Еуропалық валюта жүйесін талдау
Мазмұны:
Кіріспе.....................................................................................................................6-7
I Валюта туралы жалпы түсінік.
1.1 Валюта түсінігі, мәні.......................................................................................8-9
1.2 Еуропалық валюталық жүйе, негізгі кезеңдері мен
оның дамуы................................................................. ....................................10-12
II Еуропалық валюта жүйесін талдау.
2.1 Еуропалық валюта жүйесінің (ЕВЖ) даму кезеңдері.........................13-18
2.2 Қазақстан Республикасының Еуропамен дербес валюта
қатынастарын құруының маңыздылығы..................................................19-24
III Әлемдік валюта жүйесінің даму тенденциясы.
3.1 Әлемдік валюталық нарықтар түсінігі...................................................25-30
Қорытынды.......................................................................................................31-32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................................33
Кіріспе
Жалпы валюта жүйесі дегеніміз халықаралық валюта қатынастарының ұйымдастыру
Валюта жүйесі әлемдік шаруашылық байланыстарда дербес роль атқарады.
Алғашқыда әлемдік ақшаның бірден-бір түрі болып алтын, кейін
Сыртқы экономикалық байланыстардың
Тарихи үш түрлі: ұлттық, дүниежүзілік және мемлекетаралық немесе
Ұлттық валюта жүйесі деген қоғамдық ұдайы өндірісті қалыптастыруға
Валюталық шектеудің болуы немесе болмауы. Мысалы, Ресейде ел
(бағыты) және елдің сыртқы қарызын өтеу мүмкіншілігін білдіретін
Валюта түсінігі, мәні.
Валюта (итальян сөзі, сөзбе-сөз - құн) - елдің
Шаруашылық жағдайларын интернационалдандыру және әлемдік
Халықаралық экономикалық қатынастарда өндіріс пен капиталды интернационалдандыру
Елдердің әлемдік шаруашылыққа интеграциялануы (экономикалық одаққа кіруі) ақша
Валюта қатынастары - әлемдік шаруашылықта валюта айналымынан қалыптасатын
Сыртқы экономикалық байланыстардың
Тарихи үш түрлі: ұлттық, дүниежүзілік және мемлекетаралық немесе
1.2 Еуропалық валюталық жүйе, негізгі кезеңдері мен оның
Ұлттық валюта жүйесі деген қоғамдық ұдайы өндірісті қалыптастыруға
-ұлттық валюта;
-ұлттық валютаның шетел валютасына айырбасталу жағдайлары, яғни айырбасталудың
а) шетел валютасына шектеусіз еркін айырбасталатын валюта. 1978
ә) жарым-жартылай айырбасталатын валюта, мысалы, ресейлік рубль;
б) айырбасталмайтын (тұйық) валюта;
валюталық паритеттің бірдейлік ережесі
-валюта бағамының тәртібі (белгіленген, белгілі бір аралықта өзгермелі).
-валюталық шектеудің болуы немесе болмауы. Мысалы, Ресейде ел
(бағыты) және елдің сыртқы қарызын өтеу мүмкіншілігін білдіретін
-халықаралық несиелік айналым құралдары мен халықаралық есеп айырысу
-валюта нарығы мен алтын нарығы ережесі;
-валюта қатынастарын реттейтін ұлттық органдардың статусы (Орталық банк,
Әлемдік шаруашылық қатынастарының дамуына байланысты әр елдің ұлттық
Еуропалық валюта жүйесі деген – халықаралық валюта қатынастарының
Валюта жүйесі әлемдік шаруашылық байланыстарда дербес роль атқарады.
Алғашқыда әлемдік ақшаның бірден-бір түрі болып алтын, кейін
Ұзақ тарихи дамудың нәтижесінде дүниежүзілік валюта жүйесінің
-әлемдік ақшаның міндетті формасы (алтын, резервтік валюта,
-валюталардың айырбасталу шарттарын белгілеу;
-валюталық паритет пен валюта бағамы тәртібін үйлестіру;
-валюталық шектеу көлемін тәртіптеу;
-халықаралық валюта өтімділігінің құрамдас бөліктерін белгілеу (мысалы, ХВҚ
-халықаралық несиелік айналым құралдарын қолдану тәртібін
үйлестіру;
-әлемдік валюта нарығы мен алтын нарығының ережесі;
-мемлекетаралық реттеу институтының статусы - 1944 жылдан
Халықаралық валюта қоры бекітілді.
Аймақтың валюта жүйесі (ЕВЖ) - дүниежүзілік валю-
та жүйесінің шеңберінде
мыған мемлекеттерін біріктіретін ұйым. Ол 1957 жылы
Оның мақсаты - ынтымақтастық процесін ынталандыру, еуропалық саяси,
Дүниежүзілік валюта жүйесінің ерекшеліктері мен тұрақтылығы оның құрылымдық
2.1 Еуропалық валюта жүйесінің (ЕВЖ) даму кезеңдері.
Бастапқы валюталық жүйе алтын монеталы стандарт негізінде
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде және одан кейін де
Үшінші дүниежүзілік валюта жүйесі. 1944 жылы 22 маусымда
Бреттон-Вудс жүйесінің құрылымдық принциптері төмендегідей:
доллар мен фунт стерлингтің резервтік валюта ретіндегі статусы
ХВҚ-ға мүше елдердің барлығы өз валютасын басқа валюталарға
шетел орталық банктерінің долларлық резервтері (қорлары) алтынға американдық
алтынның төмендетілген ресми бағасы бекітілді (35 АҚШ доллары
мемлекетаралық валюта қатынастарын реттейтін орган - Халықаралық валюта
ХВҚ-ның негізгі қызметі - осы мемлекетаралық қорға мүше
Дегенмен бұл жүйе оған мүше елдердің барлығына бірдей
Төртінші (қазіргі) дүниежүзілік валюта жүйесі 1976 жылдың қаңтарында
Ямайка валюта жүйесінің бұрынғы жүйеден айырмашылығы:
алтын өзінің монетарлық қызмет атқаруын тоқтатты, яғни енді
алтын девизді стандарттың орнына жаңа халықаралық есеп айырысу
ХВҚ-ның мүшелері валюталық паритетті қолданбай кез келген валюта
Бреттон-Вудс жүйесінен ауысқан ХВҚ-ның міндеті мемлекетаралық валюталық
дартының тиімсіздігіне байланысты;
1979 ж. Еуропалық экономикалық одақтың (ЕО) шеңберінде Батыс
ЕВЖ-нің құрылымдық ерекшеліктеріне төмендегілер жатады:
• СДР-дың орнына еуропалық валюта өлшемі - ЭКЮ
Ямайка жүйесінде алтынды ресми демонетизациялауға қарама-қарсы
• ЕВЖ-ге мүше
түсірмеу мақсатында марканы сол валютаға сату
жоғарылатылады. Бұл ЕВЖ қатысушылардың қайшылықтарын өршіте түседі.
• ЕВЖ-ге мүше елдер ХВҚ-ға қарсы өзінің мемлекетаралық
-экономикалық және валюталық интеграцияның үдемелі
-нақты бағдарламаға бейімделу;
-валюта қатынастарының
-қаулы қабылдау және
Дегенмен ЕВЖ-ге
Екінші кезеңде Еуропа валюталық институты (ЕВЫҚ-ның орнына) құрылып,
Үшінші кезең ЕО-ның бірнеше мемлекеті несие-ақша жүйесінің бірыңгай
2.2 Қазақстан Республикасының Еуропамен дербес валюта қатынастарын құруының
Нарыққа өту кезінде Қазақстан Республикасы егеменді ел ретінде
Қазақстан 1992 жылдың шілдесінде ХВҚ-ға мүше болып кіргеннен
Қазақстан Республикасының шетелдермен жүргізілетін валюталық қатынастарының негізгі элементтері
Қазақстан заңдары бойынша валюталық реттеудің объектісі болып шетел
Қазақстан Республикасында тұратын жеке кәсіпкерлер, оның ішінде уақытша
Қазақстан Республикасының заңдары бойынша құрылған заңды тұлғалар, сондай-ақ
Қазақстан Республикасынан тыс жерлердегі дипломатиялық, сауда және басқа
Қазақстан Республикасындағы "резидент еместерге" жоғарыда республика "резиденттері" түсінігінде
Қазақстан заңдарына сәйкес шетел валютасын сатып алу-сату
Қазақстан Республикасында негізгі валюталық реттеу органы болып Ұлттық
шетел валютасының және шетел валютасындағы бағалы қағаздар айналысының
резиденттер мен резидент еместердің республикада шетел валютасымен және
резиденттердің шетел банктерінде шот ашу шарттарын анықтайды; беру,
ұлттық валютаның - теңгенің шетел валютасына шаққандағы бағамын,
алтын валюта активтерін құрап, солармен операциялар жүргізеді;
халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырып, шетелдермен қаржы-валюталық және несие-есеп
қабылданған мемлекеттік шарттарға сәйкес шетелдік және халықаралық ұйымдармен
Қазақстанда валюталық бақылауды валюталық бақылау органдары және олардың
Валюталық бақылау негізінен мына бағытта жүргізіледі. жүрпзілетін валюталық
резиденттердің мемлекет алдындағы шетел валютасымен міндеттемелерін орындауын тексеру;
шетел валютасымен жүргізілген төлемдердің дәлелділігі, валю-та операциялары бойынша
Сөйтіп, валюта қатынастары халықаралық экономикалық, саяси және мәдени
Халықаралық экономикалық операцияларды жүргізу үшін ұлттық валютаны халықаралық
Валюта багамы халықаралық валюталық, есеп айырысу, несие-қаржылық операцияларды
Валюта багамы қайта есептеу коэффициенті емес, ол шетел
Валюта бағамының қалыптасуы - көп факторлы процесс Валютаға
инфляция қарқыны;
процент мөлшерінің деңгейі;
бағалы қағаздардың табыстылық деңгейі;
төлем балансының жағдайы.
Бұл факторлар елдің экономикалық жағдайын білдіретін факторлар. Мысалы,
Мемлекеттің активтік төлем балансында оның валютасына шетел борыш
Егер басқа мемлекеттерге қарағанда елде процент мөлшері жоғары
Сонымен қатар валюта бағамына әртүрлі саяси, саудагерлік, психологиялық
Әрбір мемлекет валюта бағамын реттеу әдістерінің әр түрін
валюталық интервенция (орталық банктің ұлттық валютаға шетел
орталық банктің
орталық банктің проценттік
Валюта бағамын белгілеу, яғни валюталарды айырбастау пропорциясын (қатынасын)
Тікелей котировка деп шетел валютасының бағамның ұлттық валютамен
Банкаралық валюта нарығының операцияларында ұлттық валюталарды АҚШ долларына
1,6790 ГФР маркасы = 1 АҚШ долл.
1,4940 швейц. фр. = 1 АҚШ долл., онда
1 ГФР маркасы * 1,4940 : 1,6790 =
Банктер сатушы және сатып алушы бағамдарын белгілейді. Сатушы
Сондай-ақ ресми, банкаралық, биржалық валюта котировкалары болады. Ресми
Валюта нарығына басқа қатысушылар банкаралық бағамға бейімделеді. Ол
Жалпы валюта бағамының өзгеруі ел экономикасына екі жақты
Бұл тұста импортшылар ұтылады, себебі валютаны келісім-шарт бағасымен
Шетел ақша өлшемдерімен салыстырғандағы ұлттық ва-лютаның бағамының өсуі,
Әлемдік валюталық нарықтар түсінігі.
Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырысуларды жүзеге асыруды, валюталық
Халықаралық есеп айырысудың өзіндік ерекшелігі барлық елдер үшін
Валюталық нарықтарда шетел валютасына деген сұраныс пен ұсыныс
Сатып алған тауарлары мен көлік және кеме компанияла-рынан
Сондай-ақ көрсеткен қызметтері үшін фрахты, сақтандыру сыйақысы, брокерлік
Дивидент төлеуге, займды, несиені және оған есептелген пайызды
Сонымен, валюталық нарықтарда валюталық операцияларды жүргізуге халықаралық сауда
Валюталық нарықтар - сұраныс пен ұысыныс негізінде ондағы
шарушылық байланыстардың интернационалдануы Не_ гізінде валюталық нарықтардың интернационалдаңуЬь
байланыстың жаңа жүйелерін пайдалану;
әлемнің барлық бөліктеріне тәулік ішінде үздіксіз операцияларды жасау;
банктердің корреспонденттік шоттары бойынша жаз-баша түрде негізделетін валюталық
коммерциялық валюталық мәмілелермен салыстыр-ғанда алыпсатарлық және арбитраждық валюталық
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланылатын валюталар тобына
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында шоғырланған.
