Теміржол компаниясының инновациялық қызметтін басқару тиімділігі

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................6
1 КӨЛІКТЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ....................8
Инновациялық қызметтің және инновацияның мәні, мағынасы және экономикалық табиғаты
Теміржол көлігінде инновациялық қызметті басқарудың әдістемелік негіздері ...........................13
2 ҚР «ҚАЗАҚСТАН ТЕМІР ЖОЛЫ» ҰЛТТЫҚ КОМПАНИЯСЫНЫҢ
АҚ-ның ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСТЫҚ ФИЛИАЛЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ…........................…….....19
2.1 ҚР «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясының АҚ-ның
облыстық филиалының негізгі қызметін экономикалық бағалау......19
2.2 Теміржол көлігіндегі инновациялық қызметті талдау .........……………….32
2.3 Теміржол компаниясының инновациялық қызметтін басқару
тиімділігі............................……..39
3 ТЕМІРЖОЛ КӨЛІГІНДЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУДЫ
ЖЕТІЛДІРУ .…….........................51
3.1 «ҰК «Қазақстан Темір Жолы» АҚ инновациялық даму
жасақтау ........................51
Теміржол компаниясының инновациялық қызметін басқару тиімділігін
арттыру ..........................60
ҚОРЫТЫНДЫ.......................66
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................69
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу -
Көлік ел экономикасының инфрақұрылымын қалыптастыратын салалардың бірі болып табылады.
Инновациялық қызмет жаңа ережелерді әзірлеп, жүзеге асыруды, бақылау жасауды,
Теміржол көлігі жоғары тәуекелдіктер мен қауіп-қатерлер көзі болып табылады.
Инновацияларды стратегиялық басқару негіздерін қалыптастыру мен қолданудың қажетті жүйелілігінің
Инновацияны талдау мен бағалау бөлімдерінің көпшілігінің қалыптасу кезеңінің ұзақтығына
Дипломдық жұмыстың мақсаты - инновациялық қызметті теміржол көлігінде тәуекелдікті
Алға қойған мақсатқа сәйкес төмендегідей міндеттерді шешу қажеттілігі айқындалады:
– шаруашылық жүргізуші субъектілердің заманауи инновациялық даму тұжырымдамасын негіздеуге
– инновациялардың жіктелу белгілерін жүйелеу, сипаттама беру және инновацияның
–теміржол көлігінің инновациялық даму басымдығын анықтайтын қазіргі жағдайы мен
– теміржол көлігінің инновациялық қызметін басқаруға талдау беру және
– Қазақстанның теміржол көлігінің инновациялық даму стратегиясын ұсыну;
– теміржол көлігіндегі инновациялық қызметті тиімді басқару іс-шараларын әзірлеу.
1 КӨЛІКТЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
1.1 Инновациялық қызметтің және инновацияның мәні, мағынасы, экономикалық табиғаты
Заманауи микрошаруашылық жүйесі бастапқы қорларлардың шектеулі жағдайында өнімділіктің әрдайым
Инновациялар ХХ ғасырдағы өнеркәсіптің ішкі қозғауш күшіне айналды. Кәсіпорындар
Солай болса да, осы кезге дейін инновацияның нақты анықтамасы
Қазіргі өмірде жиі қолданылатын «инновация» категориясында негізі екі ағылшын
«Жаңалық» өндіріске, басқару жүйесіне енгеннен кейін, нарықта пайдаланылатын өнімге
Әдебиетте «инновация» деген түсінікке көптеген анықтамалар табуға болады.
Қазіргі заманғы социологиялық әдебиетте инновациялық өзгерістің жүйелік сипаты айрықша
Инновация - бұл өндірістік процестегі немесе басқаруды ұйымдастырудағы әлдебір
Белгілі экономист-ғалым Н.И. Лапин келесі анықтаманы ұсынады:
«Инновация - бұл адамдардың белгілі қажеттіліктерін дұрыс қанағаттандыруға бағытталған
Инновацияның баламасы «консервация» - яғни өндіріс пен өнімді
Экономикалық талдау мен бақылау мақсаттары үшін инновациялардың бір қатар
– инновациялық қызметтің объекттерінің көріністері бойынша инновация- өнімдер мен
– ұйымның стратегиялық мақсаттарын іске асырудағы ролі бойынша жақсартушы
– кәсіпорынның даму маңызы бойынша озық және келесі инновацияларға
– шараларды жүзеге асыру мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, орта
– ұйым қызметін қамту дәрежесі бойынша: оқшау және кешенді
– өндіріс үдерісіндегі ролі бойынша; негізгі және қосымша инновациялар;
– қызметтің осы бағыттағы маңызы бойынша: базистік (іргелі), модификацияландырушы
Негізгі инновациялар негізгі өндірістік, технологиялық немесе жабдықтап-өткізу үдерістерін қозғайды;
Инновациялардың мәні мен олардың жіктелуіне деген түрлі ұстанымдар нышандар
Кейбір белгілер бір-бірін ішінара басып кететіндіктен, түрлі белгілерімен де
Сұраныстың қанағаттандырылу сипаты бойынша инновациялар бұрыннан бар сұраныстарға бағдарлануы
Инновация қызметінің субъектілері: инновация қызметпен айналысатын жеке және
Инновациялық қызметті жүргізуге ықпал ететін өзекті факторлардың бірі инновациялық
Инновациялық қызмет субъектілерінің арасында экономикалық және құқықтық қарым-қатынастар пайда
Инновация үдерісі көптеген қатынасушыларды және қызығушылық танытқан мекемелерді қамтиды.
Бұл жағдайда өнім өндіру процесіндегі субъектілердің салааралық өзара әрекет
Инновациялық қызметтің экономикалық табиғатын, мәні мен мазмұнын зерттеу оны
Инновация мәнін нақтылау инновациялық қызмет жүргізуде іс жүзіндегі қызмет
Инновациялық қызметтің ұғымдық аппаратына жүргізілген жүйелеу кәсіпорындардың инновациялық үдерістерін
1. Инновация үдерісінің жағдайы оның дамуының эволюциялануымен сипатталады.
2. Инновациялық қызмет жаңа енгізілімдерді әзірлеу, іске асыру мен
3. Инновациялық қызметтің мақсаттары мен міндеттері келесі негізгі бағыттар
4. Ғылыми білімдер мен технологияларды ұлттық шекара шегінде өндіру
Инновациялық саясатты дәйекті түрде жүргізу - құрылымдық саясаттың аса
1.2 Теміржол көлігінде инновациялық
Инновациялық үдеріс көптеген қатынасушыларды және қызығушылық танытқан мекемелерді
Ірі және майда ұйымдарда инновациялық белсенділік әртүрлі болады, бұл
Сондықтан корпорациялар өз айналасына шағын инновациялық фирмалар құрып, олардың
Өндірістің құрылатын және жұмысын бастау кезеңдері көп мөлшерде
Экономикалық тәжірибеде жаңа енгізілімдердің ілгері жылжытуының негізделінген екі әдістемесі
Вертикалды ілгері жылжыту барысында жаңа енгізілім айналымы (цикл)
Коммерциялық трансферттің ерешеліктері: өндіріс меншігінің құқығын қорғаудың қабылданған жүйесінен
