Коммерциялық банктердің форфейтингтік операциялары

ЖОСПАР
КІРІСПЕ......................................3
І БАНКТІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Коммерциялық банктердің қаржылық операцияларының мәні, түрлері........5
1.2 Қызметінің ұйымдастыру ерекшелігі, тәртібі...............9
ІІ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің лизингтік операцияларының қазіргі
2.2 Қазақстандық коммерциялық банктердің факторингтік операцияларын талдау және бағалау..........................29
2.3 Коммерциялық банктердің форфейтингтік операциялары...............36
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАНТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
Қазақстанда коммерциялық банктердің лизингтік операцияларды жетілдіру шаралары...............................39
3.2 Қазақстанда коммерциялық банктердің факторингтік операцияларын жетілдіру жолдары...........................45
ҚОРЫТЫНДЫ...............................47
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...................49
КІРІСПЕ
Коммерциялық банктер — ақша айналыс жүйесін жүзеге асыруға, толық
2010 жылғы 27 ақпандағы ҚР Президентінің халыққа жолдауының алтыншы
ҚР Президентінің 2008 жылғы 7 ақпандағы халыққа жолдауында банк
Нәтижесінде кейбір халықаралық рейтингтік агенттіктер тарапынан еліміздің ірі компанияларымен
Көптеген банк қызметкерлері банктің қаржылық жағдайын талдау пайданы арттырып,
Қаржылық нарықтың барлық субъектілерінің бір-бірімен
байланыс жағдайында банктердің банкроттығын болдырмау үшін
привентитивті шаралар қолдану керек. Бұл үшін қаржылық
нәтижелерді, табыстарды, шығындарды, балансты, макроэкономикалық жағдайды талдау және оларға
Курстық жұмыстың мақсаты - қаржылық операцияларын талдаудың әдістемелерін қарастыру
Осы мақсат келесі міндеттерді шепіуде қажеттілік тудырады:
банктердің лизингтік операцияларын талдау;
банктердің факторинтік операцияларын талдау;
банктердің форфейтингтік опрацияларын талдау;
Екінші денгейлі банктердің қаржылық операцияларын талдауға бағытталған жасалған талдаудың
І БАНКТІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУДАҒЫ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Банктің қаржылық жағдайын талдау мен бағалаудың мәні мен
Коммерциялық банктің қаржылық қызметіне талдау нәтижесі, жұмыс бағыты үшін
Банк бір жағынан банктің қызметін қарапайым түрде елестетсек ол
Қаржылық нәтижені талдау – белгіленген нормативтердің орындалуын ғана емес,қаржылық
Қаржылық нәтижедегі теориялық тұжырымдама әдістемесін талдау келесі деңгейдегі негізге
Активтер = қарыз капиталы + банктің жоғарғы деңгейдегі меншік
Үлкен шешімдерді дайындау үшін анықталған ақпаратты, барлық банктердің активтері
Барлық шарттар орындалуы үшін, банк қызметінің тиімділік мәнін жиынтық
Коммерциялық банктің қаржылық қызметін талдауда технологиялар тұжырымдамасын құруды суреттеу
Бұл деңгей банктің қаржылық нәтижесін анықтауға, оған әсер ететін
Банктің қаржылық нәтижесін талдау объектісі ретінде - оның коммерциялық
Қаржылық нәтижелерді талдау мақсатында – банктің пайдалы қызметінің резервтер
Банк стратегиясы келесі принциптерін қалыптастыруы керек:
капиталдарды барынша төмен бағамен сатып алу;
капиталды сату және тиімділік тұрақтылығының қызметі;
банктік тәуекелдердің төмендеуі, сенімді клиенттерді іріктеу жолымен айырылуы және
Коммерциялық банктің қаржылық жағдайының нақтылығын бағалауда тек қана экономика
Осылардың барлығы коммерциялық банктің мінез-құлық стратегиясын өзгертуге мәжбүрлейді, тәуекелдер
активтер құнының нақтылығын анықтау;
қаржылқ нәтижелеріне оның қызметіне әсер ететін факторларды талдау;
активтер сапасын талдау;
жеткіліктілік капиталын талдау;
пайдаллығын талдау;
басқарушылық шығынының сапасын талдау;
банк тәуекелдерінің басқарун талдау;
активтерді пайдаланудан түскен табыстарды талдау;
банк қызметінің тиімділігін талдау.
Банктің қаржылық қызметіне әсер ететін факторлар. Коммерциялық банктердің қызметі
Әр бір өзара тығыз байланыстағы факторлар, банк қызметінің қапжылық
сыртқы факторлар;
ішкі факторлар.
Сыртқы факторларға жататындар: социалды-саясат жағдайы, жалпы экономикалық жағдайы, қаржылық
Әлеуметтік-саясат жағдайы – үкімет пен ел президентінің ықпалымен тұрақтылық
Жалпы экономикалық жағдайына – экономиканың өнеркәсіп ахуалының табиғи байлықтың
Қаржылық нарық жағдайы мыналарды анықтайды:
активтік және пассивтік операциялардың Қ.Р Ұлттық банкінің қайта қаржыландыру
шетел валютасының сұраныс пен ұсыныс көлеміне ұлттық валюта бағамының
несие эмиссиясы, ұлттық валютаны сатып алу қабілетінің тепе-теңдігі, инфлияция
банкаралық қызмет нарығындағы бәсеке.
