Тәрбие жүйесін құру
Кіріспе
1 Тәрбие жүйесі туралы түсінік және оның мәні
1.1 Тәрбие жүйесінің құрылымы, мазмұны
1.2 Тәрбие жүйесінің жалпы заңдылықтары
1.3 Тәрбие мақсатты бағытталған үрдіс ретінде
2 Еңбек қабілетінде іскерлік, дағдыларын қалыптастыру
2.1 Еңбек тәрбиесінің мазмұны және жүйесі
2.2 Оқыту процесінде оқушының іскерлік, дағдыларын қалыптастыру жолдары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Мемлекет пен қоғам дамыту үшін жастар мен балалардың мінез-құлқын
Қазіргі таңда тәрбиеге ғылыми негізде жаңа концепциялық қатынас жасап
Тәрбие жүйесі педагогикалық ақиқаттық жартылай бөлігі болып көрсетіледі және
Тәрбие жүйесінің тапсырмасы барлық тәрбиелік қозғалысты біртұтас педагогикалық процесінде
Тәрбие жүйесі белгілермен қатар жалпы басқа да әлеуметтік жүйелерде
Тәрбие жұмысының нақты білім беру мекемесі иерархиялық тәрбие
Зерттеу тақырыбының мақсаты - студентердің тәрбие жүйесінің моделін жасау.
Зерттеу нысаны - студентердің тәрбие үрдісін анықтау.
Зерттеу пәні - тәрбие жүйесінін және еңбек қабілеттілігін зерттеу.
Зерттеу тақырыбының міндеті – Кәсіптік мамандардың даярлаудағы педагогикалық технологияларды
-Тәрбие жүйесінің құрлымы мен міндеттерін анықтау;
- Қабілет жүйесінің заңдылықтары туралы жазу;
Құрылымы: екі тараудан, кіріспеден, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен
1 Тәрбие жүйесі туралы түсінік және оның мәні
Тәрбие жүйесі - бұл мектептегі оқушыларды тәрбиелеу ортасы. Зерттеуші
Л.И. Новикова тәрбие жүйесі - бұ өзара байланыс жағдайында
Ал қазақстандық зерттеуші Б.И.Иманбекованың анықтауынша тәрбие жүйесі - тұлғаның
Тәрбие жүйесінің құрауыштары:
- мақсат - иедеялар;
- іс-әрекет;
- субъектілер;
- қарым-қатынас;
- игерілген орта;
- басқару[1].
Тәрбие жүйесінің құрауыштарындағы мақсат - бұл мектептің тәрбие процесінің
Тәрбие жүйесінің атқаратын негізгі қызметтері:
- кіріктіруші - тәрбие ықпалдардың бірлігін қамтамасыз етеді;
- реттеуші - бұл тәрбие жүйесін басқаруға бағытталған қызмет;
- дамытушы - бұл тәрбие жүйесін үнемі динамикада, яғни
- қорғау;
- түзету;
- компенсациялау.
Тәрбие жүйесінің негізгі өзегі - оқушылар мен мұғалімдер ұжымы.
Мектептің тәрбие жүйесін құру үшін не керек?
1) тәрбиелік әрекет субъектілерінің ықпаладарының кіріктірілуі, педагогикалық процестің құрауыштарының
2) мектеп ұжымы игерген әлеуемттік және табиғи ортаны қамтыған
3) тұлғаны тәрбиелеуде педагогикалық ұжымның күшін, уақытын үнемедеу;
4) тәрбиелік жүйеде оқушы, мұғалім, ата-ана тұлғасы өзін-өзі іске
Мектептің тәрбие жүйесі - бұл туындайтын, жетілдірілетін, жаңаратын, ескіретін,
Тәрбие жүйесін қалыптастыру кезеңдері:
1 Тәрбие жүйесін құру;
2 Тәрбие жүйесінің қалыптасуы, құрылымы, әрекет мазмұны анықталуы, қызмет
3 Қортындылау кезең;
4 Жүйені жаңарту, қайта құру.
Мектептің тәрбие жүйесі оқу сабақтарын, балалардың сабақтан тыс өмірін,
Тәрбие жүйесі – педагогикалық ақиқаттық жартылай бөлігі болып көрсетіледі
Тәрбие жүйесінің тапсырмасы – барлық тәрбиелік қозғалысты біртұтас педагогикалық
1.1Тәрбие жүйесінің құрылымы, мазмұны
Қазіргі уақытта педагогиканың феноменды үлкен мамандар тобы зерттеуде,
Тәрбие жүйесі – педагогикалық ақиқаттық жартылай бөлігі болып көрсетіледі
Тәрбие жүйесінің тапсырмасыбарлық тәрбиелік қозғалысты біртұтас педагогикалық процесінде интегралдау,
Тәрбие жүйесі белгілермен қатар жалпы басқа да әлеуметтік жүйелерде
Тәрбие жұмысының нақты білім беру мекемесі иерархиялық тәрбие
Тәрбие жұмысының нақты белгісі ашықтығы, қоршаған ортамен байланысы. Қоршаған
Тәрбие жұмысы кері байланысқа ие бола отырып оған өзінің
В.А.Карковский, А.М. Новиков, Н.A.Селиванов оның жүйелілік мінездемелерін басты тәрбиенің
Жетпісінші жылдардың соңына қарай жүйелілік идеялары тәрбие теориясына ене
Мектептің тәрбие жүйесін “бір-бірімен тығыз байланысты компоненттер жиынтығы”
Тәрбиенің негізгі мақсаты – дені сау, ұлттық сана-сезімі оянған,
Тәрбиенің мазмұны, оны жүзеге асыратын әдіс-тәсілдердің негізі -адамгершілік,
Тәрбиенің негізі – ұлттық тәлім-тәрбие.
Әр халықтың тәлім-тәрбиелік мұрасы – мәдениеттің құнды бөлігі. Қазақ
Тәрбие жүйесін құруда ең алдымен мақсатты белгілеу ісінің
Қазіргі мектептің ұлттық тәрбие жүйелерінің мақсаттары:
біртұтас әлем туралы ғылыми негізделген көзқарас қалыптастыру;
оқушыларды жалпы адамзаттық құндылықтарға тарту, сол құндылықтарға сәйкес мінез-құлық
1.2 Тәрбиежүйесінің жалпы заңдылықтары
Тәрбие жүйесі - күрделі динамикалық жүйе. Бұл жүйенің әр
Мақсаттық талап тәрбие жүйесінің құрылымын шешуге бағытталған міндеттердің бірізділігін
- үйлесімді, жан-жақты дамыту мақсатын есепке ала отырып, тұлғаны
- азаматтық құндылықтар, әлеуметтік-бағдарлы мотивация, ақыл-ой, эмоционалдық және еріктік
- оқушыларды ғылыми, мәдени және өнер, т.б. қоғамдық құндылыққа
- қоғамның демократиялық өңделуіне, тұлғаның құқық-тары мен міндеттеріне сәйкес
- тұлғаның мүмкіндіктері мен тілектерін, сонымен бірге әлеуметтік талаптарын
- оқушылардың даралық және қоғамдық түсінімдерін дамытатын танымдық іс-әрекет
- тұлғаны сапалы тәрбиелеу мақсатында әлеуметтік құнды, әрі жан-жақты
- тұлғаның аса маңызды әлеуметтік функциясын, яғни, өзгермелі еңбектік
Келесі құрылым тәрбие жүйесінің негізгі сатыларын белгілеуге негізделеді. Бұл
- қойылатын талаптар мен ережелерді тәрбиеленушілердің түсінуі;
- білімнің сенімділігі;
- сезім қалыптастыру;
- іс-әрекетке араласу және іс-әрекет арқылы тәрбиелеу.
Келесі құрылым да бірізді процесс кезеңдерін анықтауға негізделеді, бірақ
а) тәрбиенің негізгі міндеттері мен мақсат-тарын қамтитын процесті жоспарлау;
б) материалды (еңбек, табиғатты қорғау); қоғамдық (ұжымдық, ұйымдастыру-басқарушылық, коммуникативтік);
в) тәрбиеленушілердің негізгі іс-әрекеттерінде тұлға аралық қарым-қатынасын және оның
г) жоспарланған және алынған нәтижелердің айырмашылығын бақылау және қорытындылар
Тәрбие жүйесі кезеңдерінің өлшем шектері ретінде педагогика-лық әрекеттің бірізділігін
- жалпы нормалар және талаптармен танысу;
- қарым-қатынас қалыптастыру;
- көзқарастар мен тұжырымдар қалыптастыру;
- тұлғаның жалпы бағытын қалыптастыру.
Бұл әрекеттердің барлығының нәтижесі - нормалық қалыптағы тұрақты мінез-құлық
Жалпы заңдылық ауқымының әрекеті тәрбие жүйесінің барлық жүйесіне таралады.
