiмнiң нәтижесi үлкен
- мердiгердiң экономикалық пайда алу мүмкiндiгi болса;
- келiсiмге байланысты шығындар үлкен дәлдiкпен айқындалса.
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша табысқа енгiзiлген және
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша орындалған жұмыстардың процентi
- шығын пропорциясына орындалған құрылыс жұмыстарына айқындалған
- құрылыс мердiгерлiгi келiсiм бойынша жұмыстың негiзгi
Тапсырушыдан алған аралық төлемдер мен аванстар орындалған
Құрылыс мердiгерлiгiнiң келiсiмi бойынша нәтижелердi нақты айқындау
- табыс, анық өтелiнетiн құрылысқа кеткен шығын
- құрылыс бойынша шығындар, олар жүргiзiлген аралықта
ХҚЕС бойынша кірістер мен шығындарды тану, егер
Егер құрылысқа арналған шарт нәтижесі сенімді бағалана
Құрылысқа арналған шарттың күтілетін нәтижесі залал болып
Мысалы, тұтастай шарт бойынша экономикалық пайда алу
Тіркелген бағасы бар шартта құрылысқа арналған шарт
1) құрылысқа арналған шарт бойынша жалпы кіріс
2) ұйымға шартты орындаумен байланысты экономикалық пайда
3) шарт бойынша шығындар және баланс күніне
«Шығындар қосу» шартында құрылысқа арналған шарт бойынша
1) ұйымға шартты орындаумен байланысты экономикалық пайда
2) шарт бойынша шығындар, олар өтелуге жата
(IAS) 11 «Құрылысқа арналған шарттар» БЕХС баланс
«Орындау проценті» әдісі құрылысқа арналған шарт бойынша
«Орындау проценті» әдісі құрылысқа арналған шарт бойынша
«Орындау проценті» әдісін қолдану аяқтау деңгейін анықтау
Алайда, құрылысқа арналған шарт бойынша кез келген
Мердігер құрылысқа арналған шарт бойынша болашақ қызметпен
ІІ. Құрылыстағы шығындар және құрылыс-монтаж жұмыстарының
2.1 Құрылыстағы өндірістік шығындарды есептеуге аудиторлық
Өндірістік цикл өткізу үшін өндірілетін материалды құндылықтармен
Өндірістік процесс мәнділігін төмендегі мәліметтер арқылы түсініп
Өнім өндірудің технологиялық процесінің күрделілігіне байланысты өндіріс
Күрделі өндірісте өнім өндіру процесі бірқатар жеке
Өнеркәсіптік өндіріс негізгі өнім өндірісінің рөліне байланысты
Негізгі өндіріске өнім дайындауға арналған және оны
Өнеркәсіптің түрлі салаларында негізгі өндіріс наменклатурасы әртүрлі
Көмекші өндіріс деп - негізгі өндіріске және
Көмекші өндіріс қатарына жатады: құралдық, механикалық-жөндеу, құрылыс-жөндеу
Көмекші өндіріс өнімдерінің (жұмыс, қызмет) бір бөлігі
Өндірістік циклға жататын бухгалтерлік есеп шоттарының жүйесі
Шоттардың көрсетілген өзара байланысы шығындар құрамын, шығыс
Өндіріс циклындағы сәйкестікті тексеру.
Сәкестікті тексеру ішкі бақылау жүйесінің сапасын тестілеуге
Кесте 7. Өндіріс циклын реттейтін нормативті-құқықтық құжаттар
№ Құжат атауы
1 2
1. ҚР-ның Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім) №409-1,
2. «Бюджетке төленетін салықтар мен басқа да
3. «Әкімшілік кұқық бұзушылықтар туралы» ҚР-ның кодексі,
4. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы»
5. «Қаржылық есептілікті беру» 30 Бухгалтерлік есеп
6. «Тауарлы-материалды қорлардың есебі» 7 Бухгалтерлік есеп
7. 7 Стандартқа әдістемелік ұсыныстар: БЕ және
8. «Шетел валютасындағы операциялар есебі» 9 Бухгалтерлік
9. 9 Стандартқа әдістемелік ұсыныстар: БЕ және
10. «Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру» 24 Бухгалтерлік есеп
11. 24 Стандартқа әдістемелік ұсыныстар: №47 БЕ
12. «Тауарлы-материалды қорларды алуға сенім хат беру
13. «Ғылыми-зерттеу және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға шығындар есебі»
14. 29 Бухгалтерлік есеп стандартына әдістемелік ұсыныстар:
Өндіріс процесі кәсіпорынның шаруашылық қызметінде негізгі болып
Ішкі бақылау құрылымын зерттеу процесімен қатар аудитор
Аудиторға клиенттің ішкі бақылау жүйесі әкімшіліктің қойылған
таңдалған әдістерін бейнелейді.
