Баланы тәрбиелеуде жанұяның рөлі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ЖАНҰЯДАҒЫ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҰЛТТЫҚ САЛТ-ДӘСТҮРДІҢ
1.1 Баланы тәрбиелеуде жанұяның рөлі...............................................................6
1.2 Жанұядағы салт - дәстүрді қарым-қатынаста
1.3 Жанұяда бала тәрбиесіндегі қолданылатын ұлттық салт-дәстүр...............13
1.4 Жанұядағы қарым-қатынас және оның бала дамуына
2 ЖАНҰЯДАҒЫ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҰЛТТЫҚ САЛТ-ДӘСТҮРДІ ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ
2.1 Зерттеудің мақсаты, міндеті, болжамы.........................................................33
2.2 Зерттеу әдістемелердің сипаттамалары.........................................................49
2.3 Эксперименттің нәтижелерін статистикалық талдау...................................52
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................60
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................61
ҚОСЫМША ..........................................................................................................63
КІРІСПЕ
XXI ғасырға енді аяқ басқан жаңа жағдайдағы қоғамда
Оған дәлел - Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы»
Тәрбие қай заманда болсын адамзат алдындағы ізгі қасиеттердің
Оны қазақ педагогикалық энциклопедия сөздігінде адамгершілік тәрбиесі үғымына
Сондықтан бүгінгі танда білімнің Мемлекеттік стандартына сәйкес Республика
Білім жүйесінің өзекті мәселесінің бірі жаңа ұрпақтарда ұлттық
Жастық шақ этникалық өзіндік сананың дамып, нығаюы мен
Еліміздегі тыныс-тіршіліктің мектеп, жоғарғы оқу орындарында және т.б.
Бүгінгі күні әлемде әртүрлі шиеленістер болып жатқан кезеңде,
Зерттеу мақсаты: Жанұядағы бала тәрбиесіндегі ұлттық дәстүрдің
Зерттеу болжамы: Жанұядағы бала тәрбиесіндегі ұлттық дәстүрдің
Зерттеу міндеттері:
Этнопсихология ғылымындағы отандық және шетел әдебиеттеріндегі зерттелген мәселелерінің
Жанұядағы бала тәрбиесіндегі ұлттық дәстүрдің қолданылу ерекшеліктерінің
Жұмыстың маңыздылығы:
Алынған эксперименттік зерттеу нәтижелері жанұядағы бала тәрбиесіндегі салт-дәстүр
1 ЖАНҰЯДАҒЫ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҰЛТТЫҚ САЛТ-ДӘСТҮРДІҢ
Баланы тәрбиелеуде жанұяның рөлі
Қай қоғамда болмасын жас өспірім ұрпақты тәрбиелеу ерекше
Жанұя тәрбиесі - ата-аналар ықпалымен жүзеге асатын, қоғамдық
Қазақстан Республикасының неке және жанұя туралы заңында ,
Жанұя тәрбиесінің табысқа жетуі мемлекеттік тәрбие мекемелерінде, жанұянда
Бұл бірліктің негізгі - жан-жақты және жарасты дамыған,
Қоғамдық тәрбиенің жетекші рөлі жағдайында қоғам мен жанұя
Қоғамдық тәрбиенің жетекшілік рөлі мынаған байланысты: баланы тәрбиелеу
Қоғамдық тәрбиенің жетекші рөлін мойындау баланың жетек басын
Ата-ана оның бірінші ұстазы және тәрбиешісі, жаңа қалыптасатын
Әсіресе кішкене балаларды тәрбиелеуде жанұяның маңызы айрықша зор:
Алайда, сәбилерді тәрбиелеуде елеулі қателіктерге жол беретін жанұялары
Қазіргі танда бала тәрбиесіне көңіл қойып жүрген ата-аналар
Өз баласын жақсы адам, келешек азамат етіп тәрбиелесем
Ата-ананың балаға көзқарасы оған деген табиғи әрі тамаша
Ата-ананың бала тәрбиелеуде «шектен асқан махаббатын» әсіресе қазіргі
Ата-ананың балаларға дұрыс қарауы еркелетуді, жұмсақтықты, аялауды баланың
Балаға дұрыс қарау дегеніміз - бала өзін кішкентай,
Жанұядағы ұл тәрбиесінде әкемен аталардың рөлі ерекше. Әке
«Әке - бәйтерек, бала – жапырақ», «Жас кәрінің
Бүгінгі тәрбие мәселесі тәрбиенің әдістерін, амал-тәсілдерін зерттеу ғана
1.2 Жанұядағы салт- дәстүрді қарым-қатынаста қарастырудың
Жанұя бүкіл ғасырлар бойы адам баласы тәрбиесінің құралы
Жанұя белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы. Онда
Жанұя - оқыту мен тәрбие жұмысындағы мектептің одақтасы.
Балалардың жанұядағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік
Жанұя – болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын
Жанұя тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы
Ата-аналардың білім деңгейіне байланысты да жанұянда ерекшеліктер
Жанұя мүшелерінің келуі, туылған бала санының азаюы да
Қазіргі жанұя ажырасу санының едәуір артуымен сипатталады. Ажырасудың
Бір балалы жанұя көпшілікпен араласу, ұжымдық қызмет тәжірибесін
Жанұя тәрбиесінің проблемасы – ананың жанұя тұрмысынан қолы
Микроклиматы жағымсыз, жанұя өмірі ұрыс-керіске, ата-ананың бір-біріне, балаларына
Ата-ана құқығына айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және педагогикалық
Елдегі түбегейді әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге, жекеменшіктің пайда болуына, жеке
Жанұяның жоғары материалдық ауқаттылығы жанұя жұмысын ұйымдастыруда қолаңсыз
Балалардың күн ырғағы И. П. Павловтың іліміне негізделеді.
Сонымен, дұрыс ұйымдастырылған күн ырғағы белгілі дағдыға үйретеді,
Жанұя жағдайын және баланың жас ерекшелігін ескере отырып,
Балалардың бос уақыты- бұл шығармашылық елігу, қызығу дүниесі.
Көптеген жанұяларында ата- аналардың балаларымен бірігіп серуендеуі ізгі
Жанұялық тәрбиенің басты жағдайларының бірі-бұл ерлі- зайыптының өзара
Жанұянда балалардың тәрбие процесіне табысты ықпал жасауда басқа
Жанұяның этикалық құрамы және құрамы: толық емес
Тіршілік әрекетінің және орталық жағдайлары: жанұя мүшелерінің білім
Жанұяның мәдени потенцияллы: күнделікті тұрмыстың жалпы мәдениеті; күн
Ішкі жанұялық қатынастар жанұя микроклиматтарының сипаттамасы, үйелменде көзқарастың
жанұя мүшелерінің өз міндеттеріне көзқарасы;
Қоғамға көзқарасы: еңбек және қоғамдық міндеттерге, қоғамдық тәрбие
Жанұяның тәрбиелік потенциялы: жанұялық тәрбие, қолданылатын әдістер, ата-
Жанұяның осы көрсетіліп отырған ерекше белгілерінің тәрбиелік ықпалы
Жанұяның өзіне тән ерекше функциялары бар. Олар: халық
Жанұялық тәрбие бірқалыпты жағдайда іске асырылып отырмайды. Зерттеу
Біріншіден: жанұянда болатын өктемдік баланы өзін - өзі
Екіншіден: баланы еркелетушілік, бетімен жіберушілік, ата- аналардың бәрін
Үшіншіден: әке мен ананың және басқа жанұя мүшелерінің
Төртіншіден: ата- аналар балаларды еркімен қарым- қатынас жасаудан,
Бесіншіден: егер әке мен ана өз баласының іс-
Осымен бірге тәрбие процесінде жалған беделдерде кездеседі. А.
Жанұя-туысқандық байланыста болатын (күйеуі, әйелі, ата-анасы, әкесі, т.б.),
Жанұя - қоғамның алғашқы ұяларының бірі. Жанұянда баланың
Баланың дұрыс өсуіне қажетті жағдайлар жасау, оның орта
Баланы бүгінгі өмір талабына сай азамат етіп өсіру
«Ел болу үшін бесігінді түзе» деген ел сенімін
«Неке және жанұя»туралы Заңда ата- аналардың балалары алдындағы
ата - аналар өз балаларының денсаулығына қамқорлық жасауға
ата- аналар өз балаларын тәрбиелеуге құқығы бар және
ата - аналардың басқа да барлық адамдарға қарағанда
бала тәрбиелеуші ата- аналар өздерінің қабілеттері мен қаржылық
Сонымен қорыта айтқанда, міне осы заң арқылы
1.3 Жанұяда бала тәрбиесіндегі қолданылатын ұлттық салт-дәстүр
Бұл дүниедегі адамдарды мазаламай қоймайтын мынандай сұрақтар бар.
Соның ішіндегі ең маңыздысы неке туралы мәселесі.
Неке қарама-қарсы екі жыныстың (ер мен әйел) шариат
Некенің түрлері. Мұсылмандарда неке үш түрлі: тұрақты теке,
Қазақтарда неке түрі біреу. Ол – тұрақты неке.
- қалыңдық таңдау.Бұқан тегі, пәктігі, ақыл-есі тәртібі, діні,
- келісім сұрау. Неке қию кезінде өзара екі
- Дінсіз ата-ана ұл-қызына билік жүргізе алмайды. Бұл
Некедегі кедергі жәйіттер
-жақын туыстық;
-емшектестік;
-сүйек жақындық, жекжаттық;
-әйел санының белгілі мөлшерден асуы;
-дінсіздік;
-талақ айту;
Жақын туыстық. Шариат заңы бойынша жақын туыстықтықтығына орай
Олар:
Анасы және онан тікелей өрбігендер
-қызы және онан тікелей
-ұлының қызы және онан тікелей өрбігендер
-әкпесі және онан тікелей өрбігендер
-әке және аға жағынан тікелей өрбігендер
аға-іні қыздары
Сол секілді заңсыз яғни некесіз тұрмыс құрып, туылғандардың
Қазақтарда жеті атаға дейін қыз алуға және беруге,
Жақын адамдардың қыз алысуы ұрпақ денсаулығына, ой-өрісіне көп
Емшектестік. Емшектес болғандар арасында неке қиылмайды. Шариат бойынша
Қазақтар да осы іспетті қағиданы ұстанады. Әйелдің емшегін
Сүйек жақындастық Мұсылманға әйелінің анасына үйленуіне тиым салынады.
Әйел санының белгілі мөлшерднасуы. Исламда кез-келген мұсылман некелеспестен
Шариат ер адамға 4 әйелмен некелесуге (некелі әйел
Шариат күңдермен некелесуге тиым салмайды. Олармен некелесуге де
Қазақтарда ертеде әйел санына шек қойылмаған. Тарихи деректерде
Қазақтарда басқа діндешгілерге қыз бермек түгілі, тұрмысқа шыққан
Қазақтарда да қағида осыған ұқсас, жанұяның бұзылмау жақтары
Некелесу кезіндегі ережелер. Некеге тұрушылар:
-кәмелетке келген;
-ақыл-есі бүтын;
-өзара келісімге келген;
-екі куә қатысуы міндеттеледі;
Құл мен күң қожасының рұқсатынсыз некелесе алмайды. Некені
Бұрын тұрмыс қиған әйел ата-анасының рұқсатынсыз некелесе беруге
Имам Ағзам қағидасы бойынша бір еркек, екі әйел
Неке қию кезіндегі ережелер. Ерлі зайыптылардың ережелері:
-ері: - әйелін киім-кешек, тұрғын жай, қамтамасыз етуге
әйелі – үй шаруашылығымен айналысу, еріне адал болу,
Басқа ережелер.
- еріне әйелін себепсіз ұруды, әсіресе беттен ұруды
- кәмелетке толды деп шариат бойынша: әуратқа жыныстық
- Қазақтарда және «Жеті Жарғы», т.б. заңдарында: ұл
Сол себепті қазақтар “он бесте отау иесі” дейді.
Некенің жойылуы -тұрақты неке, ері ажырасуға ниет
-ері 4 жыл бойы хабар-ошарсыз кетсе;
-қыз келісімін бермесе (ал ер адамның құқы жоқ);
-кемшіліктері анықталса, (мысалы есі ауыс, жұқпалы ауру, ұрпақ
-заңсыз неке қиылса (мысалы: құл не күң еткені,
Шариат бойынша қайызы келіп, не болмаса босанғанша болмаса
Қазақ қоғамында әдет-ғұрып заң бойынша әйелі ерінен төмендегі
-ерінің өлуі;
-ерінің бері жоқтығы;
әйелін ері 6 ай 10 күн күнкөріссі қалдырса;
7 жыл бойы хабар-ошарсыз кетсе;
-әйелін асырауға шамасы келмесе;
-әйелін себепсіз ұра берсе.
Идда мерзімі. Шариатта идда үш түрлі;
Әйедер идда мерзімі біткен соң ғана некелесе алады.
Қазақтарда ері өлген әйелдер міндетті түрде бір жылға
Шариат бойынша ерін әйелі сүймесе, мінездері жараспаса, ері
Ерлі-зайыптылар неке өмірін құпия ұстауларына ерікті, Олардың өмірі
Ата-ана құқықтары. Ата-ана бала-шағасы менқұл-күңіне қожа. Оларды
Ата-ана барлық балаларды бірдей қарауға міндетті. Әке заңды
Кейбір халықтарда ұл баланы қыз баладан артық көру
Өз кезегінде бала ата-анасын сыйлауға, қартайғанда бағып-қағуға, айтқанын
Қазақтарда ұл мен қыз балада ешқандай айырмашылық жоқ,
Қоғамның қуат-тірегі – жанұя. Сол жанұяның бекем болуы
Ал, иудейлерде әйелдер «пәк емес» зат есебінде саналады.
Ең зиялы деген жапондардың өздері де әйелдерге көпшілік
Ислам діні ерлер мен әйелдерді теңестіріп, бірдей құқытар
Ислам дінінің шариат заңы жанұяның бұзылмауына мән берді.
Бұл жоғарыдағы заңдардан көргеніміздей некелесу, екіжақтың өзара келісімі.
Қалыңмал басқамен некелесудің экономикалық басты факторы болғандықтан кімнің
Ер мен әйел құқытарына келсек, ер тарапының құқытары
Біз қазақ әдет-ғұрып заңдарынан неке қиылғаннан соң, ол
Әлеуметтік ғылымдардың өзекті мәселелерінің бірі – ұлтаралық қарым-қатынас
Ұлтаралық қарым-қатынас мәселесі қазіргі кезеңде көптеген философия, әлеуметтану,
Жалпы этникалық аумақтағы қарым-қатынас, ұлтаралық қатынас мәдениетінің көрсеткіштерін
Аталмыш мәселелер аумағын терең зерттеумен ұлттық психология ғылымы
Ұлттық психологиялық құбылыстардың қалыптасу факторлары.
Сызбада көрсетілген саяси-әлеуметтік және экономикалық дамудың әсерінен ұлттық
Этностық бірліктің тарихи дамуы – көптеген ғалымдардың пікірі
Этностық бірліктің жасы – адамдардың ұлттық психикасының ұзақ
Ұлтаралық қатынастардың сипаты және ондағы тарихи дәстүрлер ұлттық
Этностық бірліктің мәдени дамуы – адамдардың ұлттық психикасының
Этностық бірліктің тілі мен жазуы – этнос өкілдерінің
Этностық бірлік өкілдері, әдетте, мына белгілермен:
тарихи дамуы;
территориясы;
тілі;
мәдениеті;
психикалық ділі бар адамдар жиынтығы болып түсіндіріледі.
Этностық бірлік өкілдерінің өзінің тұтастығын сезінудегі оның көрінісі
Профессор Қ.Б.Жарықбаев «этностық топ – тілі мен дінін,
Этнос және ұлтаралық қарым-қатынас мәселелерін зерттеуде С.А.Арутюновтың,
Ал әлеуметтану ғылымында «этнос» ұғымына: «этнос –
Этнос:
этностың барша өкілдеріне тән анықтаушы мінездік және коммуникативтік
этностық ішіндегі жекелеген топтарға тән мінездік, коммуникативтік, құндылық-бағдарлық,
Қазіргі уақытта көп адамдар этнос, ұлт, ұлттық мемлекет
Жалпы алғанда, этнос – этникалық өзіндік сананың ықпалынан,
Көтеріліп отырған мәселе бойынша әдебиеттерге шолу жасау ғылыми
Ал Л.А. Алиеваның көзқарасы бойынша, белгілі бір мәдениетке
Ал В.С.Агеевтің пайымдауынша, адам өзге этникалық ортаға түскенде,
ол үшін қойылған жаңа мәдени қойнау алдында ерекше
Осы тұста, қазақтың шоқ жұлдызы атанған этнограф-ғалымы Ш.Уәлиханов
«Ұлттық сана-сезім мен ұлттық қадір-қасиет» еңбегінде ғалым Т.Сарсенбаев:
- ұлтішілік қатынас – ұлт ішіндегі әлеуметтік топтардың,
- ұлтаралық қатынас – ұлттардың (этностардың) бір-бірімен іштесуі,
- ұлттық мәдениет – адамзаттық құндылықтармен үндесіп жататын
- мәдениет – бұл тек материалдық өндірісті өркендетіп,
Автор, сонымен қатар, «ұлттық қарым-қатынастар», «ұлтаралық қарым-қатынастар», «жеке
Ал С.М. Борбасов өз монографиясында «ұлттық қатынастар –
Ұлтаралық қатынас мәдениеті, ең алдымен, көпэтносты, не моноұлттық
Көп жағдайда ұлтаралық қарым-қатынас ұлттық психологиялық ерекшеліктерге, этникалық
Келесі бір зерттеу жұмыстарында, этникалық сана-сезімді қалыптастыруда
Ғалымдар адамның жан дүниесінің сырын, қоршаған ортаға әсерленіп
Этностық мінез-құлық – этностық қауымдастық адамдарының ішкі жан
Этностың үшінші психикалық құрылымдары – ұлттық мәдениет пен
Әлеуметтік және әлеуметтік-психологиялық зерттеулер бойынша салт-дәстүрлерді зерттеу көп
Жалпы алғанда, «мәдениет» және «дәстүр» ұғымдары синонимдес болып
Соңғы уақыттарда адамдарның басқа ұлт өкілдерінің ерекшеліктерін қабылдауға
Көптеген зерттеулердің нәтижесі көрсеткендей, этностық идентификацияның қалыптасуында әлеуметтік-мәдени
Ойымызды қорытындылай отырып, қарым-қатынас адам өмірінде ауадай қажет
1.4 Жанұяндағы қарым-қатынас және оның бала дамуына
Қазақстан Республикасының Конституциясында «балаларына қамқорлық жасау және оларды
Жанұя – баланың ең жақын әлеуметтендіру ортасы қатарында
Қазіргі заман жанұяның құрылымы өзгеріп, ондағы мүшелер саны
Қарым-қатынас – адамзат өмірінің аса маңызды және негізгі
Жанұя қарама-қатынасында, олардың ішінен келісім, өзара түсіністік, бірінің
Қарым-қатынас барысындағы біреудің екінші бір адамға әсерін, не
Психолингвист ғалымдар бала болсын, ересек адам болсын, алдымен
Солардың ішінде А.Е.Личко, У.А.Блинков, К.С.Лебединская, И.С.Кон, Дж.Джанпайд, М.Ю.Долфтов
баланың қуанышы, күйзелісі, қайғысы секілді ішкі жан дүниесіндегі
қызымырлық пен көзден бір елі таса қылмай, бақылаудың
бланың жүріс-тұрысын мүлде бақылаусыз қалдыру, келтірген қателіктеріне ескертулердің
ауыруын, әлсіздігін сылтаулатып, ата-анаға дегенін істету өзімшілдік, тәкаппарлық,
баланың өзін қажетсіз сезінуі, ешкімге керек емес екенін
жанұяндағы қаталдық: ата-ананың өзара қарым-қатынасындағы, олардың балаларға қатынасындағы
балаға әлі жетпейтін міндеттер жүктеп, одан ерекше үміт
тәрбиедегі қарым-қайшылық: әкесі бір сөз айтса, шешесі оған
Қарым-қатынас арқылы ықпал етудің қай түрін не тәсілін
1-кесте. Жанұя қарым-қатынасының тәрбиелік ықпалының үлгісі
Ата-ананың өз ойындағысының орынға
Бала өз ойындағысын орындауға мүдделі
Жігерсіз, еріксіз, жалтақ, ұқыпсыздық, тартымшақ, жалқау, зорлықшы, қатігез,
Өзіне сенім, басқаларға сенім, жауапкершілік, табанды, мейрім-қайрым, жігерлі,
Ата-ана
Балалар
Ықпал ету тәсілдері
Шектен тыс қамқорлық Нандыру
Санаспау Сендіру
Шектен тыс қадағалау Иландыру
Мүлде бақылаусыз Білгірлігін көрсету
Дегеніне жүгіну Соңынан ерту
Балаға дегенін істету Еліктету
Зекіп, ұрсып, қақпайлау Балаға өтініш жасау
Ата-ананың әркелкі әсері Ақыл-кеңес
Жәбірлеу Келісім
Мазақтау Пікірлесу
Баланы керексіз ету Бірлескен іс-әрекет
Алдау Ынтымаққа келу
Нәтиже
Теріс Оң
Көреді, естиді, түйсінеді, сезінеді
Көреді, естиді, түйсінеді, сезінеді
Жалпы, тәрбиелеу әдістері педагогикада сана-сезіміне ықпал ету, іс-әрекетін
ықпал ету арқылы баланың өзіне сенімін нығайту;
ықпал ету арқылы баланың психикасын тежеу;
ықпал ету арқылы қуаныш сезімін ояту;
ықпал ету арқылы теріс әрекеттерге итермелеу деп топтастырдық
2-кесте.
№ Әдістер Мазмұндық
көрсеткіштер Нәтижелері
1 Ықпал ету арқылы баланың өзіне сенімін нығайту
2 Ықпал ету арқылы тежеу Ата-ананың балаға өз
3 Ықпал ету арқылы қуаныш сезімін оятуы Орынды
4 Теріс әрекетке түрткі болатын әдістер Баланың ырқына
Жанұя тәрбиесіндегі тәртіпке қатысты ғылыми-педагогикалық және психологиялық еңбектерді
Жоғарыда келтірілген мағлұматтардан ата-аналардың тәртіпті, жалпы жанұяна онша
Осы және басқа да тексеру жұмыстарының нәтижесінде, жанұя
2 ЖАНҰЯДАҒЫ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҰЛТТЫҚ САЛТ-ДӘСТҮРДІ ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ
Зерттеудің мақсаты, міндеті, болжамы
Жанұядағы бала тәрбиесіне қолданылатын салт-дәстүрлердің адам өмірінде атқаратын
Қоғамдағы әлеуметтік, мәдени экономикалық жаңғырулар, әртүрлі сипаттағы әлемдік
Қазіргі заман мектебі ата-аналарды да, балаларды да тәрбиелейтін,
Педагогикалық ұжымның оқушылардың ата-аналармен жүргізілген жұмыстарының негізгі түрлері
Бірінші ереже. Мектеп пен сынып жетекшісінің жанұямен
Ата-аналардың көпшілігі өз міндеттерін жақсы түсінеді, бірақ тәрбие
Екінші ереже. Ата-ананың тәрбиелік мүмкіндіктеріне сенім арту, олардың
Үшінші ереже. Жанұяның өміріне орынсыз араласуға жол бермейтін
Төртінші ереже. Тәрбие мәселелерін шешуге өмірге құштар, көтеріңкі
Егер осының бәрі даму заңдылығы түрінде қабылданса онда
Ата-аналармен, оқушы жанұямен байланыс орнату мұғалімнің ең басты
Жанұяда болу, шақыру арқылы іске асқан жөн. Статистикалық
Ата-аналармен сынып жетекшісінің байланыс жасауының бір түрі ата-аналардың
Тапсырманың бірінші түрі–белсенді тәрбиелік позиция, балалармен тікелей жұмыс
Тапсырманың келесі түрі - мұғалімге, тәрбиешіге, ұйымдастырушылыққа көмек
Жанұя ата-аналармен байланыс орнату жанұя тәрбиесін насихаттауға ықпал
Мектептің ата-аналармен жұмысын ұйымдастыру нысандары әр түрлі болуы
Ата-аналармен ынтымақтастыққа бағытталған әкімшілік-ұйымдастыру жұмыстары – мектептің және
Ата-аналар жиналысы – мектеп пен жанұяның біріккен іс-қимылындағы
«Бастауыш сыныптарындағы оқу -тәрбие процесін оптимизациялау» тақырыбы бойынша
Педагогикалық кеңесті дайындау
1. Мұғалімнің жұмыс стилін, оқу- тәрбие процесінің нәтижелілігін
2. Оқушылардың білім сапасын, біліктілігі мен дағдыларын зеттеп
3. Сынып жетекшісі жұмысының қорытындысы ретінде оқушылардың тәртіптілік
4. жанұялық салт дәстүрге байланысты мұғалімдермен әңгімелесу.
5. жанұялық салт дәстүрге байланысты бастауыш сынып оқушыларының
6. Оқушылардың дәптерлері мен күнделіктерін, тәрбие жұмыстарының жоспарын,
7. І- ІІІ сынып оқушыларын медициналық тексеруден өткізу,
8. Талдау жұмысы:
- жанұялық салт дәстүрге байланысты сынып құжаттарын талдау;
- жанұялық салт дәстүрге байланысты бақылау жұмыстарын талдау;
- жанұялық салт дәстүрге байланысты психологиялық зерттемелерді, денсаулық
- жанұялық салт дәстүрге байланысты қатысқан сабақтардың психологиялық
9. Зерттелген әдебиеттер мен аналитикалық мәліметтер негізіндегі
10. Педагогикалық кеңесті жүргізудің көрнекілігі мен алгоритмін, жанұялық
Жанұялық салт дәстүрге байланысты педагогикалық кеңесте талқыланатын мәселелер
1. Оптимизацияның тәрбиелік шараларынан қайсысын өз тәжірибеңізде жанұялық
2. Оптимизацияның қандай дидактикалық шаралары ( үлгірмеушілікті алдын
3. Оқу материалын оқытудың оңтайлы нұсқауын таңдау бағдарламаңызды
4. Бастауыш сынып мұғалімдері мен бала- бақша тәрбиешілерінің
5. Мектептің бастауыш және орта бөліктерінің сабақтастықтары.
5.1. Қандай жанұялық салт дәстүрге байланысты мүдірместен аласыз
5.2. Қандай жанұялық салт дәстүрге байланысты жұмыс жасау
6. Мұғалімнің жанұялық салт дәстүрге байланысты әсері туралы
7. Жанұялық салт дәстүрге байланысты оңтайлы жағдай тудыру
Педагогикалық кеңестегі баяндама жоспарының үлгісі:
І бөлім. Педагогикалық кеңес тақырыбына кіріспе. «Оптимизациялау» дегеніміз
ІІ бөлім. Бастауыш сыныптағы оқу процесін оптимизациялау (дидактикалық,
ІІІ бөлім. Бастауыш сыныптағы тәрбие процесінің оптимизациясы
ІV бөлім. Қорытынды. Бастауыш буындағы оқу- тәрбие жұмыстарын
3-кесте Әр бір көрсеткіш үш баллдық
Оқушыларды бағалау «Мұғалім- оқушы» қатынас стилінің жалпы бағасы
Түсініктеме бере отырып бағалау Түсініктемесіз бағалау Сабақ барысында
2- толық байқалады,
1- жартылай,
0- байқалмайды.
Сабақтың нәтижелілік формуласы (Сн):
К1+ К2 + К3 +К4
Сн = -------------------------- * 100%.
80
І. Сабақтың нәтижелілігі (Сн) 4-кесте
Мұғалімнің жанұялық салт дәстүрге байланысты жұмысына қойылатын талаптар
Ұйымдастырушылық
(К1) Оқытушылық
(К2) Тәрбиелеушілік
(К3)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
К1
1. Жоспарды орындау
2. ТОҚ-ты пайдаланудың нәтижелілігі
3. Гигиена
4. Қарсылықты байланыс
5. жанұялық салт дәстүрге байланысты шеберліктің деңгейі
6. Сабақтың ұйымдастырылуы
7. Мұғалімнің сөйлеу шеберлігі
8. Уақытты тиімді пайдалану
9. жанұялық салт дәстүрге байланысты әдеп пен сыртқы
10. Еңбек ережелері мен қауіпсіздік техникасын сақтау
К2
1. Көрнекілік
2. Ғылымилық
3. ББД-ны ұғыну беріктігі
4. Қол
жетерлілік, шамаға сай
5. Проблемділік
6. Өмірмен, практикамен байланысы.
7. Мақсаттарды таңдау оңтайлылығы
8. Әдістерді таңдау оңтайлылығы
9. Бақылау мен талаптардың деңгейі
10. жанұялық салт дәстүрге байланысты жұмысының өзгешелігі
К3
1. Рухани бағыттылық
2. Еңбек және оқу біліктілігі мен дағдыларын қалыптастыру
3.Экономикалық, экологиялық тәрбие беру
4. Ақыл- ой тәрбиесі
5. Физикалық және гигиеналық тәрбие
6. Эстетикалық тұрғыдан ықпал ету
7. Өмірмен байланыс
8. Оқушыларды бағалау
9. Мұғалімнің жұмыс стилі, оның ұстанған жолы
10. Мұғалімнің іс- әрекетінің тәрбиелік мәні
К4
1. Танымдық белсенділік
2. Пәнге қызығушылық
3. Дербестіктің деңгейі
4. Білімді актуализациялау
5. Саралау деңгейі
6. Сөйлеудің дамуы
7. Ұжымдық жұмыстың дағдылары
8. Тақтамен жұмыс жасау біліктілігі
9. Ұйымдасқандық және тәртіптілік
10 Сыртқы келбет
Сн = 85- 100 % ( сабақ өте
Сн = 65- 84 % ( сабақ
Сн = 45- 64 % (сабақ қанағаттырарлық).
Мысал:
Бірінші белгі бойынша (ұйымдастырушылық іс- әрекет) 10 көрсеткіш
Осылайша К1, К2, К3, К4- ті анықтаймыз.
Олар 10, 14, 11- ге тең болсын делік.
К1+К2+К3+К4
Онда формула бойынша Сн = __________________ * 100
80
13+ 10+ 14+ 11
Сн = ------------------------------ * 100 % = -------
80
Бұл кестеге сәйкес, 64 % және одан төмен
Қосымша 4
ІІІ. Оқушылардың жанұялық салт дәстүрге байланысты оқытылу дәрежесі
ООД (оқушылардың оқытылу дәрежесі) =
Н5 * С1 + Н4 * С2 +
= ------------------------------------------ ,
С
Бұл жерде С – сыныптағы оқушылар саны,
С1 – «5»ке оқитындардың саны,
С2 – «4»ке оқитындардың саны,
С3 – «3»ке оқитындардың саны,
Н-ның мәні оқушылардың оқытылуына мұғалімнің қоятын талаптар деңгейіне
Мысалы, егер мұғалім оқушылардың оқытылу деңгейіне төмен талаптар
36* 5 + 16*15 + 4* 10
ООД = ----------------------------------- = --------------------- = 15,3 %.
30
Сонымен, сырттай табысты болғанмен ( сыныпта үлгермейтіндер жоқ,
Оқу мотивациясы мен төменгі сынып оқушыларының үлгермеушілік себептерін
(әңгімелесу өткізу үшін)
Оқушылардың ситуативтік анкеталар мен тестілерге жауаптары
1. жанұялық салт дәстүрге байланысты жақсы оқуға тырысу
- жақсы баға алу үшін;
- біздің жанұялық салт дәстүрге байланысты үздік болуы
- адамдарға көбірек пайдамды тигізу үшін;
- нәтижесінде көп ақша алу үшін;
- жолдастарым құрметтеп мақтаулары үшін;
- мұғалімім мақтап, жақсы көруі үшін;
- ата-анамның мақтауы үшін жанұялық салт дәстүрге байланысты;
- маған әдемі нәрселер алып берулері үшін;
- жаза тартпас үшін;
- көбірек біліп, істей алу үшін.
2. Мен жақсырақ оқи алмаймын, себебі...
- менің одан да артық жұмыстарым бар;
- нашар оқып, артынан жақсы табыс табуға болады;
- үйде кедергі жасайды;
- оқығым келмейді;
- өзімді жұмыс жасауға мәжбүр ете алмаймын;
- қиын, түсінбеймін;
- барлығымен бірдей жұмыс жасауға үлгермеймін.
3. Жақсы баға алған кезде көбінесе ...
- оқу материалын жақсы білетіндігім;
- жолдастарым разы болатыны;
- жақсы оқушы деп санайтындығы;
- анам разы болатыны;
- мұғалімім риза болатыны;
- әдемі нәрсе алып беретіні;
- мені жазаламайтындығы;
- сыпыптағыларды кері тартпайтыным ұнайды.
4. Нашар баға алып қалған кезде көбінесе....
- оқу материалын нашар білетіндігім;
- нашар баға алғандығым;
- енді нашар оқушы болып саналатындығым;
- жолдастарымның күлетіндігі;
- анамның ренжіп қалатындығы;
- мұғалімімнің риза болмайтындығы;
- сыныптағыларды кері тартатындығым;
- жанұялық салт дәстүрге байланысты үйде жаза тартатындығым;
- жанұялық салт дәстүрге байланысты әдемі нәрсе алып
Қосымша 6 ________ сынып оқушыларының тәрбиелілік деңгейі
№
р/с Оқушы-ның аты- жөні Қасиеттері, олардың бағасы Тәрбиеліліктің
(бағалаудың жалпы арифм. саны)
∑1 - ∑n
Сынып бойынша:
1. Қасиеттер тізімі:
а) айналасындағыларға адамгершілік,
б) сыпайылық,
в) руханилық ( әсемділік пен асқақ сезімге талпыныс)
г) еңбекқорлық,
д) дене шынықтыру,
е) үнемділік,
ж) адалдық,
з) белсенділік,
и) білмекке құмарлық,
к) тәртіптілік.
2. Қасиеттерді бағалау жүйесі: 5- қасиеттер байқалады, 4-
∑n1 + ∑n2 + ∑n
3. Сыныптың тәрбиелілік деңгейі ТД = ------------------------------ ,
n
бұл жерде ∑ - барлық оқушылардың бағаларының арифметикалық
n – сыныптағы оқушылардың саны.
∑n1 + ∑n2 + ...... + ∑х
ТД = ---------------------------------- .
n
Ата- аналарға арналған сауалнама
І. Жанұяда бала тәртіпті және айтқанды орындай ма?
1. Әрқашан айтқанды тыңдамай, тапсырған істі орындамайды.
2. Жиі тиі алмайды, істі атқармайды.
3. Әрдайым ұқыпты және тілалғыш емес.
4. Әрқашан ұқыпты және тілалғыш.
ІІ. Баланың үйдегі тәртібі қандай?
1. Әрқашан жаман қылық танытады, өрескелдік етеді, т.б.
2. Жиі жаман қылық танытады, ескертулерге құлақ салмайды.
3. Әрдайым жақсы емес. Тентек болады, бірақ ескертулерге
4. Әрқашан жақсы.
ІІІ. Бала ата- анасына, жақындарына қаншалықты кішіпейлділік,
1. Үнемі дөрекі, өрескел, ескертулерге ашуланады.
2. Жиі дөрекілік, қатыгездік танытады, өзімшіл.
3. Үнемі ықыласты, қамқор емес.
4. Ықыласты, қамқор, мейірімді.
ІV. Бала қаншалықты еңбекқор?
1. Үнемі еңбек етуден қашады, өте еріншек.
2. Еңбек етуден жиі қашады, бақылаумен ғана еңбек
3. Көмектеседі, бірақ үнемі емес, тапсырған істі ғана
4. Еңбекті сүйеді, үлкендерге көмектеседі.
V. Туған- туысқандары мен жақындарына деген қарым- қатынасында
1. Өте шадырлы, мақтаншақ, өркөкірек.
2. Көбіне мақтаншақ, өркөкірек, шадырлы болады.
3. Кейде мақтаншақ, өркөкірек, шадырлы болады.
4. Әрқашан қарапайым және сыпайы.
VІ. Балада басқа адамдарға қатысты сыншылдық байқалады ма?
1. Сыншыл емес, жанұя мүшелерінің немесе жолдастарының пікіріне
2. Сыни ойларын, өз көзқарасын өте сирек білдіреді.
3. Сынайды, бірақ әрдайым дұрыс және орынды болмайды.
4. Туыстарының көзқарасы мен қылықтарын ақылмен және орынды
VІІ. Өзін- өзі сынаушылық байқалады ма?
1. Жанұя мүшелерінің сынын ашумен қабылдайды, ескертулер айтқанда
2. Сынға мән бермейді, жанұя мүшелерінің ескертулеріне құлақ
3. Сыни ескертулерден кейін де әрдайым түзеле бермейді.
4. Өзін- өзі сынайды, жанұя мүшелерінің сынын құрметтейді,
VІІІ. Үй жұмыстарына қалай қарайды?
1. Үйде сабағын оқымайды.
2. Үй жұмыстарына жауапкерсіздікпен қарайды, үздіксіз бақылауды қажет
3. Үй жұмыстарын әрдайымда да адал ниетпен жасамайды.
4. Үй жұмысын жауапкершілікпен, адал ниетпен жасайды.
ІХ. Қоғамдық тапсырмаларға қалай қарайды?
1. Қоғамдық жұмыстарды жақтырмайды, оны орындамайды.
2. Қоғамдық жұмыстарға, тапсырмаларға көбіне жауапкерсіздікпен қарайды, ұздіксіз
3. Тапсырмаларды орындауға талпынысы әрдайым байқалып отырмайды.
4. Қоғамдық тапсырмаларды қуана- қуана орындайды, бұл туралы
Х. Баланың сыныбына, мектебіне деген қатынасы қандай?
1. Өз сыныбы мен мектебін ұнатпайды, өзінің теріс
2. Мектебінің, сыныбының істеріне селқос қарайды.
3. Мектебі мен сыныбын жақсы көреді, бірақ оны
4. Өз сыныбы мен мектебін жақсы көреді және
Жанұядағы бала тәрбиесіне ұлттық дәстүрді қарым- қатынас арқылы
Жанұядағы бала тәрбиесіне этностық дәстүрді қарым- қатынас
- Жанұядағы бала тәрбиесіне этностық дәстүрді қарым-
- сыныптан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастырып, жүргізу кезінде
- ұжымның психологиялық ерекшеліктерін ескеру;
- Жанұялық этностық дәстүрді қарым- қатынас арқылы дамытуда
- мұғалімнің және оның қызметінің психологиялық ерекшеліктері.
І. Мінез- құлықтың себептері мен үйреншікті түрлерін
1. Мінез- құлықтың қандай себептері қалыптасты? Дәл осы
2. Тиісті себептердің(қызығушылықтардың, ниеттердің, мұраттардың, т.б.) қалыптасуының арнайы
3. Мінез- құлықтың жалпы шарттары қалай ескерілді?
4. Тәрбие шараларын дайындау мен жүргізуде оқушылар қандай
5. Оқушылардың іс- әрекетін ұйымдастыруда әдеттердің қалыптасуының қандай
ІІ. Төменгі сынып оқушыларының жас ерекшеліктерін ескеру
Төменгі сынып оқушыларымен жүргізілген жұмыстарды саралай келе ,
1. Оқушылардың танымдық қызығушылығының дамуына ықпал етті ме?
2. Қоғамдық бағыт сипатында болды ма?
3. Мінез- құлықтың еркіндігіне жол ашты ма?
4. Оқушылардың қандай жағымды әдеттері қалыптасқан?Жұмыс барысында әдеттің
5. Сыныптан тыс жұмыстың негіздері; авторитарлық сипатта ма
6. Ойын формалары тиімді қолданылды ма?
ІІІ. Ұжымның психологиялық ерекшеліктерін ескеру
1. Тәрбие жұмысын жүргізу кезінде сыныптың жетілгендігі(ұйымдастырушылық, психологиялық
2. Ұйымдастырушылық, психологиялық бірегейлікті дамытудың, ұжымдық бағытты дамытудың
3. Міндеттерді бөлу кезінде сыныптағы оқушылардың тұлға аралық
4. Сыныптағы лидер ресми түрде сайланған басшы болып
5. Ресми лидерлердің сыныптағы басқа оқушылармен қарым- қатынасы
6. Топтық шараны өткізу барысында сыныптық эмоционалдық күйі
7. Ұжымның топтасуына сыныптан тыс жұмыстың ықпалы болды
ІV. Оқушылардың дербес ерекшеліктерін ескеру
1. Оқушылардың қандай дербес ерекшеліктері аса айқын танылды
2. Оқушылардың қандай дербес ерекшеліктері ескеріліп, олардың есебі
3. Оқушының тұлғасының қалыптасуына қандай да болсын істің
4. Оқушының тұлғасының алдағы дамуы үшін қандай міндеттер
V. Мұғалімнің және оның қызметінің психологиялық ерекшеліктері
1. Оқушылармен тәрбие жұмыстарын жүргізуде мұғалімнің қандай мінез
2. Оқушылармен тәрбие жұмысын жүргізуде қандай педагогикалық білікбіліктер
3. Тәрбиешінің педагогикалық әдептілігі байқалды ма және қандай
4. Мұғалімнің психикалық күйі тәрбие жұмысын жүргізуге ықпал
Педагогикалық кеңес көрмесі
1. «Оқу- тәрбие үрдісін оптимизациялау» проблемасына қатысты кітаптар
2. Бастауыш сынып мұғалімдері әзірлеген дидактикалық материалдар көрмесі.
3. Оқушылардың практикалық, шығармашылық іс- әрекетінің нәтижелері.
4. Тұлға аралық қатынастар социограммасы.
5. Бастауыш сынып оқушыларының тәрбиелілік және оқытылу деңгейінің
6. Бастауыш сынып мұғалімдер қызметінің нәтижелілік кестесі.
7. Педгогтардың оқушыларға қатынас стилінің характеристика- кестесі.
Бір педагогикалық кеңес(олар әр тоқсан сайын өткізіледі) үлгісі
Практикалық психолог жұмысының түрлері туралы сөзімізді аяқтай келе
Оқытушының іскерлік ойынын екі жақтан қарастырамыз:
І. Іскерлік ойынның мақсаты- педагогтың бір жақты функционалды
ІІ. Іскерлік ойындар- бір мезеттік оқу шарасы емес,
Егер іскерлік ойын барысында іс- әрекеттің қандай да
« Мұғалімнің шығармашылық өсу бағдарламасы»
Іскерлі- ұйымдастырушылық ойын
1. Мақсаты:
а) «Методика обновления» педагог- жаңашылдардың манифестіне педагогикалық және
б) Мұғалімдердің шығармашылық қызметі мен мектептердің жаңару әдістемесінің
в) Мұғалімнің шығармашылық өсу бағдарламасын өңдеу.
2. Психологиялық бағдар:
а) уақытша ұжымның аты мен ұраны;
б) топты таныстыру;
в) шағын топтарға бөліну, мәселенің аналитиктері мен насихаттаушыларын-
3. Шағын топтағы ұжымдық шығармашылық жұмыс:
а) мұғалім мен мектептің шығармашылық жаңару бағдарламасының жеке
б) шығармашылық қызмет атқаратын мұғалімнің портретін қорғауға дайындық;
в) бағдарламаны халық алдында дәлелдеп қорғауға дайындық;
Ескерту: а) жақын арада курсқа қатысушылар «Методика обновления»
б) топтардың тапсырмалары конвертке салынып беріледі.
4. Бағдарламаны қорғау.
5. Сарапшы топтың қорытындылауы.
Г.Фигдордың «Психоаналитическая педагогика» кітабында ата-аналар жиналысының бейімделген нұсқасы
Сәлемдесу;
Балалардың осы білім мекемесіне беруді қалағаны үшін ата-аналарға
Педагогикалық мәселелерді еркін түрде атап көрсету («Барлық жанұяларда
Балалар сыныпта және мектепте үйіндегімен салыстырғанда, неғұрлым тәртіпті
Ең соңында, тәрбиелік қиындықтар әр ортада, әрқашан кездесетіндігін
Ата-аналар жиналысын серіктестердің кездесуі ретінде де өткізуге болады:
Психологиялық-педагогикалық кеңес беру жұмысы.
Педагог ата-аналардың психологиясын түсініп, ескеріп әрекет етуі қажет.
Табысты диалогтың келесі шарты – мұғалімнің де, ата-ананың
Сынып жетекшісі ата-аналарға ешқашан балалары үстінен шағымданбау, «тиісті
Педагогтің ата-аналарымен жұмыс істеуге дайындығын төмендегі фкторлар анықтайды:
Теориялық білімі;
Оқушылардың ата-аналарымен өзара қарым-қатынас тәжірибесі;
Педагогтың рефлексиясы, ата-аналарға ғана емес, өзіне де, ата-аналармен
Оқушылардың жанұяларымен байланыс орнату, оларды мектеппен тиімді іс-қимылға
Ізгілік және педагогикалық мәдениеті.
Ата-аналармен қарым-қатынаста психологтардың ақыл-кеңесі пайдалы. Мектептің психологиялық қызметі
Ақпараттық-әдістемелік жұмыс – педагогикалық ұжым мен жанұяның ынтымақтастық
Ақпараттық жұмыстың шығармашылық және үйлестіруші орталығы – «Тәрбиенің
«Біздің жетістіктер», «Біздің сынып», «Ата-аналарға мектеп туралы», «Болашаққа
Ата-аналарды педагогикалық ағарту үрдісі ата-аналар университетінің дәрістері арқылы
Жалпы мектеп деңгейінде ата-аналар мен балалардың мәселелері талқыланатын
Диагностикалық-талдау жұмыстарын ата-аналармен өзара іс-әрекеттің ең қызықты әрі
Мұғалімнің мәртебесі мен кәсіби біліктілігі, іс-әрекетінің нәтижесі көп
Ата-аналардың білім мекемесінің іс-әрекетіне қанағаттануын зерттеу әдістемелері көп.
Бұқаралық-мәдени жұмыс ата-аналарды сыныптың және мектептің дәстүрлі мерекелері
Ата-аналар педагогтердың бөліп берген рөлдерін орындап ғана қоймай,
Өткізілген істің жүргізілуін және нәтижесін топтық рефлексиядан өткізді;
Болашақ қадамдарды жоспарлады.
Ата-аналар әдеттегідей «Білім күніне» немесе «Соңғы қоңырауға» ғана
2.2 Зерттеу әдістемелерінің сипаттамалары
Қазақ жанұяларындағы ата-ана мен бала қатынасының ерекшелігінің диагностикалық
Зерттеу мәселесінің күнделігіне байланысты эксперименталдық зерттеу жұмысы бірнеше
Бірінші кезең: анкета.
Анкета - бұл вербалды емес немесе вербалды коммуникация
Анкета шынайы түрде, бізге сұралғандардың сол нақты бір
Екінші кезең: анкета жүргізіліп болғаннан кейін балаға
Ескерту: Мұнда балаға артық түсіндірудің қажеті жоқ. Себебі
ә) Үзіліс.
б) Детальдарды өшіру.
в) Суретке ауызша түсініктеме беруге ұмтылыс.
г) Суреттегі бейнеге эмоционалды реакция көріну.
Бала творчестволық іс-әрекетін толық аяқтағаннан кейін қосымша
Балаға төмендегідей сұрақтар қойылды:
Суретте кім бейнеленген?
Ол қай жерде орналасқан?
Жанұя мүшелері не шаруамен айналысуда?
Оны кім ойлап тапты?
Оларға өзара көңілді ме? Неге?
Суретте ең бақытты жолы болғыш кім? Неге?
Суреттегі ең бақытсыз жолы болмайтын кім? Неге?
Бұл кезде баланың жанұя мүшелерінің әрқайсысына деген нақты
а) Семья суретінің құрылымын талдау, яғни, жанұяның реалды
Бала суретіндегі ортақ іс-әрекетпен айналысып жатқан жанұя бейнелері
б) Бала жанұя мүшелері арасында өзі жақсы көретін
Жанұялық қарым-қатынасты анықтауға баланы осы салған суретіндегі өзін
Үшінші кезең: ата-ана бала қатынасын анықтауға арналған
2.3. Эксперименттің нәтижелерін статистикалық талдау
Статистикалық әдістемені жүргізу үшін, ол математикалық дайындықты талап
Кендалл мен Бакленд зерттеулерінде «статистика» сөзін-есептелген жиынтықты бақылау
Н.С.Лейтестің пікірінше, төменгі сынып оқушысы ересектердің ақыл-ой іс-әрекетін
Зерттеу жұмысымыздың барысы бастауыш сынып оқушысының оқыту
Бүгінгі күні эксперименталды психология мен математикалық психологияның өзара
Психологияда эксперименталды зерттеулердің маңызды жағының бірі, берілгендерді статистикалық
Жеке оқытушының және оқушының педагогикалық қарым-қатынасын
Мұнда: Rs – Спирмен бойынша коэффициенттік рангілеу корреляциясы;
dі - қатар реттік саны бойынша сыналушылардың
n - сыналушылардың саны.
Жеке оқытушының және оқушының педагогикалық қарым-қатынасын
Анықтауыш эксперимент арқылы бастауыш оқушыларының біріккен
орта мектептің экспериментке жанұялық салт дәстүрге байланысты
орта мектептің бастауыш
5 – кесте. Экспериментен алынған топтың мәнділік
Экспериментке кейінгі бақылау топ
Эксперименттен кейінгі эксперименттік d d2
1 71 -27 1 72 -26 1 1
2 60 6 2 55 -5,5 0,5 0,25
3 61 8,5 3 60 -10 1,5 2,25
4 55 2,5 4 63 -13 10,5 110,25
5 64 17,5 5 71 -24,5 7 49
6 63 15 6 68 -21 6 36
7 67 22 7 68 -21 1 1
8 68 24 8 73 -27 3 9
9 67 22 9 71 -24,5 2,5 6,25
10 58 4 10 57 -7,5 3,5 12,25
11 67 22 11 58 -9 13 169
12 63 15 12 65 -16,5 1,5 2,25
13 60 6 13 51 -2 4 16
14 62 11,5 14 70 -23 11,5 132,25
15 69 25 15 67 -29 6 36
16 61 8,5 16 53 -4 4,5 20,25
17 55 2,5 17 50 -1 1,5 2,25
18 60 6 18 61 -11,5 5,5 30,25
19 62 11,5 19 61 -11,5 0 0
20 62 11,5 20 57 -7,5 4 16
21 66 20 21 65 -16,5 3,5 12,25
22 62 11,5 22 66 -18 6,5 42,25
23 64 17,5 23 64 -14,5 3 9
24 65 19 24 64 -14,5 4,5 20,25
25 63 15 25 52 -3 12 144
26 50 1 26 55 5,5 4,5 20,25
27 70 26 27 68 -21 5 25
924,5
6 õ 924,5
Rs =1
19656
орта мектептің оқытушыларының
6-кесте. Экспериментке алынған топтың эксперименттен кейінгі
Экспериментке кейінгі бақылау топ
Эксперименттен кейінгі эксперименталдық топ d d2
1 71 26 1 72 23 3 9
2 63 14 2 72 23 9 81
3 60 8,5 3 63 7 1,5 2,25
4 58 7 4 71 19,5 12,5 156,25
5 72 27,5 5 65 11 16,5 272,25
6 53 3 6 68 13 10 100
7 54 4,5 7 61 5 6,5 0,25
8 60 8,5 8 66 35 5 25
9 65 18 9 65 11 7 49
10 64 16 10 64 8,5 7,5 56,25
11 66 21 11 69 15 6 36
12 63 14 12 69 15 1 1
13 66 21 13 70 17 4 16
14 67 23 14 71 19,5 3,5 12,25
15 63 14 15 72 23 9 81
16 66 21 16 65 11 10 100
17 65 18 17 69 15 3 9
18 65 18 18 71 19,5 1,5 2,25
19 68 24,5 19 83 28 3,5 12,25
20 68 24,5 20 81 27 2,5 6,25
21 62 11,5 21 62 6 5,5 30,25
22 62 11,5 22 80 25,5 14 196
23 72 27,5 23 71 19,5 8 64
24 61 10 24 80 25,5 15,5 240,25
25 56 6 25 59 2 4 16
26 54 4,5 26 60 3,5 1 1
27 50 1,5 27 64 8,5 7 49
28 50 1,5 28 58 1 0,5 0,25
1624
6 1624
Rs=1-
21924
Эксперимент оқытушылар мен оқушылар
Бұл арқылы зерттеу жұмысымыздың жанұялық салт-дәстүрге байланысты
Бұл мәнділік көрсеткіштер арқылы біз
Жанұялық салт дәстүрге байланысты тәрбиесіне қатысты ғылыми-теориялык әдебиеттерді
Бірінші, ата-ана жанұялық салт дәстүрге байланысты тәрбиесіндегі алға
Екінші, тәрбиенің мақсатын айқындап алған соң, енді осы
Үшінші, арнайы педагогикалық білімі жоқ адамдар, ата-аналар аздап
Төртінші, ата-ана беделін орынды пайдалану. Осыған
– аулақтық бедел, өзімшіл, менмендік, өсиетшіл, қазымыр, тақуагершіл,
Бесінші, жанұянда орнаған тәртіп пен әдептілік салт-дәстүрі. Жалпы
Алтыншы шарт - жанұя мүшелерінің бақытты болуына тура
7-кесте. Ата-ананың тәрбиелік ықпалын арттырудың психологиялық
№ Шарттары Мазмұны
1
1 жанұялық салт дәстүрге байланысты тәрбиесінің мақсаттылығы 1.
2. Баланың дұрыс тәрбиелеуге ынтасы 3. Адамгершілік бағытты
2
2 Жақсы үлгі өнеге көрсету мүмкіндігі 4. Ата-ананың
5.Әке мен шешенің өзара сыйластық қарым-қатынасы
6. Балаларының арасында сыйластық, достық қарым-қатынас орната білуі
7.Басқалармен сыйластық қарым-қатынаста болуы
3
3 Ата-ананың педагогикалық білімі 8.Балалардың жас ерекшелігі педагогикасы
9.Тәрбиелеу ұстанымдарын (принциптерін) меңгеруі
10. Болжампаздығы мен пед.тұтқиыл жағдайларды шеше білуі
4
4 Ата-ана беделін дұрыс пайдалана білуі 11. Балаға
12. Баланы соңынан ерте білуі
13. Баланы жақсыға еліктете алуы
14. Балаға жақыны, сырласы, ақылшысы бола білуі
5
5 жанұялық салт дәстүрге байланысты тәртібі туралы білімі,
16. Жанұя тәртібін балаға мойындатуы 17. Тәртіп туралы
18. Өзі тәртіп үлгісі болуы
6
6 жанұялық салт дәстүрге байланысты пед.жағымдықты орнатуы 19.
20. Күнделікті өмірден қуанышты сәттер
21. Баланың жақсылығын арттырып, жаманын жасыра білуі
22. Баламен бірлескен ic-әрекетте қуаныш сезімін туғыза білуі
Бұл педагогикалық шарттардың әрқайсысының өзі көптеген ереже, қағидаларды
Жанұя қарым-қатынасының педагогикалық, психологиялык сипаты, қағидалары, әдістері-тәсілдері, мазмұны,
Жанұя қарым-қатынасының бала тәрбиесіне ықпалын ата-аналардың ұғынып, түciнy
Жанұяндағы бала тәрбиесіне ықпал ететін педагогикалық шарттар туралы
Эксперимент жұмысымыздың моделін түзуде осы еңбегіміздің біpiншi тарауындағы
Көрсетілген өлшемдер төңірегінде 1-кезеңде, тексеру экперименті өткізілді. Оған
Эксперименттен соң ата-аналардан жоғарыда берілген педагогикалық шарттарды тексеруге
8-кесте. Ата-аналардың тәжірибелік-эксперимент жауаптарының
көрсеткіші (%-есебімен)
Р/с Тест сұрақтары Экспериментке дейін Эксперименттен кейін
- + - +
1 Шарт түзу деген сөз нені білдіреді? 92
2 Педагогикалық шарт түзу деген не? 89 11
3 Жанұянда педагогикалық шарт түзу дегеніміз не? 87
4 Ата-ананың балаға ықпалын арттыру шарттарының негізі 74
5 Ата-ананың тәрбиелік ықпалы деген не? 76 24
Ескерту: «-» - қате жауап, «+» -
9-кесте. Экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі өсу
жанұялық салт дәстүрге байланысты білім деңгейінің экспериментке
Біз өз тәжірибелік-эксперименттік жұмыстарымыздың барысында ата-аналардың жалпы педагогикалық
Отанымыздың игілігі үшін әрқашанда еңбек етіп, қоғам дамуының
Елбасы және үкіметіміз қоғам өмірінің барлық салаларын жаңарту
Балаларды тәрбиелеуді ойдағыдай жүзеге асыруда мектеп ұжымдары, ата-
Қазақстанда мектептер мен жұртшылықтың белсенді қатысуымен ата- аналардың
Зерттеу жұмысының нәтижелері мынадай қорытындылар жасауға мүкіндік берді:
Жанұя тәрбиесінде ата-аналарды арнайы даярлаудың
Ата-аналарға педагогикалық - психологиялық білім жетілдіру жұмыстарын ұйымдастырудың,
Жанұянда балаға ата-ананың ықпалын арттырудың педагогикалық- психологиялық шарттары
Зерттеу жұмысының нәтижелеріне
бүгінгі жастар, болашақ ата-аналар болғандықтан, оларды жанұянда бала
жанұя педагогикасын барлық жоғары, орта арнайы оқу орындарына
біздің зерттеу жұмысымыз жанұя тәрбиесіне байланысты барлық мәселелерді
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. А:Білім, 2008.-256 б.
Қазақ Республикасының “Білім туралы” заңы // Егемен Қазақстан,
В.Крысько. Социальная психология в схемах и комментариях, СПБ.:
Жарықбаев Қ.Б. Жантану негіздері. Алматы, 2002. – 415
Абдуталипов Р.Г. Человек. Нация. Обшество. –М.: Политиздат, 1991.
Данилевич Ю. И. Влияние национальной психологии на поведение
Көмекбаева Л. К. Мұғалімдірдің этникалық өзіндік санасының психологиялық
Гумилев Л. «Как возникают и исчезают народы?». Л.,1984.
Бромлей Ю.В. Очерки теории этноса. М.: Наука, 1983,
Социология. Лекциялар курсы., жауапты ред. Басқарған Ә.Х.Тұрғынбаев., Алматы,
Қалиев С., Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы.
Нарматов С.З., Мұсатаев С.Ш. Қазақстандық жалпыұлттық идея: мәні,
Бромлей Ю.В., Подольный Р.Г. Человечество – это народы.М.:Мысль,1990.
Сусоколов А.А. Структурные формы организации этноса // Расы
Сухарев А.В., Тихомин В.В., Шапорева А.А. Этнофункциональный подход
Айтжанова Р.М. Жалпы білім беретін мектеп жағдайында этнос
Абсаттаров Р.Б. Национальные процессы: особенности и проблемы. –
Алиева Л.А. Национальные особенности межличностного восприятия в семейно-бытовой
Малаева А.Т. Зависимость социальной детерминации личности от характера
Фан Тхи Ким Наган. Социальное восприятие в условиях
Оконешникова А.П. Межэтническое восприятие и понимание людьми друг
Агеев В.С. Перспективы развития этнопсихологических исследований. // Психологический
Айтжанова Р.М. Жалпы білім беретін мектеп жағдайында этнос
М.Коул, Скрибнер С. Культура и мышление: Психологический очерк./
Солдатова Г.У. О Методологических проблемах этнопсихологического исследования.// Психологический
Татарко А.Н., Козлова М.А. Сравнительный анализ структуры ценностей
Муканов М.М. Ч.Ч.Валиханов о некоторых вопросах этнопсихологии и
Сәрсенбаев Т. Ұлттық сана-сезім мен ұлттық қадір-қасиет. –
Борбасов С.М. Қазақстандағы ұлттық процесстер және ұлт саясаты.
Кішібеков Д.К., Кішібеков Т.Д. Ұлтаралық қатынастар мәдениетінің
Ладзина Н.А. Влияние национальной психологии на взаймодействие и
Әмірова Б.Ә. Оқыту процесінде этникалық жаңсақ нанымдардың өзгеруі.
Джакупов С.М. Психологическая структура процесса обучения: -Алматы: Қазақ
Хотинец В.Ю. Зависимость развития интегральной индивидуальности от особенностей
Методы семейной диагностики и психотерапии. Москва & Санкт-Петербург:
Эйдемиллер Э.Г., Юстицкий В.В. - "Семейная психотерапия" Л.:
Фромм Э. "Азбука для родителей" Л.,
Хоментскаус Г.Т. "Семья глазами ребенка". 1990.
"Учителям и родителям о психологии подростка" ' Под
Әбенбаев С.Ш. Сынып жетекшісі. Алматы,2004.
Берікбаев С. Баланың бас ұстазы –ата-анасы. Тәрбие құралы
Галиев Е. Мектептің отбасымен байланысы. Тәрбие құралы. №6,
Қожахметова Қ.Ж. Сынып жетекшісі. Алматы, 2000.
ҚОСЫМША
оқушыларының анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері
(баяндама мәтіндерінен үзінді)
Төменгі сынып оқушыларының сүйек
Бастауыш мектеп оқушысының жоғарғы жүйке
Бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктері
(баяндама мәтіндерінен үзінді)
Мектеп кезеңіне өту балалардың іс-әрекеті, басқа адамдармен қарым-қатынасында
Кіші оқушы өзін өзі бағалау нәтижесінде өз бойындағы
Кіші мектеп оқушыларының бойында кейде агрессивтік мінез-құлық та
Тасқын атқан жігер, оны дегбірсіз
Кіші мектеп оқушыларының оқуға еркін, жан-тәнімен араласуында олардың
Бірінші сигналдық жүйенің барлау рефлексі
Қазіргі мектеп баланың жас
Бұл кезеңде көрнекі қимылды ойлау
Мектеп оқуының басталуымен, мектепке дейінгі
абстрактылы ойлауға қолы жетіп, пікір айтып
Бастауыш мектеп оқушыларының түсініктері едәуір
Мұғалім балаларға білім беру, оқушылардың
Ойлауды дамытуда оқудың алғашқы
Мектепке дейінгі жастағылардың, соңғы кезде
Төменгі сынып оқушыларында ықтиярсыз немесе еріксіз зейін өте
Бірінші сыныптың өзінде-ақ бала
Бастауыш мектеп оқушысы істің байыбына
59
65
Этностық бірліктің тарихи дамуы
Этностық бірліктің саяси-әлеуметтік және экономикалық дамуы
ҰПҚ-дың қалыптасу факторлары
Ұлтаралық қатынастар
Этностық бірліктің жасы
Этностық бірліктің тілі мен жазуы
Этностық бірліктің мәдени дамуы
0
10
20
30
40
50
60
70
1
2
3
4
5
6
экперименттен
кейін
экспериментке
дейін
Баланы тәрбиелеуде жанұяның рөлі
Жанұяның әлеуметтік - философиялық сипаты
Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының рөлі
Бастауыш сынып оқушыларының тұлғалық қасиеттерін дамыту
Бастауыш сынып оқушыларының тұлғалық қасиеттерін дамытудағы жанұяның ролін теориялық - әдістемелік тұрғыда негіздеу
Жанұядағы дау-дамайлар және балалардың жеке басының қалыптасуына ықпалы
Кіші мектеп жасындағы оқушылардың жеке тұлғасын қалыптастырудың педагогикалық мәселелері
Жеке тұлғаның тәрбиесі, қалыптасуын зерттеу
Мүмкіндігі шектеулі балалардың тұрмысқа бейімделуін қамтамасыз ету
Мектеп пен жанұя бірлігі негізінде оқушыларды жан-жақты дамытудың теориялық негіздері