Қазақ газ өңдеуші зауыты
Жоспар
Кіріспе 2
1 Глобализация және интеграция үрдістеріндегі бүкіл әлемдік экономика
1.1 Глобализация және интеграция үрдістеріндегі бүкіл әлемдік экономика
1.2 Қазақстанның экономикалық-географиялық және табиғи нышандары 8
1.3 Қазақстан Республикасының кеңес кезеңіндегі экономикалық дамуына қысқаша
2 Қазақстан Республикасының қазіргі экономикасы 14
2.1 Қазақстанның әлем елдерімен сыртқы саудасы 15
2.2 Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі бойынша экономикалық талдау 17
2.3 Қазақстан Республикасы және Дүниежүзілік Сауда Ұйымы 24
Қорытынды 29
Әдебиеттер тізімі 32
Кіріспе
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының экономикалық дамуы тұрақты сипатта
Қазақстанда қалыптасқан экспортқа бағытталушы шикізат моделі - ішкі
Тақырыптың өзектілігі мынада болып отыр. Ғаламдану және интеграция
Менің бұл жұмысты жазудағы мақсатым - еліміздің маңызды
Бұл тақырыпты зерттеу барысында көптеген қызықты мәліметтер алып,
1 Глобализация және интеграция үрдістеріндегі бүкіл әлемдік экономика
1.1 Глобализация және интеграция үрдістеріндегі бүкіл әлемдік экономика
Әлеуметтік-экономикалық үрдістердің интернационализациясы және әлемдік экономиканың глобализациясы жағдайында
Экономикалық және технологиялық жағынан ел неғұрлым бай болған
Планетамыздың ең бай 20% халқына әлемдік табыстың 83%-ті
Кесте 1.
1995 ж. Елдер топтары бойынша жалпы әлемдік өнімнің
Көрсеткіштер Барлығы Табысы жоғары елдерде
жоғары орташа төмен
Жалпы әлемдік өнім, трлн. доллар,% 24
100 19,2
80 3,6
15 1,2
5
Елдер саны 132 24 63 45
Халық,% 100 13,5 31,5 55
Жан басына шаққандағы ЖІӨ, доллар 4300 23200 200
Бір жұмысбастыға шаққандағы ЖІӨ, доллар 9700 51318 5714
Жан басына шаққандағы тұтыну, доллар 2714 14800 1440
Жан басына шаққандағы экспорт көлемі, доллар 700
Жан басына шаққандағы ИИК, доллар 450 2350 250
Кесте 1 мәліметтері көрсетіп тұрғандай 24 дамыған елге
Постиндустриалды елдерде табыстың 1/5 бөлігі экспортқа тәуелді болса,
Екіншіден, интернационализация және глобализация тұрғысында аймақтану үрдісі жүріп,
Глобализация мен аймақтану бір үрдістің нәтижесі болса да
Көбіне ішінара интеграциялық топтарды постиндустриалды елдер құруға тырысады.
Интеграциялық топтар қолданатын протекционистік бөгеттер бұл топтарға кірмейтін
Сонымен бірге ЕО және НАФТА елдері аймақтық мүдделерді
Нәтижесінде әлемдік жалпы өнімнің үлкен бөлігі жергілікті қауымдастықтар
Аймақтық топтар шегіндегі импортығыстыру тәуелділікті төмендетіп, ішкі тұтынымды
Сонымен қазіргі әлемдік нарық тенденциялары постиндустриалды елдердің глобалды
Алайда дамушы елдер тиімді интеграциялық топтар құрып, үлгі
1.2 Қазақстанның экономикалық-географиялық және табиғи нышандары
Біз әлем экономикасының глобализация кезеңіндегі даму үрдістері мен
Территориясы жағынан Қазақстан Республикасы әлемдегі ең ірі мемлекеттер
Елдің географиялық орналасуы дүние жүзілік шаруашылыққа енудің маңызы
Халқы. 1999 жылдың қаңтарында халықаралық талаптарға сәйкес, Қазақстанда
Бірақ Қазақстанның негізгі үміті – оның уникалды табиғи
Ел территориясы әлі де толық зерттелмегеніне қарамастан, бұл
1.3 Қазақстан Республикасының кеңес кезеңіндегі экономикалық дамуына қысқаша
Қазіргі дәуірдегі Қазақстанның экономикалық дамуы КСРО-мен тығыз байланысты.
Бұл сұраққа ешқашан да толық жауап ала алмаспыз,
Бірақ басты қиындық статистикалық мәліметтердің аздығы емес, КСРО-ғы
КСРО-да экономиканың салыстырмалы талдауы жүргізілген жоқ деп айтуға
Әрине республиканың экономикалық даму деңгейінің шындап талдауы Қазақстанда
Әрбір одақтас республиканың жалпы одақтық экономикаға нақты салымын
Оның ішінен біз тек үшеуін көрсетеміз: В.Болотин “Кеңес
Елдің экономикалық даму деңгейі адам басына шаққандағы ЖҰӨ
КСРО-дағы Қазақстанның орнына келетін болсақ, Кеңес Одағында республикалар
Егер жекелеген салалар дамуының индексін алсақ, бізде ауылшаруашылық,
Бірақ 1989 жылдан бастап өндіріс тоқырау басталып, 1992
2 Қазақстан Республикасының қазіргі экономикасы
Қазіргі кезде Қазақстанда нарық қатынастарының негіздері қалыптастырылып, өндіріс
Қазіргі кезде Қазақстанның ірі сауда серіктестері Ресей (оның
Менің негізгі тоқталайын деп отырғаным Қазақстанның қазіргі әлемдік
2.1 Қазақстанның әлем елдерімен сыртқы саудасы
Қазақстан экономикасының дамуында сыртқы сауданың маңызы ерекше зор.
Қазақстанның сауда айналымының шамамен 62 пайызы ТМД елдерiнiң
Қазақстанның сыртқа шығаратын тауарларының басты түрi металл (34
Қазақстан басқа елдерден отын-энергетика ресурстарын (27 %), машиналар,
Тағы бiр көңiл аударатын мәселе – Қазақстанның жағрафиялық
2.2 Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі бойынша экономикалық талдау
Қазақстанда мұнай-газ кешені өнеркәсіптік өндіріс және сыртқы саудадағы
Мұнай өндіру деңгейі теориялық түрде Қазақстан қажеттіліктерін қанағаттандырады.
Бүгінгі күнде мұнай өндіру деңгейі зерттелген қорлардың 1%-ін
Қазіргі күнде Қазақстан баланстық мұнай ресурстары бойынша әлемде
Кесте 1
Қазақстанның баланстық мұнай ресурстары бойынша әлемдегі орны.
Елдер Барлық мұнай ресурстарының балансындағы үлес салмағы, %
Барлығы 100%
Сауд Арабиясы 25,8
Ресей 10,1
Ирак 9,8
Кувейт 9,7
Біріккен Араб Эмираттары 8,9
Иран 8,8
Венесуэлла 6,8
Мексика 5,3
Қытай 2,8
АҚШ 2,4
Ливия 2,2
Нигерия 1,7
Қазақстан 1,6
Ирландия 0,9
Алжирия 0,9
Қалғандары 2,3
Қайнар көзі: ҚР Энергетика және табиғи ресурстар министрлігі,
Қазақстан Республикасында мұнай-газ саласы өнеркәсіптік мамандану бойынша төрт
-мұнай өндіруші;
-мұнай өңдеуші;
-газ өндіруші;
-газ өңдеуші.
Мұнай-газ кен-орындары негізінен Атырау, Маңғыстау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан,
Кесте 2
Қазақстанның ірі кен орындарындағы мұнай мен газ конденсатының
Кен орнының атауы Үлес салмағы, %-те
Барлығы 100
Қарашығанақ 41
Жаңажол 5
Қаламқас 5
Тенгиз 37
Өзен 12
Қайнар көзі: ҚР статистикалық агенттілігі, 2002 ж.
Қазіргі күнде Қазақстанда үш мұнай өңдеуші зауыт бар:
2000 жылғы шикі мұнайды өңдеу көлемі 8640,6 мың
2005 жылға дейін көзделген шаралар іске асырылатын болса,
Кесте 3
Мұнай өңдеу және мұнай өнімдерін өндірудің болжамбалы көлемдері.
(мың. тонна)
1995 1996 2000 2005
Мұнай өңдеу көлемі 10854 11500 16000 19000
соның ішінде өндіріс
автобензин 2186 2400 3200 3800
жанармай 3303 3700 5100 6100
мазут 3791 4000 5600 6660
Қайнар көзі: Инвестиционные возможности Казахстана // Инвестиция бойынша
Газ өнеркәсібіне келсек, көптеген кен орындары ұсақ болып
Қазақстанда 2,3 трлн. куб. м көлемдегі жағар газ
Қазіргі күнде Қазақстанда үш газ өңдеуші зауыт бар.
Қазақ газ өңдеуші зауыты. Маңғыстау облысында орналасқан, қуаттылығы
Тенгиз газ өңдеуші зауыты. Атырау облысында орналасқан, қуаттылығы
Жаңажол газ өңдеуші зауыты. Ақтөбе орналасқан, қуаттылығы жылына
Болжам бойынша 2050 жылға таман әлемдегі энергияны тұтынудың
Мұнай және газ конденсатын экспортымен негізінен біріккен және
Мұнай-газ өнеркәсібінің экономикасын талдаудағы негізгі қорытындылар мынада болып
- Қазақстандағы мұнай қорының көлемі мен оны өндіру
- Мұнай-газ саласы шетел инвестицияларын тартудағы ең тиімді
- Мұнай өңдеуші және газ өңдеуші өнеркәсіптер ішкі
- Қазақстандағы негізгі мұнай аймағы Каспий өңірі болып
- Сыртқы энергетикалық тәуелділікті төмендету үшін өндірілген мұнай
Реформалар барысы өндіріс сферасы мен жалпы ішкі өнімде
Қазақстан экономикасында керісінше ірі қаржы ресурстарын талап ететін,
2-кесте
Елдер тобы шегіндегі сыртқы сауда көрсеткіштерінің динамикасы
(млн.АҚШ доллары)
Көрсеткіштер 1995 1996 1997 1998 1999
А 1 2 3 4 5
Тауар айналымы, барлығы соның ішінде: 12803.8 13844 15004.6
- ТМД елдеріне 7753.6 8426.1 7327 6287.7 4057.8
- ТМД-дан тыс елдерге 5050.2 5417.9 7677.6 7497.5
Экспорт, барлығы соның ішінде 5912.7 6720.3 7188.7 6046.5
- ТМД елдеріне 3378.1 3796.2 3469.3 2591 1619.2
- ТМД-дан тыс елдерге 2534.6 2824.1 3719.4 3455.5
Импорт, барлығы соның ішінде 6891.1 7123.7 7815.9 7738.7
- ТМД елдеріне 4375.5 4629.9 3857.7 3696.7 2438.6
- ТМД-дан тыс елдерге 2515.6 2493.8 3958.2 4042
Сальдо, барлығы соның ішінде: -978.4 -403.3 -627.2 -1692.2
- ТМД елдеріне -997.4 -833.7 -388.4 -1105.7 -819.4
- ТМД-дан тыс елдерге 19 430.3 -238.8 -586.5
Қазіргі таңда ҚР-сының әлемнің басқа елдеріне шығаратын экспорты
ҚР-ның азиялық нарықтағы өнімді экспорттауы – 19%-ті алады,
Географиялық бағытталуы бойынша импорттың 43,3%-і ТМД елдеріне тиесілі,
Әлемнің қалған елдерінен ҚР-на келетін импорт, экспорт сияқты,
Қытай – Азия континенті елдерінің ішіндегі ең ірі
Осылайша, 1996-1999 жылдардағы жиынтық көрсеткіштер нәтижесі бойынша, ТМД
Сыртқы сауданың ролі мынамен анықталады, яғни ол әлемдік
Кез келген ел үшін сыртқы сауданың ролін бағалау
Ұлттық экономиканың дамуы үшін өте қолайлы шарт –
2.3 Қазақстан Республикасы және Дүниежүзілік Сауда Ұйымы
Әуелі тауарлармен сауда-саттық жасау жөніндегі Бас келісім, кейінен
- шетелдік әріптестерге ұлттық сауда тәртібінде анағұрлым
- импорттық тарифтермен сауда жасауды олардың деңгейін
- импорттың көлемін шектеуді және экспортқа жәрдем ақша
- мемлекеттік және жекеменшік сауда тәртіптерін теңестіру;
- саудадағы кемсітушілікке тыйым салу;
- екі жақтың да өзара бірдей жеңілдіктер жасауы;
- бәсекенің еркіндігі сияқты шарттар бар.
ДСҰ-ға кіруге қам-қарекет жасап жатқан Қазақстан үшін осынау
- тауарлар және қызмет түрлері саудасында өзара теңдестірілген
- шаруашылық заңдарын ДСҰ талаптарына сәйкес үйлесімді ету;
- шетелдермен сауда-экономикалық ынтымақтастық саласында халықаралық көпжақты және
— қажетті институциялық, соттық және әкімшілік шараларын қабылдау.
Қазақстан ДСҰ-ға кіру туралы өтінішін 1996 жылдың қаңтарында
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі жөніндегі Жұмыс тобы осы Ұйымға
Мүшелікке өту үрдісін үйлестіру мақсатымен 1996 жылы Қазақстан
Ақпаратпен қамтамасыз ету кезеңі аяқталғаннан кейін қосылу сатылары,
1997-1998 жылдары өткізілген келіссөздердің қорытындылары бойынша Қазақстан заң
1999-2000 жылдардың барысында ВАК мақұлдаған тауар және қызмет
2000 жылдың қазанында келіссөздер жүргізуші команда келіссөз үрдісін
2001 ж. 12-13 шілдесінде Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі жөніндегі
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі әлемдік экономикаға бірігудің стратегиялық бағытының
ДСҰ-ға мүше болу Қазақстанның барлық экспорттаушылар мен импорттаушыларға
Бұған қоса Қазақстан әлемдік шаруашылық пен әлемдік құрылымдарға
ДСҰ-ның ереже-тәртібі сауда-саттық дауларында, әсіресе Қазақстанның экспорттық тауарлары
ДСҰ-ға кірген жағдайда Қазақстанның өз ұлттық мүдделерін басшылыққа
Қорытынды
«Қазақстан – 2030» бағдарламасына сәйкес, ұлттық экономикамыз таяу
1. Қазіргі таңда, республикамыздың ХЕБ-не қатысу мүмкіндігін айқындайтын
2. Импорттың тауарлық құрылымында машиналар мен құрал-жабдықтың үлесі
Бұл жағдайда, табыстың үлкен деңгейі бар тұтыну тауарларының
3. Бір жағынан, өткен кезеңде, экспорттық шығарулардың географиялық
Дамыған елдер нарығына шығу үшін, бағасы бойынша да,
4. Экспорт пен импорт көлемдері арасында тікелей және
5. ҚР-ның экспортының дамуы және экспорттық мүмкіндіктің өсуі.
6. Сауда шарттарының жақсаруына ықпал еткен маңызды факторлардың
1991 жылдан берi тәуелсiздiк тұғырына қонған Қазақстан дүние
Біздің еліміздің потенциалдық мүмкіндіктерін ескере отырып әлемдік экономикада
Қорыта келгенде, Қазақстан көптеген экономикалық көрсеткіштері бойынша дамушы
Әдебиеттер тізімі
ВТО в системе мирохозяйственных связей. // Евразийское сообщество
Данные института экономических исследований Министерства индустрии и торговли
Конференция вступления РК в ВТО: Проблемы и перспективы.
Программа развития региона Шелкового пути (тренинг вступления в
Рабочее совещание по вопросам присоединения РК к ВТО.
Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996.
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. Алматы, 1997.
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі: тұрақты дамуға тигізетін салдарлары, Алматы,
Халықаралық экономикалық қатынастар. Алматы: 2002
Казахстан в современном мире (статистические данные)/Сост. Т.Ж.Жумасултанов. –
Канамори Х. Экономика Японии: современное положение и перспективы
Отчет по ИЧР за 1992 г. ПРООН ООН
ҚР Президентінің Ұлттық валютаны енгізу туралы жарлығы. –1993,
Статистический бюллетень Министерства финансов РК. №9.-1999
2
Қазақстанда өндеуші салалардың даму бағыттары
Дағдарыс жағдайында мұнай өнімдері нарығының жағдайы мен даму болашағын талдау
Қазақстанның химия өнеркәсібі
Қазақстанның жаңа экономикалық бағыты
Индустрияландырудың қарқыны
Қазақстан Республикасының өнеркәсібі мұнай-химия саласы
Көлік геграфиясы
Глобализация және интеграция үрдістеріндегі бүкіл әлемдік экономика және Қазақстан
Газ өнеркәсібінде энергияны үнемдеу
Оңтүстік Қазақстан экономикалық аймағына