Кәсіпорын экономикасы
Жоспар
Кіріспе
Өсіңкілік қатарлар туралы түсінік және оның
Негізгі бөлім
Нақты шамалар және қатысты шамалар туралы
Өсіңкілік қатарларды негізгі көрсеткіштері бойынша есептеу
Өсу қарқыны және өсім қарны туралы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қоғамдық құбылыстар мен процестер әрқашанда даму
Өсіңкілік қатарлар деп статистикалық көрсеткіштердің ,
Өсіңкілік қатарлар негізгі екі бөліктен тұрады.
Қоғамдық құбылыстар мен процестердің шамасын ,
Құбылыстар мен процесттер болып өткен уақыттың
Өсіңкілік қатарлар туралы түсінік және оның
Бір мезгілді өсіңкілік қатардың нақты сандық
I / I
2180
Бұл берілген көрсеткіштер бір мезгілді өсіңкілік
Уақыт аралықты өсіңкілік қатарлар деп құбылыс
11.1 - кесте
Қазақстан бойынша мұнай өндіру , мың
Жылдар 1996
Өндірілген
мұнай
27230
29852
30540
33600
36250
40900
Уақыт аралықта өсіңкілік қатардың көрсеткіштерін бір
Өсіңкілік қатарлар уақыт мерзіміне және онда
Егер өсіңкілік қатардың көрсеткіштері уақыт мерзіміне
Егер өсіңкілік қатардың көрсеткіштері уақыт мерзіміне
Экономикалық құбылыстардың өзгеру процестерін зерттеу ,
Нақты ( абсолютті ) шамалар өсіңкілік
Қатысты шамалы өсіңкілік қатар екі уақыттың
11.2 – кесте
Алматы облысы бойынша өнеркәсіп өнімдерін өндіру
Жылдыр 1995 1996 1997 1998 1999
Өнеркәсіп өнімдері( 1995 – жылмен салыстырғанда
100
124,8
123,8
102,0
92,0
79,0
71,0
Берілген көрсеткіштерден соңғы жылдары Алматы облысы
бойынша өнеркәсіп өнімдерін өндірудің күрт төмендеп
Орташа шамалы өсіңкілік қатарлар деп қоғамдық
11.3 – кесте
Республика бойынша бір сиырдан сауылған сүттің
Жылдар 1995 1996 1997 1998 1999
Бір сиырдан орташа сауылған сүт ,
3733
3896
47254
49650
55360
50250
Демек , осы берілген көрсеткіштерді біртектес
Өсіңкілік қатарларды зерттеу және талдау кезінде
Өсіңкілік қатарлар уақыт мерзіміне және онда
Егер өсіңкілік қатардың көрсеткіштері уақыт мерзіміне
Егер өсіңкілік қатардың көрсеткіштері уақыт мерзіміне
Экономикалық құбылыстардың өзгеру процестерін зерттеу ,
Соның ішіндегі ең негізгісі болып санатыны
Аумақтың өзгеруіне байланысты өсіңкілік қатарлар көрсеткіштерін
Кейбір жағдайда біртектес өсіңкілік қатарлардың дәрежесі
Өсіңкілік қатарларды негізгі көрсеткіштері бойынша есептеу
Әлеуметтік – экономикалық құбылыстардың өсіңкілігін зерттеу
Статистикада өсіңкілік қатарлар көрсеткіштерін есептеуде мынадай
Осыған орай салыстырылынатын уақыттың дәрежесін ағымдағы
Өсіңкілік қатардың көрсеткіштерін екі түрлі тәсілмен
11.5 – кесте
Қазақстан бойынша көмр өндіру , млн.
Жылдар 1993 1994 1995 1996 1997
өндірілген
көмір
148,0
151,0
154,0
162,0
168,0
199,0
Енді осы берілген мысал бойынша жоғарыда
Нақты ( абсолютті ) өсім. Бұл
Егер әр уақыттың дәрежесінен белгілі бір
Δн = Уі – Уо ,
Мұнда Δн – нақта ( абсолютті
Уо – тұрақты базалық уақыттың дәрежесі;
Уі – ағымдағы уақыттың дәрежесі;
І – қатардың реттік нөмері.