Банк жүйесінің даму деңгейі мыналармен анықталады: жекешелік, банк жүйесінің
Ішкі факторларға мыналарды жатқызуға болады: банктің жеке сипаттамасның жиынтығы,
Банк қызметінің қаржылық нәтижесін мына факторлар көп әсерін тигізеді:
Банктің қаржылық қызметін талдау бойынша ұйымның принциптері. Коммерциялық банк
Меншікті және тартымды капиталдар арақатынасын, олар өздеріне жүктелген міндеттемелерін
Мына белгіленген параметрлер тиімділік сапасын бағалай алады, келешекте қандай
Активтердің құрамы мен құрлымы оның сапасы, банктің пайдасы мамандандырылғанына
Егер банктер клиенттеріне үлкен көлемде қарыздар берсе, онда олар
Егер банк табысының құрылымында ауқымды бөлігін алып-сатар операцясы орын
Ішкі фактордың тиімді қаржы нәтижесін алу маңызы, олар актив
Банктің қаржылық қызметінің соңғы нәтижесіне әсер ететін факторлар жиынтығын
Сапалы талдау жүргізу үшін, міндетті түрде дұрыс және уақтылы
Функционалдаған банк ортасының жағдайы туралы мәліметтрін алу үшін, сыртқы
Сыртқы ақпараттқа қатыстылар:
қаржы статистикасы бұл – жергілікті және шетелдік нарықты нарықтық
баланстар, табыс пен шығын туралы есебін, басқа да қаржылық
заңды және нормативті құжаттар;
сыртқы ақпараттар көмегімен сыртқы экономиканың дамуымен болжау және банк
Ішкі ақпараттар жүйесі банктің ішкі істерін анықтауға көмектеседі:
бухгалтеплік есебінің мәліметтрі;
статистикалық және қаржылық есебінің белгіленген формалары;
есеп берудің ішкі формалары;
банкпен отырған келісім-шарттары;
аудиторлық қызметпен шарттасу.
Барлық ақпараттар банктің экономикалық талдау қызметіне келіп түсуі керек.
Мұндай құрвлвм жеткіліксіз қатарында болады. Мысалға, төлемдердің функциясы, департаменттерді
Банк құрамында бухгалтерлік, аналитикалық және аудиторлық қызметтер бөлек департаменттер
Экономикалық талдау қызметі келесі функцияларды орындайды:
есеп беруді талдау және құрастыру;
қызметті жоспарлау және бақылау;
басқарушылық шешімін бағалау және ақыл-кеңес беру (консалтинг);
тиімділік қызметін бағалау;
алғашқы әдіснама құрал-жабдықтарын банктің әрбір бөлімшелері үшін әзірлеу.
Эконмикалық талдау бойынша мамандардың қатысуынсыз, басқарушылық шешімін қабылдауға мамандардың
1.2 Коммерциялық банктердің функциялары мен операциялары
Коммерциялық банктердің экономикалық мәні олардың атқаратын қызметтерінен (функцияларынан) көрініс
ақша қаражаттарын шоғырландыру және жұмылдыру;
несиелеу және дәнекершілік (делдалдық) қызмет көрсету;
экономикадағы есеп айырысуларды және төлемдерді жүргізу;
бағалы қағаздардың эмиссиясын және олардың орналстырылуын ұйымдастыру;
клиенттерге кеңес беру қызметін жүргізу.
Уақытша бос ақша қаражаттарын жұмылдыру және оларды капиталға айналдыру
Коммерциялық банктердің тағы да бір маңызды қызметі – несиелік
Кез-келген мемлекеттің экономикасы ұйымдастырылған және белгілі бір тәртіпке келтірілген
Коммерциялық банктер бағалы қағаздар, дәлірек айтар болсақ, акциялар мен
Коммерциялық экономикадағы құбылыстар мен өзгерістер туралы толық ақпараттарға, сонымен
Банктердің операциялары өздерінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Банктерді уақытша бос
Пассивтік операциялардың көмегімен банктер өздерінің ресурстарын қалыптастырады. Дәлірек айтар
заңды және жеке тұлғалардан қаражаттар тарту (депозиттік опера-циялар);
басқа банктерден қарыз қаражаттар тарту (банкаралық несие), соның ішінде
бағалы қағаздар шығару және орналастыру;
түрлі мақсатты қорлар қалыптастыру мақсатындағы банк табысынан аударымдар.
Пассивтік операциялардың банк үшін ең маңыздысы депозиттік опера-циялар болып
Бағалы қағаздар шығару арқылы банктер, біріншіден капитал нарығы-нан қаражаттар
Ресурстар тартудың депозиттік емес көздеріне мыналарды жатқызуға болады: банкаралық
Табыс алу және өтімділікті қамтамасыз ету мақсатында пассивтік операцияларды
шаруашылық субъектілерін және халықты несиелеу операциялары;
бағалы қағаздар сатып алу (инвестициялық операциялар);
шаруашылық субъектілері арасында есеп айырысу және төлемдерді жүзеге асыру
басқа да активтік операциялар (лизинг, банкаралық несие және т.б.).
Банктің активтік операцияларының құрамында несиелік операциялар жетекші орын алады.
