Жалған баламалар
МАЗМҰНЫ
І. Кіріспе......................................................................................................
ІІ. Негізгі бөлім
Тарау І. Адарманың теориялық аспектісі.......................................
1.1 Аударманың лингвистикалық қиыншылығы............................
1.2 Аудару тәсілдері.....................................................................
Тарау 2. Аударманың лексика-грамматикалық аспектісі.............
2.1 Аударманың лексикалық аспектісі...........................................
2.2 Лексикалық дәрежеде аударманың тәсілдері..........................
ІІІ. Практикалық бөлім
«Жалған баламалар» сөздігі.............................................
IV. Қорытынды..................................................................................
V. Қолданылған әдебиеттер...............................................................
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы Тiлдiң ұзақ даму
Әртүрлi тiлдердегi сәйкестіктер сөздiк құрамның өзгеруіне
Сәйкестіктерді қолданудың орындылығы туралы сұрақ сөздiң нақтылы функционалдық
Аударматану- бұл сала өзінің дамуында
Осы курстық жұмыстың тақырыбы болып, аудармада болатын лексикалық
Осы тақырыптағы өзектiлiк, аудармашы аудармада
Тақырыптың өзектілігі. Аударма – бұл қызмет, бір тілден
Аударманың лексикалық қиындығы кезіндегі қажетті вариантты таңдап алу.
Өйткені бір тілдегі қалыптасқан сөз қолдану тәсілдері, бейнелі
Курстық жұмыстың мақсаты орыс-қазақ тiлдеріндегi лексикалық сәйкестіктердің
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Берілген зерттеу курстық
Зерттеуде қолданылатын әдістемелер негізі. Зерттеуде негізгі тәсіл ретінде
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
1 ТАРАУ. АУДАРМАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҰРҒЫЛАРЫ (АСПЕКТІСІ)
Аударма – бұл қызмет, бір тілден мәтіндегі мазмұнды
1.1 Лингвистикалық аударманың мәселелерi
«Аудармашының жалған баламалары». Бiр және өте дәстүрлi аудармашының
Кәдiмгi екi тiлдi сөздiктерде де, арнайы сөздiктерде де«жалған
«Аудармашының жалған баламаларының» пәндiк - логикалық мазмұнындағы айырмашылықтары
ересектер үшiн арнайы мектептер (academies of music, of
орташа және жоғарғы мектептiң аралығында , аралық жағдайды
байырғы өткен жылдардағы -бай ата-аналардың балалары үшiн мектептiң
Сондықтан бұл сөзді, жоғары оқу орындарды және жоғары
1.2 Аудару әдiстерi.
Ең алдымен, аудару кезінде аудармашы шығатын аударманың
Шындығында, бастапқы тiлдiң қатынас жағдайы аударма тiлiндегi қатынастың
Аударманың бiрiншi әдiсi: кірме сөздер.
Аударманың ең оңай әдiсiн (жаңа техника, белгiсiз ұғымдар)
кірме сөз тәсілімен «Тергеушi сөйледі» деп (Тәж
Мынадай ескі кірме сөздерде болады, бірақ баяғы қалпында
Демек, жергiлiктi нақышты сөздердің мәселесін кірме сөздер
Екiншi аударманың әдiсi: калькирлеу (өзгертпей түсiрiп алу).
Калькирлеу кірме сөздердің ерекше түрі болып табылады: бiз
Сол күйінде кірме сөздермен байланыста, ескі орнықты калькилер,
Аударманың үшiншi әдiсi: сөзбе-сөз аударма
Сөзбе-сөз аударма дегеніміз аударма мәтінінің тілінен келесі тілге
Сөзбе-сөз аударма негiзiнен - бұл жеке және толық
Кірме сөздер лексиканың басты әдістеріне транскрипция, транслитерация және
Транскрипция (фонетикалық әдiс) - бұл сөздiк бiрлiктерінiң
Транслитерация - бұл шетелдiк сөздердiң жазылуларын алып
Сонымен бiрге әрiптенген кірме сөздер ағылшын тілінде көп
Калькирлеу, транскрипция және транслитерация (әрiптік аударма) бұл
Ассимиляция процессі аудармашылардың тiлiне басқа тіл элементтері
«… президент Джонсонның американдық «жұмыртқабас» 1ге
(«…отношение президента Джонсона к американским «яйцеголовым»1 .)
Сонымен бiрге ойдағы мәннiң алмастыруы, түсiнiк аударма және
Бұл дегенмен түсiнiктiң қажеттiлiгiн шығармайды. Аударманың әдiстерi ретінде
Сайып келгенде, бiз аударма дегеніміз-дербес ұғым, өз қасиетін
Сонымен бiрге аударманың көп жақтылығында атап өту керек.