Егер уақыттың дәрежесінен өзінің алдында тұрған
Δн = Уі – Уі-1 ,
Егер осы келтірілген формулаларды қолдана отырып
а) тұрақты тәсіл , млн тонна
1991 ж. 142,2 – 138,0 =
1992 ж. 146,0 – 138,0 =
1993 ж. 148,0 – 138,0 =
1994 ж. 151,0 – 138,0 =
1995 ж. 154,0 – 138,0 =
Осы келтірілген уақыт ішіндегі нақты (
Δн = Σ Δн = 4
Сонымен нақты ( абсолюттік ) өсім
Өсіңкілік дәрежелерін зерттеу кезінде нақты (
Өсу қарқыны. Бұл көрсеткіш әрбір ағымдағы
Нақты ( абсолютті ) өсім сияқты
Кө = Уі / Уо
Мұнда Кө - өсу қарқының
Уо – тұрақты базалық уақыттың дәрежесі;
Уі – ағымдағы уақыттың дәрежесі.
Егер өсіңкілік қатардың әрбір уақыттағы дәрежесінің
Кө = Уі / Уі-1
Сонымен , жоғарыда келтірілген мысалдың мәліметтері
а) тұрақты тәсіл
1991 ж. 142 / 138
1992 ж. 146 / 138 =
1993 ж. 148,0 / 138,0 =
1994 ж. 151,0 / 138,0 =
1995 ж. 154,0 / 138,0 =
Осы екі тәсілмен есептелінген коэффициенттердің арасында
тізбектеліп есептелінген коэффициенттердің көбейтіндісі тұрақты коэффициентке
Тұрақты екі коэффициентінің бір – біріне
Өсу қарқынының коэффициенттін 100 – ге
Өқ = Кө * 100 =
Өқ = Кө * 100 =
Төменде өсу қарқыны процент есебімен берілген:
а) тұрақты тәсіл %
1991 ж. 1,029 * 100 =
1992 ж. 1,058 * 100 =
1993 ж. 1,072 * 100 =
1994 ж. 1,094 * 100 =
1995 ж. 1,116 * 100 =
Өсім қарқыны. Өсіңкілік қатардың бұл көрсеткіші
Δө = Δн /
Δө = Δн
Бір процент өсімнің нақты ( абсолютті
А% = Δн / Δө
Сонымен , нақты мысалды қолдана отырып
Өсіңкілік қатарларды талдау тәсілдері
Қоғамдық құбылыстар мен процестердің сандық көрсеткіштері
Біртектес өсіңкілік қатарларды салыстырмалы тәсілмен талдау.
Қолданылған әдебиеттер
Мейірбек А.Қ , Әлімбетов Қ.Ә
Кәсіпорын экономикасы, Оқу құралы.- Алматы: Экономика,2004.
Ерали А.К , Қабылбеков М.Ғ
Кәсіпорын экономикасы: Оқулық. Алматы: ҚазҰТУ,2004
3.Кесікбайұлы Ө , өскенбайұлы.М
Статистиканың жалпы теориясы .- Алматы –
15
Кәсіпорын экономикасы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ДАМУ СИПАТТАМАСЫ
Кәсіпорынның өндірістік қуаты
Фирма қызметтерін ұйымдастыру қызметтері
Кәсіпкерліктің сыртқы экономикалық қызметінің негізгі нысаны - сыртқы сауда қызметі
Кәсіпорын экономикалық стратегиясы мен бағдарламасын әзірлеу
Кәсіпорын қаржысының мәні
Негізгі өндірістік процесті ұйымдастыру
Кәсіпорын экономикасының ішкі жағдайлары
Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістері