Халықаралық практикада қолданылатын әдістер
«Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау» тақырыбының жоспары.
Кіріспе
1.Бөлім. Өндіріс шығындарын есепке алудың әдістері мен өнімнің
1.1. Өнімнің өзіндік құнын калькуляцияалудың түрлері мен объектілері
1.2. Өнімнің өзіндік құнына кіретін және кірмейтін шығындар
2.Бөлім. Өнімнің (жұмыстар мен қызметтер) өзіндік құнын калькуляциялау
2.1. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
2.2. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
2.3. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
2.4. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
2.5. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Қорытынды
«Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау» тақырыбының жоспары.
Кіріспе
1.Бөлім. Өндіріс шығындарын есепке алудың әдістері мен өнімнің
1.1. Өнімнің өзіндік құнын калькуляцияалудың түрлері мен объектілері
1.2. Өнімнің өзіндік құнына кіретін және кірмейтін шығындар
2.Бөлім. Өнімнің (жұмыстар мен қызметтер) өзіндік құнын калькуляциялау
2.1. Қарапайым (процесстік) әдісі
2.2. Тапсырыстық әдісі
2.3. Бөлістік әдісі
2.4. Нормативтік тәсілі
2.5. Халықаралық практикада қолданылатын әдістер
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Кез-келген кәсіпорын (фирма) өнім өндірісін
Материалдық құндылықтар өндірісі, тауар саудасы, сонымен
Аталған шығындар, өнім және
Өзіндік құн-өнім өндіруге жұмсалған барлық
электр энергиясы, амортизациялық жарна, еңбекақы
Курстық жұмыс барсында қарастырылатын
1.Бөлім. Өндіріс шығындарын есепке алудың әдістері мен өнімнің
1.1. Өнімнің өзіндік құнын калькуляцияалудың түрлері мен объектілері
Калькуляциялау дегеніміз өнімнің, атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтердің
Өндірісті ұйымдастыру ерекшеліктері мен технологиясына байланысты өндірістегі шығындарды
Калькуляциялауды жасау мерзімі: алдын ала және кейінгі (немесе
Алдын ала жасалатын калькуляция өнімді шығарғанға дейін өндіріске
Жоспарлы калькуляция өнімге (жұмысқа, қызметке) және бұйым бірлігіне
Сметалық (болжамдық) калькуляция – бұл жоспарлы калькуляцияның бір
Нормативтік калькуляция ағымдағы жоспарлы калькуляцияның бір түрі болып
Нормативті калькуляцияның жоспарлы калькуляцияғв қврвғвнда дәлділігі анағұрлым жоғарылау
Кейінгі (немесе кезекті) калькуляция өнім шығарылғаннан соң бухгалтерлік
Олар нақты шығынды көрсетеді. Оларға нақты (есеп беру
Өнімнің өзіндік құнының нақты (есеп беру) калькуляциясы нақты
Калькуляцияның бұл түрі нақты шығындар туралы есептік мәліметтің
Шамаланған калькуляция нақты шығындар және тоғыз айдың ішінде
Калькуляцияның бұл түрі ағымдағы жылдағы өндірілген өнімнің нәтижесін
1.2. Өнімнің өзіндік құнына кіретін және кірмейтін шығындар
Калькуляциялау кезінде өнімнің өзіндік құнын калькуляциясын және шығындарды
Шығындардың есеп объектісі болып сол шығындардың өндірістегі аналитикалық
Мысалға, тігін фабрикасының шығына мен өнімнің өзіндік
Есеп объектісі мен калькуляциялаудан басқа калькуляциялық бірлік тізімін
Сонымен, іс жүзінде пайдаланатын калькуляциялық өлшем бірлігін келесі
натуралды бірліктері – дана, метр, килограмм, тонна, литр
ірілендірілген (иесіздендірілген) бірлігі – тігін бұйымының прейскуранттық нөмірі,
өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау үшін пайдаланылатын шартты-натуралды бірлік,
құндық бірлігі;
еңбек бірлігі (норма-сағаты);
орындалған жұмыс бірлігі (ткм, машина-күні, ай-күні);
пайдалы нәтиженің бірлігі – қуаты, өнімділігі және т.б.