Аймақтық және жергілікті нарықтарда белгілі бір конвертирленетін валюталармен
Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес, халықаралық операцияларды
Сол немесе басқа елдің ішкі валюталық заңдылықтарының ырықтандырылуына
Институтциональдық көзқараспен қарағанда, валюталық нарық банктер, банкирлер үйін,
Қалған банктер мен брокерлік фирмалар өздерінің валюталық операцияларын
Валюталық операцияларды жүргізуге
Девиздік банктердің валюталық нарықтағы операцияларға қатысу дәрежесі көп
Әдетте, валюталық операциялар банктер арасында тікелей жүргізіледі (телекс
Нарықтың қатысушы барлық мүшелерін екі негізгі топқа бөлуге
Дүниежүзінің тек өте
Банктердің басқа да топтары ірі, бірақ азырақ дивершфикацияланған
Брокерлік фирмалар 30%-ға
Брокерлер делдал ретінде бола отырып, клиенттерден брокерлік комиссиялық
Брокер мәміле жасайтын және баға белгілейтін өзінің клиенттеріне
Банктердің валютамен жасалатын операциялары клиентердің есебінен де, сондай-ақ
Шетел валютасы халықаралық төлем айналымыңда әдетте ақшалай белгілер
Аударым - бұл басқа елдегі банк-корреспондентіне өзінің клиентінің
Банктік чек - шетелдік банк-корреспондентке чекті ұстаушының ағымдық
Банктік вексель - осы елдің банкінің шетелдік банк-корреспондентке
Бұл жерде чектер
Несиелік айналыс құралдары халықаралық толем аин мынан алтын
Халықаралық есеп айырысулардың сызбалы механизмін былай беруге болады:
Қорытынды.
Қорыта айтқанда Еуропалық валюта жүйесінің
Екінші кезеңде Еуропа валюталық институты (ЕВИҚ-ның орнына) құрылып,
Үшінші кезең ЕО-ның бірнеше мемлекеті несие-ақща жүйесінің бірыңгай
• СДР-дың орнына еуропалық валюта өлшемі - ЭКЮ
ЕВЖ-ге мүше елдердің
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Артыкова Б., Назыкеева Б. «Саяси экономия» жоғарғы
2. Әубәкіров, Я.Ә., Абдуллаев А.А. «Саяси
3.Әубәкіров «Экономика теория негіздері» Алматы, 1999жыл.
4.Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.б., Жақыпова Ф.Н., Т.П.
5.Дүйсенбаев К. Ш., Э.Т. Төлегенов., Ж.Г. Жұмағалиева
«Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы, 2001ж.
6. «Заң» Республикалық құқықтық, ғылыми практикалық
журнал Астана 2000ж №9
7. Мельников В.Д., Ілиясов К. «Қаржы» Алматы, 1994ж.
8. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
мен дамуының стратегиясы. Алматы, 1992ж.
10. Қазақстан Республиксының еңбек туралы заңы. Алматы 2000ж.
11.Үмбеталиев А., Ғ. Керімбек «Кәсіпорын экономикасы
және кәсіпкерлік» Алматы, 2002ж.
12. Ілиясов Қ.Қ., Құлпабаева С. Қаржы. Алматы, Алматы
13. Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» Алматы,
14. Сәбден О., Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті басқару.А,2002ж.
15. Экономика зарубежных стран.
16. История экономических учений Москва, 1994г.
17. Реуэль А.Л. «Экономических учений» Москва 1972г.
18. Ядгаров Я.С. «История экономических учений»
Валюта, валюта бағамы, валюта қатынастарының экономикалық мәні
Дүниежүзілік валюта жүйесі туралы мәлімет
Валюта жүйесі: түрлері, элементтері
Қазақстандағы валюталық реттеуді талдау
Дүниежүзілік валюта жүйесі
Халықаралық валюталық қатынастар
Валюталық реттеу механизмі және оны жетілдіру
ВАЛЮТА ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУЫ
Дүниежүзілік валюта жүйесінің даму кезеңдері
Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығы