Табыс анализі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………………………………………3
1 ДАҒДАРЫСТЫ БАСҚАРУ:МАҚСАТЫ ЖӘНЕ ТАПСЫРМАЛАРЫ……………………………………………………….……...7
1.1Дағдарысты басқару түсінігі…………………………………………………7
1.2 Банкрот зерттеуіне қаржылық анализ…………………………………...12
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ ТӘУЕКЕЛДІЛІКТІ ДАҒДАРЫСТЫ БАСҚАРУ………...26
2.1 Банктердің жалпы мінездемесі…………………………………………….26
2.2 Банктағы тәуекелділік менеджменті бөлімінің орны мен қызметі…...39
2.3 Қазақстан банктеріндегі корпоративті басқару…………………………49
3 КӘСІПОРЫНДЫ ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙДАН ШЫҒАРУ ӘДІСІ.......................................................................................................................56
3.1 Екінші деңгейлі банктерге тәуекелділіліті басқару жүйесін еңгізу кезеңдері…………………………………………………………………………..56
3.2 Тәуекелділікті басқару жүйесін енгізу бойынша жетістіктер мен
3.3 Тәуелділік менеджментінің жаңарту перспективалары………………..60
3.4 Нарықтық экономикасы дамыған елдердегі дағдарысты басқару ерекшелігі…………………………………………………………………………62
ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………………..……………….74
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ………………………………………...78
КІРІСПЕ
Қазақстан нарықтық экономикаға өткеннен кейін, оның қызметінің нәтижиелігін дамыту
Жұмыс актуалдылығы: Қашан және қай кезеңде тәуекел пайда
Тәуекелділікті басқару банк қызметінің негізі болып табылады. Алғашында банктер
Нәтижиелі басқарудың басты элементтері: жақсы дамыған кредиттік саясат пен
Тәуекелділікті қабылдау – банк қызметінің негізі. Банктер тәуекелділігі бақылайтын
Сондықтанда сапалы жаңа жүйедегі тәуекелділікті орнату актуалды мәселе, бүгін
Бұл бағытта диплом жұмысын жазу ҚР-дағы тәуекелділік менеджментінің әлсіз
Жоғарыда айтылғанды және банк жүйесінің даму тенденциясын ескере отырып,
Тақырыптың актуалдылығы мен маңыздылығы жұмыстың зерттелуінің, мақсатының және тапсырмасының
Диплом жұмысының мақсаты: Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің тәуекелділігін дағдарыстық
Мақсатқа жету үшін келесі тапсырмаларды шешу қажет.
Зерттеу тапсырмалары:
тәуекелдің экономикалық маңыздылығын қарастыру;
тәуекелді бағалау әдісін зерттеу;
банк тәуекелділігін басқарудың негізгі принципіне және әдісіне мінездеме беру;
Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердегі тәуекелділікті басқару жүйесінің ұйымдасуына анализ
Екінші деңгейлі банктердегі тәуекелділік менеджментінің дамуы преспективаларын және жаңару
Зерттеу объектісі: АҚ «Темір Банк».
Зерттеу жұмысының теориялық және методологиялық негізі отандық және шет
Ғылыми жаңа зерттеулер. Бұл зерттеудің негізгі тапсырмасы тақырыпты ашу,
Диплом жұмысының тәжірбиелік мағынасы: Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктер
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, үш тараудан, қортынды мен пайдаланылған
1 Дағдарысты басқару: мақсаты және тапсырмалар
1.1Дағдарысты басқару түсінігі
Дағдарысты басқару (дағдарысты менеджмент). Қазақстаннның іскерлік өміріндегі атақты терминдердің
Кейбір авторлар керісінше банкроттық механизммен кризис диагностикасы
А.Г. Грязновтың «Антикризисный менеджмент» кітабында Антикризис басқаруына келесі
«Дағдарысты басқару – негізгі ресурстарына сүйенетін, кез-келген жағдайда
Банк немесе кәсіпорынның дағдарыстық қаржылық басқару жүйесі анықталған
1. Коммерциялық ұйымдардың қаржылық бірқалыптығының бұзылу мүмкіндігіне
2. Кәсіпорын қаржылық қызметіндегі дағдарыстық құбылысқа ерте диагностика. Банк
3. Банк қаржылық даму зияны бойынша кризистік құбылыс индикаторларын
4. Банк қаржылық дамуының жеке кризистік құбылысына тез әсері;
5. Оның қаржылық бірқалыптығы нақты қауіп деңгейіне коммерциялық
Сондықтан, банкроттық қауіпті нейтралдаушы жеке механизімі нақты
6. Дағдарыстық қаржылық жағдайдан шығу үшін ішке мүмкіндіктерді толық
7.Оның банкроттығын тоқтату үшін сәйкес банк санация нысаның
Дағдарыстық қаржылық басқарудың негізгі мақсаты: банктің қаржылық тұрақтылық
Бұл мақсатты ескере отырып банкте банкрот кезінде пайдаланылатын дағдарыстық
Дағдарыстық қаржылық басқару саясаты банктегі жалпы қаржы саясатының
Дағдарыстық қаржылық басқару саясатын өткізу қарастырады:
1. Оның кризистік дамуның себептерін ерте табу мақсатында қаржылық
2. Коммерциялық ұйым кризистік жағдайының масштабын анықтау. Мониторинг процсінде
3. Банк кризистік жағдайын қалыптастыратын, негізгі нысандарын зерттеу. Дағдарыстық
4. Адекватты масштабындағы кризистік жағдайдан шығу мақсатының жүйесін қалыптастыру.
- банк төлем қабілетсіздігін жою;
- банк қаржылық тұрақтылығын қайта құру;
- кәсіпорында тұрақты экономикалық тұрақтылықты қамтаасыз ету мақсатында,
5. Оның криистік қаржылық жағдайы масштабына сәйкес келетін,
6. Банк санациясының тиімді нысанын таңдау.
Егер кризистік қаржылық жағдай масштабы қаржылық резерв
1.2 Банкрот зерттеуіне қаржылық анализ
Банк қаржылық жағдайының нақты аназиді аз емес деңгейде
Ақпараттық база
Банк қызметі барысында әр алуан ақпараттардың үлкен саны қалыптасады.
Мысалы, егер актив құның нақты бағалау
Сондықтан анализ сапасын жоғарлату үшін максималды нақты ақпаратты қолдану
Банк жүйесіне қойылатын негізгі сенімділік талабының басты шарты: ақша
Дамыған қаржылық нарықта ликвидтілікті өлшеу қиын.
Қарапайым ликвидивтілік көрсеткіші.