Технологияны сату – инновациялық тауарды немесе технологияны ұсынып, оны
Технологиялардың сатып алынуы өнеркәсіптің бәсекелестігін көтереді, экспортын белсендіреді, импорттан
Өзінің экономикалық және әулеметтік дамуы үшін технология импортын кеңінен
Басталу кезеңінде басқа жерден алынған технологияларды, өнімнің өндірісін игеріп,
Лизингтік компания жабдықтаушыдан (өндіруші) құрал-жабдықтар мен технологияны сатып алып,
Жаңа енгізілім қызметінің тұжырымдамасы инновациялық даму негіздерін жақсырақ тануға
Экономикалық жүйелердің дамудың инновациялық түріне өтуі, тәуекелдердің табиғаты мен
Темір жол көлігі жоғары дәрежедегі тәуекелдердің және қауіп-қатерлердің
Бір тәуекелдер екіншісінен туындайды, басқалары оларды жауып кетеді де,
Теміржол саласы өндірістегі қираулар, төтенше жағдайлар, апаттар деңгейінің көптігімен
Тәуекелдерді талдау және бағалау теміржол көлігінің шаруашылық жүргізуші субъектілерінің
Инновациялық қызметтегі тәуекелдік жағдайдың ықтималдылығы мен мүмкіншілігін бағалау нәтижелері
Кесте 1 – Инновациялық қызметтегі тәуекелдік жағдайдың болатындығының ықтималы/мүмкіншілігі
Ықтималдықтың бағалануы Сипаттама Индикаторлар
Оқиға болу ықтималы (қауіптер)
Жоғары (ықтимал) Жыл сайынғы оқиға болу ықтималы
Орташа (ықтимал) Белгілі бір уақытта бірнеше рет оқиға болу
Сыртқы ықпалының әсерінен қадағалау қиындыққа соғып келеді
Болар оқиғаның өзіндік тарихы бар
Төмен (алыстау) Оқиға болу ықтималы мүлдем жоқ (мысалы
Оқиға болу ықтималы жоқтың қасы
Оқиғаның ықтималдығы (мүмкіндігі)
Жоғары (ықтимал) Жағымды нәтижелер бір жыл арасында болады немесе
Орташа
(ықтимал) Жағымды нәтижелер бір жыл арасында болады немесе жағымды
Қолданыстағы жоспарлардан туындайтын қосымша мүмкіншіліктері.
Төмен
(алыстау) Жағымды нәтижелер тез арада болуы мүмкін немесе жағымды
Қолданыстағы менеджменттің көзқарасы бойынша болуының мүмкіншілігі аз ықтималдар.
Ескертпе- Автор құрастырған
Тәуекелдерді талдаудың айтарлықтай көп әдістері мен технологиялары болады. Мысалы:
Келтірілген әдістемелерді ескере отырып, теміржол кәсіпорны қызметінің әлсіз және
Кесте 2 – Теміржол кәсіпорынының тәжірибелік қызметіне SWOT
Күшті жақтары Әлсіз жақтары
Кәсіпорынды тұтастай алғанда
1 2
Жұмыскерлерді салалық тұрғыда өзара сәйкестендіру. Халықаралық, теміржол ұйымдарының келісімдеріне
қатысу. Теміржолдық тасымалдауларды жүргізу
мен ұйымдастыру нарығындағы біліктіліктер мен
көпжылдық тәжірибелер.
Қызмет көрсетуге қажетті өндірістік қуаттылықтардың болуы. Клиенттерге бағытталудың
Жүк тасымалдау
Нәтиже ауқымын ескере отырып салыстырмалы түрде төмен деңгейдегі тарифтерді
Транзиттік әлует. Өткізу мүмкіндігінің қорлары (резервтері). Басқада теміржол әкімшіліктерінің
Жүк вагондары жиынтығының тапшлығы. Өндірісті басқарудың өнімсіз және шығындық
Тасымалдау мен қызмет көрсетуге деген тұрақты сұраныс. Инновацияларды және
Бәсекелестік: жаңа балама бағыттардың пайда болуы (оның ішінде басқа
Инфрақұрылым
Инфрақұрылым бойынша қызмет көрсету нарығының дамуы.Инновацияларды және технологияларды басқаруда
Жабдықтау: жолдарға және қозғалыстағы вагондар құрамына жөндеу жүргізетін жабдықтаушылардың
Ескертпе – Автор құрастырған
2 ТЕМІРЖОЛ КӨЛІГІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ТАЛДАУ
2.1 ҚР «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясының АҚ-ның
Қызылорда облыстық филиалының негізгі қызметін
экономикалық бағалау
«Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясының АҚ-ның Қызылорда облыстық
Филиал өз қызметін Қазақстан Республикасының заңнамасына, қоғамның бұйрықтары, өкімдері
Филиалдың толық атауы: мемлекеттік тілде – «Қазақстан темір жолы»
Филиалдың орналасқан жері: 467019, Қазақстан Республикасы, Қызылорда қаласы, Әуелбеков
Филиалдың өз балансы бар, оның мүлігі мен қаражаттары қоғамның
Қоғам қызметінің негізгі мақсаты экономиканың және халықтың теміржол көлігімен
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін мынадай қызмет түрін жүзеге
жүктерді, соның ішінде габаритсіз, арнайы және әскери жүктерді, қауіпті
жүк тасымалдарын жоспарлау, темір жол әкімшіліктерімен экспорттық, импорттық және
жүктердің әр номенклатурасы бойынша жүк тиеу жоспарының орындалуын қамтамасыз
вагондарды беру және алу жөнінде қызмет көрсету, кірме жолдар
көліктік-экспедициялық қызмет көрсету;
вагон паркін басқару, Қазақстан Республикасының аумағындағы басқа мемлекеттердің иелігіндегі
сыртқы экономикалық саясат;
пайдалану жұмысының техникалық нормативтерін орындау;
жүк вагондарын мүліктік жалға беру;
металл сынықтарын бөлшектеу, жинау, өткізу;
цистерналарды құюға дайындау;
поездарды коммерциялық тексеріп қарау пунктерінің жұмысын ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларын
тасымалданатын жүктердің сақталуын қамтамасыз ету;
жүк вагондарын жөндеу, вагон паркін жөндеудің материалдық-техникалық базасын дамыту.
«Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы Акционерлік қоғамның филиалы Қызылорда
3-Кестеде ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы Акционерлік қоғамның
Кесте 3- ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы Акционерлік
Көрсеткіштер
2009 ж 2010ж Ауытқу
Мың тг % Мың тг % +,- %
Вагон жөндеу жұмыстары, оның ішінде: 4736,1 78 30975,6 12,5
деполық жөндеу 3284,9 54,1 24011,4 55,2 20726,5 7,3есе
капиталды жөндеу 1451,2 23,9 6964,1 16,3 5512,9 4,7есе
Вагондарды жалға беру 686,1 11,3 5853,3 13,7 5167,2 8,5есе
Вагондардағы жүктерді күзету 455,4 7,5 2602,2 6,1 2150,8 5,7есе
Басқа да қызметтер 206,5 3,4 2736,3 5 1929,8 10,3есе
Барлығы 6072 100 42725 100 36653 7есе
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
3- Кестеден көріп отырғанымыздай Филиалдың негізгі маманданған саласы әр
Филиал қызметіне тікелей басшылық жасайтын директор. Филиал директоры филиал
Мемлекеттік кәсіпорын филиал директорына міндетті түрде орындауға, қоғамның келісімен
Филиалдың қаржы-шаруашылық қызметі. Филиал қоғамның бекіткен қаражаттарынан тұратын мүлікті,
Кәсіпорынның негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау – бұл кәсіпорын жұмысын
Кәсіпорын қызметін сипаттайтын еңбек көрсеткіштеріне: еңбек өнімділігі, жұмысшылар саны,