Инвестициялық операцияларды жүзеге асыру барысында банк бағалы қағаздарға қаражаттар
Кассалық операциялар – бұл қолма-қол ақша қаражаттарының қозғалысымен, ақша
Банктер сонымен қатар комиссиялық операцияларды жүзеге асырады, яғни клиенттердің
Факторингтік операциялар дәнекершілік операцияларға жатады. Бұл операция шеңберінде банк
Комиссиялық операциялардың тағы бір түрі – сенімгерлік операциялар. Бұл
Соңғы уақытта банктер көптеген арнайы мамандандырылған несие ұйымдары тарапынан
Қазіргі жағдайларда коммерциялық банктердің қызметтерін (функция-рын) кеңейту тенденциясы жалғасуда.
ІІ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің лизингтік операцияларының қазіргі
Бүгінгі күні Қазақстанның лизингтік нарығында екінші деңгейдегі банктермен ашылған
Қазақтандағы банктік лизингтік компаниялар түрлері және олардың кұрылтайшы бакктері
Кесте 1 – Қазақтандагы банктік лизингтік компаниялар түрлері
Компанияның аталуы Тіркелу уақыты Банк
«Альянс лизинг» АҚ Тамыз, 2002 «Альянс Банк» АҚ
«БТА ORIX Лизинг» АҚ Тамыз, 2000 «БТА Банк» АҚ
«Халық лизинг» АҚ Қазан, 2000 «Қазақстанның Халық Банкі» АҚ
«Центрлизинг» ЖШС Қаңтар, 2002 «БанкЦентрКредит» АҚ
«Нұр-ИнвестЛизинг» ЖШС Қазан, 2000 «НұрБанк» АҚ
«Темірлизинг» АҚ Қыркүйек, 2002 «Темірбанк» АҚ
«АТФ Лизинг» АҚ Қараша, 2000 «АТФ Банк» АҚ
«Альфа-Лизинг Компаниясы» ЖШС Тамыз, 2003 Ресейлік «Альфа Банк»
Ескерту – қарастырылған мәліметтер негізінде автормен құрастырылған
Қазақстанда лизинг қызметі 2000 жылдан бастап белсенді түрде дами
«Қаржылық лизинг туралы» Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануымен елдің жетекші
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының нарығында 20 лизингтік компаниялар жұмыс
Лизингтік қызметтер нарығында қазіргі кезде ең ірі қатысуы «КазАгроФинанс»
Қазақстандық лизингтік компаниялардың көзқарастары бойынша 2000 жылға дейін Қазақстандағы
Егер постсоветтік кеңестіктегі басқа елдермен салыстырганда, Қазақстан Республикасының салық
Сурет 1 – Орта Азия және Қазақстан елдеріндегі лизингтік
Ескерту – Leaseuropе европалық лизинг компаниясының мәліметтері негізінде автормен
2009-2010 жж. Қазақстанда лизинг қатынастарының өсу тенденциясы байқалса, жылдық
Дамыған елдерде ортақ көлемде инвестицияларда лизинг үлесі негізгі капиталдың
Еліміздегі лизингтің дамуына әсер ететін заң базасын құру, барлық
Қазақстандағы ЖІӨ-дегі лизингтің үлесі туралы мәліметтер келесі кестеде берілген.
Кесте 2 – ЖІӨ-гі лизингтің үлесі
Көрсетікіштер 01.01.2007ж. 01.01.2008ж. 01.01.2009ж. 01.01.2010ж
ЖІӨ-гі лизингтің
үлесі, %
0,28
0,40
0,44
0,52
Негізгі қорларға салынатын инвестициялар көлеміндегі
лизингтің үлесі, %
1,01
1,53
1,52
1,86
Ескерту – ҚР статистика агенттігі материалы негізінде құрастырылған
Қазақстан қаржылық лизинг нарығының алдағы уақытта қарқынды дамуын көрсететін
Лизингтік нарықтың мұндай қарқынмен даму өндірістің негізгі құралдарының жоғары
Бірақта, Қазақстанда біршама лизингтік операциялардың көлемі өскенімен, лизинг негізгі
2011 жылы лизинг арқылы негізгі құралдарға салынған инвестициялардыц сомасы
Лизингтік қызметті құқықтық жағынан қамтамасыз ету міндетті түрде керек,
Сурет 2 –ТМД елдері арасында ЖІӨ көлемінде лизингтік қызметтіңең
Ескерту – ҚР статистика агенттігі материалы негізінде автормен құрастырылған
Шындығында Қазақстандағы лизингтік нарықтың даму негізі 2000 жылы «Қаржы
Қазақстан үшін экономикалық өсуде. Соңғы үш жылда жоғары қарқын
Ендігі жерде лизингтік қатынастарды банктік құрылымдар арқылы ұиымдастырудың ерекшеліктеріне
Қоғамдағы және кәсіпорындардағы еңбек бөлінісінің деңгеиіне және елдегі лизингтік
Сурет 3 – Лизингтік операциялардың жалпы көлемі
Ескерту – ҚР статистика агенттігі материалы негізінде құрастырылған
Жалпы банктік тәжірибеде коммерциялық банктер мен лизингтік компаниялар арасындағынесиелік
Банктер лизингтік компанияларга олардың жүргізетін әрбір опрациялары бойынша клиенттің
Банктер лизингтік компанияларға кез келген қарыз алушыларга берілетін сияқты
Осыған байланысты тәжірибеде банктік капиталдың лизингтік бизнеске катысуының екі
1) тікелей әдіс;
2) жанама әдіс.