Тәрбие мазмұнын түсінерде қойылатын талаптар мен мақсаттарға сай оқушының
Тұлғаның жан-жақты және үйлесімді дамуы - бұл ақыл-ой, дене,
Тәрбие мақсаттарының шынайы болуы. Бүгінгі нақты мақсат - бұл
Үлкендер мен балалардың біріккен іс-әрекеті. Тәрбиеші жұмысының мазмұны балалармен
Тәрбие мазмұнындағы маңызды элемент - адамның өмірлік өзін-өзі тану
Тәрбиенің тұлғалық бағыты. Мектептегі тәрбие жұмысының өзегін тек бағдарлама,
Жалпы заңдылық ауқымының әрекеті тәрбие жүйесінің барлық жүйесіне таралады.
Тәрбиеленушінің өз еркі болмай, тәрбие жұмыстарын дамыту, бірлесе жұмыс
1.3Тәрбие мақсатты бағытталған үрдіс ретінде
Тәрбие мақсаттарының шынайы болуы. Бүгінгі нақты мақсат - бұл
Үлкендер мен балалардың біріккен іс-әрекеті. Тәрбиеші жұмысының мазмұны балалармен
Тәрбие мазмұнындағы маңызды элемент - адамның өмірлік өзін-өзі тану
Тәрбиенің тұлғалық бағыты. Мектептегі тәрбие жұмысының өзегін тек бағдарлама,
Жалпы заңдылық ауқымының әрекеті тәрбие жүйесінің барлық жүйесіне таралады.
Тәрбиеленушінің өз еркі болмай, тәрбие жұмыстарын дамыту, бірлесе жұмыс
Мақсатты жүзеге асыру үшін келесі міндетерді шешу қажет.
1 Келешекте бірегей тәрбиелік ұжым мен мектепішілік гуманистік қарым-қатынасты
2 Жүйе құрайтын әрекеттердің тәсілі мен әдістерін, формаларын жетілдіру
3 Тәриеленушілердің сабақтан тыс әрекетін ұйымдастыру жүйесін жетілдіру;
4 Ұйымдастырудың технологиясы мен бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етуді ОТП нәтижесінде
Қазіргі заман талабына сай мектеп баланың бүгін дамуы мен
Әлемдік мектеп практикасында тұлға шешуге қабілетті міндеттермен ерекшеленетін зияткерлік
сауаттылық;
ақпараттанушылық;
қызметтік сауаттылық;
құзырлық.
Сонымен, қазіргі қоғамда мектеп тәрбиеленушілердің зияткерлік, ізгілікті және дене
тұлғаның толыққанды дамуы үшін, балалардың денсаулығы мен өмірін қорғау
оқушылардың жеке бас ерекшеліктеріне ықпал ететін білім бағдарламаларын
отбасындағы тәрбие жүйесін жандандыру және отбасын ОМТ-не енгізу;
адамның рухани жан-дүниесін қалыптастыруын қамтамасыз етуші болып танылған тәрбиенің
тәрбиеленушілердің әлеуметтік маңызды әрекеттерін әр түрлі салада шығармашылық
ғылыми білім, біліктілік жүйесін және оларды әр түрлі
білім алудың үздіксіз жүйесін дамыту;
білімнің деңгейлері мен сатыларының сабақтастығын, зерттеушілік және жаңашылдық әрекеттерді
балаларды әлеуметтік –педагогикалық қорғаумен қамтамасыз ету; өз құндылығы сезімі
Бүгінгі таңда тәрбие міндеттерін жүзеге асырудың ең тиімді технологияларының
Қарым-қатынас түрі тәрбие үрдісінің алғашқы мінездемесі болып табылады;
Тәрбие кеңістігінің екінші мінездемесі – бұл оның жүйелілігі;
Тәрбие кеңістігінің үшінші мінездемесі – олар арқылы сипатталуы мүмкін
Тәрбие кеңістігі бірнеше деңгейде болады:
1-ші деңгей – жеке тұлғалық;
2-ші деңгей – білім мекемесі;
3-ші деңгей – аумақтық тәрбие кеңістігі.
Әр тәрбие кеңістігі әр тәрбиеленушінің тұлғасы сияқты қайталанбас, ерекше
Тәрбие кеңістігі тұлғаның дамуы мен өзін-өзі жүзеге асыруы үрдісіне
Нағыз мектеп – парасатты өзгере келіп, әр уақытта педагогикалық
2.Еңбек қабілетінде іскерлік, дағдыларын қалыптастыру
Тарихты білмей тұрып қазіргінің қадіріне жету, болашақты болжау қиын
Еңбек тәрбиесінің ең басты да, негізгі міндеттерінің бірі -жасөспірімдерді
Қазақ ағартушыларының бірі Ы.Алтынсарин педагогикалық тақырыптағы өлеңдері мен әңгімелерінде,
Алайда, практикалық мақсат үшін оқу процесі мен сабақ беру
Адамдардың таным қызметінде елеулі айырмашылықтар бар, ол айырмашылықтардың нені
Оқушы болса, жаңаны тани отырып, ең тура, қысқа жолмен
Қазіргі білім беру технологияларының қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі дәстүрлі
Мұнда мұғалімнің сөйлеу қызметінің екі жағы бар: мұғалім жаңа
Білімді меңгеру үшін оларды классификациялау мен жүйелеудің, белгілері бойынша
Іскерлік пен дағдының қалыптасу процесі көптеген практикалық әрекеттер жасауды
Білім шындығын нақтылау мен тексеру өзінің меңгерген ережесіне, анықтауына,
Оқыту міндетіне, оқушыларды біліммен қаруландырудан басқалардың іскерлігі мен дағдысын
Қандай да болсын іскерлікті меңгеріп алу процесінде бүтіндей барлық
Іс жүзінде іскерлік пен дағдыны игеріп алу кезінде оқушылар,
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне оқытудың
Мысалы, оқушы жазу жазған кезде "а" немесе "б" әріптерінің
Дағдының пайда болу процесі іріленумен ғана емес, сондай-ақ автоматизмге
Оқушылардың қойылған сұрақтарына жауап берілмесе, онда осы сұрақты дайындап
Оқушыныңжекетұлғасын, руханиәлемін, ынтасы мен қабілетіндамытубүгінгікүнніңнегізгімәселелердіңбірі. Себебі: оқушыларөзбетіменізденіпжұмысістеуге, өзбетіншебілімдітәжірибеде, өмірдепайдалануғадағдыланбаған.
2.1Еңбектәрбиесініңмазмұныжәнежүйесі
Оқу барысындағы еңбек. Сабақ барысында еңбек дағдылары, іскерлік, төзімділік
• халық қоныс тепкен жерлерді, көшелерді, тротуарларды жөндеуге
• мәдени-ағарту жұмысы оқушыларды белсенділікке, қоғамшылдыққа тәрбиелеп, олардың әлеуметтік
• шефтік жұмыс - адамгершілікке тәрбиелеудің ең жоғары
Мектеп өміріндегі пайдаланып жүрген шефтік жұмыстарға Отан соғысы және
- балалардың еңбек әрекетінің қоғамдық мағынасы және өнегелік негізі
- еңбек тапсырмасын орындағаннан кейінгі нәтиже баланың сенімін қуаттануына,
- еңбекті балалардың психикалық және физологиялық ерекшеліктеріне сай ұйымдастыруына;
- кіші мектеп жасындағы балалардың еңбегін ойынмен ұштастыруға.
Осы сияңты шарттарды, талаптарды еңбек процесінде ұтымды пайдалану мұғалімнен
• Еңбекке сүйіспеншілік пен еңбек адамдарына құрметпен қарау.
• Оқушыларды халық шаруашылығы салаларындағы еңбектің түрлерімен таныстыру, еңбек
• Мамандықты таңдауға дайындау.
Еңбектің тәрбиелік қызметін оқушы бойына дарыту барысында оның экономикалық
2.2 Оқыту процесінде оқушының іскерлік, дағдыларын қалыптастыру жолдары
Оқушылардың сыртқы әрекетіне, өзін көрсете білуіне, негізделген олардың таным
Алайда, практикалық мақсат үшін оқу процесі мен сабақ беру
Адамдардың таным қызметінде елеулі айырмашылықтар бар, ол айырмашылықтардың нені
Оқушы болса, жаңаны тани отырып, ең тура, қысқа жолмен
Оқушы ғылымды ғалымдардың қалай ашып және жасап шығарған қалпында
Қазіргі білім беру технологияларының қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі дәстүрлі
Мұнда мұғалімнің сөйлеу қызметінің екі жағы бар: мұғалім жаңа
Білімді меңгеру үшін оларды классификациялау мен жүйелеудің, белгілері бойынша
Іскерлік пен дағдының қалыптасу процесі көптеген практикалық әрекеттер жасауды
Іскерлікті меңгеру процесі әдетке оқушы өзі меңгеретін белгілі әрекетті
Білім шындығын нақтылау мен тексеру өзінің меңгерген ережесіне, анықтауына,
Оқыту міндетіне, оқушыларды біліммен қаруландырудан басқалардың іскерлігі мен дағдысын
Қандай да болсын іскерлікті меңгеріп алу процесінде бүтіндей барлық
Іс жүзінде іскерлік пен дағдыны игеріп алу кезінде оқушылар,
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне оқытудың
Мысалы, оқушы жазу жазған кезде "а" немесе "б" әріптерінің
Дағдының пайда болу процесі іріленумен ғана емес, сондай-ақ автоматизмге
Қорытынды
Оқушылардың тәрбиелілігіне қоғамдағы барлық әлеуметтік – мәдениетті жағдайлар әсер
ұлттық құндылықтарды жоғалту;
қоғамның әлеуметтік жағдайға қарағанда бөлінуі;
ұлттық мәдениетті айырылу жағдайы.