(Ағымдық активтер – Ағымдық міндеттер)х 100
Активтер жалпы саны
Жоғарыда көрсетілген, дәстүрлі өлшем критериі, ескі индикатор, дамыған
Ликвидттілікті өлшеудің қолайлы әдісі жетілуіне негізделген, ол активпен
Банк бақылауының органдары банк секторы денсаулығын
Көбінесе бұл органдар барлық банк жүйесіне көңіл бөледі, жеке
Бақылау жүйесінің жақсы үшкір тасты бөлігі болып
Қарапайым мысал ретінде, АҚШ қабылдау – «САMEL банк рейтінгінің
С – capital adequacy, бұл қор жеткіліктілігі;
Жүйе, салымшы құқығын қорғау үшін пайдаланылатын банк қорын және
A – asset quality, баланстан тыс және актив
M – management, басқару сапасы, заң және тәртіпті қадағалау
E – earning, табыстылық кере пайдалылық. Банк болашақ
L – liquidity, ликвидттілік. Жүйе, банк қарапайым және
САМЕL жүйесінің қорытынды көрсеткіші – банк тез
Банктер көбіне мемлекет қатысуымен ликвидті ақша қорын бірінші дипозитке,
Коэффициент мына формула бойынша есептеледі:
R – S
К = ------------------------- х 100 (2)
R S
Мұнда, R – қысқа мерзімді ресурстар;
S – қысқа мерзімді ссудалар.
К - ресурстарды уақыт бойынша тасымалдауында банк ликвидтілігінің
Коммерциялық банктердегі қор жектілігін басқару нормалары.
1. Екі деңгейден құралған өзінің құралдары (банктің өзіндік коры,
2. Бірінші деңгейлі қор өзіне келесі компоненттерді қосады
а) төленген жарғы қоры;
б) акция бойынша сыйлық;
в) өткен жыл табысы, резерв және қоры: минус;
г) материалды емс активтер;
д) тозу.
3. екінші деңгейлі қорға (К11) кіретін компоненттер:
а) ағымдағы жыл табысы;
б) ағымдағы жыл табысы
в) ағымдық табыстың ағымдық шығыннан жоғарлауы;
г) негізгі материалды құнды қағазға қайта бағалау;
д) тәуекел есебімен өлшенген, актив сомасының 1,25 %
Е) бірінші деңгей қорының 50% аспайтын, тез
Субординациялық қарыз бұл банктік депозит болып келмейтін
Екінші деңгейлі қордың субординациялық қарыз бірінші бес жыл
4. Банктің өзіндік қорынан басқа заңды тұлғалардың қорына
5. Өзіндік қордың жеткіліктігі кі коэффициентінен көрсетіледі. Бірінші деңгейлі
6. Бірінші деңгейлі банк қорының оның барлық
К1
К1 ------------------ ≥ 0,06
А- П
Мұнда К1 бірінші деңгейдің өзіндік қоры.
А – актив сомасы;
П – «Қазақстан Республикасы екінші деңейлі банктердің
7. Тәуелділік бойынша салмақталған банк өзіндік қорының актив сомасына
К
К2 ------------------ ≥ 0,12
Ар- Пс
К – қазіргі жағдайдың 1-4 пунктісіне сәйкес келетін
Ар – тәуелділік бойынша салмақсалған актив сомасы.
Пс - өзіндік қорды қоспай қалыптасқан жалпы резерв
«Темір банк» А.Қ. өзіндік қорының жеткіліктілігіне
Депозиттер мерзімі арасындағы және құралдар мерзімі арасындағы
К1 – ликвидтілігі шектелген ресурстар үшін ликвидтілік коэффициент.
К2 – орташа ликвидтілік ресурстары үшін ликвидтілік коэффициенті;
К3 - жоғарғы ликвидті ресурстар үшін ликвидтілік коэффициенті.
Барлық үш ликвидтілігі бір формуламен есептеледі
3к
Кл ------------------ + 100
Р
Мұнда Кл – ликвидтілік коэффициенті (К1 ,
3 к – 6 айға жылға одан 4 жылға
3 – 6 айдан бір жылға , 1 жылдан
Көрсетілген коэффициенттер тәртіп бойынша 100 пайызды иөлем
Өз ликвидтілігін жақсы қарайтын банк, өз міндеттерін шығынсыз
Банктер ликвидті активтеріне тез арада қолма-қол ақшаға айырбастау
Ликвидтілік міндет бойынша талап етілген банктердің төлемін
Ағымдық актив
А) ағымдылық ликвидтілік коэффициент (%)= --------------------------- ;
Ағымдық міндет
Қолма қол ақша + ликвидті құнды қағаздар+ дебиторлық қарыз
Б) Кез келген коэффициенті (%) = ----------------------------------------------------------
Ағымдық міндеттер
(ағымдық активтер) – (ағымдық міндеттер)
Айналым қоры = ------------------------------------------------------------------------------
Ликвидивтілік коэффициентіне тағы мына кқөрсеткіш кіреді
өзіндік құралдар (қор)
К ликв. = --------------------------------
∑ банк міндеттері
Ол көпшілік дамыған елдерде төлем қабілеттілігін бағалау үшін қолданылады.
Ағым анализі жарамды активтерді тез қолма-қол ақшаға айналдыруына бағытталған
Капитализм табиғатын түсіну қиын. Жалыны шарпыған ғаламдық экономикалық дағдарыс
Халықаралық деңгейде бағалардың бұлай құлдырауы қандай да бір елдің
Дағдарыстың бағаға әсерін Қазақстан да сезіп отыр. Ресейден арзан
Үшінші мыңжылдыққа аяқ басқан әлемдік экономика тағы бір дағдарыспен
Қаржы және экономика дағдарысы ешбір елді айналып өтпеген. Ол
Осы ретте менің айтарым, республика Үкіметі мен Ұлттық банкінің
Рас, сауда саласындағы әріптес мемлекеттерімізде олардың ұлттық валюталарының едәуір
Инвестиция еліміздің ертеніне кепілдік беретін қаражат көзі. Бұл бағыттағы
Мәлімдемеде нақтылы айтылған бір нәрсе, ол банкке ақша салған
Жалпы хеңгенің айырбас бағамының өтпелі саясатын барынша түсіністікпен қабылдаған
Бұдан былай елімізде экономиканың қылмыспен күресте сыбайлас жемқорлыққа қарсы
Осы орайда Елбасы Нұрсүлтан Назарбаев Парламент Палаталарының бірлескен отырысында
Бүгінгі таңда шенеуніктер тарапынан болып жататын пара алушылыққа және
Мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігі 424 миллиард теңге. Мұның 331
Қалай болғанда да дағдарыс тамыры тереңде емес, оны қалыпқа
2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі тәуекелділікті ДАҒДАРЫСТЫ басқару
2.1 Банктердің жалпы мінездемесі
«Темір Банк» АҚ-ы қызметінің негізгі түрі жеке меншікке негізделген
Қызметтегі лицензиялар:
27 қаңтар 1997 жылғы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің шетел
19 тамыз 1999 жылдан бастап №0401100110 Қазақстан Республикасынның Ұлттық
15 қараша 1998 жылдан бастап №0407100023 Қазақстан Республикасының құнды
«Темір Банк» АҚ 1997 жылы 15 қантарда «Темір Банк
«Темір Банк Қазақстан» АҚ-ы 1990 жылы Жоғарғыэконобанктің Қазақстандық филиалы
«Темір Банк» ЖАҚ-ның тарихы 1990 жылдан басталды, бұл кезде
Үкімет Келісімі бойынша осы екі банк бірігуі нәтижесінде 1997
Бірінші кезеңде банк акционерлік қоғамның жабық түрі ретінде
2003 жылдың 26 қыркүйегінде «Темір Банк» АҚ атауының өзгеруімен
«Темір Банк» Акционерлік Қоғамы – республикадағы ірі банктердің бірі.
2004 жылдың 1 маусымында Банк активтері 452 114 млн.
«Темір Банк» халықаралық статусы бар банк болып табылады. Ірі
Даму стратегиясына сәйкес, Банк коллективі өз алдына келесі тапсырманы
«Темір Банк» халықаралық бағдарламаларға қатысуы тек үлкен преспективаларын ғана
1 - кестеде - «Темір Банк» 2003-2005 жылғы негізгі
1 - кесте - «Темір Банк» 2003-2005 жылғы қаржысының
Көрсеткіштері 2005 2004 2003
Клиенттер салымдары/ресурстық базасы 62,46 70,16 79,57
Жалпы ссудалық қарыз/клиент салымдары 145,45 108,72 80,84
Жалпы ссудалық қарыз/клиент салымдары + ұзақ мерзімдік алымдар 105,97
Клиенттерге ссуда (нетто)/ активтер 75,65 63,18 48,96
1 - кестеден көріп отырғанымыздай 2005 жылы 62,46 болса,
Банк активтеріндегі ссудалық қарыз бөлігі 2000 жылғы 20% 2005
«Темір Банк» Ақ кредиттік портфелінің ерекшелігі, қазақстандық басқа банктердегіндей,
2 - кестеде - «Темір Банк» АҚ ссудалық портфелі
2 – кесте - «Темір Банк» АҚ 2003 –
Көрсеткіштері 2005 2004 2003
Ақша нарығының ақша материалдары мен құралдары 12747 9311 9096
Құнды қағаздар 6542 10676 8415
Қайтадан сатуға жарайтын, құнды қағаздар (нарық бағасы бойынша қайта
Клиенттерге арналған ссуда (брутто) 5952 10676 0
Ақша нарығының ақша материалдары мен құралдары 70974 38657 19045
Басқа да тұтынушы ссудалар 17691 3349 556
Коммерциялық / корпоративті судалар 53283 35307 18490
Барлық басқа ссудалар 0 0 0
Ссуда бойынша шығындалатын резервтер 3489 1946 1282
Клиеттерге ссуда (нетто) 67485 36710 17763
Табыс активтері 86496 54049 34526
Басқа компаниядағы салымдар мен бөліктер (қаржылық емес) Н\Д 0
Консалдтық емес компаниялардағы инвистициялар 109 147 27
Материалды емес активтер (жұмыс істемейтін) 180 83 61
Негізгі қорлар 1757 1015 757
Басқа да барлық активтер 571 244 221
Нәтижиеде болған активтер 89390 58147 36339
Жұмыс істемейтін материалды емес активтер есебі 180 83 61
Корректірленген активтер 89210 58104 36279
Тәуекел концентрациясынның мұндай қысқаруы 2005 жылдың екінші жартысындағы бөлшек
Портфельде экономиканың әртүрлі саласы теңдей салыстырылған, мұнда 30 %
Экономика деңгейінің көтерілу жағдайына байланысты кіші және орта бизнесті
1 – сурет - Сала арасындағы, клиенттердің жалға алуының
2004 жылы жалға алудың көп бөлігі инвестициялық мінезді болды
«Темір Банк» АҚ-ның несиелік портфелінің тарихи құрастырушы бөлімі жалға
2005 жылдың соңында «класивикациялы» ссуда деңгейі 9,6% құрды, яғни,
2005 жылдың аяғында таза көшірме денгейі 0,5% болды. Соңғы
«Темір Банк» АҚ ірі несиелер мен үлкен ссудаларды
Банк несиелу көлемін жоғарлатып марж көлемін қысқарту арқылы, табыс
3 - кестеде - «Темір Банк» АҚ-ның табыстылығының негізгі
3 - кесте - 2003-2005 жылдардағы «Темір Банк» табысының
Көрсеткіштері 2005жыл 2004 жыл 2003 жыл
Пайыздық табыс % 8830 4687 3015
Пайыздық шығын % 3594 1666 762
Таза пайыздық табыс % 5236 3021 2253
Пайыздық емес операциялық табыс 1697 1766 1933
Жинақтар мен комиссиялар 1165 816 509
Консалттық емес кәсіпорындардағы бөлігі мен салымдар 8 29 12
Сауда операцияларынан табыс 319 803 1277
Сақтандыру операцияларынан таза табыс 34 0 0
Басқа да пайыздық емес табыстар 172 118 135
Операциялық табыс 6933 4788 4186
Пайыздық емес табыс 2843 2288 1756
Қызметкерлерге кететін шығындар 1128 841 725
Басқа да жалпы және әкімшілік шығындар 1463 1343 952
Тозу және амортизация – басқалары 253 104 79
Ссуда бойынша қалыптасқан резервтің шығынының пайда болуының алдыңдағы
Ссуда бойынша мүмкін шығын резерві 1798 749 850
Ссуда бойынша қалыптасқан резервтің шығынының пайда болуының сонындағы таза
Салыққа дейінгі табыс 2292 1750 1580
Салық шығындары/жеңілдіктер 385 505 104
Миноритарлы акционерлерге төлем алдындағы таза табыс 1903 1245 1476
Мүмкін шығындар, табыстар есебінсіз таза табыс 1903 1245 1476
Мүмкін шығындар, табыстар есебіндегі таза табыс 1903 1245 1476
Таза операциялық табыс 1903 1245 1476
3 - кестеде көрсетілгендей 2005 жылы пайыздық табыс 8830
2005 жылы операциялық шығындар азаюы жалғасты. Бірақ мұндай нәтижиелік
«Темір Банк» АҚ-ның барлық қазақстандық банктер сияқты кемшілігі өзіне
«Темір Банк» АҚ-ы басқада қазқстандық банктер секілді активтер мен
«Темір Банк» АҚ-ның баланстық құрылымының ерекшелігіне байланысты актив және
4 - кестеде бір жылдағы негізгі қаржылық көрсеткіштерінің өсуінің
4 – кесте - Жылдық өсу деңгейінің өзгеру динамикасы.(%)
2005 жыл 2004 жыл 2003 жыл
Клиенттерге ссуда(брутто) 83,60 102,97 75,99
Мүмкін шығындар резерві 68,45 56,73 137,09
Коректірленген активтер 53,54 60,16 46,28
Клиенттер салымдары 37,23 50,93 29,00
Нақты негізгі қор 50,58 13,35 40,65
Жеке меншік қоры 49,82 13,18 36,10
Операциялық табыс 44,81 14,38 60,08
Пайыздық емес шығындар 24,26 30,30 81,91
Резервтер қалыптасуына дейінге таза операциялық табыс 63,62 2,88 47,30
Ссуда бойынша мүмкін шығындар резерві 139,91 11,82 146,81
Салық салуға дейінгі табыс 30,95 1079 21,05
Таза табыс 53,16 15,64 22,59
«Темір Банк» АҚ-ның қаржылық нәтижиесін анализай отырып, «Темір Банк»
5 - кестеде «Темір Банк» АҚ-ның рентабельділігінің өзгеруі қарастырылған.
5 – кесте - 2003-2005 жылғы «Темір Банк» АҚ-ның
2005 2004 2003
Пайыздық марж анализі
Таза пайыздық табыс(салықтық эквивалент)/табысты активтердің орта саны 7,45
Таза пайыздық спред 6,98 6,43 7,22
Пайыздық табыс (салықтық эквивалент)/табысты активтердің орта саны 12,57 10,58
Пайыздық шығын/ пайыздық міндеттердің орташа мөлшері 5,58 4,15 3,08
Депозит бойынша пайыздық шығын/депозиттердің орташа қалдығы 3,30 3,94 2,67
Табыс анализі
Таза пайыздық табыс/ табыс суммасы 75,52 63,11 53,83
Комиссиялық табыс/табыс суммасы 16,80 17,05 12,16
Спекуляциялық операциялар табысы/ табыс суммасы 4,60 16,77 30,51
Пайыздық емес табыс/табыс суммасы 24,48 36,89 46,17
Қызметкерлерге кететін шығындар/табыс суммасы 16,26 17,57 17,33
Материалды емес активтер амортизациясын есептеу кезіндегі шығындар/табыс суммасы 41,01
Барлық амортизациялық есептеу кезіндегі шығындар/табыс суммасы 41,01 47,79 41,95
Резервтер қалыптасуына дейінгі таза операциялық табыс/табыс суммасы 37,36 45,62
Резервтер қалыптасқаннан кейінгі таза операциялық табыс/табыс суммасы 58,99 52,21
Ссуда бойынша қайта қалыптасқан резервтер шығыны/табыс суммасы 33,06 36,56
Салық салуға дейінгі табыс/табыс суммасы 33,06 36,56 37,75
Таза табыс/табыс суммасы 27,51 26,01 35,27
Салық /салық салуға дейінгі табыс 16,78 28,85 6,56
Жоғарғы пайыздық табыс әкелетін несиедегі активтер бөлігі мен ссуда
Бірақ «Темір Банк» АҚ-ға нарықтағы жоғарғы бәсекелестікті ескере
Активтердің тез жоғарлауы бар қорды ұсау мәселесін қиындатып отыр.
6 - кестеде 2003-2005 жылғы «Темір Банк» АҚ-ның негізгі
6-кесте- 2003-2005 жылғы қорлануының өзгеру динамикасы.
Көрсеткіштер 2005 2004 2003
Корректірленген негізгі қор/ корректірленген активтер 10,53 10,61 15,27
Корректрленген негізгі қор/корректрленген активтер+секъюриттау 10,53 10,61 15,27
Корректрленген негізгі қор / клиенттер ссудсы 13,92 16,79 31,19
Қордың ішкі құрылуы/өткен жылағы жеке меншік қор 28,03 20,85
1-ші деңгейдіңжеткілікті қоры 11,90 14,20 12,00
Корректрленген жеке меншік қор/корректрленген актив 11,65 11,64 16,93
Корректрленген жеке меншік қор/ корректрленген актив+секъюриттеу 11,65 11,64 16,93
Корректрленеген негізгі қор қосылған ссуда бойынша резерв шығындары/ клиенттер
Қарапайым акция бойынша дивиденттер төлеу коэфициентті 0,00 0,00 8,43
2005 жылы 31 желтоқсанда корректрленген жеке қордың атив тәуекелділігі
2.2 Банктағы тәуекелділік менеджменті бөлімінің орны мен қызметі
Қазақстандағы банктердің жұмысының жағдайы тәуекелділікті басқару облысында батыс банктерімен
Микротәуекелділік - менеджменті. Менеджмент тәуекелділігінің қызметі банктің жеке бөлімі
Макротәуекелділік – менеджменті («төменнен жоғарыға» әдісі). Менеджмент – тәуекелділігі
Банк деңгейінде тәуекелділікті басқару («жоғардан төменге» әдісі). Бағалаудың, мониторингтің
Құрал-жабдықтық эволюциясықұралдар қолдауын дамытуды талап етеді. Тәуекелділікті басқару және
Тәуекелділік – менеджменті жүйесі, банктердің жеке жобалары болып табылады;
Батыс ойшылдарының атақты комплексті ERV жүйесі, сонымен қатар Algorithmics,
«орта» класстық жүйе (баға және қызмет мүмкіндігі қатынасында).
Құрал – жабдықтық қайта құрумен қамтамасыз ету өз күшімен
Мұндай мәселе ешқашан жоқ болмаған, бірақ сонғы кездері олар
Егер менеджмент-тәуекелділігі жүйесіндегі персонал тәуекелділігімен байланысты сұрақтарды қарастыратын болсақ
идентификациялық тәуелділік;
тәуекелділікті бағалау;
шығындар мөлшері және тәуекелділік денгейін минималдау;
Әсер етуші байланысты екі факторды көрсетейік-сапалық және сандық мінездің
Маманданған денгейдегі бөлімдерде бағалаумен жұмыс жасайтын қызметкерлер мәселесі түсінікті.
Бірақ менеджмент-тәуекелділігі банк басқаруындағы ағындағы қызмет құрастырушысы болғандықтан, кадрлық
Стратегиялық денгей- несиелік ұйымның жеке меншіктігі, деректорлар кеңесі және
Қазақстан экономикасында жоғарыда айтылған басқару денгейінің жетекшісі көбінесе бір
Басқарудың бұл денгейінде тәуекелділікті бағалау облысы тар маманданған мекемелер
тәуекелділікті-идентификация. Сапалық мінездің жетіспеушілігі. Несиелік ұйымды басқаруының сандық дефициті
тәуекелділікті бағалау. Тәжірбиеде мәдениеттің жоқтығы менеджмент-тәуекелділігі бойынша бсқару қателігіне
шығын мөлшерін және тәуекелділік деңгейін минималдау. Ұйым үшін шығындар
Мемлекет жағынан мұндай шараларды өткізуі және басқару жағынан қолдаудың
Ескеріп кететін жағдай, қазіргі жағдайда банк жетекшілері мен меншік
Оперативті деңгей.
Банктық тәуекелділікті бағалау жұмысы жүретін оперативті деңгей специвикасын немесе
Тәуекелділік идентификациясы. Кадрлардың жетіспеуі сандық және сапалық жағынан, сонымен
Бұл мәселеге өз әсерін сыртқы факторларда тигізді – банк
Менеджмент-тәуекелділігі қазақстандық мектептердің баяу дамуы. Тәжірибелі мамандар жұмысының көп
Жұмыс орындарында жас мамандар білім алуын аяқтаудың қиындағы. Менеджмент-тәуекелділігі
Банктегі тәжірибелі қызметкерлер квалификациясын әр дайым жоғарлату мәселесі;
Жоғарғы квалификациялы персоналдың ағымдағы жұмысының сапасын еріксіз төмендету. Қысымның
Тәуекелділікті бағалау. Несиелік ұйымдар тәуекелділік-менеджменті жоқтығынан немесе оның сапалы
шығын көлемін және тәекелділік деңгейін төмендету. Квалификацияны жоғарлату қажеттілігі
Несиелік ұйымның қауіптілігі қазіргі кезде тәуекелділік- менеджменті кызметкерлерінің мамандануы
Шетінен бақылаушыға барлық мәселенің көзі тәуекелділік-менеджментінің қызметкерлерінде және оны
Әрине, жоғарғы ақылы қызметкерлер штатын көбейтуіне банк басшылығының кері
Бөлім жетекшілеріне мұндай таңдаудың кең түрі және кадрлар альтернативасының
Білімділігінің жетіспеуі. Бұл тек «тәуекелділік-менеджменті» білімділігінің жетіспеуінде ғана емес,
Кәсіби топтарға қажет, онының ішінде – жұмыс қаблеттілігі мен
Күрделі, творчествалық тапсырмаларды орындаудан және бөлшек жұмыстарды орындаудан қашу.
Жас маман шығындарына ұйымдағы қызметкерлер уақытының жоғалтуы, ал осы
Автордың, ЖОО-ның бітірушілер еріншек және ынталы емес екенінен ойы
Егер жоғарыда айтылған кері әсерлерге қарамастан тәуекелділік-менеджменті бөліміне вакансия
Мұндай жағдайда жоғарғы технологиялық және экономикалық білімі барлар арасында
Компьютер білуі. Жас маманның бәсекеқаблеттілігін арттыруын осы фактордың маңызды
Автоматизация облысындағы банк саясаты және осыған қатысты персоналға сәйкес
Автоматизация спецификасына және мүмкіндігіне әсер ететін, тәуекелділікті бағалау және
Мәліметтерді автоматизациялық өндеуден өткізетін бір қатар процедуралар аналитиктердің өз
Технологиялық және экономикалық квалификацияланған мамандарды салыстырғанда біріншісі алдыға шығуда,
Пәндік орта – тәуекелділікті бағалау. Осы түрдегі білім қажеттілігі
Қазіргі қазақстандық жағдайда көп түрдегі тәуекелділікті бағалау технологиялық емес,
Жоғарғы екінші білімді игеру, минимум төрт оқу семестрінен тұрғандықтан,
Бітірушіні жұмысқа алудың алдында тест өткізіп – болашақ қызметкердің
Егер жұмысқа технологиялық білімі бар маман қабылданатын болса, онда
Қайта оқу процессіндегі қиындықтар. Технологиялық ЖОО-дщағы ғылыми жетістіктері экономикалық
Жұмыстағы артық схематизация, мысалы, тәуекелджілікке сапалы факторлардың әсері;
Алдынғы специализация шекарасындағы алынған білім себебінен өз білімін пайдалана
Соңғы екі сәт байланысы бастаушы маманда жұмыс қызықсыздығы мен
Бітірушіге өз білімін көрсету үшін индивидуалды бағдарлама қажет, бұл
Білімді мамандарды дайындаудың орташа мерзімдік жоспарын ЖОО-ы мен банктер
2.3 Қазақстан банктеріндегі корпоративті басқару
Екінші деңгейлі Қазақстанның банкінің тәуеклділігін басқаруымен байланысты, тақырып ашуынсыз
Мұнда Ұлттық Банк активті қатысуын ескеріп кеткен жөн, ал
Бірақ, банктер бұл әдістемені қабылдағаннан кейін тәуекелділікті басқару жүйесі
Сондықтан «Темір Банк» АҚ-ының тәуекелділікті басқарудың тиімді жүйесін құру,
Ескеріп кететін жағдай «Темір Банк» АҚ-ы тәуекелділіті басқарудың адекваты
Бүгін Қазақстан қаржылық Ассоциация мен ҚБА тәуекелділікті басқару жүйесін
Екінші топ – көсибасшы артынан еретін банктер, олар тәуекелділікті
«Темір Банк» АҚ-ы несиелік тәуекелділікті басқару жүйесін еңгізу тәжірбиесі
Бірақ, ғылыми терминдерден алынатын және бұл анықтаманың жүйесіне
тәуелділік идентификациясымен;
оларды бағалаумен;
минималдау;
бақылаумен (мониторинг) қамтамасыз етеді десек болады.
Мұндай түсініктер тәуекелділікті басқару жүйесіне байланысты, оның ішіне несиелік
Өнді несиелік тәуекелділік түсінігіне анықтама берейік. Несиелік
несие процедурасы және саясатының регламенттеу деталдары;
несиелік бақылауды қосып, ссудалық портфелді басқару тиімділігі;
несиелік басқару процесіне қатысатын банктің кәсіби қызметкері.
«Темір Банк» акционерлік қоғамы өткізу деңгейін және
несиелік бөлімдер;
қамтамасыз ету қызмкті;
несиелік тәуекелді бағалау қызметі;
қауіпсіздік қызметі.
Несиелік қамтамасыз ету және несие әкімшілігінің қызметі несие бөлімі
«Темір Банк» АҚ-ның ұйымдық құрылымының қайта құруы несие тәуекелділікті
Ескертетін жағдай банк ұйымының құрылымдық өзгерісі, яғні әр алуан
Тәуекелділік менеджері несіелік қызметте екі жылдык жұмыс тәжірибесі болу
Филиалдағы тәуекелділік менеджерлерінің негізгі қызметтік міндеттері:
несие бағдарламасы бойынша несие тәуекелділігіне анализ және бағалауды жүргізу;
сәйкес несіелік комитеттер жұмысына қатысу;
банк филиалының жеке қызметтерінің қызметінің орындалуындағы несие
Жарғы міндеттеді және актив классификацияларын бағалау.
Портфель классификациясын және қалыптасуын бағалау несиелік тәуелділікті басқарудың негізгі
«Темір Банк» акционерлік қоғамының несиелік комитеті саыс принципін
Несие беру туралы шешім қабылданғаннан кейін барлық
1. Қаржылық коэффициенттерінің кеңейтілген жиынтығын пайдалану, өйткені соның шектеулігінен
2. Соңғы баланс бойынша емес бірнеше есептік кезең бойынша
3. Несиелік мүмікіндігі анализ үшін қаржылық коэффициент анализіне
4. Дәстүрлі анализден басқа клиенттің моральді сапасын
5. Клиенттің несиелік тарихын зерттеу қажет. Бұл басқа банктермен
6. Жалға алушы мәліметтерін жүйелеу және жалпылау үшін несиелік
3 Кәсіпорынды ДАҒДАРЫС жағдайдан шығару әдісі
3.1 Екінші деңгейлі банктерге тәуекелділіліті басқару жүйесін еңгізу
Екінші деңгейлі банк несиелік тәуекелділікті басқару жүйесін енгізу тәжірибесі
Бірақ, ғылыми терминдерден және бұл анықтаманың жүйесіне көп
тәуекелділік идентификациясымен;
оларды бағалаумен;
минималдау;
бақылау мен (мониторинг) қамтамасыз етеді десек болады.
Банктағы тәуекелділікті басқару жүйесінің тиімділігі ондағы құрылым бөлімшесіне ғана
Сөзсіз, мұндай түсінік кейде тәуекелділік – менеджерлеріне оларға тән
Бірінші кезең екінші деңгейлі банктерге екінші деңгейлі банктердің халықаралық
Тәукелділіті басқару бойынша ішкі процедуралар Ұлттық Банк кепілділігімен
2004 жылы жүргізілген еркін тәуекелділікті басқару аудит жүйесі бойынша
Екінші кезекте Ұлттық Банк келісімі негізінде және тәуекелділікті басқару
2004 – жылы Азиаттық Даму банкінің миссиясымен тәуекелділікті басқару
3.2 Тәуекелділікті басқару жүйесін енгізу бойынша жетістіктер мен
№ 920 « Ақпараттық қаржыға сәйкес келісілген процедураларды
Аудиторлық есеп бойынша жүргізілген анализ, банктық
Ауиторлық есеп анализі тәуекелділік басқару жүйесін енгізу бойынша, банктермен
- банкта бар, тәуекел анализі мен тәуекелділік тексеруімен айналысатын,
7 - кесте – тәуекелділікті басқару құрастырушысы және кемшіліктері
Тәуекелділікті басқару жүйесінің негізгі құрастырушысы Кемшіліктерді көрсету
Іші бақылауды және тәуекелділікті басқару жүйесін ұйымдастыру - банктің
- қызығушылық қарама-қайшылықты реттеуші бекітілген саясат жоқтығы;
- қызметтік басқару есебінің жоқтығы;
- қаржылық көрсеткіштер монитаринг процедурасы мен консалтинг негізіндегі қабылданған
Несиелік тәуекелділікті басқару - несиелік тәуекелділікті бақылау бойынша
- қысқа, орта және ұзақ мерзімді несиелік тәуекелді
- несиелік тәуекелділікті ранжирлеу және ішкі несиелік анализдеу, жалға
Нарықтық тәуекелді басқару - бағалық тәуекелділікті басқару тәжірибесінің жоғы;
- инвестициялық саясаттың жоқтығы;
- қажылық құрал бойынша нарықтық бағаны есептей
Операциялық тәуекелді-лікті және мәліметтерді электрондық өңдеу тәуекелділігін басқару
- жаңа банк қызметін немесе жаңа ақпараттық технологияны қолдануымен
Ішкі бақылау және тәуекелдікті басқару банк жүйесінің
Банкке кері әсерін тигізген барлық тәуекелділікті, ішкі бақылау жүргізу
Сақтандыру тәуекелдік мониторингі, несиелік тәуекелдікті бақылау және
Нарықтық тәуекелділікті басқаратын орта – мерзімдік басқару стратегиясы
Операциялық тәуекелділік мониторингі бойынша жұмысы активтелінген.
Анализға сәйкес, орта есеппен барлық банктерде Келісімнің 64% талабы
3.3 Тәуелділік менеджментінің жаңарту перспективалары
Толығымен, ішкі бақылау және тәуекелділікті басқару
Келісімді қабылдаған сәттен астап, агентство кең қолданылған тәжірибені яғни
Банктермен аудиторлық ұйымның ішкі бақылау және тәуекелділікті басқару жүйесінің
Ішкі бақылау және тәуекелділікті басқару жүйесіндегі негізгі
2004-і жылы еркін аудит нәтижесі есебінен және ішкі
Екінші деңгейлі банктер жауапкершілігін жоғарлату Келісім
Агентство жұмысын нәтижелі жүргізу құқықтық режимда, тәуекелділік
3.4 Нарықтық экономикасы дамыған елдердегі дағдарысты басқару ерекшелігі
Неміс заңы бойынша кәсіпорын екі жағдайда банкрот деп саналады:
Банкротқа ұшырау сәтінде – комерциялық банктер кәсіпорынға
Екінші көрсеткіш кәсіпорынның төлем қабілетсіздігі, көбінесе кәсіпорындар
Ұзақ мерзімді перспективаны кәіпорын бизнесін бағалау кезінде кәсіпорын активтерін
Неміс заңы конкурстық өндірісті қааыстырады, онда банкроттықтың екі себебі
Арбитражды сот конкурстық өндірісті кредитор немесе қарыз кәсіпорын
Пассив активтен алып кеткені туралы қорытындыны конкурс жұмысы
Егер кәсіпорында сол шығындарын өтейтін активтер жеткіліксіз болса, конкурстық
Өндірісті конкурс мақсаты – несие беруші талабын
- конкурстық масса құнын бірінші кезеңде анықтау
- баланста несие берушінің кепілдік құқығын анықтау мүмкін емес,
Несие берушінің үш тобы бар:
мемлекеттік-конкурстық массадан бірінші өз қажеттіліктерін қанағаттандырады, салық несие
кәсіпорын қызметкерлеріне еңбекақы бойынша қарыз. Егер ликвдтелетін кәсіпорын өз
басқа да несие берушілер.