Көптеген лизингтік компаниялар өз қызметтерін іске асырудың алгашқьі кездерінде
Бүгінгі таңда еліміздегі отандық лизингтік компаниялардың сырттан қаражаттар тарту
Кесте 3 – Коммерциялық банктердің лизингтік операцияларды қаржыландыруы
Көрсеткіштер 2007 ж. 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
Лизингтік операцияларды қаржыландыру, млн. АҚШ долларымен 47,3 85,1 170
Лизингтік мәмілелер саны 120 440 1300 2700
Ескерту – Халықаралық Қаржы компаниясының 2010 жылғы есептік мәліметтері
Осы кесте бойынша мәліметтерді 10-суреттен көруге болады.
Осы диаграммадан көріп отырғанымыздай, 2010 жылғы мәліметтер бойынша еліміздің
Қазіргі уақытта экономика салаларына банктік сектордан бөлініп отырған орта
Сурет 4 – Коммерциялық банктерінен заңды тұлғаларға бөлінген қаражатсомасы
Ескерту – қарастырылған мәліметтер негізінде автормен құрастырылған
Коммерциялық банктер лизингтік фирмалармен несиелік қатынастарды ұйымдастыру кезінде несиелеудін
Бүгінгі таңда біздің елімізде лизингтік операциялардың дамуы лизинг шартымен
Соңғы жылдарда мемлекет банктердің нақты секторды, соның ішінде кіші
Бірақ, екінші деңгейлі банктер лизингтік мәмілелерді қаржыландыруда әлі де
Екіншіден, банктердің белгілі бір бөлігі бұрынғыдай өндірістік қызметпен байланысты
Республикамыздағы қызмет ететін барлық лизингтік компаниялардың лизингтік активтердің құрылымын
Лизинг нарығындағы қатысушылардың құрылымынан көріп отырғанымздай ҚР екінші деңгейдегі
Кесте 4 – Лизингтік компаниялардың лизингтік активтерінің құрылымы
Лизинітік активтер 01.01.2008 ж. 01.01.2009 ж. 01.01.2010 ж.
Ауыл шаруашылық техникалары 49 22 35
Көлік құралдары 25 29 15
Құрылыс техникалары 8 15 13
Өнеркәсіптік құралдар 14 9 3
Өзгелері 4 25 34
Ескерту – ҚР статистика агентігі материалы негізінде автормен құрастырылған
Лизинг нарығындағы қатысушылардың құрылымын анықтауда 2008 жылдың 1 қаңтарына
Сурет 5 –Лизинг нарығындағы банктердің үлесі
Ескерту – ҚР статистика агентігі материалы негізінде автормен құрастырылған
Республика коммерциялық банктерінің лизингтік несиелеу белсенділігі жетерліктей жоғары және
Сурет 6 – Лизинг нарығындағы жекеменшік және мемлекеттік компаниялар
Ескерту – ҚР статистика агентігі материалы негізінде автормен құрастырылған
Астыңғы диаграмма бойынша лизинг құралдарына берілген қаржының экономика салаларына
23% өндірістік кәсіпкерлікпен айналысатын шағын және орта бизнес өкілдерінің
Қаржы министрлігінің мәліметтері бойынша, кәсіпорындардың негізгі қорларын жаңартуга 800
Қөзғалмайтын мүлік, ауыл шаруашылығы құралдары және басқа да шараларга
Еліміздің банк жүйесі жақын жылдары экономиканың несиелердегі қажеттілігін толығымен
Банктердің инвестициялык белсенділігі барлық кәсіпорындардың қаржылық есеп пен есеп
Кредиторлар мен қарыз алушылардың өзара ашықтылыгының шарты мемлекеттің мүмкін
Банктер лизингтік операциялардың жүргізілуіне тікелей немесе олармен хүрылатын еншілес
Сурет 7 – Коммерциялық банктердің лизингті қаржыландыру бойынша потфелінің
Ескерту – ҚР статистика агентігі материалы негізінде автормен құрастырылған
Лизингті қаржылық құрал ретінде пайдалану экономиканың және әлеуметтік саясаттың
Қазақстан «Қаржылық лизинг туралы» 1998 жылғы халықаралық конвенцияға әлі
Шетелдік тәжірибиені ескерсек, оперативті лизинг келешекте маңызды рөлге ие
Лизинг қатысушылары арасында тәуекелді үлестіретін келісімшарттық механизмдерін, синдицирленген несиелеуді
Қазақстанның экономикалық дамуының қазіргі кезеңінде несиелік және іскерлік тәуекелді
Лизинг қызметіндегі сақтандыру туралы айтсақ, келесі жагдайларды қысқаша атап
Атап өту керек, сақтандыру ұйымының (сақтандыру нарығы инфракұрылымының дамымағандығынан)
Сақтандырудың айтылған түрлерін жүргізуге құқык пен лизингтік операциялардың асырылуына
Қазіргі уақытта ҚР-да коммерциялық банктердің лизингтік операцияларды жүргізу үшін