тауарлы-материалдық қорларды бағалау әдістері,
алғашқы құжаттар тізімі,
өндіріс циклы бойынша құжат айналымының басшылық бекіткен
ТМҚ-ды істен шығару тәртібі;
ТМҚ-ды түгендеу тәртібі мен мерзімі;
ТМҚ-дың жіктемесі, бухгалтерлік есеп регистрлары және аналитикалық
Кәсіпорындағы ішкі бақылау процедуралары мыналар болуы мүмкін:
міндеттемелерді баламалы (адекватты) бөлу;
санкциялаудың тиімді процедураларының болуы;
құжаттау және есеп жазбалары;
тауарлы-материалдық қорларды нақты бақылау;
тәуелсіз тексерулерді ұйымдастыру.
Міндеттемелерді баламалы бөлу. Кәсіпорын басшылығы жасаған және
Санкциялаудың тиімді процедураларыныц бар болуы. Ішкі бақылау
Құжаттау және есеп жазбалары. Яғни, бұл -
Өндіріс циклындағы ішкі бақылаудың тиімді жүйесін құруда
Құжаттаумен айналысатын персоналға сауалнама жүргізу арқылы аудитор
Құжат айналымы графигінде мыналар қарастырылады:
• кұжаттар тізімі, ұсыну
• құжатты толтыру жауапкершілігі
• құжаттардың кәсіпорын ішіндегі
Өндіріс циклының бухгалтерлік құжатталуын зерттеу кезінде аудитор
• бухгалтерлік жазбалар алғашқы құжаттардың түпнұсқаларымен бекітілген
• құжаттар мен жазбалар
• барлық операциялар мен оқиғалар орындалған
• синтетикалық есеп мәліметтері аналитикалық есеп мәліметтеріне
Активтер меи қорларды нақты бақылау. Мақсаты -
Тәуелсіз тексерулерді ұйымдастыру. Тәуелсіз тексерулер жазылған ережелердің
Әрі қарай аудитор бақылау тәуекелдігін төмен деп
Өндірістік циклдың шаруашылық операцияларының құрамы мен саны
• шикізаттың (материалдың) өндіріске болсатылуы;
• еңбекақыны есептеу мен төлеу;
• дайын өнімнің өзіндік құнын
• дайын өнімді шығару және
• шикізат пен дайын өнімді
Әрі қарай сәкестікке тексеру жүргізуде біз ішкі
Өндірістік цикл операцияларының бухгалтерлік есеп жүйесі мен
Кәсіпорын қоймаларындағы шикізат пен материалдардың бар болуы
Өндірістік процестегі графикті кұру мен жоспарлаудың рөлін
Материалдарды босатуды, сондай-ақ пайдалануды бақылаудың қажетті шарты
Шикізаттар мен материалдар өндірістік процеске санкцияланған накладной
Көптеген өндірістерде материалдар, құжаттардың рәсімделуіне тәуелсіз, лимит
Еңбекақыға шығындар аналитикалық шоттар бойынша еңбекақыны төлеу
Аудиторға дайын өнімнің өзіндік кұнын анықтауда басты
• мерзім аралығындағы шығарылған өнімге
• өнімді дайындаудың
Мерзім аралығындағы дайын өнімнің өзіндік кұнын анықтау
• түгендеу арқылы;
• есептік жолымен.
