Тәрбие үрдісінде құқықтық тәрбие беру

Мазмұны
Кіріспе ...............................................................................................................3
І тарау. Мектептегі құқықтық тәрбие берудің теориялық
1.1.Құқық тәрбие берудің мақсаты, мазмұны................................................7-19
1.2. Мектеп пен отбасының құқықтық тәрбие берудегі мүмкіндіктері....20-32
ІІ тарау. Оқыту-тәрбие үрдісінде оқушыларға құқытық тәрбие берудің жолдары.
2.1. Оқыту үрдісінде құқықтық тәрбие беру................................................33-48
2.2. Тәрбие үрдісінде құқықтық тәрбие беру .............................................49-57
2.3. Тәжірибелік-экспериментальдық жұмыстың нәтижесі...................... 58-62
Қорытынды................................................................................................... 63-65
Әдебиеттер тізімі ..........................................................................................66-70
Қосымша ...................................................
....................................................71-85
Кіріспе
Бүгiнгi таңда жас мемлекетiмiздiң өркениетке жету жолындағы әр талабына
Тәуелсiз Қазақстан мемлекетiнiң жаңаша даму үрдiсiнiң iшiнде жас ұрпаққа
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік
«Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
Тарихты ақтарар болсақ, жеке адам құқығы мәселесіне аса зор
Халықымыз өз ұрпағын тәрбиелеуде адам құқықтары мен бостандықтарын қадағалап,
Ө.Қоянбаевтың, Ғ.Сапарғалиевтің, Қ.Болатбаевтың, Д.Жарықбаеваның Е.Нұрпейісов және орыстың ұлы педагогтары
Сонымен қатар Қазақстанның шынайы дербестікке жетуіне жұмсап, еңбек сіңіріп
Қоғамда бүгінгі таңда жас ұрпаққа білім және тәрбие беру,
Осыған орай, зерттеу проблемасы оқыту үрдісінде оқушыларға құқықтық тәрбие
Бұл қайшылықты шешу зерттеу жұмысымның тақырыбын «Мектеп оқушыларына құқықтық
Зерттеудің мақсаты – мектеп оқушыларына құқықтық тәрбие берудегі педагогикалық
Зерттеу обьектісі –жалпы білім беретін мектептегі оқу-тәрбие үрдісі.
Зерттеу пәні – мекетептегі оқыту-тәрбие үрдісінде оқушылардың құқықтық тәрбиесін
Зерттеу болжамы - оқу-тәрбие процесінде оқушыларға құқықтық тәрбие беру
Зерттеу міндеттері:
- құқықтық тәрбиенің қоғамдағы алатын орны, мәні мен құрылымын
- оқыту үрдісінде оқушыларға құқықтық тәрбие берудің теориясы мен
- оқыту үрдісінде құқықтық тәрбие беру жолдарын қарастыру;
- сыныптан тыс уақытта оқушыларға құқықтық тәрбие беру жұмысында
Зерттеудің әдіснамалық негізі. Таным теориясы, жеке тұлғалық пен іс-әрекет
Зерттеу көздері – философия, психология, педагогика ғалымдарының еңбектері, Қазақстан
Зерттеу әдістері: философиялық, педагогикалық, психологиялық және оқу - әдістемелік
Зерттеудің кезеңдері. Зерттеу негізінен үш кезеңде жүргізілді:
І айқындаушы кезеңде () қазіргі мектептердегі зерттеу мәселесінің педагогика
ІІ қалыптастырушы кезеңде () ғылыми әдебиеттерді талдау негізінде, мектеп
ІІІ қорытынды кезеңде () оқыту үрдісінде тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың нәтижелері
I тарау. Мектептегі құқықтық тәрбиенің теориялық негіздері.
1.1. Құқықтық тәрбиенің мақсаты, мазмұны
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан бергі кезде демократиялық, құқықтық мемлекет
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев «Қазақстанның болашағы – қоғамның
Еліміздің құқықтық мемлекет құруға бағыт алуына байланысты, жас ұрпаққа
Ежелден белгілі мемлекеттің пайда болуына әкеліп ұластырған себептер (рулық
Құқықтық мемлекет құру үшін азаматтық қоғам орнату қажет. Азаматтық
Сонымен, құқық дегеніміз мемлекетте қолданылатын барлық құқықтық нормалардың: құқықтық
Тарихты ақтарар болсақ, жеке адам құқығы мәселесіне аса зор
Көшпенді өмір салтында талас-тартыссыз, қиыншылықсыз сәттерсіз болмаған. Олардың кең
Билерді ешкім сайламайды, олар халық қалаулары болған. Мысалы, Абай
Билер соты әр уақытта ауызша жүргізілетін және арашасының (адвокат)
Қазақ хандығының ішінде ұлы билердің бірі-Төле би. Ол қазақ
Қолыңда болса бір билік,
Қарғаға залым болмаңыз.
Алдына келсе бітпес дау,
Әділін айтып, қорғаңыз.
Халқымыздың құқықтық тәрбие берудегі ұлттық тағылымдардың бірі-халықтық мақал-мәтелдердің мағынасын
Тұлғаны жан жақты үйлесімді тәрбиелеу саласының бірі-құқықтық тәрбие. Құқықтық
Ендеше адам құқықтары мен бостандықтарына арналған қағидалар мен ережелердің
БҰҰ-ның Жарғысында «Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сөзсіз сақтау және
БҰҰ-ның Бас Асссмблеясы 1948 жылы «Адам құқықтарынң жалпыға ортақ
1995 жылдың тамыз айында бүкілхалықтық дауыс беру нәтижесінде қабылданған
Біздің өз мемлекетімізді, оның органдарының құрылымы мен атқаратын қызметтерін
Азамттарға кең көлемде құқықтары мен бостандықтар беріледі.Сонымен бірге оларға
Заңдарды біліп қана қою жеткіліксіз, оған қоса заңдарды шығарғандағы
Бүгінде оқушылармен жүргізетін құқықтық тәрбиенің мазмұнын айқындауда А.С.Макаренко, В.А.Сухомллинский
Сондықтан, бүгінгі қоғамның талабына сай оқушыларды жан-жақты тәрбиелеу үрдісінде
Еліміз құқықтық мемлекет деп жариялағаны баршаға белгілі. Құқықтық мемлекет
Жас жеткіншектердің соған даярлауда мектептің алатын орны, рөлі өте
Бұлардың мазмұнына мемлекет заңдары және қоғамда өмір сүру ерекшеліктерін
Қазіргі кезеңдегі ғаламдық өзгерістер мемлекеттің ішкі даму жағдайыларын, қайта
Жалпы алғанда «мәдениет» ұғымын адамдар қауымы жасаған. Сондықтан оны
Оқушылардың құқықтық мәдениетін қалыптастыруда құқықтық мәдениет ұғымының тар және
Құқытық мәдениеттің басты элементтері құқықтық сауаттылық пен азаматтардың заңды
Құқықтық мәдениет адамгершілік санаттарымен байланысты. Академик Д. Лихачевтың айтуынша:
Талантты педагог В.АСухомлинскийдің «қоғамды мазасыздандырып отыпған құбылыстардың басты себебі
Адамның жалпы мәдениеті мен оның құқықтық мәдениетінің арасында тығыз
Күнделікті өмірде көптеген жарамсыз құбылыстар болып жатады. Ол құбылыстарға
Құқық бүкіл қоғам және сол қоғамның әрбір мүшесінің
Заңдарды білмеу-құқықтық мәдениеттің елеулі кемшілігі. Әрине қоғам өмірінде қабылданған
Абамның құқықтық мәдениеті-күрделі психологиялық құбылыс. Бұл құбылыс қоғамның, мемлекеттің
Яғыни, құқықтық мәдениет- саяси, адамгершілік нанымға негізделген, терең, жан-жақты
Қалыпты жағдайдағы адамның тәртібі, іс-әрекеті саналы түрде қабылданған шешімдер
Құқықтық мәдениеттің тұлғалық мәнінде-бұл тұлғаның күрделі, кешенді қасиеттері. Негізінен
Адамның құқықтық мәдениеті-күрделі. Әңгіме адам, оның санасы, мінез-құлқы, жүріс
Қоғамда өмір сүруші әрбір оқушы сол қоғамның іс-әрекеті, межелері,
Өкінішке орай, күнделікті күйбең тіршіліктің құрығына түсіп, өз ар
Құқықтық қоғам демократиялық принциптерге сүйене отырып, әр адамның шығармашылық
Үш қабаттан тұратын «үйді» көз адымызға елестетейік. Бірінші қабатына
-құқықтық білімнің сапасы және оны қолдана алу;
- заңға қатыстылық сипат ( заңды сыйлау сезімі, заңдылықты
-құқық нормасын орындауға дайын тұрушылық, заңдылық пен құқықтық тәртіпті
Құқықтық мәдениетті қалыптастыру жұмыстары құқық бұзушылықты алдын алып қана
Құқықтық мәдениетті қалыптастыру жұмыстарын жүргізу барысында мыналарға мән берілуі
Қайырымдылық және зұлымдылық, әдемілік және көркемсіздік,т.б. құқық нормасымен байланысты
Заң туралы аса қызыға білгені ләзім. Өйткені, құрғақ ақпарат
Демократияны жетілдіру мемлекттің және қоғамдық өмірдің құқықтық негізін бекітуге
- заңдылықтытарды үздіксіз жетілдіру;
- заңның орындалуын бектіу;
- қоғамдық тәртіп орнатуға әрбір азамат, бүкіл халық қатынасуы
- жеке адамның бүкіл жұртшылықтың мәдениетін көтеру;
- заң қызметкерінің сөз бен ісінің бірлігі, тұлғасының кіршіксіз
Сонымен ,адамның құқықтық мәдениеті дегеніміз орынды тәртіп пен мінез-құлық
1.2. Мектеп пен отбасының құқықтық тәрбие берудегі мүмкіндіктері
Құқық саласындағы білім беру бойынша Қазақстан Республикасы ұзақ мерзімді
1995 жылы 21 маусымда «Қазақстан Республикасында жалпыға бірдей құқықтық
Қазақстан Республикасының Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы Жарлығымен бекітілген
Жастарға құқықтық тәрбие беруде орта білім беру мекемелері жетекші
Мектептердің құқықтық тәрбие берудегі жоғары ролі бірнеше факторлармен анықталынады.
Олар педагогикалық технологиялармен қаруланған кәсіби мамандармен қамтамасыз етілген. Сондай-ақ,
Оқушының әлеуметтік-құқықтық тәжірибесін қалыптастыру проблемасы мектеп практикасында әлі терең
Мектеп практикасында оқушылардың өзіндік белсенділігін тежейтін репродуктивті іс-әрекет
Әлемдік практика көрсетекендей оқушыларға құқықтық тәрбие беру бірінші сыныптан
Орта білім беру мекемелерінде құқықтық тәрбие берудің негізі оқушылардың
Негізгі мектептің бастауыш сыныптарында оқушылар адамгершілік мінез-құлықтарды,жақсылық пен жамандықты
Ал одан жоғарлаған соң, құқықтық саналары, құқық пен қабілеттілік
Оқушылардың мемлекет пен құқық туралы білімдерін терең дамытуға география,
Құқық нормалары мен ережелері адамдардың іс-әрекеттері мен мінез-құлықтарының қоғамдық
Олай балса, оқушыға жастарға құқықтық білім беріп, олардың жеке
1.Өскелең жас ұрпақты қоғамның заңдары мен нормаларын бұлжытпай орындау
2.Мемлекет пен қоғам ісіне саналы түрде белсенділікпен қатысып, өз
3. Өз елінің материалдық және рухани байлығын сақтап, оны
Міндеттері:
1. Оқушыларға мемлекет, мемлекетік құрылым және құқықтық нормалар жайында
Бұл бағытта мектеп Жарғысы, оқушыларға арналған мінез-құлық ережелері
нормалар төменгі сыныптан бастап жоғары сыныптарға дейін оқу тәрбие
2. Мемлекет пен мемлекеттік заңдарға құрметпен қарау сезімдерін тәрбиелеу.
3. Жеткіншектердің мінез-құлықтары мен жүріс тұрыстарын заң талаптарына сай
4. Біздің қоғамымыз гуманист-ұжымшыл, ол халық үшін қызмет жасайтын
5. Мемлекет пен мемлекеттік заңдарға құрметпен қарау сезімдерін тәрбиелеу.
6. Жеткіншектердің мінез-құлықтары мен жүріс тұрыстарын заң талаптарына сай
7. Біздің қоғамымыз гуманист-ұжымшыл, ол халық үшін қызмет жасайтын
Бұл бағытта мектеп Жарғысы, оқушыларға арналған мінез-құлық ережелері
нормалар төменгі сыныптан бастап жоғары сыныптарға дейін оқу тәрбие
Жоғарда аталған міндеттер (талаптар), біріншіден, мектеп практикасында іске асырылған
Сонымен қатар, екіншіден ,жалпы білім беретін мектеп әлеуметтік мекемелердің
Қазіргі жағдайда жас ұрпақтардың сана-сезіміне, әрекет-қылығына әсер ететін жағдайлар
Оқушылардың құқықтық сана-сезімін қалыптастыру, тек қана құқықтық тәрбие жұмысы
БҰҰ 1989 жылы қазанда «Бала құқығы туралы Конвенцияны» қабылдады.
Бала құқығының білім саласында қолдануының нормативтік-құқықтық негіздері болып табылатын
Білім беру саласындағы құқытық оқыту мен тәрбие беру жұмыстарыныңда
2002 жылы 8 тамызда «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы»
Заңның негізігі мазмұны балалар мүддесін көздейтін мемлекеттік саясаттың мақсаттары,
-«Адам,Қоғам. Құқық», тарих, әдебиет, «Құқық негіздер» пәндерінің аясында;
-интеграциялық сабақтар ұйымдастырғанда;
-тәрбиелік іс-шараларды жүзеге асырғанда;
-құқықа байланысты факльтативтік, сыныптан тыс оқу сабақтарын жүргізгенде басшылыққа
Әдеп пен құқықтың тығыз байланысты екенін түсіндіріп, ізгілік,әдептілік, ар-ұят,
Құқықтар мен міндеттердің тұтастығына балалардың көзін жеткізіп, міндеттерді орындау
Ата-аналар оқушыларға құқықтық білім берудің белсенді субьектісі болуы үшін
Білім беру жеке адамның жан-жақты дамуына бағытталуы және адам
Жас ұрпақтың құқықтық (праволық) білімін жетілдіруге мұғалім тәрбиесі ғана
Адамзатты адал жолға салу, тәрбиелеу үлесі тиесілі болған және
Ата-анасының тілін алмаған бір пәлеге ұрынары сөзсіз. «Ана алдындағы
Біріншіден, ұл мен қызды тіршілікке бейімдеп, еңбекке ерте араластырған.
Екіншіден, қазақтың « Он бесте отау иесі» деген сөзінде
Ертедегі қазақта әкенің бетіне келу, ананың тілін алмау,
Қазақтық шаңырақта туыстық шекара күшті. Әке-шеше, ата-әже,т.б. шаңырақта өз
Қазақта әдептіліктің көп үлесі шаңыраққа бөлінген. Қазақ шаңырағындағы заңдылық
Міне, халқымыз бала құқығының тәрбиесіне көңіл аударуды үлкенге құрмет,
Қазіргі кезде де құқықтық тәрбиенің негізі үйелменде ерекше орын
Балалардың мінез-құлқының нормадан, шамадан ауытқуына түрлі жағдайлар себеп болады.
Жасөспірімдер аса еліктегіш келеді. Әке, шеше және отбасының басқа
А. С. Макаренконың сөзімен айтқанда, тәлім-тәрбие, кең түрде адамдардың
Кейде отбасының көп жыл бойы балаға жасаған ықпалы, оны
Біріншіден, ата-аналар мен басқа да ішімдікке салынған адамдардың отбасында
Екіншіден , отбасының ынтымағының бұзылуы да сол отбасындағы жасөспірімнің
Үшіншіден, ата-ананың немесе сол отбасындағы қайсібір мүшелерінің ұнамсыз әрекеттері
Кейбір балалардың ерік-жігері әлсіз болып келеді. Олар ойланбай әрекет
Бүгінгі қоғамды жаңарту, жариялық заманда жастардың батысты күйіне, жағымсыз
Елдегі экономикалық - әлеуметтік жағдайдың нашарлауы отбасындағы күнкөріс, тіршілік
Мектеп өмірінде мінез-құлқы күдік келтіретін «қиын» деген балалардың барлығы
Оқушылардың құқықтық білімдері мен тәрбиесінің жеткіліксіз болуына бір жағдайда
ІІ тарау. Оқыту – тәрбие үрдісінде оқушыларға
2.1. Оқыту үрдісінде құқықтық тәрбие беру
Құқықтық қоғам өміріндегі орны мен оны танып-білудің маңыздылығы туралы
Мемлекеттің шынайы дербестігінің айқындайтын басты белгілердің бірі – ұлттық
Алайда, бұл пәнді оқытуда мұғалімдер елеулі қиындықтарға кездесіп отыр.
Бірінші ерекшелік – бұл пәннің әлі қалыптасу сатысында тұрған
Екінші ерекшелік – мемлекет пен құқық ұғымдарына қатысты бұрынғы
Үшінші ерекшелік – жаңа пәнді оқытып –үйрету тәжірибесінің мүлдем
Қазақстан Республиаксының дербестік алуы оның құқықтық жағдайын өзгертті. Дербес
Республиканың барлық тұрғындарының мүдделерінің ескерілуі де Конституцияның адамгершілік, демократтық
«Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығы негіздері» пәнінің мұғалімдері Конституциядағы
Құқықтану пәніндегі ең өзекті әрі тың мәселе – құқылы
Құқылы мемлекетке тән басты белгі – заң мәртебесінің жоғарылығы,
Құқылы мемлекетке тән келесі белгі - онда мемлекеттік өкімет
Осы қағидаларда тікелей өрбитін құқылы мемлекетті сипттайтын белгілердің
Бұл маңызды қағиданы тереңірек ұғындыру үшін оқушыларға адам құқықтарының
Құқықтану пәнінің айырқша мән беретін мәселесінің бірі- оқушыларды отаншылдыққа,
Құқықтану пәнінің шәкірттерге жалпы қазақстандық сезімді дарытуға қосар үлесі
Құқықтану пәнін оқыту барысында үнемі назарда ұсаталатын мәселелердің бірі-
Осы пәнді сапалы оқыту шарттарының бірі – оқушыларда құқықтанудың
Бұл ретте оқушыларға мемлекет пен құқық туралы жалпы ұғымдардан
Оқушылардың берік әрі сапалы білім алуы үшін әрі олардың
Құқықтану пәніне оқушылардың ынта –ықылапсын арттырудың тиімді бағыттарының бірі
Бұл пәннің кейбір күрделі мәселелерін толығырақ ашып көрсету үшін
Құқықтану пәнінің маңызы мен қажеттілігімен оқушыларға айқынырақ дәлеледеудің екінші
Қазақстанның егемендігі туралы тарихи Декларацияны республикамыздың Жоғары Кеңесі мінберінен
Сонымен қатар Қазақстанның шынайы дербестікке жетуіне жұмсап, еңбек сіңіріп
«Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқық негіздерін» қазіргі талаптар деңгейіне
Қазақстан Республикасы Президентінің 21 маусым 1995 жылғы
- адамның биік азаматтық тұлғасын, оның құқықтық мәдениеті және
- жастарға өздері таңдаған мамандық негізінде арнайы құқықытық білім
- қылмыстың адын-алу шараларын жүргізу сияқты үш негізгі
Қазақстан Республикасының Президентінің 2005 жылғы 4 маусымдағы №1568
Осыған сәйкес АҚ педагог мамандар білімін көтеру және
Мысалы: бастауыш сыныптарда негізінен Отан , ҚР рәміздері
5-сыныпта «Құқықтану негіздері», 6-сыныпта «Құқық пен сот төрелігі тарихынан»,
Осы бағдарламаны негізге ала отырып төмендегідей іс-шаралар өткізуді ұсынамыз:
1. Барлық білім беру мекемелерінде оқушылардың құқықтық білім мен
2. Құқық пәнінен алған білім-білік ,дағдыларын жетілдіру мақсатында аудандық
3. Оқушылардың бүгінгі құқықтық өмірмен байланысын ,өмір тәрибесін қалыптастыру
4. Қазақстандағы құқықтық білім беру бағдарламасын
5. Оқушылардың заңдық жауапкершілігін арттыру үшін жасөспірімдердің ісі
6. Оқушылардың азаматтық –құқықтық білімін жетілдіру
7. Республика, қала, аудан бойынша «үздік құқық сабағы» конкурсын
8. Мектептегі «қиын» оқушылармен жеке дифференциалды жұмыс істеу, мектеп
9. Құқық пәні мұғалімдерінің теориялық білімін көтеру олардың жаңашылдық
10. түрлерін дамыта қолдану.
11. Мектепте құқықтық кеңес беретін арнайы маман-юрист штатын бөлу.
Оқушылардың құқықтық санасын, мәдениетін қалыптастыру, Ата заңды сыйлауға, заңдық
Осыларды негізге ала отырып, Құқықтану негіздері пәні бойынша
1.Қолдану саласы
Бұл стандарт ҚР БМЖМС 2.003-2002 негізінде дайындалды
Стандарт ережелерінің мыналарда қолданылуы және сақталуы міндетті:
- Қазақстан Республикасының жалпы білім беруді жүзеге асыратын барлық
- Жалпы білім беретін ұйымдардың мұғалімдері оқу үрдісін ұйымдастырғанда
- Мемлекттік білім стандарттары және тестілеудің ұлттық орталығында қабылдау
- Орта кәсіптік және жоғары оқу орындарында «Құқықтану негіздері»
- Білім беру саласындағы ғылыми-зерттеу институттарында «Құқықтану негіздері» пәні
- Білім беру жүйесі қызметкерлерінің кәсіптік біліктілігін жетілдіру және
- Білім беру саласындағы орталық және жергілікті атқару органдарында
Сонымен бірге стандарт республиканың мемлекеттік басқару ұйымдары мен мекемелерінде
«Құқықтану негіздері» пәні бойынша осы стандарт білімнің сәйкес сатысының
4. Жалпы ережелер
Жалпы орта білімдегі « Құқықтану негіздері» пәнінің маңызы құқықтық
Жалпы ережелерде мыналар қарастырылады;
4.1. «Құқықтану негіздері» пәнін оқытудың мақсты
4.2 « Құқықтану негіздерінің» пәнін оқытудың негізі міндеттері
4.3. «Құқықтану негіздері» пәнінің зерттеу обьектісінің сипаттамасы
4.4. «Құқықтану негіздері» пәнінің таяудағы даму болашағы
4.5. «Құқытнау негіздері» пәнінің базистік оқу жоспарындағы орны
5. «Құқықтану негіздері» пәні бойынша оқу
бағдарламаларының түрлері
«Құқықтану негіздері» пәні ауқымында келесі бағдарламалар жүзеге асырылады:
- білім берудің не,гізгі бағдарламасы;
- бағдарлы білім беру бағдарламасы;
- Қосымша білім беру бағдарламасы.
6 «Құқықтану негіздері» пәні бойынша
оқу жүктемесінің көлемі
«Құқықтану негзідері» бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
-МНС (9-сынып) –аптасына 2 сағаты, жылына-68 сағатты («Қоғамдық білім
-жаратылыстану – математикалық бағдарлы МЖС-да (10-сынып) –аптасына 1 сағатты,жылына
- қоғамдық-гуманитарлық бағдарлы МЖС-да (10-11 сынаптар) аптасына 2 сағатты,
9 «Құқықтану негіздері» пәні бойынша білім беру процесін ұйымдастыру
9.1. Оқу процесін қамтамасыз ететін кадрларға қойылатын талаптар:
МНС-да және МЖС –да негізгі және бағдарлы білім бағдарламалары
9.2. Оқыту процесінің оқу-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету:
МНС мен МЖС-да «Құқықтану негіздері» оқу пәнін оқыту Қазақстан
Мектептің кітапхана қорында тағайындалған нормативтерге сай «Құқықтану негіздері» пәнін
9.3. Оқыту процесін материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз етуге қойылатын талаптар:
«Құқықтану негіздері» бойынша БНБ және БББ арнайы жабдықталған, қажетті
Құқық пәнін оқытуда сонымен қатар мынадай талаптар орындалуы қажет;
-Пәнді оқыту барысында, білім беруде оқушыларға білімдік,
- Оқушылардың өмірлік тәжірибелерін, сенімдерін, құндылық бағыт-бағдарларын қалыптастыруға, олардың
- Нағыз өз елінің азаматы болып өсуі, үлкен жауапкершілік
Білім берудегі басты міндеттер:
- Азаматтық, елжандылық, Қазақстан Республикасына сүйіспеншілік, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге,
- Республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және өміріне қатысу қажеттігін, жеке
Сабақтың мақсаты:
Оқытушылық:
1. Ьілімді қалыптастыру (оқушыларды білімнен хабардар етіп қана ққоймай,
2. Пән бойынша білім-білік дағдыларын қалыптастыру. Деңгейлік тапсырмалар беру
3. Оқушылардың өздерінің жетістіктерін өздеріне талдатып, өздік бағалау әрекеттерін
Тәрбиелік:
1. Адамгершілік тәрбиесін беру (патриотзм, ұлттық келісім ұғымдарын дұрыс
2. Еңбек тәрбиесі (еңбекке баулу, еңбек адамдарына сый-құрмет, мамандыққа
3. Сұлулық тәрбиесі (табиғат пен өнердегі сұлулықты түсінуге, әдептілік
Дамытушылық:
1. Жеке тұлғаны дамыту (талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту,
2. Еріктілікті дамыту, қабілеттілік пен белсенділік, танымдық қиыншылықты
3. Жалпы қабілеттілікті дамыту (әдебиеттерді және қосымша көрнекіліктерді тиімді
4. Танымдық қызығушылықты дамыту (жаңашылдық)
Сабақ түрлері:
- Аралас сабақ
- Кіріктірілген сабақ
- Қайталау сабағы
- Бекіту сабағы
- Жаңа тақырыпты таныстыру сабағы
- Білімді қорытындылау сабағы
- Білімді тексеру сабағы
- Жүйеге келтіру сабағы
- Дәстүрлі емес сабақтар
-Тексеру және бағалау сабағы
- Семинар сабағы
- Лекция сабағы
-Консультация сабағы
-нтеграциялық сабақ
-Сайыс сабақ
Оқушылардың негізіг икімділіктері:
-Берілген материалдарды дұрыс түсіну;
-Заң құжаттарымен сауатты жұмыс істей алуы;
-Құқықтық жағдайлары анықтап, салыстыруы;
-Жазбаша, құқытық деректерді зерттеп, хабарларды салыструы;
-Құқытық фактілерді дұрыс талдауы;
-Сабаққа жоспар құрып, әңгімелеуі;
-Заңгер қайраткерлерге мінездеме бере отырып, олардың қызметіне баға бере
-Өз пікірін еркін түрде саутты айта алуы;
-Оқушылардың жауаптарына баға бере алуы;
-Құқытық құжаттарға анализ жасай алуы;
-Салыстырмалы нақты мысалдыр келтіре алуы;
-Қазіргі өмірмен байланыстыра алуы;
- Қосымша материалдармен дұрыс жұмыс істей алуы.[42;12-14]
Құқық пәні
Оқушылардың
пәнге деген қызығу-
шылығын арттыру.
сабақта қолдану.
Үнемі күнделікті өмірден
мысалдар алып, адамгершілік
тәрбиесіне мән беру.
Күтілетін нәтиже
-Сабақтың тиімділігін арттыру.
- Әр сабақта мұғалім уақытты үнемдейді.
-Оқушының ой-өрісі, шығармашылық қабілеті дамиды.
2.2. Тәрбие үрдісінде құқықтық тәрбие беру.
Мектепте құқықтық тәрбие жұмысы бірінші сыныптан бастап, белгілі бір
жүйілік пен ұйымдастырылған түрде оқуды бітіргенге дейін жүргізілуі қажет.
Сатыдан сатыға көшенде құқықтық тәрбие күрделеніп, тереңдей береді.
Оқушылар 1-4 сыныптарда алғашқы құқықтық ұғымдармен танысады, яғни бастауыш
5-8 сыныптарда бастауышта алған құқықтық білімді жетілдіреді. Қазақстан Республикасы
9 сыныпта арнайы құқық негіздері курсы оқылады.
10-11 сыныптарда мемлекет және құқық мәселелері бойынша теориялық тұрғыда
Мектепте оқушылардың құқықтық мәдениетін қалыптастыру бір жақты ғана болмауы
Жыл сайынғы құқықтық апталық өткізу. Оның жоспарын жүйелі түрде
Құқық тақырыбындағы Көңілді тапқыштар клубын ұйымдастыру («Адам және заң»,
«Қиын» балалармен тұрақты Кеңестің жұмыс істеу. ( Ата-аналарды, әр
Құқық үйірмелердің жұмыс істеуі («Жас заңгер», «Құқықтанушы») Үйірме белсенді
Құқықтық ақпараттық орталықтың жұмыс істеуі. Оның арнайы бұрышы болуы
«Бала құқығы» педагогикалық Кеңесінің жұмыс істеуі. Оның мақсаты бала
Құқық тақырыбында сынып жетекшілерінің семинарларын өткізу және құқықтық білім
Аталған шаралар бойынша оқушы жастарды құқықтық оқытудың мәнісі: құқықтық
Құқықтық жұмыстардың сапасын арттыруда мына үш бөліктің бірлігі қажет.
Ең бастысы, құқықтық мәдениетті қалыптастыру жұмысы жүйелі түрде жүргізілуі
Диагностикалық саты –сұрақ мәселе жағдайын оқып үйрену. Бұл мектеп
Ізденушілік саты – анықталған мәселені шешу жолдарын табу.
Әрекет етушілік саты –мәселені шешу әдістері мен нәтижелерін талдау.
Тәрбие сағаттары.
Тақырыбы: Заң білмеген зардап шегеді.
«Заң адамды бағындырады
Заң ақылды бағындырады»
Т.Фуллер
Мақсаты: Оқушыларға құқықтық білім беру, құқық бойынша
Көрнекілігі: ҚР Констиуциясы, түрлі заңдар, екі топ шығаратын газеттер,
Кіріспе
/Тәрбие шарасының мақсатымен таныстыру/
Құқықтық мемлекет құру үшін азаматтық қоғам орнату қажет. Азаматтық
Сайысқа қатысатын екі топты таныстыру, жарыс-ойын кештің мақсат міндеттері
Ал, балалар әйгілі Перикл де мемлекетті басқару жүйесін жетілдіруде
І. Бөлім
«Көкпар»
Екі команда өздерін таныстырып, шығарған газеттері мен белгілерін қорғайды.
ІІ. Бөлім
«Заң және біз»
Екі топқа ауызша сұрақтар қою арқылы жарысқа қатысқан екі
1-топ;
1. «Конституция» деген сөздің мағынасы.
2. Қазақстан тарихында қабылданған қандай заңдарды білесің?
3. Егемендік алғанна кейін ҚР-да Конституция қанша рет қабылданды?
5.ҚР-ның бала құқығы туралы Заңы қанша баптан тұрады?
2-топ;
1. Құқық дегеніміз не?
2. Қылмыс дегеніміз не?
3. Жаза дегеніміз не?
4. Жазаның түрлерін ата?
5. ҚР Конституциясы қанша тарау, қанша баптан тұрады.
ІІІ. Бөлім
«Үй тапсырмасы»
әр топ үйден дайындап келген сөзжұмбақтарын бір-біріне ауыстырып шешеді;
ІҮ. Бөлім «Қас қағым сәт»
Екі топқа дайындап келген тестік тапсырмаларды беру. (уақыт 3
Ү. Бөлім «Кездейсоқ марафон»
Мен қандай мемлекетте өмір сүргім келеді.
5.1. Екі топқа үлкен ақ қағаз, түрлі-түсті бояулар беріледі;
5.2. Бірнеше сұрақтар беріледі, сол сұрақтар бойынша топ мүшелері
5.3. Өздері сызған келешек мемлекеттерін қорғайды; (уақыт 7 минут)
Кездейсоқ марафонның сұрақтары;
1. Өздерің тұратын мемлекеттің шекарасын сызыңыздар, ат қойыңдар./ қандай
2. Өз мемлекетіңнің туын, елтаңбасын сызыңдар;
3. мемлекеттің астансы / құрылысы қай жылы салынды, кім
4.Мемлекеттің негізгі өзендерін белгіле;
5. Негізгі ірі қалаларын белгіле;
6. Қандай адамдар тұрады, портретін сызыңдар?
7. Ірі кәсіпорындарын орналастырыңдар;
8. Негізгі жол торабын түсіріңдер;
9.қандай атақты адамадар тұрады.
10. Өз отандарыңа арнап 4 жол өлең шумақтарын арнаңдар;
ҮІІ.Бөлім.
«Заң – басты бағдар»
Әр топ өздері дайындап келген рөлдік көрініс көрсетеді /уақыты
ҮІІІ.Бөлім
«Дебат»
Екі топ берілген сұрақтар бойынша екі нұсқаны таңдайды «А»
7.1. Қазақ тілі мемлекеттік дәрежеде дамып отыр ма?
А) Ия
7.2. Өлім жазасы керек пе?
А) Ия
Қорытынды.
Міне, балалар, біз бүгін дебат, жарыс-ойын түрінде өткізілген кешімізде
Құқықтық білім мен құқықтық сананың қалыптасуы –қазір адамға да,
Ұлы педагог А.Сухомлинский: «Сабақ – оқытушының педагогикалық мәдениеттің айнасы»
Құқық пәні сабағын оқытудың тиімділігін арттыру үшін әр сабақ
Мектеп оқушыларына құқытық тәрбие берудегі олардың құқытық білімі, дағдысы,
1. Анықтаушы;
2.Қалыптастырушы;
3. Қорытынды;
Экспирмент жұмысының анықтаушы кезеңінде оларға құқықтану
Бұл анықтаушы эксперимент жұмыстары 2006 жылдың қазан-қараша айларында жүргізілді.
І кезең. Эксперименталдық зерттеудің анықтаушы
Экспериметтің анықтаушы кезеңінде оқушылар жауаптары толтыру
Эксперимент жұмысының қалыптастырушы кезеңінде жүргізілген тест, анкета
Эксперименттің үшінші - қорытынды кезеңінде
Екі мектеп оқушылары да берілген тесттер, анкета сауалдарын
ІІ кезең, эксперименталды зерттеудің қалыптастырушы кезеңінде арнайы
Жүргізілген сабақтар мен тәрбиелік сағаттарға да белсене араласып,
Анықтаушы кезеңде анықталғандай оқушылардың көпшілік бөлігінің құқықтану пәні бойынша
Осы орайда«Конституциялық құқық ұғымы»,Конституциялық құқықтың қайнар көздері».
«Отбасы және неке және оның шарттары жөнінде» жаңа сабақтар
Сонымен бірге мектеп оқушыларына жүргізілген тәрбиелік сағаттар да өз
Қалыптастырушы кезеңінде жүргізілген сабақтар мен тәрбиелік
ІІІ кезең. Қорытынды кезеңінде эксперимент-тәжірибелік жұмыстар нәтижесі (2.3) бөлімінде
2.3.Тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының қорытындысы
Мектеп оқушыларының құқықтық білімдері мен дағдыларының дамуына өткізілеген сабақтар
Анықтаушы кезеңдегі оқушылардан алынған көрсеткіштер.
№ Өткізілген мектеп және
оқушы саны Құқықтық білім мен дағдылары
Төмен орташа жоғары
1. №43 орта мектебі
17 оқушы 15% 30% 25%
2. Х.есенжанов атындағы мектебі,
18оқушы 18% 35% 24%
Қалыптастырушы кезеңінде өткізілген сабақтар мен тәрбиелік шаралардың қорытындысын анықтау
Қалыптастырушы кезеңнен алынған көрсеткіш.
№ Өткізілген мектеп және
оқушы саны Құқықтық білім мен дағдылары
Төмен орташа жоғары
1. №43 орта мектебі
17 оқушы 12% 41% 35%
2. Х.есенжанов атындағы мектебі,
18оқушы 10% 38% 38%
Зерттеудің үшінші кезеңінде яғни, қорытынды кезеңде бірінші және
Сонымен қатар осы пайыздарға сүйенсек №43 жалпы орта мектебінің
Бұл пайыздық көрсеткіштерді қорытындылай келе эксперименттік-тәжірибелік жұмыстың нәтижелері
Қорытынды
Оқушы жастарға адамгершілік тұрғысында тәрбие беруде ата-бабамыздың салт-санасы, әдет-ғұрпында
«Өтіріктің құйрығы, бір тұтам» , «Арақ пен ұйқы кедейліктің
Халық кейінгі кезде «Әкім бол, халқыңа жақын бол», «Балық
«Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген аталы сөзді
Халқымызда 13 жастағы бала отау иесі деп атайды. Ал,
Олай болса, адам баласы туған күннен бастап мемлекеттің қамқорлығына
Заң - қоғамдық пікірге, оның мүшелерінің көзқарасы мен
Негізінде қоғамды адам емес за билеу керектігін ежелден философтар
1. Оқушыларға жалпы орта білім беру жүйесінде білім мен
2. Оқушылардың құқықтық мәдениеті мен адамгершілік тәрбиесін бірлікте қалыптастыру.
3. Әрбір оқушының осы бағытта жеке сауаттылғын үнемі ынталандырып
4. Оларға қылмыстың кез-келген түріне жиркенішпен қарап, төзбеуге бағыт-бағдар
Мектепте құқық негіздерінен алған білімдері мен тәжірибелерін практика
Әдебиеттер тізімі
1. Айджанова.З. Құқықтық тәрбие беру арқылы адамгершілікке тәрбиелеу. //
2. Адам құқықтары жөніндегі халықаралық актілер.
3. Асанова.О. Құқықтық тәрбие – жат әдеттен арашалайды. //
4. Әбиев Ж.,Бабаев С,.Құдиярова А. Педагогика. Алматы,2004.
5. Әбенбев С. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Алматы,2004.
6. Әбенбаев.С. Оқушыларды құқықтық тәрбиесін ұйымдастыру // «Сынып жетекшісі»,
7. Әлімбекова.М. Президенттің халыққа жолдауының құқықтық негіздері // «Тура
8. Бабанов.Н. Жастарға құқықтық білім беру –заман талабы. //
9. Бағдарламалар «Құқықтану негіздері»
10. Балалар құқығы жөніндегі Конвенция.1989ж // «Ұлан» газеті №6
11. Баймырзаева Р. Жалпыға бірдей құқықтық оқудың өзекті мәселелері.
12. Баққұлов С.Д. Құқық негіздері. Алматы 1998.
13. Башерова У.Ж. Құқықтық мемлекет құруда жас өспірімдерге
14. Болатбаев Қ,.Жарықбаева Д. Құқықтық тәрбие туралы // «Тәрбие
15. Баянов. Е. Мемлекет және құқық негіздері Алматы.1996
16. «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар
17. Болдырев Н.Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы. Алматы,1987.
18. Ғазизова Н. Құқықтық мәдениет-өркениет бастауы. // «Қазақстан мектебі»
19. Ғазизова Н. Құқық дегеніміз не? // «Ұлағат»
20. Ғазизова .Н. Құқық негіздері қалай оқытылуда? // «Қазақстан
21. Елеманова.С., Күктілеуова А. Жастарға арналған праволық білім беру
22. Жақсығалиев Ж. Құқықтанудағы жаңа еңбек. // «Орал
23.Жүкешеев Қ.М.,Ибраева А.С., Лактионова С.Н. Қазақстан Республикасы Жалпы
Құқықтану негіздері. (9-11 –сыныптар) // «Қазақстан тарихы» әдістемелік журнал.
24 История образования и педагогической мысли. Под. ред –
25. Кесебаева.Б. Құқықтық тәрбие берудегі жүйесіздік // «Заң газеті»
26. Керімов А. Праволық тәрбие жүйесі . (11-лекция) Алматы.1991.
27. Қабылбекова .Г. Құқықтық тәрбие –баршаның ісі: ХХІ ғасыр
28. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. // «Егеменді Қазақстан»
29. Қазақстан Респуликасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылға арналған
30. Қазақстан Республикасының « Балалардың құқықтары туралы» Заңы. 2002ж.,8
31. Қазақстан Республикасының Конституциясы.// «Орал өңірі» 12 қыркүйек 1995.
32. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. 1997ж., 16 шілде (2004ж.,
33. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. 1994ж., 27 желтоқсан (2004ж,.5
34. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі. 2001ж.,
35. Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңы. 1999ж.,10 желтоқсан (2003ж,.25
36. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында:
37. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика Алматы 2000.
38. Қоянбаев Ө. Жастар және праволық тәрбие. Алматы,1988.
39. Құрманбаева М. Құқықтық білім дағдыларын қалыптастыру: құқықтық тәрбие
40. Құрманалина Ш.Х.,Мұқанова Б.Ж.,Ғалымова А.У., Ильясова Р.К. Педагогика. Орал,
41. Құнапина. Қ., Тортаева.А.Д., Манабаеав А.К. Қазақстан Республикасы Конституциясының
42. Құнапина Қ., Асанбекова Г.А. Құқық пәнін оқытуда қойылатын
43. Маханбетова .А. Құқытық тәрбие // «Қазақстан мұғалімі», 1қараша,2006.
44. Маханбетова. А. Бала құқығының білім беру саласында қолданылуы.
45. Методика правового воспитания. Москва. 1984.
46. Мірәзізов М. Құқықтық тәрбие - баршаға //
№4,2003.
47. Мұхтарова А. Баршаға арналған адам құқығы. // Орта
48. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның болашағы-қоғамның идеялық бірлігенде //
49. Назарбаева С. Өмір әдебі. // Білім-Образование,№2 2002.
50 Неке және отбасы кодексі. 1998ж,. 17 желтоқсан (2001ж,.
51. Нұрпейсова.Д. Қазақстан құқықтық мемлекет құру жолындағы сот академиясы.
52. Овчарова Р.В. Справочная книга школьного психолога. Алматы,1996.
52. Оспанова П. Қылмыс және жастар // «Қазақстан тарихы»
54. Подласый И. Педагогика. М.,2000.
55. Педагогика. Лекциялар курсы. Ред. баск. Хмелев Н.Д. Алматы,
56. Педагогика. Сөздік. Автор-құрастырушы Молдағалиев Б.А. Орал, 2004.
57. Педагогика. Под. ред. П.И. Пидкасистого. М.,1998.
58. Сапарғалиев Г. Оқушыларға праволық тәрбие беру туралы. А.,1988.
59.Сапарғалиев Г. Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері. Алматы 1998.
60. Смағұлова.Ж. Құқықтық білім – заман талабы. // «Заң
61. Ыдырысов.Қ. Құқықтану пәні ерекшеліктері // «Қазақстан тарихы» журналы,
Қосымша
Анықтаушы кезеңде ұсынылған тест сұрақтары мен анкета сауалдары.
Тест.
1. Конституцияда бекітілген ең басты құндылық:
а) адам және адамның өмірі
ә) президент
б) парламент
в) соттар
2. Қазақстан республикасының қазіргі Конституциясы қашан қабылданды?
а) 29сәуір,1995ж.
ә) 25 қазан, 1995ж
б) 30 тамыз, 1995ж.
в) 28 қаңтар, 1993 ж
3. Заң шығарушы жоғары орган қалай аталады?
а) үкімет
ә) сот
б) парламент
в) конституциялық кеңес.
4. Қазақстан Республикасының басқару түрі
а) парламенттік, президенттік
ә) парламенттік
б) президенттік
в) халықтық демократиялық
5. Кәмілеттік жас деп қандай жасты айтамыз
а) 14 жас
ә) 18 жас
б) 15 жас
в) 17 жас
6. Азаматтарға заң көмегін көрсететін тұлға
а) адвокат
ә) нотариус
б) тергеуші
в) прокурор
7. Арнаулы құқықтан айыруды белгілейтін лауазымды тұлға;
а) прокурор
ә) тергеуші
б) адвокат
в) судья
8. Заңда бекітілген жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
а) 36 сағат
ә) 47 сағат
б) 40 сағат
в) 28 сағат
9. Некеге тұру жасы:
а) 16 жас
ә) 18 жас
б) 17 жас
в) 19 жас
10. Қылымыс жасаудағы жазаның ең ауыр түрі?
а) қамау
ә) бас бостандығынан айыру
б) 20 жылға бас бостандығынан айыру
в) өлім жазасы
11. Зайырлы мемлекет дегеніміз не?
а) демократиялық мемлекет
ә) мемлекет пен шіркеу бір-бірінен бөлінген
б) бекітілген ресми діні бар мемлекет
в) тапқа бөлінісі жоқ мемлекет
12. Еңбек құқығының негізгі қайнар көзі
а) Еңбек туралы заңдар кодексі
ә) конституция
б) Азаматтық кодекс
в) Қазақстан Республикасының «Еңбек туралы» Заңы.
13. су көздері, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, табиғи ресурстар
а) жекенің
ә) халықтың
б) мемлекеттің
в) үкіметтің
14. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі қашан қабылданды
а)1997 жыл
ә) 1998жыл
б)1999 жыл
в) 1996 жыл
15. Некені ажыратуда кімнің мүддесі қорғалады.
а) әйелдің
ә) кәмілетке толмаған балалардың
б) ер жеткен балалардың
в) ер адамның
Анкета сұрақтары.
1. Құқық сөзін қалай түсінесіз?
2. Сіз өз құқығыңызды ненің негізінде қорғайсың?
3. Конституция бұл-
4. Жеке адам қандай құқықтарға ие болу керек деп
5. Сіз өз құқығыңызды қорғайтын негізгі органдарды білесіз бе?
6. Жанұяда, мектепте, қоғамдық орындарда өз құқығыңыз үнемі жүзеге
7. Сіз жаңа қабылданып жатқан заңдар, өзгерістер туралы мәліметті
8. Құқық пәнінен үлгеріміңіз қандай?
9. Пәнге деген қатынасыңыз?
10. Сіз мұғалімге сұрақтар бересіз бе?
11. Мектептегі құқықтық тәрбие беру шараларына қатынасыз ба?
12. Келешекте сіз үшін құқықтың маңызы.
ІІ . Қалыптастырушы кезең.
Сабақтың тақырыбы: «Конституциялық құқық ұғымы»
Конституциялық құқықтың қайнар көздері.
Конституциялық –құқықтық нормалар.
Сабақтың мақсаты:
а) білімділігі: оқушыларға «конституциялық құқық» ұғымы, оның қайнар көздері
ә) дамытушылығы: бұрын алған білімдерін еске түсіріп, тиянақтай отырып,
б) тәрбиелілігі: Қазақстан Республикасының азаматтары ретінде заңымызды
Сабақтың әдістері: шағын топпен жұмыс, пікір таластыру, ойталқы, мәтінмен
Сабақтың көрнекілігі: ҚР Конституциясы, термин сөздер жазылған плакаттар.
Жаңа сабақтың жоспары:
1. «Құқық» ұғымы туралы түсінік.
2. «Конституциялық құқық» ұғымы.
3. Конститцуциялық құқықтың қайнар көздері және оның түрлері.
4. Конституциялық – құқықтық нормалар.
Сабақтың барысы:
1. Оқушылармен ойталқы өткізіп алудан сабақты бастау.
А) Құқық дегеніміз не?
ә) Әділеттілік деп нені айтамыз?
Б) Ақиқат дегеніміз не?
Оқушылардың пікірін тыңдап алғаннан кейін, оқушылардың жауабын толықтыру.
Құқық дегеніміз- мемлекет тарапынан қандай да бір түрде бекітілген,
2. Оқушылармен бірге ізгілік, теңдік, бостандық сөздернің мазмұнын талдай
3. Құқық нормаларын мәтінмен жұмыс істеу арқылы түсіндіріп талдау.
4. Топпен жұмыс. Оқушыларды 4 топқа бөлеміз. Құқықты реттеудің
Конституциялық құқық ұғымы бойынша түсіндірілеген кезде конституциялық құқық, құқықтың
Конституциялық құқық қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеуге бағытталған мынадай: міндеттеу;
«Конституциялық құқықтың қайнар көздері» ұғымы және оның түрлері:
• конституция
• конституциялық заңдар;
• әдеттегі заңдар;
• Президенттің нормативті жарлықтары;
• Үкімет қаулылары, - деп айта келіп, әрқайсысына жеке
Конституциялық құқықтық нормалар деген жоспар бойынша түсіндіргенде: реттеуші нормалар,
Бектіу сұрақтарын қою.
1. Құқық дегеніміз не?
2. Конституция неге құқықтың қайнар көзі болып табылдады?
3. Құқықты реттеудің қандай әдістері бар?
4. Конституциялық – құқықтық нормалардың қандай түрлері бар?
Үйге тапсырма.
1. Мәтінді оқу.
2. Құқықты реттеудің негізгі әдістеріне ҚР заңдық актілерін пайдаланып,
3 Консттуциялық заңдар және әдеттегі заңдарға баптардан мысалдар жазып
Сабақтың тақырыбы: «Қазақстан Республикасындағы адам мен азаматтың
Сабақтың мақсаты: оқушыларға адам құқығы, азаматтық, олардың конституциялық-құқықтық мәртебесі
Қазақстан Республикасы Конституциясы мен ҚР азамттығы туралы заңынан азаматтық,
Құқықтар мен міндеттердің айырмашылықтарын салыстыра отырып азамттық туралы ой
Көренекі құрладар: Қазақстан Республикасы Конституциясы мен ҚР азаматтығы туралы
Сабақты өткізу әдісі: көренкі құралдарды пайдалана отырып баяндау, өзара
Тірек ұғымдар: адам құқығы, азаматтық, конституциялық-құқықтық мәртебе, бостандық, міндет,
Базалық білім: құқық, конституциялық құқық, адамның бостандықтары мен құқықтары,
Сабақтың барысы:
Сабақ төмендегідей жоспар бойынша жүргізіледі:
1. Адам құқығы туралы түсінік.
Ұғым Анықтама
1. Адам құқығы
2. Мәртебе
3. Азаматтық
4. Адам бостандығы
5. Кепілдік
а) адамды белгілі бір іс-әрекетте шектеу, қысым көрсетудің болмауы
ә) заңмен қорғалатын адам мүддесін қанағаттандыруға бағытталған құқық
б) бір тұлғаның басқалармен салыстырғандағы қоғамдағы әлеуметтік қалпы
в) адамның нақты мемлектпен тұрақты саяси-құқықтық байланысы
г) жеке адамның мүддесін жүзеге асыруға берілетін мүмкіндік
2. Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтың констиуциялық-құқықтық мәртебесі.
3. «Азаматтық» ұғымы туралы түсінік.
4. Қазақстан Республикасы азаматтарының констиуциялық құқықтары мен бостаныдықтары және
Сабақ өткен материалдан құқық, мәртебе, азамат, жеке адам деген
Жұптасып жұмыс істей отырып әрбір сөздің сәйкес келетін анықтамасын
Жауаптары: 1-ә; 2-б; 3-в; 4-а; 5-г,
Адам құқығының белгілерін түсіндіре отырып, адам және азаматтың конституциялық
Қазақстан Республикасының азаматтығы
Азаматтық алу Азаматтығын тоқтату Азаматтыққа қабылдамау
-тумысынан
-ҚР азаматтығына қабылдау нәтижесінде;
-халықаралық шарттарда қарастырылған негіздер бойынша;
-ҚР азаматтығы туралы Заңда қаралған өзге де негіздер бойынша;
-ҚР аумағында 5 жыл тұрақты, ҚР азаматтғымен некеде тұрса
- ҚР азаматтығын жалған құжаттар негізінде алған болса;
- халықаралық шарттарда қарастырылған негіздер бойынша - адамзатқа қарсы
-ҚР-ның тәуелділігіне саналы түрде қарсы шықса;
-ұлтаралық және діни өшпенділікті тұтатса;
- террорлық әрекеті үшін сотталған болса;
- сотпен аса қауіпті қылмыскер деп танылса;
- басқа мемлекеттің азаматы болса
Қазақстан Республикасы азаматтарының конституциялық құқықтарын, бостандықтары мен міндеттерін түсіндіруде
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтары
Азаматтардың өзіндік құқықтары Саяси құқықтар мен бостандықтар
Оқушыларға өзекті сұрақтар бере отырып, азаматтардың міндеттері мен кепілдік
- Адамның құқықтарын жүзеге асыру кімнің міндеті болып табылады?
- Неліктен құқық пен міндетті қатар иелену қажет,
- Міндет неліктен талқылауға салынып, сөзсіз орындалады?
- Сендердің мектептегі құқықтарың мен міндеттерің қандай?
Сабақты бекіту тақырып соңындағы жағдайды талқылай отырып, сұрақтар беру
Үйге тапсырама:
«Менің құқығым мен міндетім», «Мен Қазақстан Республикасының азаматымын» тақырыптарына
Сабақтың тақырыбы: «Отбасы және неке»
Сабақтың мақсаты: оқушыларға «Неке, отбасы, отбасы қатынастары, туыстық қатынастар,
Сабақтың әдіс-тәсілдерін оқушы қызығатындай деңгейде таңдап алуға болады. Негізгі
Сабақтың мақсатын түсіндіре отырып, үй тапсырмасын бекітуден бастауға болады.
Өткен тараудан не білдің? (тақтаға жазуға болады).
Бес негізгі ұғымды жүйелей еске түсіреді.
Дәл осылар өмірде кездесті ме?
1) кездесті (дәлел);
2) кездескен жоқ (дәлел) деген сияқты сұрақтарды пайдалануға болады.
1. Неке және отбасы туралы түсінік.
2. Отбасы қатынасы, түрлері.
3. Туыстық және туысқандық, оның түрлері.
4. Неке және отбасының қорғалуы.
Жаңа сабақты «Ой талқыдан» бастауға әбден болады, себебі оқушы
1. Отбасы дегеніміз не?
2. Отбасы болуы үшін не қажет?
3. Отбасында кімдер болуға тиісті?
4. Отбасы сендерге не үшін қажет?
Оқушылардың ой- пікірлерін толық тыңдай отырып, жинақтай қорыту арқылы
1. Кәмілетке толған ер адамдар мен әйел адамдар нәсіліне,
2. Отбасы қоғамның табиғи және негізгі ұясы болып
Кестеде жазылған мынадай үш заңдылықты талқылауға ұсынуға болады.
І топ мемлекетте тату-тәтті отбасы көп болса, мемлекетте мығым
ІІ топ: мемлекет отбасылық қарым-қатынастың дамуына мүдделі.
ІІІ топ: «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің», «Отбасы
ІІІ. Қорытынды кезең.
1. Мемлекеттегі заң шығарушы билікті жүзеге асырушы орган.
А) мәжіліс.
Б) Парламент
В) Сенат
С)Халық
2. Құқық бұзушылық үшін жауапкершілік неше жастан бастап есептеледі.
А) 14
Ә)10
Б)16
В) 18
3. Еңбек ақы мөлшерін жеке кәсіпорындарында кім белгілейді.
А)Мемлекет
Ә) Жұмыс беруші
Б) Лауазымды адам
В) жеке тұлғаның өзі
4. Қай жерде тіркелген неке заңды деп есептеледі.
А) Мешітте
ә) АХАТ
б) Азаматтық
в) Еш жерде
5. Үкіметке кім басшылық жасайды.
А)Төраға
ә) Спикер
б) Премьер-министр
в) Сот
6. Азаматтық-құқықтық қатынастар қандай нормативтік құқықтық актімен реттеледі.
А) Азаматық кодекс
ә) Қылмыстық кодекс
б) Әкімшілік кодек
7. Президенттің өкілеттік қызметінің шегі.
А)7
ә)6
б)5
в)2
8. ҚР атқарушы билікті жүзеге асыратын орган.
А) Мәслихат
ә) Әкімшлік
б) Үкімет
в) Парламент
9. Кәмілетке толмағандар үшін жұмыс уақыты.
А) 38 сағат
ә) 24 сағат
б) 32 сағат
в) 34 сағат
10. ҚР азаматары неше жастан бастап сайлауға қатыса алады.
А) 20
ә) 18
б) 16
в) 15
11. Соттардың бастапқы сатысы.
А) Ауылдық
ә) Аудандық
б) облыстық
в) халықаралық
12. Жер қандай субьектілердің меншігі болып табылды.
А) Мемлекет
ә) Мемлекет пен жеке адам
в) Жеке адам
б) Үкімет
13. Балалардың өз атын, тегін өзгерту құқығы қашан жүзеге
А) 16 жаста
ә) 18 жаста
б) өзгерту құқығы жоқ
в) 15 жаста
14. ҚР-да ұл балаларға неше жастан бастап некеге
А) 16 жасатн
ә) 15 жасатн
б) 18 жасатн
в) 20 жастан
15. Кімдер әрекетке қабілетсіз деп танылады.
А) 14 жасқа дейін
ә) 16 жасақ дейін
б) 18 жасқа дейін
в) 15 жасқа дейін
Құқық пәні бойынша ситуациялық сұрақтар.
1. Батырханов 18 жасқа толған күні ауыр қылмыс
Соттың үкімі заңды ма?
2. Сыныптастастарының туған күнін атап өткен 10
Мектеп оқушылары қандай құқық бұзушылыққа жол берді.
Оларға қандай жаза қолдануға болады?
3. Аманқосов деген азаматты жұмыс орнының қысқаруына байланысты кәсіпорын
Әкімшіліктің шешімі дұрыс па?
Қандай заңсыздыққа жол берген?
4. Хирург Жүнісов ауыр жарақаттан келген ауруға көмек
Кім кінәлі?, Ол қандай қылмыстың түрі.
5. аудандық әкім аталағн ауданның тұрғындарына міндетті түрде
6. Азаматша Қожағұлова әкесі Жорабевқа алимент өндіру жөнінде сотқа
Сот жауапкер Жорабевқа алимент алу туралы шешім шығарады.
Сот қандай негіздерге сүйенген?, Ол заңды ма?
7. 17 жасар 10-сынып оқушысы Ғаливті полицейлер қоғамдық
83

Ұқсас жұмыстар

Мектеп пен отбасының құқықтық тәрбие берудегі мүмкіндіктері

Бала мінезінің қалыптасуы және оны тәрбиелеу жолдары

Жастардың құқықтық мәдениетін қалыптастырудың әлеуметтік- психологиялық жолдары

Оқушыларға тұлғалық бағдарланған білім берудің мәні мен мазмұны

Оқушы тұлғасының дамуы

Мемлекеттік балабақшада тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру ерекшеліктерінің теориялық негіздерін анықтау және әдістемесін жасап, оның тиімділігін тәжірибелік эксперимент арқылы тексеру

Музыкалық білім берудің әдістемесі пәнінен ОБСӨЖ мәтіндері

Дене шынықтыру педагогикасы пәні бойынша дәрістер кешені

Қазіргі жағдайда жеткіншектерді азаматтыққа тәрбиелеу