Сонымен, жалпы тәжірибеде коммерциялық банктер лизингтік компанияларға қарыз беруші
Коммерциялық банктердің лизинг беруші ретіндегі жүзеге асбтратын лизингтік операцияларының
Коммерциялық банктердің қаржылық операцияларындағы лизингтік қызмет үлесінің жоғарылауы банктік
Лизингтік процестердің ұйымдастырылудың мұндай құрылымында. коммерциялық банк өзінің еншілес
Коммерциялық банктер үшін лизингтік операциялардың тартымдылыгы осы операцияны іске
Банктік қызметтер нарығындағы бәсекелестіктің тереңдеуі жагдайында коммерциялық банктердің лизингтік
Банктер үшін лизингтік операцияның артықшылығы оның жеткілікті деңгейдегі жоғары
Сонымен қорыта айтқанда, лизинг берушінің қызметін атқара отырып коммерциялық
2.2 Қазақстандық коммерциялық банктердің факторингтік операцияларын талдау және бағалау
Жоғарыда біз несие ұйымдары қаржылық қызмет көрсетудің факторингтік түрін
Осы орайда, қазіргі таңда факторингтік операцияларды жүзеге асырумен белсенді
«ТұранӘлем Банк» АҚ Қазақстандағы ең жетекші банктердің бірі республикамыздағы
2010 жылдың 31наурызында Жапонияның «ORIX» корпорациясы, халықаралық қаржы корпорациясы
Қазіргі кезде компания меншікті капиталының көлемі бойынша Қазақстандағы ең
Кесте 5 – «БТА ORIX Лизинг» АҚ факторингтік қызметінің
Факторингтік қаржыландыру мерзімі 90 күнге дейін
Жобаның ең төменгі сомасы 50000 $
Мөлшерлеме 1) жылдық 15% - 17%; 2) жылдық
Жыл ішіде ағымды сұраныс бар соманы игерудің жалпы сомасына,
Факторинг алушыға аванстық төлем Қаржыландыру сомасынан 80%-дан 85%-ға
Ескерту – www.bta.kz
Қаржыландырудың шарттары келесідей:
тауарларды төлем мерзімін кейінге қалдыру негізінде жеткізіп беру;
жеткізілген тауарлар (қызметтер) бойынша талап ету құқығын «БТА ORIX
тауарды жеткізіп берген соң бірден мерзімінен ерте төлемді жүзеге
жеткізілген тауарды сатып алушының төлеуі;
«БТА ORIX Лизинг» компаниясының комиссиясын шегеріп жеткізілімнің қалған сомасын
Қаржыландырудың сипаттары:
бір жолғы мәміле;
транштық мәміле (жеткізілімнің, төлемнің нақты графиктері орнатылған);
қаржыландыру сомасынан күніне 0,0416-0,0555% мөлшерлеме;
жыл ішінде қаржыландыру көлеміне немесе қатынастардың ұзақтығына қарай комиссия
Қарыз алу процедурасы факторинг алушы тарапынан келесідей құжаттар пакетін
факторингтік қызметке өтініш;
факторинг алушының анкетасы;
кәсіпорын жетекшілерінің жеке анкеталары (қосымша ретінде жеке куәліктің, СТН
Директорды және бас бухгалтерді тағайындау туралы құрылтайшылардың хаттамасы;
Дирктордың және бас бухгалтердің қызметіне кірісу туралы Бұйрықтар;
факторинг қызметін тұтыну туралы құрылтайшылардың немесе ұйымның хаттама түрінде
жобаның негізгі сипаттамалары;
факторинг объектісіне жазылған нотариуспен расталған құжаттар (сату және сатып
кәсіпорынның қызметі туралы құжаттардың көшірмесі (құрылтайшылық келісім, Жарғы, Мемлекеттік
меншікті капиталдың төленуі туралы құжаттар;
ірі баптардың көрсеткіштерін (кредиторлар, дебиторлар, негізгі құралдар, тауарлық-материалдық құндылықтар)
есеп шот (441 шоттың талдауы) және касса (451 шоттың
дебиторлық қарыздың субконто карточкасы;
алдыңғы жылдың басынан бастап өтініш білдірген уақытқа дейінгі 301,
соңғы есептік жылдағы айналымдық-сальдолық ведомость;
821 (Жалпы әкімшілік шығындар) шотын ашып көрсету (расшифровка);
ашылған банктік шоттар және олар бойынша айналымдар туралы анықтама,
клиенттің несиелік тарихы туралы банктерден анықтама;
салықтық міндеттемелердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы салымдары бойынша
жеткізілімдер туралы талдау;
өтініш берген күнгі акционерлер тізімінен үзінді;
тәуелсіз регистратормен келісім;
ұсыныстар, кеңестер, кепілдіктер мен кепілгерлер (қажет болған жағдайда);
қосымша құжаттар (құрылған кезден бастап компанияның тарихы, негізгі жетістіктері,
тізімде көрсетілмеген басқа да құжаттар (келісім бойынша).