Өндірістік шығындар есебінің және өнімнің өзіндік құнын
Есепте көрсету үшін дайын өнімнің өзіндік құнын
Өнеркәсіптік кәсіпорындар шығындар есебінің қарапайым түрінен бастап,
Накладной шығындарға әртүрлі шоттарға жататын көптеген шығындар
Шығарылған ақау өнімдер құралдардың сақталуы мен ақауды
Дайын өнімді шығару күрделі технологиялық процесс болып
Өнім дайын болған соң және бақылаудан өткен
Дайын өнімнің нақты қозғалысы өндірістік есептіліктердің, материалды
Шикізат пен материалдар - оларды қабылдау сәтінен
Шикізат, материалдар және дайын өнімді сақтауды қамтамасыз
• қорларды, рұқсаты жоқ қызметкерлердің оларға
• материалдарды өндірістік цехтарға тек сәйкес
• материалдар берілгеннен кейін, қорлардың шығынын есеп
• қолда бар материалдарды аналитикалық есеп регистрларының
Түгендеу ішкі бақылау құрылымының тиімді бөлігі болып
Активтерді түгендеу бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік
Кәсіпорын қорларын толық есептеу бір жолғы болып
Жоспарлау мен түгендеу жүргізуде жауаптылық бірінші орында
Аудитор жазбаша түрде құрылған түгендеу жүргізудін нұсқаулары
Бұл нұсқаулар тек материалды жауапты тұлғаларға ғана
• тауарлы-материалдық қорлардың жалпы сомасын, көлемін
• бағалау мен
• есептеулерді жеңілдету үшін қорларды
• өтімсіз, жатып қалған немесе бүлінген
• түгендеу құлақшалары мен
• жеке есептеулерді құжаттауға
• қабылдау мен жөнелтімді көрсететін құжаттамалардың және
• есептеу нәтижесінде табылған қателерді
Ішкі бақылау жүйесін тестілеу.
Тауарлы-материалдық қорлардың бухгалтерлік есебі мен ішкі бақылау
Кесте 8. Ішкі бақылау құралдарының тиімділігін сипаттайтын
)
№ Тест сұрақтарының құрамы Иә Жоқ Ескерту
1 2 3 4 5
1. Кәсіпорында тауарлы-материалдық қорлардың сақталуы мен жіберілуіне
2. Материалды жауаптылық туралы келісім-шарттар жасалған ба?
3. Әкімшілік жұмысшылар мен материалды-жауапты тұлғалардың лауазымды
4. Қоймалардағы ТМҚ-дың сақталуы қамтамасыз етілген бе:
• күзет сигналдамасымен;
• металл есіктермен,торлармен;
• сөрелермен,жәшіктермен,шкафтармен,т.б;
• ашық түрде сақталатын материалдар үшін шатырлармен?
5. Материалды-жауапты тұлғалар есепті тұрақты түрде бере
6. ТМҚ-дың түгенделуі уақтылы жүре ме?
7. Түгендеу кезінде келесілер байқалды ма:
• артықшылықтар;
• жетіспеушіліктер;
• қайта сұрыптау;
• құндылықтардың бұзылуы?
8. Қаншалықты келесілер орынды:
• кінәлілердің шығынды қайтаруы;
• қызмет нәтижелеріне шығару;
• істердің тергеу органдарына берілуі?
9. Қоймалардағы ТМҚ-дың нормативтері құрылған ба және
10. Құжаттар мыналар бойынша дұрыс рәсімделеді ме:
• ТМҚ-дың шығысы бойынша;
• ішкі орын ауыстырулар бойынша?
11. Өнім өндіруде материалдар шығындарының белгіленген нормалары
12. Бұл шығындардың нормалары негізделген бе және
13. ТМҚ-ды кіргізу және шығарудын өткізу жүйесі
құрылған ба?
14. Өтімсіз және жатып қалған шикізаттар, материалдар
15. Бланк накладнойларына, лимитгі-шетен карталарына, талапнамаларға, жүктеу
16. Накладнойларға, лимитті-шетен карталары-на,талапнамаларға,жүктеу құжаттарына, табельдерге алдын-ала
ме?
