ЖОСПАРЫ БАНКТІҢ БУХГАЛТЕРЛІК
ЖОСПАРЫ
БАНКТІҢ БУХГАЛТЕРЛІК
ҚЫЗМЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУЫ
Кіріспе
1. Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офис және бэк-офиске
бөлу тұжырымдамасы
2. Бухгалтерлік есеп және есөптілік Департаментінің құрылымы
3. Бас бухгалтердің рөлі
4. Құжаттау және құжат айналымы
Пайдалған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Банк саласы Қазақстан Республикасы экономикасының дамушы секторының бірі
Еліміздің экономикасындагы өзекті мәселелердің бірі - бухгалтерлік есеп
Бүгінгі таңда халық шаруашылыгы саласындагы банк жүйесінің экономиканы
1. БАНКТІҢ АТҚАРЫМДЫҚ БӨЛШШЕЛЕРІН ФРОНТ-ОФИС ЖӘНЕ БЭК-ОФИСКЕ БӨЛУ
Банктің атқарымдық бөлімшелерін фронт-офиске және бэк-офиске бөлу тұжырымдамасы.
Бухгалтерлік есеп жүйесінің негізгі сапалык сипаттарына келесілер жатады:
тиімді өңделген ақпарат;
өз уақытында алынған есептік құжаттамалар;
дәлдіктің жоғары деңгейлі болуы;
алаяктық мүмкіндіктерін барынша азайту.
Бұл сипаттарға ие болу үшін, олар тәуелсіз болу
Бухгалтерлік есеп бөлімшелерінің мінсіз құрылымы жоқ, дегенмен де
- банктің барлық ресми шоттарын
тиісті ережелерді жасау және қабылдау;
тиісті рәсімдердің көмегімен есеп мәліметтерін құрастырушы барлық белімшелерге
бухгалтерлік есеп ережелері
Бухгалтерлік есеп және есептілік үдерісі операциялардың қаржылық нәтижелерін
Бухгалтерлік есеп жүйесі банктің ұйымдастырылуының негізгі тірегі болып
Есеп жүйесі дегеніміз, есеп мәліметтерін қаржылык ақпаратка қайта
Есеп жүйесіне келесідей элементтер кіруі мүмкін:
- бухгалтерлік есеп бөлімшесі;
- жұмыс бөлімшелеріндегі есеп бөлімшелері;
- филиалдардағы есеп бөлімшелері;
- есеп мәліметтерін өндеуші орталық;
- ішкі аудит бөлімшесі.
Жеделдету, клиенттерді тартумен қызмет көрсету сапасын жақсарту, нарықты
Үдерістердің реинжиниринг бизнесі - бұл банк қызметі нәтижелерінің
Банктерде, бәріміз білетіндей, ақша қаржылары - тауар болып
Шығынның, ұрлықтың, сенімді теріс пайдаланушылықтан болатын тәуекелділіктердің алдын
Осындай және басқа себептерден, Қазақстанның көптеген банктерінде (ТұранӘлембанк,
1. Фронт-офис - оның
2. Бэк-офис - оның қызметі жүзеге
Екі бөлімше де өзара тығыз байланыста қызмет атқарады.
Фронт-офистің қызметіне кіретіндер:
- банктің
- жасалған мәміле мәліметтерін өзгерту
- келісімшарттарды дайындау, ұзарту, бұзу;
- несиелер
- қаржыларды нарықта орналастыру;
- қаржыларды тарту мен орналастыру арасындағы арбитраж
Бэк-офистің қызметіне кіретіндер:
- тіркелген мәмілелердің мәліметгерін тексеру
- мәмілелердің расталуына бақылау жасау;
- төлемдерді дайындау және нұсқауға
- бухгалтерлік жазбаларды жүргізу;
- есептемелерді растау;
- пайыздарды есептеу;
- пайыздарды капиталдандыру;
- түзетпе жасау (сторнирование);
- есептеме және ұсталымдар;
- шетел валютасын қайта бағалау;
- есептен шығару және тағы
- есептілікті дайындау;
- оперативті талдау жүргізу.