Сонымен, аударма дегеніміз- тiлдiң мiнсiз таза бiлiмi
Әртүрлi тiлдердегi кірме сөздер сөздiк құрамға әртүрлi
2 ТАРАУ. АУДАРМАНЫҢ ЛЕКСИКА-ГРАММАТИКАЛЫҚ АСПЕКТІСІ
Ереже бойынша, сөздің деңгейі аударманың жүзеге асуы үшін
Лексикалық деңгейдің қиыншылықтары, үлкен мүдделі аударманың қағидалы аспектісін
Жоғарыда көрсетілгендей, аударма мағынаның және сөйлем жүйесінің салыстырмалылығының
Жеке алғанда орыс-қазақ тіліне аударғанда ағылшын тiлi лексикасының
1. Ағылшын лексикасының абстрактiлi сипаты (салыстыратын болсақ, аударғанда
Сонымен бiрге басқа да мысалдар келтiруге
Абстрактылы ағылшын лексикасына байланысты контексттiң рөлi өсуде.
2. Арнайы және жиi қолданылатын лексика аралығындағы
Сөздегi лексикалық бiрлiктердiң, мағыналы дерексiздiгi айқындалатын ағылшын етiстiктерiне
Бұдан басқа, предикаттың семантикалық келiсуi, предикаттың объектiлік қатынастарының
Сөздегi лексикалық бiрлiктердiң қолдануының үлкен арандатушылығы ағылшын тiлiмен
Сонымен бiрге мағыналы үйлесуден тысқары, орыс-қазақ тiлiдерінде
Сала тiлдермен салыстырғанда аналитикалық, орыс-қазақ тiлдерінде «экспрессиялық
Лингвистикалық мән лексикалық бiрлiктердi танып бiлуді үйретеді.
Аударманың лексикалық мәселелерi екi түрдiң қиындықтарының бар болуымен
1.Орнықты баламалар. Бұл дәрежеге мәнi тiлдердiң аудармасының екi
Орнықты баламалардың мағынасының түсiнiктi болуы басқа тiл және
Ұқсас орнықты баламаларды атап өту керек, өйткенi
2. (Контекстi, тосын) Вариантты баламалар.
Кең таралған жағдайлардың бірі, түпнұсқаның бiрлiгi және аудармашылық
3. Жалған баламалар. («Ложные друзья переводчика» - Лд)
Кейбiр мысалдарды келтiретін болсақ: broiler - амер.
Жалған баламаларды кең түсiну мәселелеріне, бастапқы
а) Жалған баламалар - интернационализмдері (conservatory, pathos)
б) Әлеуметтiк-мәдениеттi жалған баламалар тiлдерде аударма түйiсетiн процесстерiндегi
в) Жалған баламалардың этнографиялық түрi. Ұлттық нақыштағы
Сонымен бiрге жалқы есімдерді кең қолдану (атап айтқанда,
2.2 Лексикалық деңгейдегi аударманың қабылдаулары
Аударманың қабылдаулары аудармашылық қиындықтарды жеңу мақсатында ,
Нақты себепті өзгерулер алуан түрлi: лингвистикалық және этнографиялық
Негiзгi лексика-грамматикалық өзгерулерге жатады:
1.Конкретизация - бұл аудармашылық өрнектеулер, түпнұсқаның рулық ұғымы
Ағылшын тілінің үлкен абстрактрлі лексикасын орыс-қазақ лексикасымен салыстырғанда,
2. Гипонимикалық алмастырулар, генерализация - қарама-қарсы сипаттағы тәсіл,
Генерализация - бұл аудармашылық өрнектеудің түрі,түрлілік түсінігі
Көрcетiлген өрнектеулер - процедуралар , лексикалық бiрлiктердiң енгiзілуi
Сонымен бiрге, конкретизация немесе генерализация бiр сөз
There was something so odd about his tone
3. Дәлелденген қосымша:
Қосымшалар, ереже бойынша, өзінің орнын мына жағдайларда, кейбір
Көркем мәтiннiң аудармасында қосымша қажеттiлiк, баяндау немесе кейiпкерлердiң
4. Дәлелденген қопсыту, «нөлдiк» аударма:
Қопсытуды қабылдау болмашы мәлiметтерді «сөздердiң бiрлiктерiнен құтқару
The article published in this magazine - Журналдағы
The information that we have received – Алынған
5. Антонимдiк аударма. Бұл тәсіл лексико-грамматикалық алмастыруында, түпнұсқа
В.Н.Крупновтың пайымдауынша, антонимикалық аударма түпнұсқа мағынасының өрнегi аудармасының
6. Өтем (өтемақылық алмастыру): Өтем баламасыз лексиктiң аудармасында,
Өтем барысында түпнұсқа элементі басқаша аударылуы мүмкін, мағына
В.Н.Комиссаровтың , өтем анықтауы бойынша - түпнұсқаның мағынасының
7. Стилистикалық түрлендіруге, бiр функционалдық стильнiң басқа стиль
Стилистикалық пiшiндеудi нәтижемен (сөздiң жеке ерекшелiктерi, тартулардың дауыстауларын
Аударманың қабылдаулары бiлiмі жоғарыда айтылған аудармашылық құзырдың маңызды
ІІІ. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
Мағыналық жартылай айырмашылық тәжірибе кезінде қолдану қауіптірек болуы
Соған қарамастан «аудармашының жалған баламалары» аударма мамандарын да
Бұл тектiң көп сөздiктерi ол ерекшелiк алмастырмағанында -
Сөз әр түрлi мәндерді иемдене алатындығы, бұл көп
Өзiндiк әрбiр сөзге барлық мән сипаттама беретiн «аудармашының
Екi тiлдi сөздiктiң қолдануының нақты мақсаттары, ондағы сөздердiң
«АУДАРМАШЫНЫҢ ЖАЛҒАН БАЛАМАЛАРЫ СӨЗДIГI»
А
aborigine — коренной житель Австралии; реже: абориген (туземец
abstract — реферат, краткий обзор; помимо: абстрактный
academic — преподаватель или научный сотрудник вуза; никогда:
accent — ударение (stress); помимо: акцент
adherent)
B
babushka — головной платок, косынка
bachelor — холостяк; ист. молодой рыцарь-вассал; биол. самец,
balance — равновесие; объективность; помимо: фин. баланс
ball — мяч; бал; никогда: балл (point)
C
cabin — каюта, салон; хижина, домик; редко: авиац.
cable — канат; трос; якорная цепь; помимо: кабель,
cabinet — шкафчик, чулан; ящик, корпус устройства; полит.
camera — фотоаппарат (цифровой digital camera); кинокамера (movie
D
data — данные; никогда: дата (date)
date — свидание (особенно: романтическое свидание); персона, которой
debris — обломки; развалины; никогда: дебри (thicket, maze)
decade — десятилетие; редк. десяток; матем. десятичный разряд;
E
effective — действенный, полезный; юр. имеющий силу; эффектный;
element — стихия; помимо: элемент
elemental — стихийный; никогда: элементарный (elementary)
elevator — амер. лифт; помимо: элеватор (grain elevator).
F
factor — (со)множитель, коэффициент; помимо: фактор
fabric — фабрикат, ткань, текстура, структура; устар. сооружение,
faculty — (профессорско-)преподавательский состав, учительский состав; помимо: брит.
faggot — =fagot; амер. вульг. гомосексуалист; никогда: фагот
fagot — вязанка, связка (bundle); никогда: фагот (bassoon)
G
gallant — хpабpый, доблестный; помимо: галантный
game — развлечение; розыгрыш; замысел, проект; хитрость, уловка;
garage — автомастерская; помимо: гараж
gas — амер. бензин (gasoline, брит. petrol); помимо:
H
herb — лекарственное растение, целебная трава; никогда: герб
hernia — грыжа; никогда: херня
heroine — героиня; никогда: героин (heroin)
hit — удар; попадание (ср. miss); успех, удача;
homer — почтовый голубь (homing pigeon); спорт. =home
honor — честь; долг; никогда: гоноp (arrogance, conceit)
hospital — больница; помимо: воен. госпиталь
hymn — церковный гимн; крайне редко: национальный, городской,
I
idea — мысль; помимо: идея. Напр.: I have
identical — одинаковый, такой же; тот же самый;
identification — отождествление; распознавание; опознание, установление личности; помимо:
J
jack — тех. домкрат; эл. штекер; карт. валет
jam — варенье, давка, автомобильная пробка, давить, прищемить;
jealousy — ревность, зависть, подозрительность; никогда: жалость (sympathy);
john — разг. туалет; сл. клиент проститутки; помимо:
journal — дневник; толстый или научный журнал; никогда:
K
kid gloves — букв. лайковые перчатки. Treat with
kit — ранец, вещевой мешок, сумка; набор инструментов,
L
lady — женщина вообще, дама; помимо: леди; Напр.
legal — юридический; законодательный; официальный; помимо: легальный, законный
lift — авиац. подъёмная сила; поднять; помимо: брит.
lily of the valley — ландыш; никогда: ‘лилия
M
magazine — жуpнал, периодическое издание; издательство, публикующее журналы;
magician — фокусник; помимо: маг, волшебник (mage, wizard)
mail — (брит. post) почта (бумажная); никогда: мэйл,
N
nation — страна; народ (people), население страны ;
national — относящийся ко всей стране, народу страны
nationality — гражданство, подданство, национальность в смысле юридической
O
obligation — обязательство, обязанность; реже: облигация (bond)
object — цель, намерение; грам. дополнение; помимо: объект,
objective — цель, задача; помимо: опт. объектив (lens)
obsolete — устарелый, старомодный; остаточный, рудиментарный; никогда: аб
P
pagan — языческий (heathen); никогда: поганый (foul, nasty,
palm — ладонь; помимо: пальма (palm tree); Напр.:
pamphlet — брошюра, проспект; редко: памфлет
paragraph — абзац; никогда: параграф (article, section, clause)
parole — (условно-)досрочное освобождение из тюрьмы; никогда: пароль
Q
quad — четырехугольник; содержащий четыре единицы. Ex.: Quad
quarter — амер. 25 центов, четверть, задняя часть
R
racket — ракетка, рэкет; никогда: ракета (rocket)
radiation — излучение (в т.ч. электромагнитное, световое); помимо:
radio — радиоприёмник (тж. receiver); помимо: радио
rally — съезд, митинг; выздоравливать; помимо: pалли
S
sable — соболь, соболий мех, изделия из него;
safe — безопасный; в безопасности; помимо: сейф
satin — атлас, атласное платье; никогда: сатин (sateen)
T
taboret — меб. небольшая стойка, тумбочка; помимо: табурет
talon — коготь (особенно: коготь птицы, дракона); никогда:
tank — бак, бачок (ср. тех. танк); помимо:
tanker — танкист; цистерна; самолет-заправщик; помимо: танкер, наливное
tax — налог; никогда: финанс. такса [расценка] (tariff,
U
uniform — постоянный, единообразный, одинаковый, ровный; матем. равномерный;
urbane — вежливый; с изысканными манерами; никогда: уpбанистический,
urn — ритуальн. урна; закрытый сосуд с носиком
utility — польза; амер. коммунальная услуга (газ, свет,
utilize — использовать, применять (особенно: находить применение неиспользованному);
V
vacancy — незанятое место (особенно: свободный номер в
vacuum — пылесос (=vacuum cleaner); помимо: физ. вакуум
valet — лакей, камеpдинеp, привратник; никогда: валет (knave,
variant — разновидность; редко: вариант
velvet — баpхат; никогда: вельвет (corduroy)
W
wagon — (брит. waggon) телега, тележка; никогда: вагон
wallet — бумажник, кошелёк; уст. котомка; никогда: валет
ҚОРЫТЫНДЫ
Осы курстық жұмысты зерттеу барысында аударудың лексикалық қиындықтарын
Аударманың негiзгi лексикалық қиындығының бiрi болып кірме сөздерді
Жалпы ғылыми сөздер, және де, терiс аударманың жағдайлары
Тiлдердiң басым көпшiлiгi үшiн «аудармашының жалған баламалары» толық
«Жалған баламалар» мәселесінiң шешiмi ретінде екi тiлдi
Мен осы курстық жұмысымда кірме сөздерді аудару барысындағы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Бархударов Л.С. «Язык и Перевод», Издательство «Международные Отношения»,
Володарская Э.Ф. Заимствования как отражение русско-английских контактов //
Виноградов В.С. «Введение в Теорию Перевода», М.2001г.
Зализняк А.А. Семантическая деривация в синхронии и диахронии:
Крысин Л.П. Лексическое заимствование и калькирование в русском
Комиссаров В.Н. «Теория Перевода (лингвистические аспекты)», Издательство «Высшая
Крысин Л.П. Иноязычные слова в современной жизни /
Новицкая Т.М., Н.Д. Кучин «Практическая Граматика Английского Языка»,
Павловская А.В. Национальный характер в условиях глобализации: перспективы
Тимашева О.В. Угроза американизации и современная художественная литература
Тимашева О.В. Введение в теорию межкультурной коммуникации: Учебное
Тимашева О.В. Введение в теорию межкультурной коммуникации. С.
Ағылшын тіліндегі неологизм сөздердің ерекшеліктері
ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ НЕГІЗДЕРІ
Қазақ этнолингвистикасының қалыптасуы
Этнолингвистика және этнографйя
Абайдың «Қара сөздерін» қазақ тілінен ағылшын тіліне аударудың прагматикалық аспектілері
Ақпарат. Ақпараттың түрлері
Ақпарат, түрлері мен талаптары
Неологизмдердің жасалуы және оның аудару жолдары
Ақпарат және оның түрлері мен қойылатын талаптары
Ақпарат және оны өрнектеу жолдары. ақпараттыөлшеу. информатика ұғымы. ақпараттықтехнологияларжәне техника. есептеутехникасының даму тарихы