Кешендік өндірісте бір шикізаттан бір технологиялық процессте екі
Кешендік өндіріс шығындарын тарату кезінде келесі әдістерді қолданады:
шығындарды шегеру. Бұл әдіс кезінде өндірісте алынатын өнімдердің
Өнімнің өзіндік құны есептеген кезде ондағы шығындарды тарату
Енді біз коэффициенттік әдіске бір мысал келтіріп көрейік:
аралас (қиыстыру) әдісі. Бұл әдістік кешендік өндірісте бірнеше
Олар келесі жұмыс кезеңінен тұрады: жалпы кешендік шығыннан
Өндірістің технологиялық және ұйымдастыру ерекшеліктеріне байланысты өнімнің өзіндік
Өнімнің өзіндік құнының әдісіне ісер ететін негізгі факторлар
өндіріс типі;
өндірістің күрделілігі;
шығарылатын өнімнің номенклатурасы мен сипаты;
өндіріс циклының ұзақтылығы;
аяқталмаған өндірістің қолда бары, құрамы және көлемі.
өнеркәсіп салаларына өнімнің өзіндік құнына бұл факторлардың тигізетін
Бұл аталған өнімдердің өзіндік құны есептеу аса күрделі
Күрделі өнім деп жекелеген бөлшектерден, түйіндерден, детальдардан тұратын
Калькуляциялау әдістемесін анықтауда өндіріс циклының ұзақтығы басты роль
Өндірістік циклы ұзақ өнеркәсіп салаларында өзіндік құнын калькуляциялау
2.Бөлім. Өнімнің (жұмыстар мен қызметтер) өзіндік құнын калькуляциялау
2.1. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Өндірістегі шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын
Сонымен, көмірді өндіру өнеркәсібі бірнеше кезеңнен тұрады: дайындық
Бірінші нұсқа кезінде тікелей және жанама шығындар бүкіл
Екінші нұсқаны аяқталмаған өндірісі бар кәсіпорындар қолданады. Бұл
Үшінші нұсқа бір мезгілде өнімнің бірнеше түрлерін шығаратын
Қарапайым әдістің төртінші нұсқасын өнімнің өзіндік құнын анықтамай
2.3. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Осы тәсілдің кейбір ерекшеліктері бар, атап айтсақ:
барлық шығарылған шығындар туралы мәліметтерді шоғырландырып және оларды
уақыт аралығындағы емес, аяқталған әрбір партия бойынша шығындарды
тек бір ғана шотты жүргізу, аяқталмаған өндіріс. Осы
Тапсырыстың өзіндік құнын калькуляциялау үшін шалафабрикатсыз әдісі пайдаланылады.
Тапсырыс орындалып біткен соң және оның техникалық қабылдануы
Бұл әдісті қолдану барысында іс жүргізгенде өзіндік құн
Кіші сериялық өндірісте тапсырыс саны ағымдағы айда шығарылатынболып
Тораптар мен детальдардың бірінші түрі бойынша олардың шығындарының
Тапсырыстар бойынша шығындар топтастырылып, өндіріс есебінің карточкаларында әрбір
2.4. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Дайын өнім мен шалафабрикат шығарумен аяқтайтын технологиялық процесті
Тікелей шығыстар (шикізат, негізгі материалдар, шалафабрикаттар, өндіріс жұмысшыларының
Үстеме шығыстар бөлістердің арасына таратылады, ал олар әрбір
Бөлістік әдісін қолданған кезде нормативтік әдістің негізгі элементтері
Еңбек шығындарын, ресурстардың шығыстарын құжаттауда және жедел есеп
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың және шығында еспке алудың
Шалафабрикаттық нұсқа әрбір бөлістер бойынша есептік калькуляция жасайды
Бөлістік әдісі кезінде өндірістегі шығындарды есепке алу өндіріс
Алғашқы шикізаттан өндірістің бір процессінде әртүрлі сорттарға немесе
Мұнай өңдеуші өнеркәсібінде, өнім шығымын техникалық тұрғыдан сипаттайтын
Бөлістік әдістің кезінде өнімнің өзіндік құнын калькуляцилау мен
Тоқыма өнеркәсібінде төрт түрлі негізгі бөлістер болады: шикізатты
Өндіріске босатылған алғашқы шикізаттың (жүн, синтетика талшығы) құны
Шалафабрикаттық нұсқаның жағдайында барлық бөлістің жалпы шығыны мынаны
Қарапайым, тапсырыстық және бөлістік әдістердің негізгі кемшілігі мынада:
Өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезеңнің соңында ғана
Бұл кемшілікті жою үшін нормативтік әдісін қолданады, бұл
2.5. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Өндірістегі шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын
Нормативтік әдістің кезінде әрекет етіп тұрған норма мент
Нақты шығындарды нормамен салыстырғанда ресурстардың үнемделуі немесе артық
Нормадан ауытқуларға құжатталған және құжатталмаған болып бөлінеді.
Құжатталған ауытқулар алғашқы құжаттардың мәліметтері бойынша ашылған дабылдары
Құжатталмаған ауытқуларға ауытқудың жалпы сомасы мен оның құжатталған
Егер де өндірісте құжатталмаған ауытқулар бар болса, онда
Ауытқу теріс те және оңда болуы мүмкін.
Теріс ауытқулар (материалдар, отындар, энергиялар, технологиялық процестерде қарастырылмаған,
Оң ауытқулар жекелеген учаскелердің жетістіктерін баяндайды (материалдардың тиімді
Нормалардан ауытқуларды есепке алу шикізат пен материалдарға, олардың
Құжаттау әдісі материалдарды ауыстыру салдарынан туындайтын ауытқуларды, сондай-ақ
Әрбір келіп түскен материалдардың партиясын салыстырып көру әдісі
Инвентарлық әдісте материалдардың нақты шығысын белгіленген норма шығысымен
Жалақыны ауытқулар есептелген норма мен нормадан ауытқу бойынша
Үстеме шығындарды есептеу мен тарату нақты шығынның сомасын
Кәсіпорында құндылықтарды сақтаумен есебінде, өндірісті ұйымдастыруында болған кемшіліктер
Кәсіпорынның экономикалық қызметі тарапынан бақылау жасау материалдарды, энергияны,
Машиналар мен жабдықтарды пайдалану мен күтіп устауға кеткен
Үстеме шығыстарды бұйымдардың арасына тарату өндіріс жұмысшыларының негізгі
Ірі сериялық және жаппай өндіріс жағдайында шығындардың жиынтық
Шығындардың есебін алу айдың басындағы қолданылып жүрген нормалар
Нормадан ауытқу әртүрлі себептердің салдарынан болса, онда олардың
Сонымен қоса, ауытқулар әртүрлі өзгерістермен байланысты болады, атап
Ай басында қалған аяқталмаған өндіріс ай басындағы шығындары
Мысалы, қолданылып жүрген нормалар бойынша өнімнің бір өлшем
Жаңа нормаларды негізге алғанда аяқталмаған өндіріс қалдығы 324267теңге
Жанама шығындардың баптарын тікелей шығындардың жаңа нормасына көбейтіп,
Нормалар есептік айдың барысында өзгеруі мүмкін, сондықтан ол
Нормалардың өзгеруі және шығыстардыі жаңа нормативін белгілеу аяқталмаған
өндірістегі шығындардың жиынтық есебі шығындардың жиынтық есебі шығындардың
Шығарылған өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін біртектес
Бұйымның бір түрі бойынша өндіріске кеткен шығындарды есептеген
Өнімнің нақты өзіндік құнын анықтаған кезде есептік айдағы
Мысал. Кәсіпорын ай ішінде 26 станок әзірленген, ал
Бір станоктың нормативтік өзіндік құны 853,56 мың теңге
Ай ішінде әзірленген станоктың аналитикалық есеп мәліметі бойынша
Бұл шығындар шығарылған өнім арасына және аяқталмаған өндіріске
Жоғарыда келтірілген мәліметтердің негізінде келесі нысанда бір станоктың
Келтірілген калькуляциядан бір станоктың нақты өзіндік құны 89,06мың
Есептік айда барлық шығарылған өнімнің нақты өзіндік құны
2.5. Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Кәсіпорынның басқарушы есебі, есептің бір бөлігі ретінде, жіктеуімен,
Кәсіпорынды басқарудың екі нұсқасын кездестіруге болады.
Бірінші нұсқада тек есептік функция орындалады: жауапкершілік орталығы
Ал екінші нұсқада таза есептік функциямен қатар өндіріске
Сөйтіп, өндірістік есеп қаржылық есебін кеңейтеді және ол
Стандарт-кост жүйесі бойынша өндіріске кеткен шығындарды есепке алу.Стандарт-кост
Қаржылық және өндірістік есебін салыстыру кестесін келтіріп көрейік
Стандарт-кост жүйесінің негізгі ерекшелігі мынадай: өндіріске жұсалатын барлық
Шетел фирмаларының тәжірибесі көрсеткендей, олардың басым көпшілігі стандарт-кост
Стандарт-кост жүйесінің жұмыс істеуі негізінде фирманың өзі белгілеген
теориялық стандарттар – бұл кез келген фирманың ұмтылыс
ағымдық стандарттар – стандарт белгіленген мерзіміне өндіріс шығындарының
базистік (негіздік) стандарттар - өндіріс процесінде болған өзгерістерге
Материалдарға, энергия тарифтеріне, қызметтерге жасалған баға өзгерістері базистік
Шығыстарға жатқызылатын баптар бойынша фирманың келесі қызметі олардың
Нормалардың қатаң сақталуын бақылауды цех қызметкерлері жүзеге асырады:
Егерде кәсіпорын ауытқудың есебін құжатталған түрде жүргізетін болып
Стандарт-кост жүйесі қолданатын жекелеген фирманың шеңберінде өнімнің өзіндік
Директ-костинг жүйесі бойынша өндіріс өндіріс шығындарын есепке алу.
Директ-костинг жүйесін пайдалану идеясы біз үшін жаңалық емес.
Шығындарды толық тарату және директ-костинг жүйесінің соңғы
Шығындарды өндіріске толық жатқызу жүйесі мен директ-костинг жүйесі
Өткізуден түскен табыс - Ауыспалы шығындар
Сонымен, директ-костинг жүйесінің негізгі стандарт-кост жүйесінде жасалған, бірақ
Директ-костинг жүйесін пайдалану белгілі қиындықтар туғызады: үстеме шығыстарды
Қорытынды
Сонымен, кәсіпорынның өндірістік шешімдері,
Материалдық құндылықтар өндірісі, тауар саудасы, сонымен
Өзіндік құн-кәсіпорында өткізу мақсатында өндірілген
Өзіндік құн-өнім өндіруге жұмсалған барлық
Өзіндік құн сол кәсіпорын
Кәсіпорынның өндіріетін әрбір өнімнің
Сонымен, кәсіпорын қызметінің негізгі көрсеткіштерінің
Қолданылған әдебиеттер
В.К.Родостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Родостовец, О.И.Шмидт «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп», 2003
В.Л.Назарова, М.С.Жапарханова, Д.А.Фурсов, С.Д.Фурсова «Басқару есебі», 2005 ж.,
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Банк Ісі Академиясының колледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы:«Өндірілген өнімнің өндірістік және толық өзіндік құнын есептеу»
Орындаған: Маликараева А.
Тесерген: Кенжебаева Г.Б.
Алматы 2009 ж.
Стандарттау әдістері
Ғылыми дүниетану
Медициналық жоғары оқу орнында тиімді оқыту негіздері - әдістемелік құрал
Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың және шығындарды есепке алудың нормативтік тәсілі
Өнім сапасы түсінігі
Қазақстан статистикасының қалыптасуы мен дамуы тарихынан
Білім берудің жаңа технологиялары
Педагогикалық зерттеулердің сапасына қойылатын талаптар
Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін оқытудың бірыңғай технологиясын жүзеге асыруға даярлау
ДАЙЫН ТАМАҚ ӨНІМІН ЖӘНЕ САНАУ ЖҮЙЕСІНЕ ТАЛДАУ ЖАСАУ