Рәсімдерді оңтайландыру мен тәуекелділіктерді азайту принциптері фронт-офис пен
Тикетте қорытынды жасау күні, валюталандыру күні, контрагент аты,
Фронт-офис пен бэк-офис бөлімшелерінің міндеттерін бөлуді әрбір банк
2. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЖӘНЕ ЕСЕПТІЛІК ДЕПАРТАМЕНТІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
Банктердегі бэк-офистің кұрамында бухгалтерлік есеп және есептілік Департаменті
Департамент өз қызметін, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдарын, Қазақстан
Оның құзырына кіретін мәселелер бойынша департаментінің барлық жарлықтарын
Бухгалтерлік есеп пен есептілік департаменті, операцияларды аналитикалық есепте
Департамент бухгалтерлік есепті жүргізу бухгалтерлік есепке қатысты нормативті
Департамент көптеген функцияларды орындайды. Ол операцияларды бухгалтерлік есепте
Бухгалтерлік есеп департаменті бухгалтерлік есептің жаңа прогрессивтік әдістерін
Бухгалтерлік есеп пен есептілік департаменті келесі бөлімдерден тұрады:
1. Банкішілік операциялардың есеп бөлімі;
2. Жинақтаушы есептіліктер бөлімі;
3. Банк операцияларының кейінгі бақылау бөлімі.
Департаментті бас бухгалтер басқарады, ол тікелей Басқарма төрағасының
Қызметкерлердің саны, банк Басқармасының төрағасы бекітетін штат кестесі
Банкішілік операциялар бөлімі бірыңғай әдістемелік саясатты жүргізеді, есеп
Бұл бөлім күрделі салымдардың, негізгі құралдардың, коймадағы материалдардың
Осы аталғандардан басқа, банкішілік операциялар бөлімі ережелерді, нұсқауларды,
Жиынтық есептілік бөлімі есептік-статистикалық жұмыстарды ұйымдастырады, құрылымдық бөлімшелерге
Кейінгі бақылау бөлімі кұжаттардың бірінші даналарының негізінде, банктің
3. БАС БУХГАЛТЕРДІҢ РӨЛІ
Банктердегі есепті-операциялық жұмыстарды ұйымдастыру мәселелерімен айналысатын және бақылау
Бас бухгалтер департаменттің барлық қызметіне жалпы басшылық етеді,
Бас бухгалтер тоқсан сайын Банк басшысының алдында Делартамент
4. ҚҰЖАТТАУ ЖӘНЕ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫ
Өздерінің қызметтерін бөлуге және құжаттауды жүргізуге байланысты бухгалтерлік
Есептерге жауапты бөлім, Бас кітапты жүргізуші Бас бухгалтерия
Бухгалтерлік есептің халықаралық ставдарттарына өту дегеніміз, банк жұмысының
Бас кітап пен көмекші кітаптарды ұйымдастыру технологиясына қатысты
Батыстың банкілік жүйесінің (оның ішінде бухгалтерлік есептің) стандарттық
Кітап ұғымында бухгалтерияның атқарымдық бөлімі алынған, мысалы, дебиторлар
Көмекші бухгалтерлік кітаптар бухгалтерлік есеп жүйесінің маңызды құрамдас
Көмекші кітаптың бірнеше сипаттамалары болады:
топтастырылған банкілік жүйенің бір тармағын білдіреді;
бизнес-операциялардан шыға отырып
банктік және банкішілік операцияларды операциялар түрлері бойынша
есептілік пен басқару талдауын алу үшін қолданылады.