Факторингтік қызмет көрсетумен айналысатын келесі қазақстандық банктердің бірі –
«Банк ЦентрКредит» АҚ 1988 жылдың 19 қарашасында құрылған және
Банктің «Быстрая выручка» деп аталатын эксклюзивті қызметі компанияларға Қазақстанның
«Банк ЦентрКредиттің» қолданып отырған жоғары технологияларының арқасында клиенттер әлемнің
«Банк ЦентрКредит» клиенттерге мынадай факторинг өнімін ұсынады. Клиентке аванстық
Кесте 6 – «Банк ЦентрКредит» АҚ факторингтік операциялары бойынша
№ Комиссияның түрі Комиссияның мөлшері Ескерту
Регресс құқығымен Регресс құқығынсыз
1 2 3 4 5 6 7
1 Аванстық төлемді бергені үшін сыйақы 12-16% (АҚШ
627 Құжаттарды өңдеу, қосымша қызметтер үшін тарифтер Айналымнан
3 Талаптар бойынша төлемсіздік тәуекелі үшін төлем Айналымнан
Факторингтік қызмет көрсету үшін қаржылық және экономикалық талдау-сараптамалық жұмыстарын
тауарларды, қызметтерді және жұмыстарды сатып алушы қарызгерлер, төлем шарттары
кәсіпорын жетекшісінің фотосуреті бар клиенттің анкетасы (банкте ұсынылады);
регресс құқығы бар факторинг келісімін жасау барысында: клиент-компанияның қаржылық
регресс құқығы бар факторинг келісімін жасау барысында: клиент-компанияның қаржылық
Құқықтық сараптама (экспертиза) жүргізу және факторинг келісімін жасау үшін
нотариуспен расталған құрылтайшылық құжаттардың (кәсіпорын Жарғысының, құрылтайшылық келісімнің) көшірмелері;
мемлекеттік тіркеуден немесе қайта тіркеуден өткені туралы куәлік (нотариуспен
статистикалық карточка (көшірме);
жарғылық капиталдың қалыптасқанын растайтын құжаттар (баланс, аудиторлық қорытынды);
клиенттің салықтық есепке тұрғаны туралы деректер беретін салық органдарының
клиенттің құзіретті органының ақшалай талаптарды банкке беру туралы шешімі;
қолдардың үлгісі және мөрлердің белгісі бар карточканың нотариуспен расталған
кәсіпорын жетекшісінің және бас бухгалтердің жеке куәлігінің (немесе паспортының)
Клиенттің қарызгерге деген ақшалай талаптарын сипаттайтын құжаттар:
барлық қосымшалары, қосымша келісімдері және басқа да қажетті құжаттары
қарызгердің тауарларды (қызметтерді, жұмыстарды) алғаны туралы мәліметтерді растайтын құжаттар;
қарызгердің міндеттемелерін орындауын қамтамасыз ететін құжаттар, сонымен қатар, ақшалай
клиент пен қарызгер арасындағы келісімге сәйкес ақшалай қаражаттарды талап
«АТФБанк» факторингтік қаржыландырудың келесідей схемасын ұсынады
мынадай:
«АТФБанктегі» факторингтік қаржыландырудың негізгі шарттары
төлем мерзімін ұзарту шарттарымен тауарды жеткізіп беру;
жеткізілім бойынша ақшалай талаптарды «АТФБанкке» беру;
регресс құқығымен немесе регресс құқығынсыз төлемдерді мерзімінен ерте төлеу
жеткізілген тауарлар үшін төлемдер (негізгі қарызды және несие бойынша
қаражаттардың қалдығын төлеу (сатып алушы төлегеннен кейін 20%-дан әрі
Сонымен, қазақстандық банктердің факторингтік операцияларын талдаудың қорытындысына қысқаша тоқтала
Коммерциялық банктердің факторингтік қаржыландыру бойынша несиелерінің мерзімі бір жылға
Ал банктік бір жылға дейінгі қысқа мерзімді несиелердің орташа
Сонымен қатар, факторингтік қызмет көрсету үшін қазақстандық банктер клиенттерден
2.3 Коммерциялық банктердің форфейтингтік операциялары
Форфейтинг пен факторинг операциялары өзара ұқсас болып келеді. Бірақ
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
Экспортер, яғни тауарды орта мерзімге несиеге беруші.
Импортер, яғни тауарды несиеге алушы.
Форфейтор, яғни мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
Форфейтинг мәмілесі 3.2.1-сызба келесі бетте берілген.Форфейтинг мәмілесі бірнеше кезеңнен
1
2
3
3
4
7
Сурет 9 - Форфейтинг мәмілесінің техникасы
1 – мәмілеге қатысушылар арасында келісімшарт жасалады; 2 –
Форфейтинг механизмін мынадай екі мәміле түрінде пайдаланады:
Қаржы мәмілесі – орта мерзімді қаржы міндеттемесін тез арада
Экспорттық мәміле бойынша – шетелдік сатып алушыға несиеге
тауар бергені үшін экспортерға қолма-қол ақшамен түсім түсуге ықпал
Экспортер үшін форфейтингтің мынадай артықшылықтары бар:
векселін форфейтор-банк сатып алғаннан кейін, экспортер валюта
бойынша тәуекелге бармайды, яғни бұл тәуекелді банктің өзі кешеді;
уақытын кешіктіріп төлеуге берген операцияның қолма-қол ақшамен жасалатын операцияға
пайыз мөшерлемесіне байланысты да тәуекел болмайды, себебі
форфейтингтік қаржыландыру тұрақты пайыз мөлшерлемесі негізінде жүзеге асырылады;
құжаттаудың қарапайымдылығы және оны рәсімдеудің жылдамдығы;
форфейтор-банк несиелеу операциясына қарағанда өте жоғары табыс табады.
Форфейтинг екінші дүниежүзілік соғыстан кейін алғаш Еуропа елдерінде пайда
Форфейтингтегі дисконт мөлшерлемесінің құрамдас элементтеріне мыналар жатады:
еуро валюталар нарығындағы несиенің құны (ЛИБОР – Лондондық банкаралық
импортер елінің тәуекел құны және валютаны аударуға байланысты тәуекел
несиені басқаруға қатысты форфейтордың шығындары (0,5%-ға дейін жылдық);
міндеттеме үшін алынатын комиссия (1 —1,5 жылдық).