Еңбек өнімділігі - өнімді өткізуден түскен табыстың жұмысшылар санына
Өнімнің өзіндік құны – бұл кәсіпорынның өнім өндіруге жұмсаған
Өнімнің өзіндік құны - әрбір өнімге жұмсалған шығын сомасын
Еңбек ақы – бұл жұмысшылардың еңбектеріне төленетін сый ақы.
Персонал – бұл тұрақты және уақытша білікті және біліксіз
Негізгі қор дегеніміз - өндіріс процесіне ұзақ уақыт бойы
Негізгі қорлармен қамтамасыз етілуін және олардың пайдалану деңгейін анықтау
Таза табыс – жалпы табыс пен төленген салықтарды қосқанда
Рентабельдік деңгейін анықтау үшін өнімді өткізуден түскен пайданы (таза
4 - Кестеде ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
Кесте 4 - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2008ж 2009ж 2010ж Ауытқу
2010ж/2008ж 2010ж/2009ж
+; - % +; - %
1 Өнімді өткізуден түскен табыс мың тг 5303 6072
2 Өткізілген өнімнің өзіндік кұны мың тг 2016 2162
3 Жалпы табыс мың тг 3287 3910 15445 12158
4 Кезең шығындары мың тг 3778 4492 14084 10306
5 Орташа тізімдік жұмысшылар саны адам 38 43 46
6 Еңбек акы коры мың тг 21289,2 26005,8 31507,0
7 Бір жұмысшының орташа
8 Еңбек өнімділігі тг/адам 139,5 141,2 928,8 789,3 6,6
9 НӨҚ-дың орташа жылдық құны мың тг 2416 2357
10 Қор қайтарымы тг 2,19 2,57 13,5 11,3 6,1
11 Айналым құралдарының
12 Негізгі емес қызметтен табыс мың тг
- -
13 Таза табыс, (зиян) мын тг -491 -582 1361
14 Рентабельділік деңгейі % -8,4 -8,7 3,2 -5,2 -38,0
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
Мысалы, өнімді өткізуден түскен табыс 2010 жылы 42725 мың
Филиалда 2008 жылы 38 адам қызмет істесе, 2010 жылы
Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны 2008 жылы 2416
Айналым құралдарының орташа жылдық құны бухгалтерлік баланс деректері бойынша
Сонымен, филиал 2009 жылы 582 мың теңге зиянмен аяқтаса
Филиалдың негізгі технико-экономикалық көрсеткіштеріне талдау жасай отырып, төмендегідей қорытынды
Кәсіпорындағы еңбек ресурстары – бұл 16-63 жас аралығындағы барлық
Еңбек ресурстарын талдау мақсаты: пайдаланылмаған мүмкіндіктерді және резервтерді ашу,
Кәсіпорынның еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі 5 - кестеде келтіріл-ген
Кесте 5 - Кәсіпорынның еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі
Персоналдар категориясы 2009ж.
2010ж. Ауытқу
адам % адам % +, - %
Барлық орташа тізімдік жұмысшылар саны өнің
43
100
46
100
3
106,9
Басшылар 3 6,9 3 6,5 - 100
Жетекшілер 6 13,9 7 15,2 1 116,6
Мамандар 15 34,8 17 36,9 2 113,3
Жұмысшылар 19 44,2 19 44,2 - 100
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
5 - кестедегі мәліметтерден ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық
Кәсіпорында 2009 жылы 43 адам жұмыс істесе, 2010 жылы
Кәсіпорынның бірқалыпты өндірістік шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін негізгі
Көп жылдар бойы кәсіпорынның шаруашылық ісіне қызмет көрсетуші еңбек
ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы Акционерлік қоғамның Қызылорда
Негізгі қорларға қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар,
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін сипаттау үшін келесі көрсеткіштер анықталады:
Кесте 6 - Қор қайтарымын талдау
Көрсеткіштер 2009ж 2010ж Ауытқу
(+, -)
Өнім өндірісі көлемі (ВП), мың теңге 6072 42725 36653
Орташа жылдық құн:
негізгі өндірістік қорлар (ОПФ), мың теңге
актив бөлігі (ОПФа), мың теңге
2357
1437,7
3153
1986,3
796
548,6
Үлес салмағы, коэффициент қорлардың актив бөлігінің (УДа)
0,61
0,63
0,02
Қор қайтарымы, теңге (ФО):
- актив бөлігінің (ФОа) 2,57
4,22 13,5
21,5 10,93
17,28
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
Бірінші деңгей факторлары: ФО = УДа х ФОа
Қор қайтарымы деңгейінің өзгеруіне біршама факторлар әсерін тигізеді. Олар
Негізгі өндірістік қорлардың қор қайтарымына әсер етуші бірінші деңгейдегі
Екінші деңгей факторлары: жабдық құрылымы, толық күндік тұрулар, сменалық
Үшінші деңгей факторлары: жабдықты ауыстыру, ғылыми-техникалық прогресс шараларын енгізу,
Кесте 7 - Қор қайтарымын факторлық талдау нәтижелері
Фактор Қор қайтарымының өзгерісі Өнім өндірісінің өзгеруі, мың тг
НӨҚ актив бөлігі Негізгі өндіріс қорлар
Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны
+796
2,57
2045,7
Қорлардың актив бөлігінің үлес салмағы
+0,1
3153
35,3
Қорлардың активті бөлігінің қайтарымы
+1,7
3153
5360
Жиыны
+10,93 +36653
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
7 - кестеде қор қайтарымының деңгейіне әсер етуші бірінші
Кәсіпорында айналым құралдарын пайдалану көрсеткіштерін талдау.
Айналым құралдары - өңдірістің бір циклында түгелімен пайдаланылатын өндірістік
Айналым құралдарын пайдаланудың экономикалық тиімділігінің көрсеткіші олардың айналым деңгейімен
8 - кестедегі мәліметтерде ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық
Кесте 8 - Кәсіпорынның айналым капиталын талдау
Айналым капитал түрлері Қаржы мөлшері (мың тг) Құрылымы (%)
2009ж 2010ж өзгерісі 2009ж 2010ж өзгерісі
Тауарлы материалдық запастар: оның ішінде:
108
122
12
56,4
42,9
-13,5
- материалдар 108 122 12 56,4 42,9 -13,5
- аяқталмаған өндіріс - - - - - -
- тауарлар - - - - - -
- қысқа мерзімді дебиторлық міндеттемелер
-
48
48
-
16,9
16,9
- ақша қаражаты 87 144 144 43,6 9,5 -34,1
- қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
-
-
-
-
-
-
Барлығы: 195 284 284 100 100 -
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
Айналым құралдарын пайдалану тиімділігі ең алдымен олардың айналымдылығымен сипатталады.
Сонымен, капиталды пайдалану тиімділігі оның қайтарымдылығымен (рентабельділігімен) сипатталады, ол
Капиталдың пайдалану интенсивтілігін сипаттау үшін олардың айналымдылығы пайдаланылады (өнім
Кесте 9 - Капиталды пайдалану тиімділігі көрсеткіштері
р/
с Көрсеткіштер 2009 ж. 2010 ж. Ауытқу
+; _
1 Кәсіпорынның таза табысы , мьң тг -582 13,61
2 Өнімді өткізуден түскен табыс, мың тг 6072 42725
3 Капиталдың орташа жылдық сомасы, мың тг 2552 3437
4 Капитал рентабельділігі, % (ЭР) -22,80 39,59 16,79
5 Өткізу (қызмет көрсету) рентабельділігі, % (R) -9,58 3,18
6 Капитал айналымдағы коэффициенті (Коб)
7
Капитал рентабельділігшің
Барлығы 16,79
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
9 - кесте деректерінен есепті мерзімді капитал қайтарымдылығы айнальшдылығы
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - оның қаржылық тұрақтылығын айқындайды. Қаржылық
10 - кесте деректерінен көріп отырғанымыздай 2010 жылы активтердің
Кесте 10 - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық
р/с Көрсеткіштер 2008ж 2009ж 2010ж 2010ж/2009ж
өзгерісі, +;- Кұрылымның өзгеруі
гр 6 – гр 4
Сомасы мың тг Үлес
салмағы
% Сомасы мың тг Үлес
салмағы
% Сомась
мың тг Үлес салмағы% Мың тг
%
А Б 1 2 3 4 5 6 7
1 Активтер құны, оның ішінде: 2560 100 2552 100
1.1. ¥зақ мерзімді активтер оның ішніде: 2416 94,3 2357
1.2.
а) негізгі құралдар 2416 94,3 2357 92,3 3153 91,7
б) қаржылық оалымдар - - - - - -
Ағымдағы активтер, оның ішінде: 144 5,7 195 7,6 284
а) материалдар 73 2,8 108 4,2 122 3,5 14
б) дебиторлық міндеттемелер - - - - 48 1,3
в) ақша каражаттары 71 2,8 87 3,4 144 3,4
2 Кәсіпорынның өндірістік потенциал кұны 2489 97,2 2465 96,5
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
Активтерді талдай отырып, олардың қалай таратылғанын және есепті жылы
Баланс активтерінің жалпы құнындағы өндірістік потенциал құны 2010 жылы
Осы көрсеткіштерден кейін баланс валютасындағы ағымдағы активтер үлесің анықтау
Талдау жүргізіп отырған кәсіпорында бұл коэффициенттің деңгейі 2008 жылы
руге болады.
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш – мобильді
Талданып отырған кэсіпорында бұл көрсеткіштің деңгейі 2008 жылы 0,06
Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін талдау
Қаржылық есеп берудің активтерінің қалыптасу көздерінің құрылымын зерттеу үшін
11 - кестеден кәсіпорынның есеп беру жылындағы активтерінің қалыптасу
Кесте 11 - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
№
2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Ауытқу 08/07жж
Сомасы,
мың
тг Үлес
салмағы
% Сомасы
мын
тг Үлес
салмағы
% Сомасы мың
тг Үлес
салмағы
% Мың Құрылымн
Көрсеткіштер
тенге ың өзгеруі
1. Авансталған капитал: 2560 100 2552 100 3437 100
оның ішінде:
1.1 Меншікті капитал -491 -19,2 -582 -22,8 1361 39,6
1.2 Қарыздык капитал 3051 119,2 3134 122,8 2076 60,4
2. Тәуелсіздік X -0,191 X -0,228 X 0,395 -
коэффициенті
(1.1:1)
3. Қаржыландыру X -0,160 X -0,228 X 0,395
0,167
коэффициенті
(1.1:1.2)
4. Қатыстырылған X -6,213 X -5,384 X 1,525 -
капиталдың меншікті
капиталға катынасы
коэффициенті (1.2: 1.1)
5. Инвестициялау X 1,005 X 1,030 X 0,828 -
коэффициенті
Ескертпе - ҚР «Қазақстан темір жол» Ұлттық компаниясы
Келесі кәсіпорынның қаржылық турақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған капиталға
Кәсіпорынның тәуелсіздік (дербестік) дәрежесін сипаттайтын ең бір маңызды көрсеткіштердің
Бұл коэффициенттің қалыпты мәні 0,9-ға тең болуы керек, ал
2008 жыл: ККт = - 6,213
2009 жыл: ККт = -5,384
2010 жыл: ККт = 1,525
Біздің кәсіпорында қаржылық түрақтылык жылдан жылға өсіп отыр.
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі оның қаржылық түрақтылығының маңызды белгілерінің бірі
Қарыздарды өтеу үшін құралдардың айналымы кезінде ақшаға айналуы керек
Қарыздарды өтеу үшін құралдар, сонымен бірге, кәсіпорында бар тауарлы-материалдық
Басқаша айтқанда, теориялық түрде қарыздарды өтеу кәсіпорынның барлық ағымдағы
Сондықтан, төлем қабілеттілігі бар деп, ағымдағы активтің сомасы атысдағы
Төлем қабілеттілігі белгілі бір мерзімде қолдағы ақша сомасының жедел
Теміржол көлігіндегі инновациялық қызметті талдау
Қазақстанның әлемдегі ең бәсекеге қабілетті 50 ел қатарына ұмтылысы
Қазақстанда негізінен, инновациялық саланың элементтері қалыптасқан - әлі жойылмаған,
Нарықтық экономикалық жүйелердің жалпы даму беталыстары инновациялық қызмет қағидаларымен
Инновациялық қызметте кәсіпорындар, мекемелер, техника және технологиялар, тауарлар және
Инновациялық қызметтің басқару тетігін факторларға әсер етуді қаматамасыз ететін
Инновациялық қызметті басқарудың негізгі элементтері 1 суретте көрсетілген. Атап
Ескертпе – Автор құрастырған
Сурет 1 - Инновациялық қызметті басқару тетігі
Инновациялық қызметті басқару тетігін құру негізінде, біздің ойымызша, келесі
Инновациялық қызметті басқару тетігінің тиімді жұмыс істеуі оның жекелеген
Қазіргі уақытта инновациялық қызметтің көрсеткіштері негізінен ірі өндірістік кәсіпорындарда,
Елдің экономикалық даму деңгейін арттыру жағынан көліктік жүйенің алдында
Көліктік үдерістердің тиімділігін арттыруда оларды ақпараттық камтамасыз етудің үлкен
Көліктік үдерістердің қоршаған ортаға кері ықпалын реттеу және шектеу
Теміржол көлігіндегі инновациялық дамудың негізгі қағидалары: ұлттық көлік жүйесінің
Инновациялық дамудың стратегиялық аспекттері: көліктік технологияларды жетілдіру және заманауи
Теміржолы көлігі инфражүйесін дамыту Қазақстан халқының, экономика мен
Халықаралық транзиттік дәліздердің және республикаішілік негізгі бағыттардағы магистралды желісінің
Теміржолы көлігі саласындағы инновациялық даму келесі шараларды жүзеге асыруды
– халықаралық теміржол дәліздері желісіне кіретін инфрақұрылым объетілерінің техникалық
– жүк қуаттылығы жоғары учаскелерді электрлендіру;
– жүк қуаттылығы жоғары учаскелерді оңалту;
– локомотивтердің және вагондардың күрделі жөндеуін өткізу, теміржол көлігінің
– Солтүстік-Оңтүстік (Ресей - Орталық Азия) және Шығыс-Батыс (Оңтүстік-
– ішкі теміржол дәліздерін дамту және оңтайландыру;
– Қазақстан Республикасының пайдалы қазбалар кеніштеріндегі темір жолдарды дамыту;
– халықаралық көлік дәліздерімен жүретін тұрақты контейнерлік тасымалдауды
– байланыс және қатынас кешенін дамыту, мәліметтерді берудің талшықты-оптикалық
– тасымалдауды басқару, үдерістерді ақпараттандыру және автоматтандыру жүйелерін жетілдіру;
– басым бағыттар бойынша халықаралық стандарттарға сәйкес заманауи жоғарғы
– қорларды сақтайтын технологияларды енгізу;
– теміржол көлігіндегі сапа менеджментін енгізу;
– контейнерлік тасымалдауды дамыту;
– жылжымалы құрамды жаңарту.
Теміржол көлігінің инфрақұрылымдық жобаларын жүзеге асыру кезеңінде капиталсиымдылығының жоғарылығына
Теміржол көлігінің транзиттік әлеуетін дамыту және оны пайдалануды арттыруда
Транзиттік қозғалыс үшін теміржол дәліздерінің тартымдылығын кешенді арттыру инфрақұрылым
