Басқару деңгейі
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Жергілікті басқару органдарының функционалды
құрлымы мен қызметтері
Мазмұны
Кіріспе…………………………………………………………………........3
I. Мемлекеттік және жергілікті билік
1.1. Жергілікті басқарудың құрылымы.....................................................5-13
II. Жергілікті басқару жүйесі......................................................................14
2.1. Жергілікті басқару жүйесінің артықшылықтары мен
кемшіліктері ........................................................................................14-21
2.2. Жергілікті басқарудың концепциясы және оны жетілдіру
жолдары..................................................................................................22
2.3. Жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржы- экономикалық
моделі...................................................................................................23-27
Қорытынды...............................................................................................28-29
Пайдаланған әдебиеттер............................................................................30
Кіріспе
Нарықтық экономика құрудың стратегиялық міндеттері мемлекеттік басқарудың барлық
Екінші жағынан, нарықтық экономика шешім қабылдау жүйесінде шектен
Қазіргі таңда еліміздің мемлекеттік құрылысын жетілдіру, оның ішінде
Бірақ бұл бағытты абсолют ретінде қабылдап, бүкіл қоғам
"Қазақстан - 2030" Стратегиясында қазіргі заманғы мемлекеттік қызмет
Тақырыптың зерттеу дәрежесі. Жергілікті органдар өзінің қызметін орталық
Орталық органдар жергіліктілерді әкімшілік бақылауыңда өзінің кейбір актілерін
Орталық органдар өзіңің жергілікті басқару құрылымдарымен арақатынастарында қаржылай
Сонымен қатар жергілікті органдарды қоғамдық, сот және т.б.
Жергілікті мемлекеттік басқару жүйесінде әкімшілік-аумақтық бөліністің әр қилылығы
1. Жалпы мемлекеттің сыртқы және ішкі саясатына сәйкес
2. Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде Қазақстан Республикасының мүдделерін
3. Қазметінің қоғамдық маңызы бар салаларында бекітілген жалпы
4. Азаматтардың құқықтары мен заңды
қамтамасыз ету.
Жұмыстың теориялық - методолологиялық және практикалық ғылыми зерттеулер
І. Мемлекеттік және жергілікті билік
1.1. Жергілікті басқарудың құрылымы
Мемлекеттік билігі таралатын барлық жер (аймақ, өлке, қала,
Мемлекет өз қызметін тиімді жүргізу үшін әкімшілік -
Әкімшілік - территориялық құрылымның географиялық құрылымнан үлкен айырмашылығы
Мемлекеттік билікті жүзеге асыру мемлекеттік механизмге жүктеледі. Барлық
Жергілікті өкілетті органдар парламентпен бір реттегі жүйені құрайды,
Көптеген елдерде жергілікті өкілетті органдарға жергілікті өзін-өзі басқару
Жергілікті әкімшілік-территориялық бөліктерде биліктің екі түрі жүзеге асуы
Жергілікті мемлекеттік басқару дегеніміз жергілікті әкімшілік-территориялық жердегі Орталық
Жергілікті мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын адамдарды деңгейі жоғары
Мемлекеттік билік - бұл мемлекеттік-құқықтық құралдар, әдістер мен
Мемлекеттік билігі таралатын барлық жер (аймақ, өлке, қала,
Мемлекет өз қызметін тиімді жүргізу үшін әкімшілік -
Әкімшілік - территориялық құрылымның географиялық құрылымнан үлкен айырмашылығы
Мемлекеттің көп қырлы қызметі өзінің сипаты мен табиғаты,
Мемлекеттік билікті жүзеге асыру мемлекеттік механизмге жүктеледі. Барлық
Жергілікті өкілетті органдар парламентпен бір реттегі жүйені құрайды,
Көптеген елдерде жергілікті өкілетті органдарға жергілікті өзін-өзі басқару
1 кесте - Басқару органдарының негiзгi функциялары
Басқару деңгейі
Функциялары
Төменгі деңгей (ауыл және шағын қалалар) Коммуналдық шаруашылық,
Орташа деңгей (аудандар мен облыстық маңызы бар қалалар)
Жоғарғы деңгей (облыстар мен республикалық маңызы бар қалалар)
тұратын аумақты қамтитын селолық және қалалық жергілікті қауымдастықтардағы
Жергілікті әкімшілік-территориялық бөліктерде биліктің екі түрі жүзеге асуы
Жергілікті мемлекеттік басқару дегеніміз жергілікті әкімшілік- территориялық жердегі
Жергілікті мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын адамдарды деңгейі жоғары
Жергілікті өзін-өзі басқару дегеніміз сол территорияда тұратын тұрғындардың
"...1. Жергілікті тұрғындардың мүддесін қорғай отырып, заң шеңберінің
2. Бұл құқықты жалпыға бірдей, еркін, жасырын және
Европалық жүйе бойынша жергілікті мемлекеттік басқару мен жергілікті
Бірінші - әкімшіліктің жергілікті өзін-өзі басқаруды "қамқорлығына алуы".
Бұл жағдайда жергілікті өзін-өзі басқару органының шешімі жергілікті
Екіншісі - әкімшілік тұрғысынан жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін
Бұл - бүгіңдері көптеген мемлекеттерде кездесетін, европалық жүйенің
Көптеген елдерде жалпы мақсатты жүзеге асыру бірнеше жергілікті
Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің қоғамдық өмірдегі орнын, мемлекеттік
Жергiлiктi атқарушы орган (әкiмият) - облыстың (республикалық маңызы
Сызба 1.
Жергілікті атқарушы органдардың жүйесі
Жергілікті атқарушы органдары келесі мәселелерді қарастырады:
- аумақты дамыту жоспарларын, экономикасын жергілікті атқарушы органдардың
- жергілікті атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау және
коммуналдық меншікті басқару.
- Жергілікті мемлекеттік басқару мүддесіне сай республика заңдарымен
Мемлекеттік биліктің жергілікті өкілдікті органдарының жүйесі - жергілікті
Жергілікті өкілдікті органдар - мәслихаттар - тиісті әкімшілік-аумақтық
Жергiлiктi өкiлдi орган (мәслихат) - облыстың (республикалық маңызы
Мәслихаттарды жалпыға бірдей, тең, төте сайлау құқығы негізінде
Мәслихат келесі мәселелерді қарастырады:
- Аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларын,
- Өздерінің қарауына жатқызылған жергілікті әкімшілік - аумақтық
- Заңмен мәслихат құзырына жатқызылған мәселелер бойынша жергілікті
- Мәслихаттың тұрақты комиссияларын және өзге де жұмыс
- Республика заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды
Жергілікті мемлекеттік басқару объектісіне жергілікті өкілетті органдар, облыс,
Маслихат депутаттары жасырын дауыспен 4 жылға сайланады. Маслихат
Облыс маслихаты 50 депутатқа дейін, қала 30, аудандық
2001 жылы қаңтар айында “Қазақстан Республикасы жергілікті мемлекеттік
“Жергілікті мемлекеттік басқару заң және заң актілері шеңберінде
Әкім Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің өкілі болып
Жергілікті өкілетті органдар (маслихат) облыс пен аудандардың
Республикасы заңына сай жергілікті жерлерде шешімдерді қабылдайды, оны
Маслихаттар мен акиматтар инвестиция, қаржы және жалпы мемлекеттің
Маслихаттар мен әкімияттардың тиісті территорияны дамыту мақсатында жасаған
Жергілікті жерлердегі халықтар тиісті аймақтарда шешім қабылдау процесіне
Қазақстан Республикасы азаматының барлық деңгейдегі өкілетті органдарға сайлануға
Жасы жиырмаға толған азамат маслихат депутаты болуға толық
Қазақстан Республикасының азаматы мемлекеттік басқару ісіне тікелей болмаса
Жергілікті халық өздерінің атқарушы орган басшысына (әкімге) жергілікті
Азаматтардың ролі негізінде шешім қабылдау процесінде сайлау науқанында
Заң бойынша ассоцация құру туралы ешқандай да қарастырылмаған.