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАНТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
Қазақстанда коммерциялық банктердің лизингтік операцияларды жетиілдіру шаралары
Кәсіпкер өзіне қажетті жабдықтарды лизингке any үшін келесідей екі
Міне осы шағын кәсіпкерліктін дамуына әсер ететін факторлардың бірі
Осы сегментке тэн сипаттық белгілердін бірі - шағын кәсіпорындарды
Шағын кәсіпорындардың барлығының дерлік кепілге қоятын өтімділігі жоғары мүліктері
Шағын кәсіпорындарда білікітілігі жоғары мамандардың аздыгы немесе жоқтыгы;
Қарызға алынған қаражаттардың өз мақсатына пайдаланылуына бақылау жүргізудің нақты
Осы себептерге сәйкес шағын бизнеспен жұмыс істеуге шешім қабылдаған
Көптеген экономикалық және қаржылық ақпараттарды талдаудағы және шағын кәсіпорындардың
Шағын кәсіпорындардың пайдаланатын жабдықтарының көп түрлілігі.
Осындай қаржылық инвестициялардың тәуекелділігінің жоғарлылығы шағын кәсіпорындар үшін банктерден
Лизинг - шағын ұйымдардың негізгі қорларды пайдалануға алудың бір
2009 жылы келісімшарттардың жалпы құны 85 млн. АҚШ долларынқұрады.
Лизингтік нарықтың өсуімен, бәсекелестіктің артуымен лизингтік компаниялардың пайыздық қойылымы
Лизинг нарығының пөтенциялы негізгі қаржы мен инвестицияның 4-5% құрайды
Лизингті дамыту үшін жақсы жағынанәсер ететін макроэкономикалык жағдай және
Мемлекет жағынан лизингті дамыту және оган заңдылық деңгейде көмек
Сурет 10 – Лизингке бөлінетін қаржы сомасы туралы болжам
Ескерту – қарастырылған мәліметтер негізінде автормен құрастырылған
Қазіргі кезде лизинг коммерциялық құрылымға да, Қазақстанның қаржы нарығына
Егер 2000 -ші жылы шамамен 5 лизинг компаниясы жұмыс
Лизинг динамикалык түрде даму үстінде. 2008 жылы лизинг көлемі
2010 жылғы еңбек нәтижесімен («Казагрофинанс» АҚ-ның есебінсіз) лизингке берілген
Көлемі бойынша лизинг портфелінің компания рейтингі былай болады: Астана
Сонымен біздің ойымызша, шағын кәсіпкерлер сегментімен лизингтік қатынастар орнатудың
Кесте 7 – 2010 жылғы инвестиция көлеміндегі, мемлекеттердегі салыстырмалы
Мемлекет Лизинг арқылы инвестиция көлемі, млн. долл. Жалпы инвестиция
Дамыған елдер
АҚШ 306 000 32
Австралия 25 059 13
Швейцария 41 952 11
Франция 56, 037 20
Германия 84, 000 18
Өтпелі экономикалы елдер
Чехия 8,412 20
Венгрия 7, 771 22
Румыния 6 706 18
Словакия 4 992 17
Польша 10 542 22
Қазақстан 1 600 4
Ресей 10, 000 10
Ескерту – қарастырылған мәліметтер нгізінде автормен құрылған
Осындай тыгғырықтан шығудың бір жолы біздің ойымызша, лизингтік қатынастарга
Сонымен бірге, лизингтік компаниялар жабдықтарды (мүліктерді) тиімді басқаруды ұйымдастыру
Сонымен, лизингтік қызметтер нарығын жоғарыда көрсеткендей белгілі бір белгілері
Алғашкы сатыда лизингтің дамуы үшін мемлекеттің көмегі міндетті түрде
Қазақстан экономикасының қуатын одан әрі күшейту үшін, елімізде халықаралық
Қазақстанда лизингтің даму жолы, біздің көзқарасымызша келесідей 3 негізгі
Экономиканың барлық саласындагы моральды және физикалық төзган негізгі құралдарды
Инфляция деңгейін томендетумен коса, инвестициялық белсенділікті арттыру.
Мемлекеттік қолдау және ынталандыру аркылы, Ұлттық экономикадагы иіагын және
Шаруашылық кешендегі инвестиция жоғарылату - ол лизингтік іс-шараны тезірек
3.2 Қазақстанда коммерциялық банктердің факторингтік операцияларын жетілдіру жолдары
Қазіргі таңда банктік несиелер басқа қаржыландыру құралдарымен салыстырғанда үстемдік
Факторингтік операциялар отандық кәсіпорындардың қаржылық-шаруашылық қызметінің перспективті бағыттарының негізгілерінің
Факторингтік операциялардың кәсіпорындар үшін тиімділігін жоғарыда айтып кеттік, оны
Біріншіден, факторингтік операцияларды реттеудің арнайы нормативтік-құқықтық базасының жоқтығы. Жоғарыда
Екіншіден, факторингтік операцияларды жүзеге асыру барысында қолданылатын әдістемелік нұсқаулықтардың
Үшіншіден, Қазақстанда арнайы факторингтік компаниялардың жоқтығы да факторингті кәсіпорындар
Төртіншіден, отандық және еліміздегі қолданыста бар шет елдік экономикалық
Клиенттерді сапалы іріктеу кезінде және төлем талаптары бойынша төлемдерді
Мейлінше көкейтесті мәселе – бұл көптеген отандық несие ұйымдарының
Факторингтік операциялардың дамуына кедергі болып тұрған екінші бір мәселе
Сонымен, елімізде факторингтік операцияларды тиімді және кеңінен қолданылатын қаржы
Факторингтік механизмді шағын бизнес саласында тиімді дамыту үшін мыналар
банктік құрылымдарға, инвестициялық-қаржылық компанияларға және олардың филиалдарына сол жерлерде
факторингтік құрылымдарды дамытуды кеңінен қолдану, сонымен қатар банк қарызды
Сонымен, факторингтің жалпы перспективаларын көңіл қуантарлық деп айтуға ауыз
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындылай келсек, Екінші деңгейлі банктер лизингтік мәмілелерді қаржыландыруда әлі
Факторинг – қатерлі болса да пайдасы жоғары банк бизнесі
Форфейтинг пен факторинг операциялары өзара ұқсас болып келеді. Бірақ
Банк қызметінің толық және объективті баға алу үшін оның
Банктер қызметінің мәні оларды басқа органдардан ажыратылатын функцияларды орындаудан
Банк қызметін – банктің клиент мүддесі үшін белгілі бір
Қазіргі кезде әмбебап банктер банк қызметтерінің және қаржылық қызметтердің
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді, ал
Бізге белгілі, банктік қаражаттардың орналасуы коммерциялық банктің активтерінің әр
Коммерциялық банктердің активтік операцияларына тексеру мүшесінің реттеуіш актілері және
банктерге қаражаттардың бөлігінің орналасуының ретінің жолымен анықталады. (мысалы, нақты
банктік қаражаттардың сол немесе басқа активтік операциялардың шектеу жолымен
Қазіргі кезде әмбебап банктер банк қызметтерінің және қаржылық қызметтердің
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді, ал
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Процветание, безопасность и улучшение
С.Б. Мақыш, А.Ә. Ілиясов «Банк ісі», «Қазақ университеті» 2004.
Сейткасымов Г.С. «Банковское дело» - Алматы, 54 с.
Сейтқасымов Ғ.С «Ақша, несие, банктер» Алматы экономика 2001ж. 138с.
Саниев «Ақша, несие, банктер» Алматы 2001ж. 263 с.
Ақша, несие, банктер: Оқу құралы – Алматы: Алматы экономика
Қазақстан Республикасының «Қаржы лизингі туралы» Заңы, Егемен Қазақстан 12/УП-
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы»
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы.- Алматы, 2004
Абдраимов Р. ҚР қаржы лизингінің дамуы: реалдығы мен перспективалары
Айманова Л.; Оралбаева Ж. Қаржылық лизинг және экономиканың нақты
Лизинг: Инвестициялайдың тиімді мүмкіндіктері мен өндірісті қайта құру /
«АТФ Лизинг» АҚ анықтамалық – ақпараттық және есептік
«БТА ORIX Лизинг» АҚ анықтамалық - акпараттық және есептік
«Казстройлизинг» Ассоциациясының анықтамалық - ақпараттық және есептік материалдары. -2010.
Халықаралық Қаржылық Корпорациясының (ХҚК) есептік материалдары. - 2010.
Мэнсен Т., Цыганов А. Шағын кәсіпкерлік саласындағы лизингтік мәмілелерді
Екінші деңгейлі банктердің операциялары туралы сайт http://www.bankinfo.kz
Тлеужанов Е.; Киреева К. Лизинг – инвестициялық қаржыландыру формасы.
Сейтқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» // Алматы – 200
Михалева Е.В., «Факторинг операциялары: айналым қаражаттарын несиелеу мүмкіндіктері», Бухгалтер
Селезнева В.Г., «Финансовый анализ. Управление финансами»,
Журнал «БАНКИ КАЗАХСТАНА» -№ 12-2010 (31-34б.)
С.Б. Мақыш «Коммерциялық банктер операциялары»
Қазақстан Республикасының банкі және банкілік қызметтері туралы» Заңы
www.google.kz
www.afn.kz
www.atfbank.kz
6
Сурет 8 – «АТФБанк» АҚ факторингтік қаржыландыру схемасы
Тексеру актісі бойынша сома (5)
Тексеру актісі (2)
Тауарды жеткізу (1)
Факторинг (4)
Тексеру актісі (3)
«АТФБанк» Қаржылық агент
Клиент
Қарызгер (тауарларды сатып алушы
Импортер
Экспортер
Форфейтор – банк

Ұқсас жұмыстар

Форфейтинг операциялары

Банктердің форфейтингтік операцияларының экономикалық негіздері

Коммерциялық банктегі қаржылық қызметтер

Факторинг - жаңа банктік қызмет ретінде

ҚР коммерциялық банктердің активтік операциялардың мәні және негіздері

Инвестицияны қысқа мерзімді қаржыландыру тәсілі ретіндегі факторинг пен форфейтинг

Факторингтік, форфейтингтік және басқада операциялардың есебін ұйымдастыру

Шетел валютасымен операциялар

Фирманың бәсекелестік қабілеттігін арттырудағы қаржылық менеджменттің рөлі