Екінші топта білім беру жүйесінің ішкі себептерінен туған тәрбие
тәрбиенің жаңа пардигмасының ғылыми әдістемелік жағдайынан толық қамтамасыз етілмеуі;
мұғалім, тәрбие технологияларын жетік меңгермеуі;
қоғамдық балалар ұйымдарының тәрбиелеу потенциалының тиімділігінің төмен болуы.
Тәрбие жүйесін жаңа сапалы деңгейге көтеру үшін мыналар қажет:
Тәрбиешілердің кәсіптік құзырлығын көтеру, бар потенциалды тиімді пайдалану (мамандық
Басқару және тәрбие үрдісінде жаңа технологияларды меңгеру;
Дәстүрлі емес ресурстық және жаңа білім көздерін меңгеру және
Жалпы заңдылық ауқымының әрекеті тәрбие жүйесінің барлық жүйесіне таралады.
Тәрбие жүйесінің теориялық модельі, концептуальды (айқындамалы) пайда болуына қатысты
Әр тәрбие кеңістігі әр тәрбиеленушінің тұлғасы сияқты қайталанбас, ерекше
Сонымен, тәрбиелеуде жұмыстарды жақсарту үшін негізгі жол барлық жұмыскерлерді
Қорыта айтқанда, еңбек сабақтарының педагогикалық тиімділігі, олардың білім және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 С.Қалиев, Қ.Жарықбаев. Қазақ тәлім тәрбиесі. – Алматы:
2 Т.Сабыров. Жастарды тәрбиелеудегі ұжымның ықпалы. – Алматы 1983ж.-27
3 Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев. Педагогика. – Алматы, 2004ж. 14-20 б.
4Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие беру.
5 Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді
6 Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -А., 1999ж
7 Болдырев Н. Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы. -Алматы, 1987ж.
8 Бержанов Қ. Тәрбие мен оқытудың бірлігі. -Алматы, 1973ж.
9Батышев С. Научная организация учебно-воспитательного процесса. -М., 1975г. 58
10Егембердиев Ж. Мектеп жұмыстарын жоспарлау /Методикалық ұсыныстар. -А., Мектеп,
11Керімов Л. Праволық тәрбие жүйесі. (11-лекция). -А., 1991ж
12Елканов С.Б. Основы профессионального самовоспитания будущего учителя – М.,
13 Әбиев Ж. Жалпы педагогика. Алматы., 2004ж
14 Айғабылова Н. Бала мінезінің қалыптасуы және оны
15 Айтмамбетова, Бейсенбаева. Тәрбиенің жалпы әдістері. -А., 1991ж
16 Ахметов Ж. Балаларды мәдениеттілікке тәрбиелеу жолдары. //Қазақстан
17 Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдамасы,
18 С.Ш.Әбенбаев Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Алматы., 2004ж.
19 Шер.Р.П., Қожахметова К.Ж. Тәрбие үрдісі
20 В.С.Караковский Воспитательная система школа : педагогические идеи
7
Тәрбие жүйесінің құрылымы, мазмұны
Тәрбие мақсатты бағытталған үрдіс ретінде
Тәрбие процесінің заңдылықтары тәрбие принциптерінің негізі ретінде
Балалардың мектепте оқытуға даярлығын зерттеу ерекшеліктері
Зайсан аудандық білім бөлімінің білім беру жүйесінің қазіргі заманғы ахуалы және мүмкін болар қауіп-қатерлер
Педагогика ғылымындағы тәрбие теориясы
Тәрбие технологиясында тәрбие жүйесінің моделі
Тұтас педагогикалық үрдісте тәрбиенің алатын орны
Тәрбие жүйесінің жалпы заңдылықтары
Шығыс Қазақстан облысының білім беру жүйесін дамыту