17. Кәсіпорында әкімшілік-басқару персоналы санының лимиті орындалады
18. Әкімшілік шығындар сомасы белгіленген сметаға сәйкес
19. Есеп беру кезеңінің айыппұлдарын,өсімпұл-дарын, тұрақсыздық төлемдерін
Құрылыстағы өндірістік цикл бойынша бухгалтерлік есептегі мүмкін
• ТМҚ-дың сақталуы мен
• бастапқы құжаттардың жоқтығы немесе олардың белгіленген
• бухгалтериядағы
• материалдар дайындаудың нақты өзіндік құнының дұрыс
• есепке алынбаған материалдақ
• материалдардың шығын
• материалды құндылықтарды есепке алуда есеп саясатында
• бухгалтерия
• бар қорларға жыл сайынғы
• қоймаларда көп көлемде қолданылмаитын материалды құндылықтардың
• ТМҚ-дың шығындар бағыттары
• есептеудегі қателер;
• өнімнің
• аяқталмаған өндіріс қалдықтарының
• есеп беру кезеңі
• қолданылатын шығындарды
• шығындардың басқа түрлерінің
• көмекші өндірістің
Тексеру барысында анықталған қателер мен бұзушылықтар аудитордың
Баланстың келесі шоттары өндірістік цикл бойынша бұрмалауларды
• ақша төлемін сипаттайтын;
• жеткізушілер мен мердігерлер;
• дебиторлар мен кредиторлар;
Мүмкін аналитикалық процедуралар.
Аналитикалық процедуралар арқылы тәуекелдіктерді анықтайды, шоттар арасындағы
• өндірістік шығындарды құраушылар, өндірістік шығындар мен
• дайын өнім қорларының айналымдылығында (өткізілген өнімнің
Аудитор осы арақатынастарды талдап, оларды өткен кезеңдердің
• шикізатқа, материалдарға, еңбекақыға нақты және үстеме
• ТМҚ-дың кұрамы мен құрылымының;
• ТМҚ-ды шығарып тастаудың (ескірген, сұраныста
• ТМҚ-дың өтімділігі.
Клиенттің аудитордың аналитикалық процедураларымен байланысты пайда болған
Маңыздылық бойынша тексеру.
Аудитор оған аудитті жоспарлауға көмектесетіндей деңгейде компанияның
Егер аудитор өндірістік циклдың кейбір немесе барлық
Өндіріс циклы аудитінің мақсаттары:
Толықтық:
• кәсіпорын шығындары мен тексерілетін
а) өндіріске жіберілген және жұмсалған барлық
б) еңбекақыны өтеуге есептелген сомалар және міндетті
в) аяқталмаған өндіріс пен дайын өнім
г) негізгі құралдар, материалдық емес активтер бойынша
• синтетикалық есеп
• материалдардың босатылуына талаптар әр
Нақтылық (дәлдік):
• ТМҚ-лар шоттардың
• материалдардын кұны,
• өндірістік шығындардың
• шығындар тура және жанамаға
• жанама шығындар нормативтік актілерге сәйкес
Бар болуы:
• ТМҚ-дың бар болу
• еңбекақыға шығындар
Бағалау:
• негізгі
• еңбекақыға шығындар және
• дайын
• дайын өнімнің шығарылуы және аяқталмаған өндіріс
• қоймадағы дайын өнім қабылданған есеп саясатына
Құқықтар мен міндеттемелер:
• шикізаттар мен материалдарды
• кәсіпорынның өзінің
Пайда болуы:
•
• сәйкес кезеңдегі шикізаттар
• кеткен өндірістік шығындар уақтылы тіркеледі.
Ұсыну және ашып көрсету:
• шығындар бойынша міндеттемелер туралы барлық мәліметтер
• шығындар ағымдық
• үстеме шығындар
Маңыздылық бойынша тексеру жүргізгенде, аудитор кәсіпорында қолданылатын
Кесте 9. Өндірістік цикл аудитіндегі ақпараттар көздері
№ Форма № Форма атауы
1 2 3
1.
Бизнес-жоспар, Өндірістік бағдарлама
2.
Қаржылық есептілік
3.
Есеп саясаты
4.
Бас кітап, 1310-1315,1317,8011,8021,8031,8041 шоттары бойынша есеп регистрлары
5.
Сметалық құжаттама, шикізаттар мен материалдар шығындарының нормалары
6.
Материалды-жауапты тұлғалармен келісім-шарт
7.
Материалдар есебінің қоймалық карточкалары
8.
Кәсіпорын басшысының түгендеу жүргізу туралы бұйрықтары,комиссия құрамы
9.
Түгендеу жүргізудің дұрыстығы туралы бақылау тексеруінің актілері
10.
3 нысан құрылыс обьектісін өткізіп тапсыру жөніндегі
11.
Лимитті-шетен картасы
12.
Түгендеу жүргізудің дұрыстығы туралы бақылау тексерулерінің есеп
13.
Жеңіл автомобильдің жол жүру қағазы
14.
Ауыр автомобильдің жол жүру қағазы
15. Түг-3 ТМҚ-дың «Түгендеу тізімдемесі»
16. Түг-4 «Жөнелтілген тауарлардың түгенделу актісі»
17. Түг-5 «Жауапты сақталуға тапсырылған ТМҚ-дың түгендеу
18. Түг-12 «ТМҚ-ды түгендеу нәтижелерінің салыстыру ведомосі»
19. ТМҚ-4а «ТМҚ-дың өндірісте, дайындау және сақтау
20. ТМҚ-26 «ТМҚ-дың бұзылуы, сынуы жөніндегі акт»
21. ТМҚ-5 «ТМҚ-дың есеп карточкасы»
22. ТМҚ-7 «ТМҚ-дың қоймадағы қалдықтары есебінін ведомосі»
23. ТМҚ-11 «Ғимараттар мен құрылыстарды бөлшектеу және
Жоғарыда көрсетілгендей аудитор аудиттің: пайда болу, бағалау,
Аудитор түгендеу жүргізуде бақылау мақсаттарын үнемі есте
• қорлардың шынымен бар екендігін
• қорларды есептеу мен анықтау және
Түгендеуді бақылауға кіріспестен бұрын, аудитор клиент бизнесімен
Клиент есебінің нақтылығын растау және қорлардың бар
Аудитор жағдайларға байланысты қанша тексеру жүргізу керектігін
Маңызды сұрақтардың бірі болып өзіндік құнға шығарылған
Аудитор тауарлы-материалдық қорлардың кәсіпорынға қандай операциялар нәтижесінде
Егер есеп беру кезеңінде жеке өндірістік қорлардың
Аудитор материалдар, шикізаттар және шаруашылық заттарының шығындары
Аудитор үстеме шығындардың таралу тәртібі мен құрамын
Тексеруге сондай-ақ, «аяқталмаған өндіріс» көрсеткіштерінің сенімділігі және
Өндірістік шығындар есебінің жағдайын негізді бағалау үшін
Кезең шығындарын тексеру кезінде аудитор 2 «Қорлар»
Аудиторлық тексерудің тәжірибесі берілген есепті кезеңнің шығындарына
Нақты кай кезеңге жататыны белгісіз шығындар, сондай-ақ
Аудитор есептегі сәйкес кезең шығындарының көрсетілуінің негізділігін
Есеп регистрларында көрсетілген шоттар корреспонденциясының дұрыстығын тексеру
Дайын өнім кірістеледі, егер оны құру бойынша
Дайын өнім синтетикалық есепте нақты өзіндік құны
-дайын өнімнің өзіндік құны - Типтік шоттар
-өндіріс шығындары - ТШЖ-ның 8010, 8030 шоттарының
-кезең басына аяқталмаған өндіріс - жетілдіру үшін
-кезең аяғына аяқталмаған өндіріс - есеп беру
Негізгі өндіріс өнімдерінің шығындар есебі үшін Типтік
2.2 Серіктестіктегі бухгалтерлік есеп пен аудитті
Елбасының 2007 жылғы Жолауында көрсетілгендей, «Қазақстан-2030» Стратегиясы
Әлемдік шаруашылықтың жаһандық жұйесі – өзінің ережелері
Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын
Барлық заңды тұлғалардың қаржылық есетіліктің халықаралық стандарттарына
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық
Мамандарды, соның ішінде бухгалтерлерді сертификаттау, яғни, сертификаттау
Жоғарыда айтылғандардың барлығы, яғни, қаржылық есептіліктің халықаралық
Сонымен қатар, өнім өндірісіне кеткен шығындар есебін
Кәсіпорында шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын
Есептің бұл жүйесінде өндіріс шығындарының есебі тұрақты,
Директ-костинг жүйесіндегі кірістік есеп екі көрсеткіштен тұрады:
Өткізуден түскен табыс – Ауыспалы шығындар =
Жалпы (маржиналды) кіріс – Тұрақты шығындар =
Жалпы директ-костинг жүйесінің негізі стандарт-кост жүйесінде жасалған,
Директ-костинг жүйесін пайдалану шығындардың тұрақты және ауыспалы
Сондай-ақ, кәсіпорында есепті автоматизациялауды енгізу ұсынылды. Бұл
Қорытынды
Әрбір іс немесе жұмыс белгілі бір шығындармен
Шығындарды басқару сату көлемін ұлғайтудан тиімдірек екендігі
Зерттеліп отырған кәсіпорында шығындар есебі келесі шоттар
Бухгалтерлік есепте құрылыстағы өндірістік шығындар белгілі бір
1. Құрамы мен тағайындалуына байланысты шығындар негізгі
2. Экономикалық біртектілік бойынша өндірістік шығындар элементтік
3. Өнімнің өзіндік құнына ену тәсілі бойынша
4. Өндіріс көлеміне қатысты шығындар айнымалы және
5. Құрамы бойынша өндіріс шығындары келесідей баптар
Шаруашылық жұмысының сапасын бағалап анықтаушы және өндіріс
Кәсіпорынның шығындарды дұрыс ұйымдастыруы бойынша міндеттер мен
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлiк есепке алу және
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы
3. Қазақстан Республикасының Салық Кодексі, 2001 ж
4. Бухгалтерлiк есептiк шоттардың жұмыс жоспары, Қазақстан
5. Бухгалтерлiк есептiң ұлттық стандарттары. Алматы,
6. Қаржылық есеп берудiң халықаралық стандарттары, 2001ж.
7. Әбдiқалықов Т., «Бухгалтерлiк есеп және аудит».
8. Әбдіманапов Ә.,«Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері».
9. Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ.
10. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. –
11.Байдәулетов М., Байдәулетов С.М., «Аудит»: оқу құралы.-
12. Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.
13. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаева З.М. т.б. «Қаржылық
14. Кеулiмжаев Қ.Қ., т.б. «Бухгалтерский учет в
15. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі
16. Радостовец В.К. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік
17. Рахимбекова Р.М., «Финансовый учет на предприятии»:
18. Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы
19. Скала В.И Основы учета в
20. Төлегенов Е.Т. Басқару есебі. Алматы 2006
21. Төлегенов Е.Т.,Бейсенбаева А.К.Құрылыстағы бухгалтерлік есеп. Заң
22.Ержанов М.С. Теория и практика аудита –
23.Д.Э.Нүрсейітов. МСФО в Казахстане: принципы перехода и
24.Аудит: Учебник/ В.И. Подольский, Г.Б. Поляк, А.А.
25.Данилевский Ю.А. Шапигузов С.М., Ремизов Н.А., Старовойтова
3
Материалдық шығындар
Өндіріс циклінің аудиті
Материалдық емес активтер сипаттамасы
Кәсіпорындағы материалдық емес активтерді бағалау және есептен шығарылу есебі
МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕР ҚҰНЫ
Материалдық емес активтерді бағалау және тану
Өнімнің өзіндік құнының түсінігі мен маңызы
Материалдық емес активтердің қозғалысын құжаттық ресімдеу
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындарды талдау
Мұнай және газ өңдеудің өзіндік құны