Қазақстан Республикасы көп ұлтты болғандықтан Қазақстан Халықтар Ассамблеясы
Әкімият пен әкімнің қабылдаған актілері әкімшілік және территориялық
Әкімият пен әкімдердің азаматтардың міндеттері, бостандығы және құқығы
Әкімият пен әкімдердің актілері іс-әрекеттерін Қазақстан Республикасы Президенті,
Облыстық мәслихат хатшыларының жиналысында Әділет Министрлігі аудандық деңгейде
Үкімет конституциялық құқығы негізінде заңның орындалуын қадағалауды жүзеге
Президенттік бақылауды президенттің өзі және оның әкімшілігі
Логика бойынша әкім атқарушы органдар жүйесінің бәр бөлігі
Президенттің барлық деңгейдегі әкімдерді бақылауы мүмкін емес. Сонымен
Үкімет конституциялық өкілеттіктіктер шегінен тыс заңдардың орындалуына бақылау
Аудандық акиматты ауданның әкімі құрады. Оның құрамында әкім
басшысының келісімімен) де болуы мүмкін.
Аудан әкімі өзінің маслихаттың функциясын жүзеге асыруға міндетті.
Аудандық органдарға мыналар жатады: аудандық әкім аппараты, бөлімдер,
Облыс, аудан әкімдері (облыстағы қалалар) ауданды басқару схемасын
ІІ. Жергілікті басқару жүйесі
2.1.Жергілікті басқару жүйесінің артықшылықтары мен кемшіліктері
Соңғы жылдары елімізде жаңа мемлекеттік басқару жүйесі қалыптасу
Қазіргі жағдайда радикалдық әлеуметтік-экономикалық реформалар жүргізу үшін, сонымен
Сөйтіп, дәл қазір жергілікті деңгейде әкімшіліктің өзімізге ғана
Күшті атқарушы билік концепциясын радикалдық реформалардың негізгі саяси
Осының нәтижесінде, атқарушы биліктің іс-қызметінде болымды (позитивтік) өзгерістер
Күшті орталықтандырылған биліктің тағы бір ерекше жағын атап
Жергілікгі басқару реформасы өкілдік билікке молынан әсер етіп,
Мәслихаттар мен әкімдер арасындағы қарым-қатынастарда екі жақтың да
Жергілікті басқару туралы қазіргі заңдардың концептуалдық негіздері осындай.
Бірақ жергілікті басқару жүйесінің жұмысын нақтылы талдап көрсек,
Бір жағынан реформалаудың мақсаты жергілікті атқарушы билік күшейе
Екінші жағынан, атқарушы биліктің күшеюі, әсіресе оның сайлаусыз
Іс жүзінде шексіз, орасан зор билік әкім болған
Әкімдер билігі қандай шексіз болса, мәслихаттар билік құрылымы
Мәслихаттар өзлдерінің сессияларында қалыптасқан дағды ретінде атқарушы биліктегілер
Жергілікті жерде нақты билік тетіктері толығымен әкімдердің қолында.
Мәслихат хатшысы өзінің өкілеттілігі бойынша тек мәслихаттың сессиясын
Мәслихаттардың әлсіздігі, олардың өкілеттілігінің тек ресми, формальдық түрде
Басқарудың әр түрлi деңгейiнiң рөлiн, жауапкершiлiгiн және өкiлеттiгiн
Орталықсыздандыру нақты жүзеге асырылған елдердiң тәжiрибесi оның артықшылықтары
Орталықсыздандыру азаматтардың билiктегi өз өкiлдерiн жақсы бiлуiне мүмкiндiк
Жергiлiктi деңгейде жаңа элитаның пайда болуына мүмкiндiктер жасалады,
Орталықсыздандыру билiк органдарының жергiлiктi қажеттiктер мен проблемаларға сергек
Орталықсыздандыру үкiметтiң және орталық мемлекеттiк органдардың жұмыс тиiмдiлiгiн
Жергiлiктi жерлерде таңдау процесiн дамыту тұтас алғанда халықтың
Экономикалық тұрғыда орталықсыздандыру мемлекеттiк ресурстарды неғұрлым ұтымды пайдалануға
Қазақстан тәуелсiздiгiнiң алғашқы жылдары орын алған мемлекеттiк билiктi
Әлемдiк экономиканың ғаламдану, мемлекеттiк басқару жүйелерiнiң демократиялану процестерi
Әлемдегi орталықсыздандырудың сан алуан модельдерiн, сондай-ақ Қазақстандағы мемлекеттiк
Реформаны жүзеге асыру үшiн қажеттi iшкi ресурстардың болуы.
Жергiлiктi басқару институтының болуы.
Республикада әр түрлi деңгейде басқарудың оңтайлы модельдерiн iздестiру
Белгiлi бiр функциялардың, өкiлеттiктердiң, қаржылық жауапкершiлiктердiң орталық Үкiметтен
Әкiмдердiң тiптi дамыған елдерде қабылданған нормалардан бiрсыпыра асып
Сонымен қатар келесі мәселелерді ескерген жөн:
Жергiлiктi басқару органдарының басшыларын тағайындаудың қазiргi жүйесi олардың
Өз араларындағы функциялар мен өкiлеттiктердiң айқын ажыратылмауы салдарынан
Жергiлiктi өкiлдi органдардың әлсiздiгi және олардың жергiлiктi атқарушы
Жергiлiктi жерлерде және аймақтық әкiмшiлiктерде орталық органдардың функцияларының
Қоғамның тұтас алғанда мемлекеттiк басқару жүйесi мен жергiлiктi
Қазақстан Республикасынан мемлекеттiк басқару жүйесiн демократияландыруды талап ететiн
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәселелерi назар аударуды талап
Аймақтардың әр түрлi экономикалық әлеуетiне байланысты ойластырылмаған бюджеттiк
Нарықтық экономика құрудың стратегиялық мiндеттерi мемлекеттiк басқарудың барлық
Екiншi жағынан, нарықтық экономика шешiм қабылдау жүйесiнде шектен
Сонымен бiрге орталықсыздандыру процесi орталық мемлекеттiк органдардың рөлiн
Қазақстандағы орталықсыздандырудың негiзгi мiндеттерi:
билiктiң әр түрлi деңгейлерiнiң арасындағы қызмет, функциялар және
жергiлiктi мемлекеттiк басқарудың пәрмендi жұмыс iстеуi үшiн жағдай
демократиялық мемлекеттiң iргетасы ретiнде жергiлiктi өзiн-өзi басқаруды енгiзу;
Билiктiң әр түрлi деңгейлерiнiң арасындағы қызмет, функциялар және
Мiндетке қол жеткiзу үшiн мынадай нақты шараларды мақсатты
- Құзырында орталықсыздандыру жоспарын әзірлеу және оның орындалуын
- Функциялар мен өкiлеттiктердi беру процесiнiң кезеңдерi мен
- Мемлекеттiк басқарудың әрбiр деңгейiнiң орындайтын функцияларына қойылатын
- Басқару органдарының функциясы айқын белгiленуге және ажыратылуға
- Оларды билiк деңгейлерiнiң арасында бөлудi заң жүзiнде
Жергiлiктi мемлекеттiк басқарудың тиiмдi жұмыс iстеуi үшiн жағдай
Мемлекеттiк басқарудың барлық деңгейiндегi жергiлiктi органдарға бюджет пен
Жергiлiктi органдардың өз бюджеттерiне қатысты нақты өкiлеттiктерiн қамтамасыз
Сондай-ақ, жергiлiктi басқару органдары қызметкерлерiнiң даярлығы мен бiлiктiлiгiн
Демократиялық мемлекеттiң iргетасы ретiнде жергiлiктi өзiн-өзi басқаруды енгiзу:
Мемлекеттiк басқаруды қайта құрылымдау жөнiндегi мiндеттердiң күрделiлiгiн ескере
Өзiн-өзi басқарудың жаңа принциптерiн жекелеген ауылдық округтерде, қалаларда,
Реформалаудың оң және терiс нәтижелерiн зерделеу мен талдау
Орталықсыздандырудың бiрiншi кезеңiнде ауыл мен шағын қалалардағы, яғни
Ауылдық округтер, қала тұрпаттас поселкелер және аудандық маңызы
Екiншi кезеңде төмен деңгейдегi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк деңгейiнде, яғни
Орталықсыздандырудың бұл кезеңiнде аудандық деңгейдегi жергiлiктi мемлекеттiк басқару
Yшiншi кезеңде облыстық маңызы бар аудандар мен қалалар
2.2. Жергілікті басқарудың концепциясы және оны жетілдіру жолдары.
Биліктің объективті тиімділігі өмір сүрудің сапасын арттырады.
Әкімнің негізгі міндеті Қазақстан Республикасының Президентінің және Үкіметінің
Бұл мақсатқа жету мемлекеттік қызметшілердің жақсы сапалы түрде
Бүгінгі таңда облыс маслихатының 2004 жылғы желтоқсандағы отырысында
Басқаруға және атқаруға жоғарыдағы барлық органдардың құжаттары, әкімнің
2004 жылдың ішінде облыс әкімінің аппаратына Президент Әкімшілігінен,
2.3. Жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржы- экономикалық моделі.
Жергілікті билік органдары қызметінің маңызды аспектісі ЖӨӨБ-дың қаржылық
ҚР-ның бюджеттік жүйесі алда атап көрсетілгендей екі деңгейден
Алғашқы екі деңгейде республикалық және жергілікті (облыстық) немесе
Заң жобасымен келіссек, онда жергілікті қауымның кірістері халықтың
Осыған байланысты ЖӨӨБ-дың қаржы құралдары жергілікті бюджеттен аударылған
Жергілікті қауым бюджетінің кіріс бөлігі мемлекеттік салықтан құралуы
ЖӨӨБ органдары жүйесінің қызметін толық экономиканы негізіне сай
Қабылданған заңға сәйкес муниципалды меншік құрамына кіретіндер:
- жергілікті бюджет құралдары; ,
- муниципалды бюджеттен тыс қорлар;
- ЖӨӨБ органдарының мүліктері;
- муниципалды унитарлы кәсіпорындар және муниципалды ұйымдар, оның
- муниципалды тұрғын қоры;
- муниципалды тұрғын емес ғимараттар;
- муниципалды жер және муниципалды меншіктегі басқа да
- муниципалды банктер және басқа да қаржы-несиелік ұйымдар;
- басқа да қозғалатын және қозғалмайтын муниципалды меншіктер.
Қаржының бір бөлігі жергілікті алымдар мен салықтан құралады.
Әлеуметтік инфрақұрылым мен жалпы аймақтық шараларды қаржыландыруда жергілікті
Қалалық бюджеттік емес қорлар келесі көздердің есебімен құрыла
- занды және жеке түлғалардың салымдары;
- аукционнан түскен табыстар;
- қоршаған ортаны ластағаны, табиғи ресурстарды тиімсіз қолданғаны
- қала меншігіндегі тарихи және мәдени ескерткіштерге зиян
- жергілікті басқару органдары мен олардың лауазымды
Қорлар жергілікті өкілетті билік органдарының шешімімен құрылуы тиіс.
Муниципалды қорлардың құралдары мыналарға бағытталуы мүмкін;
- әлеуметтік-тұрмыстық және
- ағымдық бюджет шығындарының көбейуіне (лимитенгеннен басқа), сонымен
- басқа да әлеуметтік шығындар (баспана, үйлерді ұстауға),
Қалалық немесе муниципалды бюджеттен тыс қаржы құралдарын құру
Жергілікті қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін муниципалды меншік құрамындағы пайдалылығы
Муниципалды бірлестіктердің мүлікті тіркеу және шығару (соның ішінде
Жергілікті бюджеттің қаржылық ресурстарын тиімді әдістемелеу, қолдану және
Жергілікті билік органдарда муниципалды банктің құрылуы жабық акционерлік
Жергілікті құнды қағаздар бағасы сол кездегі органдардың төлеу
- жергілікті органдардың жан басына шаққандағы борышы азайған
- орталық бюджеттен түскен түсімдер шамасына;
- сондай-ақ осынау материалдық байлығаны байланысты.
Муниципалитеттер қаланың көркін айқандайтын жолдарды көлік және электрмен
Жергілікті қарыздар тәуекелділігі
Муниципалитет мына жолдармен тәуекелділікті азайта алады;
- облигацияларды барлық бюджетпен өтеуді кепілдеу (он облигация
- ұйым арқылы пәтер бөлудің «мөлдір» жүйесін пәтермен
кепілдеу, мұнда біреуін де «жасыру»мүмкіндігі болмайды;
- экономикадан тыс тәсілмен үлестік қатысу кескіні бойынша
Ұсынылған кепілдемелерге әдетте айналым мерзімдері тәуелді. Бюджет тапшылығын
Сонымен қатар муниципалитеттің борыш көлемін шығау мөлшері мен
Осы мақсатта үкімет муниципалитет құнды қағазын реттеу үшін
Муниципалды меншік құқығы келесі әрекеттермен қамтылуы тиіс:
- мемлекеттік меншік шегінің нәтижесінде;
- жаңа заттарды (мысалы, қозғалмайтын мүлік) дайындау әдісімен;
- муниципалды меншікті қолдану нәтижесінде түскен түсімдер
әдісімен (кірістер, өнімдер, жемістер);
- осы мүлік есебінен болған сату-сатып алу келісім-шартта,
- мұрагерлік немесе заңмен сәйкес берілген мүлік;
- сот шешімімен (мысалы, шаруашылық емес қозғалмайтын мүлікке
- белгіленген тәртіп бойынша.
Өндіріс кірістері сферасына АҚ және ЖШС формасы ретінде
Коммуналдық шаруашылықтағы өндіріс кірістерінің муниципалды объектілері жергілікті қауым
Коммуналдық меншіктің кіріс түсімдері ЖӨӨБ органдарының қаржы ресурстарының
Ыңғайлы болу үшін, сондай-ақ табиғи ресурстар потенциялынан түсетін
Жиынтық кірістердің құқықтық негізі болып «ҚР-ның бюджет туралы»
Кжөөб—С+Тқмқт+Р
мұнда;
Кжөөб — ЖӨӨБ-дың жиынтық кірістері;
С — салықтық түсімдер;
Тқмқт — коммуналдық меншікті қолданудан түскен түсім;
P — ресурстық кірістерді құрайтын түсім.
Әрбір кіріс бөлігінің бірін-бірі құрайтын түрлі жағдайларға байланысты
Сонымен қатар кірістің ресурстық бөлігі де анықталады, янғни
Қорытынды
Қазақстан Республикасы қазіргі кезде өзінің мемлекеттік дамуында жаңа
Бірақ қазіргі кезде мемлекеттік құрылымда Бұл жүйенің қызметтері
Қазіргі кездегі жергілікті жерлердегі билік қазіргі кездегі талаптарға
Мүның басты себептері қолданыстағы заңдылықтардың, соның ішіндегі сайлау
Қазақстанның қазіргі сатыдағы дамуы реформа үрдістерінің арасалмағын орталықтан
Биліктің жергілікті органдарын реформалаңдыруды орталықсыздандыру үрдісін бастау
- жергілікті жөне аймақтық нәтижелі.басқарудың жоқтығы;
- жергілікті деңгейдегі мәселелерді шешуге қабілеті жететін азаматтық
қоғамның ойдағыдай дамымауы.
Соның нәтижесінде екі мақсат пайда болып отыр:
- кәсіби және нәтижелі аумақтық басқаруды құру және
функцияларды шоғырланудан алшақтату үрдісі;
- азаматтық қоғамды құру үрдісінің басталуы.
Посткеңестік елдерде орталықсыздандыру процесі басқа тұрақты демократиялық жүйе
Екіншіден, өзін өзі басқару, биліктің бөлінуінің қажетті (яғни
Пайдаланған әдебиеттер
Баянов Е. ред. "Мемлекеттік және құқық негіздері", Оқулық,
"Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Қазақстан Республикасының
Нүкенов А.: "Жергілікті басқаруды жетілдіру мәселелері". "Саясат" №7.,
Танкиева А.: "Жергілікті басқаруда экономикалық механизмдерді қолдану жолдары".
Қазақстан Республикасы Үкіметінің ресми Web-сайты: www.government.kz .
27
Әкім
Жергілікті атқарушы органды Республика Президенті мен Үкіметінің өкілі
Әкімнің орынбасарлары
(Оларды қызметке әкім тағайындайды және босата алады)
Бөлімдер
Басқарма
Басқа да қызмет бөлімдері
Қалалық
Облыстық
Аудандық
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау тәсілдері
Экономикалық дамудың орта және ұзақ мерзімді болашағын анықтайтын маңызды жәйті еңбек ресурстарын пайдалану
Банктік тәуекелдердің Қазақстанның банктік жүйесінде қолданылуы мен басқарылуының теориялық аспектілерін анықтау және тәуекелдерді басқаруда шетелдік тәжірибе мен отандық тәжірибе
Басқару психологиясының негізгі түсініктері
Несиелік тәуекелдерді басқару есебі
Екінші деңгейлі банктерде қаржы тәуекелін жүзеге асыру
Жобаларды басқару үрдістері
2 деңгейлі алдын-ала су тастау қондырғысын автоматтандыру
Несиелік тәуекелдердің пайда болуы және олардың жіктелінуі
Білім беру сапасын нәтижелік тұрғыдан басқару