Қазақстан Республикасының транзиттік әлеуетін дамытып, тиімді пайдалану мақсатында, сондай-ақ
Халықаралық Достық-Алашанқоу шекара бекетінен теміржол көлігімен тасымалдауды тұрақты өсіру
Қазақстан жері арқылы келешекте қазіргі бар желілер арасындағы байланыстырушы
Қытайдан транзиттік тасымалдауды әрі қарай ұлғайтуды қаматамысз етуге екінші
Қазақстанның транзиттік әлеуетін, дәлірек айтқанда Трансазиялық теміржол магистралінің Солтүстік
«ҰК «ҚТЖ» АҚ-ның инновациялық қызметі туралы есеп беру
Саланың басым даму бағыттары тиімді және технологиялық жаңарған көлік
Кесте 12 – «ҰК «ҚТЖ» АҚ-ның инновациялық қызметі жөніндегі
Көрсеткіштер атауы 2010 ж.
1 2
1. Зерттеулер мен әзірленімдер
Зерттеулер мен әзірленімдер кеткен шығындар, көрсетілген кезеңдегі
- тасымалдау үдерісін автоматтандыру 80,6
- корпоративтік басқару және техникалық жарақтандыру 855,4
- телекоммуникацияларды дамыту 843,4
2. ҒЗТҚЖ шығындары, айналмайтын активтер құрамында ескерілген 2436,6
3. Материалдыемес активтерге инвестициялар
Ұйым құрған және кезең ішінде есепке алынған материалды емес
Сату және материалды емес активтердің бсқа да сыртқа кетуі
4. Негізгі қражаттарға салынған инвестициялар
- Астана қаласында локомотивтер құрастыру зауытын салу 4637
-. Достык ст. Мен Ақтоғай-Достық теміржол участкісін дамыту 1152
- локомотив паркін жаңарту және модернизациялау 10 862
- жүк вагондарын алу 2 421
- контейнерлер алу 186
- жолдың үстіңгі бетін модернизациялау және күрделі жөндеу 22266
- жүк вагондарын күрделі жөндеу 6174
- жолаушылар вагондары мен электропоеаздарды күрделі жөндеу 1407
- ауыр жол техникасын алу 7705
- байланысты ақпараттандыру және дамыту 9930
5. Ағымды қызмет 15 521,6
Ескерту – «ҰК «ҚТЖ» АҚ есептерінің мәліметтері негізінде автор
Теміржол көлігін жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі оның негізгі магистралдарының,
Теміржол кешенін дамытудың инновациялық саясатының басымдықтары -бәсекеге қабілетті әлеуетті
Магистралды теміржол желісін оңалтудың негізгі мақсаты тасымалдауды тиімді әрі
2007-2010 жылдарда күштің бәрі теміржол желісінің негізгі жолдарына аударылды.
Бүкіл теміржолдың пайдаланым шығындарының 18 пайызы жол шаруашылығына
2.3 Теміржол компаниясының инновациялық қызметтін
басқару тиімділігі
Инновациялық қызметтің тиімділігін талдау жұмысының басты міндеті - жаңа
Осы зерттеу шеңберінде «ҰК «Қазақстан Темір Жолы» АҚ-ның
Сексеуіл-Қазалы теміржол участкісін электрлендіру жобасы. Қазақстандық жүктерді Каспий теңізіне
Қазіргі кезде бірқатар мемлекеттік және салалық даму бағдарламалары қабылданып,
Кесте 13 – Сексеуіл-Қазалы теміржол участкісін электрлендіру жобасының тиімділік
Жоба бағасының көрсеткіштері Көрсеткіштер мәнінің төменгі шегі Көрсеткіштер мәнінің
Экономикалық тиімділік көрсеткіштері
1 2 3
Жобаның сметалық құны, млн.теңге – ТЭН анықталады
Қызмет көрсетулер бірлігіне арналған тарифтер, теңге/қызмет көрсетулер бірлігіне –
Жергілікті инвесторлардың акционерлік капиталына кірістілік, % – 16
Шетелдік институционалдық инвес- торлардың акционерлік капиталына кірістілік,
NPV, млн.теңге 0 Оң сан
IRR, % - -
Өтелімділігінің дисконтталған мерзімі = концессия мерзімі, жыл 7
Әлеуметтік тиімділік көрсеткіштері
Жұмыс орындарының саны, адам ТЭН әзірлеу кезінде белгіленеді ТЭН
Көрсетілетін қызмет сапасының стандарттары Ұқсастарынан нашар – МемСТ
Бюджеттік тиімділік көрсеткіштері
(Салықтық түсімдер + объектіні пайдалану шығындары)/жобаны мемлекеттік қолдаудық сомалық
0 (10)  1 1-ден көп
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Өндіріс құруға бағытталған кезкелген жоба аймақ бюджетіне қосымша салықтар
Участкілер бойынша тасымалдау үдерісі операцияларын жүргізудің технологиялық үдерістері магистралды
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, мемлекет кепілдігімен инфрақұрылымдық облигациялар шығару тәуекелдерді
Электр қуатын беруге арналған Концессионердің тарифі - 5 теңге/квт.сағ.
Экономикалық көрсеткіштер жобаның тиімділігін кірістіліктің ішкі нормасының 8,7% екенімен
Кесте 14 – Сексеуіл-Қазалы участкісін электрлендіру» инновациялық жобасының тиімділік
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 2 119,6
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 8,7
Өтелім мерзімі, жыл 23
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Қазалы–Жосалы участкісін электрлендіру. Теміржол көлігі жұмысының экономикалық тиімділігін жоғарылатуды
Осы кезге дейін Қазақстандағы электрлендірілген теміржол желілерінің ұзындығы 28%
234 км ұзындықтағы Қазалы – Жосалы участкісін электрлік сүйрегішке
Жоба құны 11 560,6 млн. теңге деп бағаланып отыр,
Кесте 15 – Қазалы-Жосалы участкісін электрлендіру инновациялық жоба тиімділігінің
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 977
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 10
Өтелім мерзімі, жыл 15
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Арзан элекртоэнергияның шамадан тыс көп болуы пайдаланылатын шығын мен
«Қызылорда станциясын дамыту, Жосалы-Қызылорда участкісін күшейту» жобасы Жосалы-Қызылорда участкісінің
Теміржол инфрақұрылымын кеңейту және қайта құруға, жаңа техникалық құралдар
Келтірілген есепке сай пайдалылықтың ішкі нормасы 31,5%-ды құрайды, таза
Кесте 16 – «Қызылорда станциясын дамыту, Жосалы-Қызылорда участкісін күшейту»
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 6 107,1
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 31,5
Өтелім мерзімі, жыл 6
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Стратегияның негізгі бағыттарын жүзеге асыру Жосалы-Қызылорда участкісінде «ҰК Қазақстан
Бұл шаралар Қызылорда қаласының тұрғындары үшін жаңа жұмыс орындарын
Жосалы-Қызылорда теміржол участкісінде теміржол көлігінің инфрақұрлымын дамыту азия-тынықмұхит айтағының
Олардың өсу қарқыны негізінен контейнерлік тасымалдар есебінен жүргізілуі байқалады.
Халықаралық сарапшылардың бағасы бойынша Трансазиялық күрежол бойынша осы тасымалдардың
Қызылорда станциясы арқылы жүк айналымында қазақстандық тасымалдар негізгі үлесті
Жүк ағымдарын негізінен транзиттік жүктер есебінен өзгерту мүмкін. Темір
Байланысты ақпараттандыру және дамыту. Теміржол көлігін дамытудың әлемдік тәжірибесі
Бағдарламаның басты бөлігі 2008 жылға дейін орындалған. Телекоммуникация желісі
Инвестицияның мөлшерленген көлемі кәсіпорынның телекоммуникация кешені жүйесінің жүйелік кәсіпорындарға
Жобаның негізгі экономикалық көрсеткіштері: жобаның пайдалылығының ішкі нормасы 56,9%-ды;
Кесте 17 – Теміржол көлігінің кіріктірілген ақпараттық жүйесін құрудағы
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 20 990
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 56,9
Өтелім мерзімі, жыл 4
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Мәлімет беру жүйесін құру және ақпараттық жүйе енгізу. Теміржол
Тасымалдау үдерісін басқару кешені жүк тасымалдау барысында барлық технологиялық
Осындай жүйе келісімшартқа отырудан бастап, жүкті тапсырғанға дейінгі кезең
Қазіргі үш аймақтық есептеуіш орталықтарын басты бір есептеу орталығына
Осы сияқты ауыр жобаларды іске асыру, мысалы, теміржол магистальдарының
Бұл жол құрылғыларын жоғары сенімділікпен қамтамасыз еткен жағдайда
Мұның бәрі Қазақстанда теміржол шаруашылығының толық ғылыми базасының қажеттігінен
Тасымалдауда жаңа технологияларға көшу мақсатында теміржолды техникалық қайта жабдықтау
Ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізу қазіргі жаһандану жағдайында ерекше маңызға
Инвестициялық бағдарламада ғылыми-зерттеу жұмыстарына, тәжірибелік-конструкторлық және жобалық-ізденушілік жұмыстарына 1
Ресурсжинақтаушы технологияны енгізу. Ағымдағы шығындарды қысқарту және өндірістік–технологиялық үдеріс
Аталған шара электрэнергиясы шығындарының есебінің автоматтандырылған жүйесін қосады, дөңгелектердің
Ағымдық шығындарды қысқартудың және өндірістік-технологиялық үдерістердің тиімділігін арттырудың негізгі
Қаржылық есептер көрсеткендей, «ресурсжинақтаушы технологияларды енгізу» дисконттық мөлшерлеме
Кесте 18 – Ресурс жинақтаушы технологияны енгізу атты инновациялық
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 142,2
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 14,3
Өтелім мерзімі, жыл 7
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Басқалар. Осы бөлімге Компанияның құрылымдық бөлімшелерін әр түрлі технологиялық
Тасымалдау шаруашылығы бойынша жоспарланған жобаларды жүзеге асыру нәтижесі мыналар:
Бүгінгі күні тасымалдау бөлімшелері мен станцияларын жаңа техника және
Жоғарыда көрсетілгендерге сәйкес инвестицияның осы бағыты - станциялар мен
Қозғалыс қауіпсіздігімен байланысты ақауларды жою мақсатында бағдарламалық-ақпараттық оқыту кешені
2007-2010 жылдары оқытудың, техникалық әдебиеттердің, макеттер мен оргтехниканың, вагон-тренажерларды
Қазіргі күні тасымалдау үдерісіне қатысатын жұмысшыларды сапалы түрде жедел
Магистралдық байланыс желісі 1000 км-ге созылып жатыр, 18 автоматтандырылған
Сигнал беру және байланыс құралдарын пайдаланудың негізгі тиімділік көрсеткіштерін
Кесте 19 – Инновациялық жобаның тиімділік көрсеткіштері
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 6 359,1
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 38
Өтелім мерзімі, жыл 5
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Жобаны енгізуден күтілетін нәтижелер – электр жабдықтау құрылғыларының үнемділігі
Диагностикалық құрылғыларды енгізу үшін, электржабдықтау шаруашылығын қайта қаруландыруға 2007-2010
Диагностикалық құралдарды енгізу мына салаларда қарастырылады: түйіскен желі қызметі
Жобада құралдар бөлімшелерінің қалыпты жұмыс жасауына қажет көлемдер келтірілген
Сонымен қатар, бұл жұмысқа кететін инвестициядан түсетін экономикалық шығынды
Дегенмен, аталмыш жағдайда инвестиция нәтижелілігін бағалау қиынға соғады. Себебі
Белгіленген инвестициялық бағдарламамен саланың ғылыми әлеуетінің дамуына жұмсалатын қаржыны
Инвестициялық бағдарламаға тез өтелетін тиімді жобалармен қатар (ақпараттандыру, ресурсты
Осы инвестициялық бағдарламаны жүзеге асыруда түскен таза көрсетілген құнның
Кесте 20 – Инвестициялық бағдарламаны жүзеге асырудың тиімділік көрсеткіші
Таза келтірілген пайда NPV, млн. теңге 55 312
Табыстылықтың ішкі нормасы IRR,% 25
Өтелім мерзімі, жыл 8
Ескертпе - Автор жоба мәліметтері негізінде есептеген.
Инвестициялық бағдарламаны жүзеге асыру саланы техникалық қайта жабдықтауға; жаңа
Дүниежүзі теміржолдары тәжірибесі мен көрсетілген есептеулер теміржол көлігін инновациялық
ТЕМІРЖОЛ КӨЛІГІНДЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ
3.1 «ҰК «Қазақстан Темір Жолы» АҚ инновациялық даму
стратегиясын жасақтау
Стратегиялық мақсаттар - ұзақ мерзімді инновациялық қызметтің негізгі бағыттарының
Қазіргі күні теміржол көлігі жаңа технологиялық өнімдер мен жаңа
Инновациялық монополиялардың бәсекелестік нарықта қол жеткізген барлық артықшылықтарына қарамастан,
Микродеңгейдегі инновациялық стратегия - экономика субъектісінің инновациялық қызметінің
Бірлестіктің, фирманың инновациялық және ғылыми-техникалық саясаты бірлестіктің, фирманың құрылуы
Әр кәсіпорын өзінің инновациялық саясатын жасай отырып, төмендегілерді нақты
Көлік кәсіпорынының инновациялық қызметіне сәйкес болатын инновациялық стратегияның түрін
Дәстүрлі инновациялық стратегия - дәстүрлі (қолда бар) тауарлардың сапасын
Дәстүрлі стратегия қолданылып жүрген құрал-жабдықтар мен материалдардың деңгейіне жоғары
Лицензияланған технологияны жетілдіру жұмыстарын жүргізбей-ақ қолдану (I-тұрпат). Еліктеу стратегиясы
Кірме технологиялардың тиімдірек элементтерін жеке жетістіктермен қосып пайдалану (ІІ
Өзінің жаңа технологиясын құру мақсатында жеке зерттеу жұмыстарын жүргізу
Қорғаныс стратегиясы - нарықтағы алдыңғы орындарды иемденуге бағытталмаған зерттеу
Аралық стратегияны қолдану қажеттілігі дәстүрлі нарықтың бос болмауының салдарынан
Жаңа нарықты құру стратегиясы - нарыққа ешкім өндірмеген өніммен
Жедел шабуылдау стратегиясы - нарықтың нақты бір бөліктеріне
Егер теміржол кәсіпорынның тұтыну ерекшелігі мен шығынының ара салмағы
Жедел шабуылдау стратегиясы жүргізілетін нарықтағы өнімнің үлесі қомақты болуы
Жекелеген корпорация, кәсіпорын, фирмалар, әдетте, кәсіпорынның жалпы мақсаттары үшін
Теміржол көлігінде инновациялық стратегияларды жасау жаңа енгізілімдер үдерісін кешенді
1. Инновациялық үдеріске қатысушылар арасындағы қажетті ақпараттар ағымы мен
Инновациялық өзгерістер енгізудің басты міндеттерінің бірі - шешуші ықпалға
Кесте 21 – «ҰК «ҚТЖ» АҚ-ның стратегиялық тәуекелдіктері
Қойылған мақсаттарға қатысты тәуе- келдер немесе қатерлер Тәуекел себептері
Страгиялық мақсаттарға қол жеткізе алмаған жағдайдағы тәуекелдіктер
Елдегі саяси және экономикалық жағда- йдың күрт өзгеруі. Әлемдік
Компания құнының төмендеуі, өндірістік активтердің қауіпті деңгейге дейін тозу-
Стратегиялық мақсат- тарға жету құралдарын енгізу.
Стратегияны бекіткен- нен кейін Директорлар Кеңесі оның мерзім- дері
Шараларды орындау үшін мақсатты өлше- гіштер анықталады.
«ҰК «ҚТЖ» АҚ-ның бекіткен стратегиясын және оны іске асыру
Бекітілген стратегияға сәйкес «ҰК «ҚТЖ» АҚ -ның жылсайындық бюджетінің
Инновациялық бағдарламаны орындамау тәуекелі Мемлекет тарапы- нан бағаны реттеу
Қазақстандағы эко- номикалық жағдай- дың нашарлауы (инфляцияның өсуі);
Әлемдік рыноктағы күрт өзгерулер;
Заемдық қаражат- тардың қымбаттауы;
Инвестициялық бағ- дарламардың өтелу мерзімінің орындал- мауы; Подрядтық ұйымдар
Ескертпе – Автормен құрылан.
Жаңа енгізілімнің тиімділігін қамтамасыз ету үшін инновацияның менеджері жұмыстың
Әлеуметтік зерттеулер нәтижелері, көптеген басшылар өз кәсіпорындарында инновациялық өзгерістер
2. Ұйымның құрылымын жетілдіруде оған әсер ететін факторларды анықтау.
3. Инновация түрінің басымдығына қарай кәсіпорынның түрін анықтау.
4. Ғылыми-зерттеушілік, материалды-техникалық, ресурстық, қаржылық, кадрлық, ақпараттық қордың жағдайын
5. Инновациялық әлеуеттің даму деңгейін айқындау.
6. Ресурстық қажеттіліктерді бағалау.
7. Объектінің болашақтағы дамуының басымдықтарын таңдау.
Күрделі жүйелердегі басқарудың басты талабы – басым жақтарын
Кәсіпорындағы инновацияны басқарудың кешендік жүйесін қалыптастыру көптеген ішкі және
Кәсіпорынның инновациялық қызметінің бағытын анықтауда сыртқы ортаға талдау жасау
Инновациялық стратегияны жасауға дейін инновациялық деңгейді өлшеу мен талдау,
Кесте 22 – Кәсіпорынның экономикалық стратегиясы мен ғылыми-зерттеу және
Мақсаты Стратегия
Қысқа мерзімді Ұзақ мерзімді
Өндіріс көлемінің өсуі Қарапайым өнімдер шығаруға қаржы қорын шоғырландыру;
Тауарды өткізудің ұлғаюы Агрессивті жарнама, тауар өткізуді ынталандыру, тауар
Үлестің артуы Бәсекелестік сипаты жоғары өнім шығару, бағаны төмендету,
Пайданың өсуі Айналымы мен өсімі тез, жоғары рентабельді өнімдерді
Рентабельділіктің өсуі Қаржыны капитал айналымы тез, капитал емес сиымдылықтағы
Ескерту – Автор құрастырған
22-кестеден көрініп тұрғандай, қойылған мақсаттарға жету үшін кәсіпорын келесі
Жаңа енгізілімдер бастамашыларының (кәсіпкерлердің, инновация менеджерлерінің) алдында, көбіне, кәсіпорынға
Инновация деп - нәтижесінде өнім жаңарып, материалдық-техникалық база жетіле
Инновациялық идеяларды іздеу мен жүзеге асыру - нарықтық экономика
Жаңа білікті қызметкерлерді тарту міндеті инновациялық қызметте де
Соның нәтижесінде, бұл жағдайда, инновациялық әлеуетті тиімді қолданудың маңызы
Қаржы саласындағы үлкен қысым мен осыған байланысты инвестициялық ресурстардың
Жұмысшылардың экономикалық қызығушылығы - еңбекке құлшынысты тудырушы ретіндегі өндірістің
Инновациялық технология - өнімнің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігіне әсерін
Инновациялық өнімнің бәсекеге қабілеттілігі көрсеткіштерін экономикалық түсіндіру;
Инновациялық бағдарламалардың инвестициялық тартымдылығының қаржылық бағасы.
3.2 Теміржол компаниясының инновациялық қызметін басқару тиімділігін арттыру
Экономикалық ортаның тұрақсыздығы теміржол компаниясы қызметінің тиімділігінің төмендеуіне
2-суретте тұрақсыз экономикалық ортадағы құрылымдық-логикалық сызба көрсетілген.
Ескертпе – Автор құрастырған
Сурет 2 – Тұрақсыз экономикалық ортадағы ауытқуларды
Ауытқуды басқару жедел сипат ала отырып, компанияның қазіргі қорларына
Ғылыми негіздерді талдай және жинақтай келе автор тәуекелдік жағдайында
Ескертпе – Автор құрастырған
Сурет 3 – Теміржол компаниясының тәуекелдік жағдайында инновациялық қызметін
Ұсынылған жүйе тәуекелдікті басқару жұмыстарының қол жеткізген нәтижелерін бағалауға
Тәуекелділікті басқару шараларын жүзеге асыру барысындағы шешім қабылдауда, міндетті
Тәуекелдік-менеджмент шараларының орындалуы – күтілетін шығын шамасы сол тәуекелдерді
18-суретте көрсетілгендей, бағалау тиімділігінің ұсынылған жүйесін тәуекелділікті басқару кезеңдерінде
Басқару әдісін таңдауда тәуекелділікті басқару бойынша ұсынылған барлық нұсқалардың
Болжанған тәуекелділікті өнімнің әртараптандырылуы мен ресурсты жабдықтаудың резервтік жүйесін
Кесте 23 – Тәуекелділікті азайту құралдарын таңдау сызбасы
Жоғалтылуы мүмкін пайдалар, ресурстар Дағдарыс жағдайының туындау ықтималдығы
Жоғары Орташа Төмен
1. Жоба активтері сомасымен салыстыруға болады Шараларды қабылдамау Шараларды
2. Есептік түсім сомасынан аспайды Алдын алу шаралары Тәуекелділікті
3. Есепті таза пайда сомасынан аспайды Алдын алу шаралары
Ескертпе – Автор құрастырған
Тәуекелдік-менеджмент қызметінің мамандары тәуекелді басқару іс-шараларының бағдарламасын жасағандағы болуы
Тәуекел-менеджмент ұйымының үлгісі тәуекелділікті шешу мәселесінің маңыздылық дәрежесіне (қашу,
Байқағанымыздай, алғашқы екі кезең түрлі әдістемелік және бағдарламалық-алгоритмдік қамтамасыз
Сонымен, бірінші және екінші кезең жұмыстары сынақ шешімімен егжей-тегжейлі
Жоғарыда аталған қызметтердің орындалуына қажетті ақпараттық қор «нормативтік-анықтамалық
Көрсетілген деректер мен мәліметтер құрамына енетін ақпараттың негізгі бөлігі
Бастапқы және соңғы тәуекел деңгейін басқару әрекетінің жоспары мен
Берілген қызметті компанияның басқару жүйесінде нақты ұйымдастырылған бірлікті
Теміржол компаниясының тәуекелді басқару қызметін орындайтын ұйымдастыру бөлімі
Ескертпе –Автор құрастырған.
Сурет 4 – Теміржол компаниясының инновациялық қызметін басқару
Негізгі орындаушы топтар – компания мониторингі, оның қызмет ортасы,
Барлық жұмысты ұйымдастыратын және жоспарларды жүзеге асыратын, «үйлесімділік қызметі»,
Аталған кезеңдегі, қарастырылған сынақты шешімге қолайлы тәуекел деңгейін орнату
Компания басшылығының негізгі қызметіне тәуекелді басқару мәселесін шешу жатады,