Банктер өздерінің құжаттарында «көмекші журналдар» сияқты «көмекші кітаптар»
Көмекші бухгалтерлік кітапта негізгі орынды құралдар жө-ніндегі жазбалар
банкілік өнімнің типі жөніндегі ақпарат (несие, депозит, бағалы
операцияның коды;
операцияның атауы;
бас бухгалтерлік кітаптың операциялар жүргізілетін шоттарының нөмірі;
операциялар жүргізілетін шоттар нөмірі;
клиент нөмірі (сәйкестендірме);
клиенттің жазуға арналған сипаттамаларын
клиент немесе операция
Көмекші кітаптарға бастапқы кіруші ақпарат ретінде осы ақпараттарға
Нақты операциялар бойынша бастапқы кіруші ақпарат есеп мәліметтерімен
Шығушы ақпарат болып табылатындар:
көмекші кітаптарда қалыптастырылып, Бас кітапқа берілетін бухгалтерлік жазбалар;
көмекші журнал-ордерлер.
Көмекші кітаптардың бірнеше түрі болады:
несиелік операциялар бойынша көмекші кітаптар;
аккредитивтер бойьшша көмекші кітаптар;
кепілдіктер бойынша көмекші кітаптар;
Лоро-Ностро шоттарының көмекші кітаптары;
Заңды тұлғалардың депозиттік шоттары бойынша көмекші кітаптар;
Банкаралық депозиттер мен несиелер бойынша көмекші кітаптар;
бағалы қағаздармен жүргізілетін операциялар бойынша
банкілік бухгалтерияның
Көмекші бухгалтерлік журналдардың нысандарының саны мен мазмұны қолданушылардың
Мысалы, берілген несиелердің түріне байланысты келесідей көмекші журналдар
қарыз алушының карточкасы;
орындалған операциялар журналы;
әрбір клиент бойынша несиелік (ссудалық) портфель жөніндегі есеп;
есептелген пайыздар бойынша есеп;
қабылданбаған өткізбе журналы;
өтеу мерзімдері жөніндегі есеп;
мерзімі өткен және блок қойылған несиелер жөніндегі есеп;
табыстар мен шығындар жөніндегі есеп.
Ақпараттардың құрамы, мысалы,
- қарыз алушының атауы;
- несие берілген күн;
- несиелік келісімшарттың нөмірі мен
- несие түрі;
- несие шифры;
- қамтамасыз ету түрі (кепілдік);
- кепілдік қамтамасыз етудің саласы;
дербес шоттардың нөмірлері (ссудалық, есептелінген пайыздар, негізгі мерзімі
операциялардың жүзеге асырылу күні;
- өтелген негізгі қарыздар сомасы;
- пайыздық мөлшері;
- пайыздар сомасы (есептелінген және
жалпы табыс (өсу тәртібімен);
мерзімі өткен қарыздар сомасы (негізгі қарыз
- құрылған мәжбүрлі шығын (провизиялар)
- қарыздардың қалдығы;
- қамтамсыз етуді жою;
Бұл нысандардың барлығы басқару есептілігіне қатысты.
Басқару есептілігі дегеніміз қатып қалған жүйе емес, керісінше
Басқару есептерін құрастыру келесі принциптер негізінде жүзеге асырылады:
осы есептіліктердің мақсаттары анықталады;
негізгі көрсеткіштерді олардың
талдау жүргізілетін негізгі көрсеткіштер үшін аналитикалық белгілерді анықгау,
негізгі көрсеткіштерді банктің жалпы қызметімен құрылым-дық
Банкішілік операциялар бойынша көмекші бухгалтерлік журналдар келесідей мақсаттарда
аналитикалық (талдамалы) шоттар бойынша
табыстар мен шығындарды
бухгалтерлік есепті басқару қызметінде пайдалану.
Көмекші бухгалтерлік есеп журналдары электронды тасымалдаушыларда жүргізіледі және
Бэк-офистің жауапты тұлғалары және бақылауды жүзеге асырушы тұлғалар
Операцияларды көмекші журналдарда бейнелеуге Қазақстан Республикасы заңдылықтарына, Қазақстан
Көмекші журналдар мен Бас кітаптың ақпараттарына бақылау жасау
Көмекші журналдардың ақпараттарын пайдаланушылар көмекші журналдарда бейнеленген операциялардың
Оларды сақтаған кезде, рұқсат етілмеген түзетулерден сақтауды қамтамасыз
Бас банктегі банкішілік операциялардың есебі бойынша көмекші журналдарды
Мысалы, банкішілік операциялар бойынша көмекші журналдарға жататындар:
Қазақстан Республикасы аумағында іс-сапар шығындарын есепке алу журналы;
ТМД және шет елдерге іс-сапар шығындарын есепке
Шаруашылық және өкілеттік шығындарға берілген аванстар есебінің журналы.
Жабдықтаушылармен тауар және қызмет көрсету бойынша есеп айырысу
Шаруашылық қызметі бойынша шығындар есебінің журналы;
Күрделі салымдар бойынша есеп-айырысу есебінің журналы;
Тауар-материалдық қорлар есебінің журналы;
Негізгі құралдар мен
Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің шығыс бойынша
Банкаралық салымдардың (1-қосымша) көмекші есеп журналын толтыру тәртібін
Құрастырылу күні - автоматты түрде қойылады, дербес шот
Журналдың қалыптасуы келесі жолмен жүргізіледі:
1-баған (графа) - автоматты түрде қойылады.
2-баған - «Депозитті ашу күні» - Келісімшарт шартының
3-баған - «Депозитті қайтару күні» - Келісімшарттың шарт
4-баған - «Жауапты орындаушының коды» - банктің опера-циялық
5-баған - «Транзакция
6-баған «Операция коды» - тандау жолымен
7-баған - «Операциялар
8-баған - «Клиент» - Келісімшарттарының негізінде жүйеге енгізіледі.
9-баған - «Операциялар негізі» - осы мәміленің жасалуын
10-баған - «Пайыздық мөлшерлеме» - Келісімшартгарының негізінде жүйеге
11-баған - «Күн саны» - депозитгі ашқан күн
12-баған - «Валюта коды» бухгалтерлік өткізбеден автоматты түрде
13-баған - «Валюта бағамы» жазу жазылған күнгі Қазақстан
14, 15-баған - «Теңге
16, 17-баған - валюта және теңге түріндегі сыйақы
16-баған - 18, 19, 20-баған - «Шоттар бойынша
Бас кітап бойынша айнальшдардан жиынтығы автоматгы түрде Бас
Валюта және теңге түріндегі шығушы қалдық операциялардың түріне
Көмекші есептегі жүргізілетін операцияларды бақылау және Бас кітаптағы
Операцияларға код тағайындау тәртібі Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдарына,
Кодтар - банк тағайындаған, операциялардың теңдесі жоқ белгілері;
Кодтың кұрылымы келесідей:
XXX NNN
Мұндағы:
XXX - операция түрінің коды;
NNN - өткізбелердің мақсатының коды. Кестеде операцияның
Реттік № Операциялардың түрі Операция түрінің коды
1 Қолма-қол ақшаның есебі 001
2 Корреспонденттік шоттар бойынша операциялардың есебі
3 Бағалы қағаздар есебі 003
4 Банкаралық депозиттер есебі 004
5 Заңды тұлғалар салымдарының есебі 005
6 Жеке тұлғалар салымдарының есебі 006
7 Банкаралық қарыздар есебі 007
8 Клиенттерге берілген қарыздар есебі 008
9 Кепілдіктер есебі 009
10 Операциялардың басқа да түрлері Ары қарай
Операциялар түрлерінің кестесі операциялар санының өсу шамасына және
Жүйе рұқсат етілген анықтамалықтан әрбір өткізбені автоматты турде
Бас бухгалтерлік кітаптың рөлі мен маңызы
Бас кітап - көмекші бухгалтерлік журналдардан алынған банктің
Бас бухгалтерлік кітап шоттарының құрылымы негізгі және косымша
Негізгі белгілері - бүл екінші деңгейлі банктердің Бас
- баланстык шот нөмірі;
- резиденттік белгісі,
- экономика секторы кодының белгісі;
- валюта түрінің белгісі.
Қосымша белгілері -
шотка қызмет көрсетуші бөлімшенің және орындаушының коды;
клиент типі;
шоттың арналуы мен мәртебесі;
экономика секторы;
реттеуші және статистикалық есеіпілік бойынша кредиттер түрі;
шағын кәсіпкерлікке қатысы;
пайыздық мөлшерлеме және пайыздарды есептеу әдісі;
активтер мен міндеттемелердің түрлері (мерзім бойынша);
тағы басқалар.
Бұл белгілер ашылуы, өзгертілуі және жабылуы мүмкін. Оған
Бас кітаптың шоттарын ашуды, жабуды және өзгертуді автоматты
Бас кітаптың негізгі есеп берулеріне келесілер жатады:
Бас кітаптың ашылған, түзетілген немесе жабылған шоттары жөніндегі
Бас кітаптың көмекші кітаптағы дербес шоттардың қалдықтарымен салыстыруын
Бас банктің немесе филиалының операциялық күнді аяқтау есебі;
Түзетпе-өткізбелерді (сторно-проводкаларды) орындау тізім-демесі;
Банкте жүргізілетін операциялардың
Бас кітаптың орындалған өткізбелерінің күнделікті Журналы;
Банкте жүргізілетін
Күнделікті алдын ала жасалатын баланс;
Күнделікті баланстық есеп және балансқа қосымша;
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі, банк басшылары, банктің құрылымдық
Көмекші бухгалтерлік кітаптарды қолданудың арқасывна, Бас бухгалтерлік кітапта
Ал операциялар есебіне келетін болсақ, бас бухгалтерлік кітапта
Көп жағдайда көмекші бухгалтерлік кітаптар ұқсас операциялар жөніндегі
Бас кітаптың шоттары (шоттар жоспары) келесідей шоттарды қамтуы
- ұзақ мерзімді қарыздар шоты;
- қысқа мерзімді қарыздар шоты.
Бұл қарыздар жөніндегі жазбаларда әрбір кредит бойынша көмекші
Көмекші және бас бухгалтерлік кітаптар шоттарының нөмірлерінің арасында
ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасы Президентінің 30 наурыз 1995 жылғы «Қазақстан
Қазакстан Республикасы Президентінің 31 тамыз 1995
Қазақстан Республикасының 24
Қазакстан Республикасының 5
Адекенов Т. Банки и фондовый рынок. - М.:
Асхауер Г. Введение в банковское дело. - М.,
Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих банков». - М.:
Бабичева Ю.А. Банковское дело. - М.: Экономика, 1993.
Банковское дело: Справочное пособие / Под ред. Ю.А.
Баринов В.Т. Справочная
Брейли Р., Майерс С. Принципы корпоративных финансов. -
Емчиков В.К. Учет и операционная техника в банках.
Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции. - М.;
Козлова Е.П., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет в коммерческих
Колесников В.И., Кроливецкая Л.П. Банковское дело. - М.:
Лаврушин О.А. Банковское дело.-М: Финансы и статистика, 1999
Макеев А.В., Савенков В.Н. Вексель - практическое пособие
Мюллер Г., Гернон
Нидлз Б., Андерсон X.,
1 Қосымша
_____________________________
бөлемшенің атауы
_____________________________
құрылы күні
БАНКАРАЛЫҚ ДЕПОЗИТЕРДІҢ (САЛЫМДАРДЫҢ) КӨМЕКШІ ЕСЕБІНІҢ ЖУРНАЛЫ
№ реттік Депозит ашу күні Депозитті қайтару күні
Теңге Валюта Теңге Валюта Дебет Кредит Сома
1 2 3 4 5 6 7 8
2 қосымша
Рұқсат етілген өткізбелерді
Анықтамалыққа енгізуге
РҰҚСАТ ЕТЕМІН ___________
Бухгалтерлік есеп департамен-
тінің директоры
«____»______________200____ж.