Өндірістік конкурс өтініш берілгеннен кейін ашылады, сот оның ашылуы
Несие берушілер жиналысында кәсіпорын өз жұмысын белгілі уақыт жалғастыра
Егер несие берушілер толығымен кәсіпорын ликвидациясына толық дауыс берсе,
Көбінесе – несие берушілер кәсіпорын өз қызметін жалғастыруына рұқсат
Банкрот - кәсіпорын санациясы, егер несие беуші өз
Бірінші кәсіпорында жүргізілетін санация құқығы – несие беруші
Несие беруінің минималды таабын қанағаттандыру үшін кәсіпоын өз активтерін
Ірі кәсіпорында шаралар ұйымдастырылғанда, тәртіп бойынша жаңа стратегиялық жоспар
Германияда өткізілетін санация ерекшелігі – міндеті түрде менеджерлерді
Ірі кәсіпорында басқару кезеңдері бірнеше болып келеді, бұл ақпарат
Ішкі жүйесі бақылау үшін арнайы қызметкерлер құрылдаы, олардың масаты
Германияда кәсіпорындар көбінесе кәсіпорын құрылымын жаңартудың осындай тәжірибесін
Санация жүргізілуінде кәсіпорын белгілі стратегия қабылдайды – басым немесе
Көбінесе қаржылық қиыншылықта болған кәсіпорын қорғаныш стратегиясын
Басым стратегиясы – девирсификация стратегиясы, нарыққа жаңа өнімді шығар
Бірақ Германияда басымдылық статегиясы қаржылық қиыншылықта болған кәсіпорындарда қоладнылмайды,
Нарықта кәсіпорын алдынғы қатарға шығу үшін мынадай
Германия да кәсіпорын қаржыдық емдеу ерекшелігі – нарық зертте
Нарық жағдайына және кәсіпорын жағдайынды кәсіпорын жағдайына байлансты стратегия
Дамыған нарықтық экономика елдерінде кәсіпорын банкротығы бірнеше жыл қосал
Германия кәсіпорындарында қаржылық емдеу үшін дағдарыс тудырған барлық
Кәсіпорын қызметінің құқықтық жағдайы.
Кәсіпорынның өндірістік бағдарламасы және филиалдарының орналасуы;
Кәсіпорынды өндірістік ресурстармен қамтамасыз ету жүйесі;
Кәсіпорынға несиелік қажеттіліктерге және қаржылық жоспарлау;
Кәсіпорындағы ұйымдастыру жағдайы;
Кәсіпорынның ақпараттық жүйесі.
Кәсіпорындағы банкроттық ішкі себептерден басқа сыртқы себептерде әсер
саяси факторлар кәсіпорын жағдайындағы экономикалық және техникалық қызметі,
саладағы мемлекеттік бақылау деңгейі; қоршаған ортаны қорғау мәселесі;
кваливикациялы жұмыс күшінің саны. Сыртқы факторларға анализ
нарықтағы алмастырыла алатын өнімнің бар болуы;
бәсекелес фирмаларын қуаттылығы және жұмыс істеу деңгейі, кәсіпорын –
олардың қаржылық мүмкіндігі және қорды қаржылық мүміндігі және қорды
Кәсіпорынның қаржылық қиыншылығының себебеін анықтудың қиын жағдайы
Итальядағы банкроттық тәртібі 1942 жыл 16 наурыз №
Онда 4 құқықтық норма келісім:
шынымен банкроттық;
несие берушілермен келісім;
басқаруды бақылау;
басқару органдарын күшпен жою.
Банкроттық. Банктроттықтың алды - төлем қабілетсіздік жағдайы кәіпорынның
Төлемін тоқтат – кәсіпорын банкроттығының көріну формасы.
Банкроттық мақсаты кәсіпкерлерден бақылау және басқару қызметінен
Банкрот процедурасының, органы: көбінесе сот болып келеді, ол
Сәтсіз – кәсіпорындар, бірақ өз ісін тиянақты және жақсы
Несие берушілермен келісім. Төлем қабілеттілігі жоқ кәсіпкерлер банкротқа ұшырамағанша,
Ұсынысқа келісім беру келесіні қажет: нақты жеке немесе үшінші
Осыдан басқа ұсыныс жасалатын кәсіпкерге, келесі жағдай
кәсіпорын ресестірінда екі жылға кіруі немесе қызметін бастаған күннен
бес жыл бойы банкрот болмау және несие берушілермен басқа
банкроттық пен немесе мүлікке, экономикасына, өндірісіне немесе саудасына
Келісімге ұсыныс кәсіптерге жасалады, ал меншік кәсіпорындық орналасуына
Несие берушімен келісімнің бір ерекшелігі: сот шешімін қабылдағаннан кейін
Басқаруды бақылау. Егер кәсіпкер өз уақытысында міндетті өтей алмаса,
Кәсіпорынды басқару және мүлкін басқару сот бақылауына беріледі,
Осы уақытта кәсіпкер кәсіпорынды басқару және мүлкін
Басқаруы бақылау дағдарыс уақыты біткеннен кейін тоқтатылады, өйткені қарызданушы
Басқару органдарын ликвидациялау. Кейбір кәсіпорындар қоғамдық қызығушылық қызметімен айналысатын
Егере кәсіпорын белгілі бір себептермен немесе
активтердің жетіспеуі, кәсіпорын міндеттері резервінде көрсетілген, өмірді сақтандырумен
Егер жоғарғы қорының шығыны үштен бір бөлігін құрса,
Басқа несиелік кәсіпорындармен мүлік бөлігінің жартысын жоғалты,
Кәсіпкерлер, несие берушілер үшін ликвидация қорытындысы банкрот нәтижесіне сәйкес.
Осымен, антикризисті басқарудағы шетелдік тәжірибесінің бірнеше өзгешелігі бар
Егер Батыс елдерінің антикризистік басқару принциптерін макроэкономика деңгейінде
1. Мемлеекттік және жеке сектор арасында кейбір оптималды шешімге
2. Мемлекеттік реттеу әдісімен жоғары инвестициялық активтілікті қамтамасыз ету
3. Орталық Банк есеп ставкасын төмендету, салық құрылымын өзгерту,
4. Новацияны қолдау, НИОР мемлекет деңгейінде ұстау қажет.
Дағдарысты басқару Еуропаның 2 елі мысалында қарастырылды: Германия және
Дағдарысты басқаруда неміс тәжірибесі әр түрлі және қызық болып
Германияда банкроттық конкурстық өндіріс негізінде қабыланады. Конкурстық масса орналастыру
Кәсіпорында жүргізілетін құқық санациясы - несие беруші талабын 35%
Ескеріп кететін тағы бір жайт Германия үшін қорғану санациясы
Германияда кәсіпорынды қаржыландыруда кризис тудырған барлық себептерге анализ жасалады.
Және де Германиядағы банкроттық және санация жүргізу ерекшелігі, бұрынғы
Дағдарысты басқаруда италиян тәжірибесі бай және қызық, бірақ аса
Қазіргі мемлекет бұл аспектіні ескеру қажет. Сондықтан Италияда ел
Қорытынды
Қазіргі кезде Отандық банк жүйесі, бедгілі кезеңдерден реформалаудың күрделі
Қазақстан банк жүйесінің перспективасын қарастыру негізгі ретінде, ол жаңа
Қаржылық банк жүйесінің жаңа құрылымынарықтық шаруаылық қажеттілітерін бейнелей бастады
Қаржылық банк жүйесінің қалыптасу процесі кезінде анықталған кемшіліктер зерттеледі.
Осылай коммерциялық банктер миллиондаған жеке азаматтар және іскерлік ортадағы
Банктерге ликвидивтілік түсінігі маңызды, өйткені теория жағынан олар тартылған
Әрине, акционерлер мен инвесторларда себептер көп, бірақ оның шындығы
Сонымен:
1. Банк қызметіне тәуекелдігі қауіпті төнуде. Банк, бизнес
2. Тәуекелділітің әйгілі түрін қарастыру оның құрылымы әр
Экономиканың дамуының қозғаушы күші болып корпоративтік ұйымдар
4. Корпоративтік менеджменттің тиімді қалыптасуы жүргізілуде. Корпоративті
5. Корпоративті менеджмент нормаларын болашақта дамыту нақты секторға ішкі
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Гражданский Кодекс Республики Казахстан (Общая и Особенная части). –
Закон Республики Казахстан от 30 марта №2155 «О Национальном
Закон Республики Казахстан от 31 августа 1995 г. N
Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 3 нюня
Закон Республики Казахстан, “О рынке ценных бумаг” от 02.07.2003
Закон Республики Казахстан от 13 мая 2003 года «Об
Балабанов И.Т. Банки и банковская деятельность
Банковское дело. /под ред. Г.С. Сейткасимова. - Алматы. 1998.
Банковское дело. /под ред. А. Колесникова.-М.: Финансы и статистика,
Банковское дело. /под ред. И. О Лаврушина.-М.: Финансы и
Давлетова М.Т. Кредитная деятельность банков в Казахстане. – Алматы.:
Деньги, кредит, банки. / под ред. И. Лаврушина.-М.: Финансы
Жуков Е.Ф. и др. Деньги, кредит, банки: Учебник для
Кравцов Г.И. Организация деятельности коммерческих банков. Минск
Основы современного банковского дела. /под ред. Д.М. Малиярова, В.С.
Семенюта О.Г.Деньги, кредит, банки в РФ.- М.:
Черкасов В.Е. Финансовый анализ в коммерческом банке. – М.:
Усоскин В.М. Современный коммерческий банк: управление и операции. –
Биржевой фондовый рынок Казахстана: итоги 2004 года//Рынок Ценных Бумаг
Валентинова Л. Результат доверия// Промышленность Казахстана. 2004. № 10.
Жамаубаев Е.К. Развитие банковской системы Республики Казахстан за 10
Жамишев Б.Б. Состояние корпоративного управления в Казахстане.//По материалам международной
Искакова З.Д. Перспективы развития банковской системы Республики Казахстан//Банки Казахстана
Исаев Е.Н. Вопросы анализа кредитных рисков. Бизнес и образование:
Кожахметова К.Б. Особенности внедрения корпоративного управления в банковском секторе.//По
Косолапов Г.В. Развитие рынка ценных бумаг в Казахстане и
Кулахметова А. Выбор подхода к диверсификации кредитного портфеля по
Ниязов Б. О государственном регулировании рынка ценных бумаг Республики
Усанбекова Л. Рынок ценных бумаг: Достижения и перспективы//Рынок ценных
О ситуации на финансовом рынке Пресс-релиз №001 от 7.01.2004г//
О ситуации на финансовом рынке Пресс-релиз №001 от 9.01.2005г//
Сайденов А.Г. Инвестиционный климат и корпоративное управление в Казахстане.//По
Шалгимбаева Г.Н. Корпоративное управление в Казахстане: взаимосвязь акционерной собственности
Шаяхметова К.О., Иркегулова А.А. Развитие систем управления рисками
1
Инвестициялық жобаны қаржыландыру жайлы
Валют-Транзит-Банк АҚ менеджмент ұйымының анализі
ТұранӘлембанк АҚ-на сипаттама
Инвестициялық жобалаудың теориялық және ғылыми-практикалық проблемаларын және оның Қазақстан экономикасының экономикалық өсуі жағдайындағы ролін зерттеп, соның негізінде инвестициялық жобалаудың басқару тиімділігін жетілдіруге байланысты ұсыныстар жасау
Баға белгілеудің əдістері
Салық комитетiнiң жеке тұлғалардан түсетiн кiрiсi жөнiнде ақпарат жинауға арналған автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
Кәсіпорынның инвестициялық қызметіндегі капитал жұмсалымы
Машина мен құрал –жабдықтарды жүйелі талдау
КӘСІПОРЫННЫҢ ЕҢБЕК НАРЫҒЫНЫҢ АНАЛИЗІ ЖӘНЕ ОНЫ МОДЕЛЬДЕУ
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ АКТИВТЕРІН БАСҚАРУДЫ ТАЛДАУ ( ҚАЗКОММЕРЦБАНК АҚ МЫСАЛЫНДА)