Тәуекел нәтижелерінің оңтайлануы үшін тәуекелді зерттеуге (тәуекел ықпалдарын анықтауға,
Негізгі мәселе теміржол көлігіндегі тәуекелдік жағдайында инновациялық қызметті басқару
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстандағы инновациялық үдерістер күрделі экономикалық құбылыстар мен трансформациялық өзгерістер
Жүргізілген ғылыми зерттеудің алға қойған мақсаттары және шешілген міндеттеріне
1. Отандық және шетелдік экономист-ғалымдар берген инновцияның мәні мен
2. Инновациялық қызметтің табиғатын, мәні мен мазмұнын зерттеудің ин-новациялық
3. Инновациялық қызметті басқару арнаулы ұстанымдар, әдістер мен үлгілерді
3. Тәуекелдің келтіріліп отырған сапалық талдауы мыналарды көздейді: орындау
4. Қазақстан Республикасының теміржол көлігінің қазіргі жағдайына талдау жасалды,
5. Тәуекелді ескере отырып инновациялық қызметті басқарудың келтірілген кешенді
6. Инновациялық стратегияны жасақтау да, сондай-ақ, инновациялық деңгейді өлшеу
7. Теміржол көлігі кәсіпорындарында тәуекел-менеджмент жүйесін құру алгоритмі ұсынылды:
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н. Через кризис к обновлению и развитию. Послание
Президента Республики Казахстан народу Казахстана // Казахстанская правда.-
Указ Президента Республики Казахстан от 11 апреля 2006 года
Транспортной стратегии Республики Казахстан до 2015 года».
Ильенкова С.Д., Гохберг Л.М., Ягудин С.Ю и др.Инновационный
менеджмент. Учебник для вузов / Под ред. С.Д. Ильенковой.
4 Инновационный менеджмент: Справочное пособие /Под ред.П.Н. Завлина, А.К.
5 Лапин Н.И. Актуальные проблемы исследования нововведений. //Социальные факторы
6 Шумпетер Й. Теория экономического роста. - М.: «Прогресс»,
7 Друкер П. Рынок: как выйти в лидеры. Практика
8 Санто Б. Инновация как средство экономического развития. //
9 Grossi G. Pramoting innovation in a Big Business.
10 Инновационный менеджмент. Справочное пособие.-СПб.: «Наука», 1999.- 164с.
11 Шкоп Л.Я. Организационный механизм управления инновациями. -М.: ВНИИСИ,
12 Frank, A.Gunder. Crisis in the Third World. –London:
13 Богданов А.И. Стратегическое управление научно-техническим прогрессом на предприятии.
14 Водачек Л., Водачкова О. Стратегия управления инновациями на
15 Глазьев С.Ю., Микерин Г.И.. Длинные волны: научно-технический прогресс
16 Кругликов А.Г. Системный анализ научно-технических нововведений.-М.: «Наука», 1991.
17 Мончев Н. Разработки и нововведения. – М.: Издательство
18 Мелкумов Я.С. Экономическая оценка эффективности инвестиций и финансирование
19 Денисов Ю.Д. Основные направления научно-технического прогресса в современной
20 Моритани М. Современная технология и экономическое развитие Японии.-М.:
21 Вентцель Е.С. Теория вероятностей. – М.: Наука, 1985.
22 Томас Л. Бартон, Уилям Г. Шенкир,. Уокер П.
23 Човушян Э.О., Сидоров М.А. Управление риском и устойчивое
24 Громов Н.Н., Персианов В.А. // Менеджмент на транспорте.
25 Уткин Э.А. Риск – менеджмент. -М.: ЮНИТИ, 1998.
26 Маркандия А. Методические подходы к оценке эффективности инвестиций.
27 Нейман Дж., Моргенштерн О. Теория игр и экономическое
28 Методические рекомендации по планированию и анализу эффективности инвестиций.
29 Бернулли Д. Опыт новой теории измерения жребия.
30 Elementy rachunku ekonomicznego, Z. Hellwig (red.), PWE. -
31 Гранатуров В. М. Экономический риск: сущность, методы измерения,
32 Чернова Г.В., Кудрявцев А.А. Управление рисками. / Учеб.
33 Кошечкин С.А. Концепция риска инвестиционного проекта. Международный институт
34 Хохлов Н. В. Управление риском. - М.: Юнити
35 Иванов М.М., Колупаева С.Р., Кочетова Г.Б. США: управление
36 Ендовицкий Д.А., Коменденко С.Н. Организация анализа и контроля
37 Интеллектуальные динамические модели в системах управления технологическими процессами
38 Аксенов И.М. Повышение эффективности пассажирских перевозок с учетом
39 Баяхметова А.Т. Железнодорожный транспорт: мировой опыт, практика и
40 Железнодорожные пассажирские перевозки в Великобритании. Driving up performance
71
Мақсаты – теміржол компаниясының тиімді қызметін қамтмасыз ету
Нәтижесі – тұрақсыз экономикалық ортада теміржол компаниясын тиімді
Ауытқуды басқару
Ауытқуды басқару ресурстары
. материалдық ресурстар;
адам ресурстары;
– қаржы ресурсы;
– ақпараттық ресурстар;
уақытша ресурстар
Ауытқуларды
басқару мазмұны
Ауытқуларды
басқару түрі
Мақсаты
Қызметі
Технология
Тетік
Элементтер
Байланыс
Ниет
Үдеріс
Құрылым
Мақсатқа жету құралы
Тәуекелдікті басқару жүйесін қаржыландыру
Тәуекелдікті азайту мен жоюға байланысты механизмдерді қалыптастыру
Темір жол компаниясы экономикасының диагностикасы
Тәуекелдікті басқару стратегиясы бойынша шешімдер қабылдау
Компания басшылығы
Компанияны басқарудың басқа кіші жүйелері
Нормативтік, анықтамалық, әдістемелік, оперативтік және мұрағаттық ақпараттар қоры
Тәуекелділікті мониторингтау және талдау тобы
Дағдарыс жағдайын басқару тобы
Басымдылықты- әдістемелік даму тобы
Дағдарысқа қарсы іс-шараларды жоспарлау тобы
Жоспарлау мен үйлестіру қызметі
Инновациялық қызметті басқару тетігі
Экономикалық мүдде-лер жүйесі
Құқықтық
Мақсаттары, әзірлемелер, ендіру-лер
Экономикалық
мүдделер түрінің қарама-қайшылығын шешу.
Сынбағалар
Ұйымдасты-рушы-лық
Сапалық жағына қойыл-ған талаптар
Мүм-кінші-ліктер
Техникалық құрал-саймандар
Экологиялық
Жоспарлы-экономикалық
Әлеу меттік
Психология-лық
Технология-лық
Инновациялық әлеует





Ұқсас жұмыстар

---

Теміржол көлігіндегі инновациялық қызметті талдау

---

Жолаушылар тасымалындағы қызмет көрсетуді басқару

---

Жолаушылар тасымалы қызметінің сапасын басқару жүйесі және мәселелелері

---

Корпоративті басқарудың құрылуы мен дамуы

---

Өткізудегі қорларды басқару

---

МҰНАЙ САҚТАНДЫРУ КОМПАНИЯСЫ САҚТАНДЫРУ КОМПАНИЯСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДА

---

ТЕМІР ЖОЛ КӨЛІГІНДЕ ЖҮК ВАГОНДАРЫНЫҢ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ

---

Компанияның логистикалық әлеуетін арттыру шаралары

---

Өнеркәсіпте инновациялық инфрақұрылымды қалыптастыру және дамыту

---

Жолаушыларды тасымалдау қызметіндегі сапаны жетілдіру жобасын басқару

---