банкте жүргізілген операциялардың бухгалтерлік есебінің
рәсімдерін өзгертуге
ӨТІНІШ
Реттік № Операциялар коды Дебет Кредит Өткізбелердің толық
Толықтыру
Тоқтату
Өзгерістер негізі___________________________________________
Бөлім бастының қолы (бар болса)____________________________
Орындаушының қолы_____________________.
3 қосымша
____________ үшін _______________________ бөлімшесі / филиалы бойынша банкте
Рәсімдеріне сәйкес келмейтін өткізбелер жөніндегі
ЕСЕП
Құжат нөмірі Дт Кт Сома Валюта коды Төлем
4 қосымша
_____________ үшін _______________________ бөлімшесі / филиалы
түзетпе-өткізбелерді орындау тізімдемесі
Құжат нөмірі Дт Кт Сома Валюта коды Төлем
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Қазақстан Республикасы Президентінің
2. Қазақстан Республикасы
3. Қазақстан
4. Қазақстан
5. Қазақстан
6. Қазақстан
7. Қазақстан
8. 23
9. 23
10. Қазақстан Республикасы ¥лттық
11. 15 қыркүйек
12. 15 кыркүйек
13. 5 желтоқсан 1998 жылы
14. 23 мамыр
15. 23 желтоқсан 1998 жылғы
16. 3 шілде
17. 14 маусым 2000
18. 7 желтоқсан
20. ҚР екінші деңгейлі банктерінің жаңа
21. Қазақстан Республикасының
22. 20 сәуір 2000
23. 15 қараша
24. 15 қараша
25. 23 мамыр
26. 24 сәуір
27. 26 желтоқсан
28. 29 тамыз 1997 ж. «Екінші
29. 21 сәуір
30. Қазақстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредитивтермен
31. 11 ақпан
32. «Қазақстан Республикасында төлем карточкаларын шығару
33. 25 қараша
34. 5 қараша
35. 13 қазан 2000 ж. №395
36. Қаржылық лизингтің
37. Абрамов М.А., Александрова Л.С. Финансы, денежное
38. Адекенов Т. Банки и фондовый
39. Андросов A.M.
40. Андросов А. Бухгалтерский
41. Андросов A.M.
42. Анесянц С.А. Основы функционирования рынка
43. Асхауер Г. Введение в банковское
44. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих
45. Бабичева Ю.А. Банковское дело. -
46. Банковское дело: Справочное пособие /
47. Баринов В.Т.
48. Брейли P., Майерс С. Принципы корпоративных
49. Бухвальд Б. «Техника банковского дела». -М.:,
50. Дробозина Л.А. Финансы. Денежное
51. Ефимова Л.Г.
52. Емчиков В.К. Учет и операционная
53. Жуков Е.Ф. Банки и банковские
54. Козлова Е.П., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет
- М.: Финансы и статистика, 1996.
55. Колесников В.И., Кроливецкая Л.П.
56. Лаврушин О.А. Банковское дело.-М: Финансы и
57. Макеев А.В., Савенков В.Н.
58. Маркова О.М., Сахарова
59. Мэтьюс М.Р., Перера М.Х.Б. Теория
60. Мюллер Г.,
- М.: Финансы и статистика, 1996.
61. Нидлз Б.,
- М.: Финансы и статистика, 1996.
62. Носкова И.Я. Международные валютно-кредитные отношения.
7
Банктегі бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы
Шоттар - бухгалтерлік есепте ақпараттарды сақтаудың негізгі бірлігі
Есеп беру және аудит
Ағымдағы салық активтері
Төлем карточкаларымен есеп айырысу
Банктегі бухгалтерлік есептің шоттар жоспарының ерекшеліктерін сипаттау
Казкоммерцбанк АҚ бухгалтерлік есепті жүргізуді ұйымдастыру ерекшеліктері
Екінші деңгейлі банктегі банктік есептің теориялық негіздері
Қазақстан Республикасында банкті ашу және лицензия беруші ресми орган – Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
Бухгалтерлік есептің шоттар жоспары