Ренталық қатынастар және ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігі
Мазмұны
Кіріспе...................................3
І бөлім. Агробизнес және агроөнеркәсіптік интеграция
1.1 Аграрлық қатынастардың мәні мен ерекшеліктері................4
1.2 Агробизнес және агроөнеркәсіптік интеграция.........6
1.3 Рента және оның түрлері......................9
ІІ бөлім. БҚО қалыптасқан агробизнестің қазіргі жағдайы
2.1 БҚО – дағы ауылшаруашылығының экономикалық көрсеткіштері..........11
2.2 БҚО – да өсімдік шаруашылығын ұйымдастыру.................15
2.3 БҚО – да мал шаруашылығын ұйымдастыру...........16
ІІІ бөлім. ҚР агробизнесті ұйымдастыруды жетілдіру
3.1 ҚР аграрлық қатынастарды жетілдіру жолдары................17
3.2 Аграрлық қатынастарды дамытудың тиімді
3.3 Батыс Қазақстан аграрлық өндірістік кешенін жетілдірудің
Қорытынды........................26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................27
Кіріспе
Курстық жұмыс тақырыбы: «Агробизнесті ұйымдастыру және оны жетілдіру
Курстық жұмыстың мақсаты - либерализациялық экономика жағдайында, өндірістің және
Агроөнеркәсіп кешені салаларында біршама бәсекеге қабілетті кластерлі иницативаларды қалыптастыру
Аграрлық саланың жаңа сапасы ондағы сауда құрамасын өсіре отырып,
Ұлттық бәсеке басымдығына ие астық пен мал шаруашылығы өнімі
Аграрлық өндіріс тұрақтылығы – еліміздің азық-түлік қауіпсіздігінің және әлеуметтік
Курстық жұмыс құрылымы бойынша кіріспеден,
І бөлім. Агробизнес және агроөнеркәсіптік интеграция
1.1 Аграрлық қатынастардың мәні мен ерекшеліктері
Аграрлы қатынастар экономикалық теория мен тәжірибеде ең маңызды әрі
Бұл қатынастардың ерекшелігінің өзі сонда, көбінесе бұлар экономиканың және
Бүкіл халықтық референдумда 1995 – жылы 30 – тамызда
Осындай заңға 1995 жылы 25 – желтоқсанда қабылданған Қазақстан
Біріншіден, мұнда басты өндіріс құрал – жабдығы жер болып
Екіншіден, ауыл шаруашылығына жарамды жерлер – табиғи және экономикалық
Үшіншіден, кәдімгі өндіріс құралдарынан: мәшине, ірі құрылыстар, жабдықтардан жердің
Төртіншіден, ауыл шаруашылығы өндірісі процесіне жердің сапасы ғана әсер
Бесіншіден, ауыл шаруашылығы өндірісі циклында сезондық айырмашылық болады.Ауыл шаруашылық
Алтыншыдан, аграрлық қатынастардың тарихы басқа жерді қолданған үшін ақы
Жерді қолданғаны үшін төлем арендалық төлемнің мазмұны болып табылады,
1.2 Агробизнес және агроөнеркәсіптік интеграция
Әлемдегі дамыған елдер ауыл шаруашылығы
Интеграциялық процестің аса маңыздылығына
Джон Дэвистің ойынша, «... агробизнес
Американ экономистері Джон Дэвис пен
Агроөнеркәсіп кешені - бұл
- бірінші сала, ауыл шаруашылығына
- екінші сала, ауыл шаруашылығы;
- үшінші сала, дайын өнімді
АӨК – нің қалыптасу негізін
Агроөнеркәсіптік интеграция өндіргіш күштердің
Интеграциялық процестің сипатына
Барлық ел масштабына және
- Батыс Қазақстан аграрлы - өнеркәсіп кешені,
- Оңтүстік – Қазақстан аграрлы -
- Солтүстік Қазақстан аграрлы -
- Шығыс Қазақстан аграрлы -
Қазақстан Республикасы аграрлы -
Қазақстан Республикасының нарықтық
Қазіргі уақытта АӨК-нің ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын барлық деңгейдегі білікті
Облыстың 4046 ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының ішінде тек 440-ы ғана
Облыстың АӨК үшін кадрлар мен мамандарды дайындаумен 12 кәсіптік
1.3 Рента және оның түрлері
Ренталық қатынастар және ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігі.
Аграрлы қатынастар құрылымындағы басты экономикалық қатынастарға ренталық қатынастарды жатқызамыз.
Ауыл шаруашылығы кәсіпкерлеріне жерді арендаға бере отырып, жер иегері
Жер рентасы – жер учаскесінің уақытша қолданғанда төленетін төлем.
Арендалық шарттың мерзімі біркенше арендатор қосынды пайданы өзі иеленеді.
Сондықтанда жер учаскелерін арендалау шартында арендаторлардың арендалайтын жерге қосымша
Арендалық қатынастардың өзіне тән көп жылғы тарихы бар. Жерге
Кен өнеркәсібінде рентаның үш түрі болуы мүмкін: дифференциалды, абсолютті
Жер адам іс - әрекетінің өнімі емес, оның құны
Қазіргі жағдайда жер бағасы өсу тенденциясына ие болуда. Ол
ІІ бөлім. БҚО қалыптасқан агробизнестің қазіргі жағдайы
2.1 БҚО – дағы ауылшаруашылығының экономикалық көрсеткіштері
Батыс Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешені аймақ экономикасының біршама ірі
Облыстың ауыл шаруашылығы бидай, арпа, қара бидай, тары, сиыр
Соңғы жылдары ауыл шаруашылығында экономикалық өсу байқалады. 2000 жылмен
1 диаграмма
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің 2000 жылға салыстырмалы бағамен
физикалық көлем индексі
Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің экономикасы мен қаржылық жағдайының нығаюы
Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерін көктемгі-далалық және егін жинау жұмыстарын
2005 жылы дәнді дақылдар алқабы 2000 жылмен салыстырғанда 81,9%
Сонымен қатар, астық өндірісі тұрақсыз қалпында қалуда, дәнді дақылдардың
Мал шаруашылығында шошқаны қоспағанда, мал басы мен құстардың тұрақты
Ірі қара малдың республика бойынша жалпы мал басы санындағы
Жүнді тұқымды қой басының қысқаруымен байланысты жүн өнімін азаюын
Соңғы он жылдықта ауыл шаруашылығы өндірісінде мал шаруашылығы үлесінің
2 диаграмма
Өндіріс салалары бойынша ауыл шаруашылығының
жалпы өнім құрылымы, %-бен.
мал шаруашылығы
өсімдік
шаруашылығы
Өсімдік шаруашылығының үлес салмағы 1994 жылы 65%-дан және 1999
2005 жылдың 1 шілдесіндегі жағдай бойынша ауыл шаруашылығы өндірісінде
Соңғы 10 жылда ауыл шаруашылығы өндірушілерінің құрылымын талдау, АӨК-дегі
3 диаграмма
Шаруашылықтар санаттары бойынша ауыл шаруашылығы өнімі құрылымы
Жалпы өнім құрылымында тұрғындар шаруашылықтарының үлесі - 1994 жылы
- аграрлық бизнестің экономикалық активті субъектілерін қалыптастыру үдерісінің аяқталмауы.
2.2 БҚО – да өсімдік шаруашылығын ұйымдастыру
2008 жылғы 1 қаңтарына облыста 9180 трактор, 1883
1 кесте
Ауыл шаруашылығы техникаларының негізгі түрлерінің саны
дана
Ауыл шаруашылығы техникалары түрлері 1990 ж 1995 ж
Тракторлар, барлығы 15133 12292 7498 7916 8133 8344 9180
Тракторлік соқалар 3816 3060 1451 1420 1279 1321
Қопсытқыштар 4162 2965 1064 1145 904 846 1032
Астық сепкіштері 14182 10231 5447 5344 4857 4705
Астық комбайндары 5203 3729 2070 1956 1750 1780
Талшықты дестелегіштер 2237 1591 547 453 330 304
Егін шаруашылығында қор жинауға ауысу көптеген технологиялық операцияларды құрама
Бағдарлама шаралары аясында астық саласын қазіргі заманғы ауыл шаруашылығы
2 кесте
2006-2010 жылдары ауыл шаруашылығы техникаларының негізгі түрлерін сатып алу
(дана, млн. теңге)
Техника атауы 2006 ж. 2007 ж. 2008 ж. 2009
саны сомасы саны сомасы саны сомасы
Астық комбайндары 40 240 45 270 45 270 45
Шынжыр табанды тракторлар 30 105 30 105 30 105
Доңғалақты 3 т.к. 10 35 10 35 10 35
Доңғалақты 1,4 т.к. 10 20 10 20 10
ЖВП дестелегіші 30 60 30 60 30 60
Сепкіштер 60 30 60 30 60 30 60
Бүріккіштер 10 10 10 10 10 10
Тұқым тазалағыш машиналар - - 5 10 5 10
Дән тазалағыш машиналар - - 5 10 5
Дән тиегіш - лақтырғыш - - 10 10 10
Жиыны: 190 500 215 560 215 560 215 560
2.3 БҚО – да мал шаруашылығын ұйымдастыру
Мал шаруашылығы саласының қазіргі жағдайы өнім өндірудің қарадүрсін, көне
Бағдарлама шараларында лизингі негізінде технологиялық жабдықтарды (сауу және тозаңытқыш
3 кесте
Мал шаруашылығы үшін техника мен жабдықтарды сатып алу
(млн. теңге)
Техника атауы 2006 ж. 2007 ж. 2008 ж.
Жемшөп дайындайтын машина 5 10 15 20 25
Жемшөп салу және суару үшін жабдық 3 5 5
Сауу жабдықтары 5 5 5 5 7
Сүтті алғашқы өңдеу бойынша жабдық 6 6 8 8
Тозаңытқыш жабдықтары 2 3 4 5 6
Қой қырқу үшін жабдықтар 1 2 3 4
Мал сою бойынша жабдықтар 8 9 10 10
Жиыны: 30 40 50 60 70
Күтілетін нәтижелер:
мал шаруашылығы өнімі өндірісін механизациялау деңгейін арттыру, технологияны жетілдіру
ІІІ бөлім. ҚР агробизнесті ұйымдастыруды жетілдіру
3.1 ҚР аграрлық қатынастарды жетілдіру жолдары
Ауыл шаруашылығы өндірісінің тұрақты өсуіне қол жеткізу, аграрлық қатынастардың
АӨК-дегі ғылыми зерттеулер мен инновациялық дамуларды мақсатты қолдау, сондай-ақ,
Облыстың аграрлық ғылымы Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан
Осылай, Орал ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясы Н.М.Тулайков атындағы Самара
Өндіріске енгізу мақсатында: дәнді дақылдарды өсірудің ылғал қор сақтау
Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-нің инновациялық-консалтингілік орталығы емдеу-сауықтыру шараларының диагностикасына,
Сонымен қатар, ауыл шаруашылығын ғылыми қамтамасыз етуде проблемалар бар,
Бұндай өзара әрекетті ұйымдастыру және қаржыландыру үшін мемлекет тарапынан
3.2 Аграрлық қатынастарды дамытудың тиімді
Бәсекеге қабілеттілік табыс тамыры болып табылады, ал табыс –
Ішкі нарықтың шектеулі сыйымдылығы, қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімінің
Осыған сәйкес, сыртқы рынокта салыстырмалы бесеке басымдылығы бар тауарлар
Мемлекеттің экономикалық саясатының мәні осы мүмкіндіктерді актуализациялаумен, АӨК –нің
Облыс бидай, арпа, қара бидай, тары, сиыр еті, қой
Биоклиматтық мүмкіндік және шұрайлы мал азығы жерлері құрамында ағуызы
Алдағы уақытта Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына (ДСҰ) кіруі, агроөнеркәсіп
Осыған байланысты Бағдарлама мақсаты АӨК салаларының өнімділігі мен түсімділігін
Өнімділікті өсірудің базалық факторларының бірі аграрлық өндірісті индустриализациялау болып
3.3 Батыс Қазақстан аграрлық өндірістік кешенін жетілдірудің
Бәсекеге қабілеттілік табыс тамыры болып табылады, ал табыс –
Ішкі нарықтың шектеулі сыйымдылығы, қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімінің
Осыған сәйкес, сыртқы рынокта салыстырмалы бесеке басымдылығы бар тауарлар
Мемлекеттің экономикалық саясатының мәні осы мүмкіндіктерді актуализациялаумен, АӨК –нің
Облыс бидай, арпа, қара бидай, тары, сиыр еті, қой
Биоклиматтық мүмкіндік және шұрайлы мал азығы жерлері құрамында ағуызы
Ұн саласында 48 кәсіпорын жұмыс жасайды, олармен: ұн, манный
Қазіргі уақытта ұн өндірісі көлемі облыс тұрғындарының нан және
«Желаев НӨК» ЖШС алдағы уақытта дозаторлармен және дәруменді-минералды қосымшаларымен
Мемлекет тарапынан ұнды тасымалдау үшін жеңілдетілген теміржол тарифтерін қолдану,
Облыста сүтті қайта өңдеумен айналысатын «Береке» БҚОСК ААҚ және
Сүт өнімдерінің негізгі көлемі (90%) «Береке» сүт комбинатында шығарылады.
Бағдарлама шаралары аясында қазіргі заманғы сақтау және сүтті қайта
Береке» ААҚ-на құрамында бифидофлоры жоғары қышқыл сүт өнімдерін, ұзақ
«Ақсай тағамдары» АҚ-на өндірісті кеңейту және толық жабдықтау үшін
Сапалы сүт өндірісінің көзделген өсу шегімен байланысты 2008
Етті қайта өңдеумен 5 орта және шағын кәсіпорындар айналысады,
2004 жылға ет және тағамдық субөнімдері өндірісі 1805 тоннаны
Шұжық бұйымдарына сұраныс 1,4 мың тоннаны құрайды, өз өндірісі
Қазіргі уақытта еттің негізгі көлемі (86%) шаруа және тұрғындардың
Ет өнімдері өндірісі көлемін ұлғайту жөнінде Бағдарламаны орындау үшін
«Күблей» ЖШС ет консервілерін шығару бойынша өндірісті кеңейтуді жоспарлауда,
«Жайық-Ет» ЖШС шұжық бұйымдары өндірісін елеулі ұлғайтуды, сапалы өнім
«Ғабдолов» ЖК алғашқы қайта өңдеу жүргізілетін және сменада
Бағдарлама шаралары аясында Трёкин және Жаңақала ет өңдеу кешенінің
2009 жылы халықаралық стандарт талаптарын ескеріп, жылына 2-3 мың
Жүн және былғары – үлбір шикізатын қайта өңдеу
«Швейник» ЖШС киіз аяқ киім, техникалық және былғары бұйымдарының
«Бекарыс» ЖШС былғары бұйымдарын, жұмыс аяқ киімдерін (1,5 есе)
«Аист» ЖШС жоғары сұраныс болжаланып отырған, жоғары сапалы үлбір
Қайта өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарының техникалық мүмкіндігін жетілдіру бойынша бағдарлама
4 кесте
2006-2010 жылдарда табиғи мөлшердегі қайта өңдеу өнімдері өндірісі
Өлшем бірлігі 2004ж.
есеп 2005 ж
бағалау болжам 2010 жылы
2004жылға % - бен
2006ж. 2007ж. 2008ж. 2009ж. 2010ж.
Ірі қара мал, шошқа, қой, ешкі, жылқы, түйе еті
үй құсы еті тонна 174 190 210 240 285
ет консервілері тонна 642 706 840 1010 1230 1500
шұжық бұйымдары тонна 692 720 790 880 1010 1160
дайындалған және консервіленген балық тонна 1842 1950 2090 2300
өңделген сұйық сүт және қаймақ тонна 3077 3250 3560
сары май тонна 172 180 195 220 255 295
басқа сүт өнімдері тонна 2016 2076 2139 2216 2282
балмұздақ тонна 455 473 483 497 507 517 528
ірімшік пен сүзбе тонн 599 635 696 770 860
ұн және жарма мың тонна 83,7 88,7 97,0 109,7
жаңа піскен нан тонна 7184 7256 7416 7720 8180
макарондар және ұқсас ұн бұйымдары тонна 1165 1215 1290
құрама жем тонна 1427 1459,8 1518,2 1563,8 1604,4 1650
Қорытынды
Либерализациялық экономика жағдайында, өндірістің және ауыл шаруашылығы өнімдері саудасының
Агроөнеркәсіп кешені салаларында біршама бәсекеге қабілетті кластерлі иницативаларды қалыптастыру
Аграрлық саланың жаңа сапасы ондағы сауда құрамасын өсіре отырып,
Ұлттық бәсеке басымдығына ие астық пен мал шаруашылығы өнімі
Аграрлық өндіріс тұрақтылығы – еліміздің азық-түлік қауіпсіздігінің және әлеуметтік
Жалпы айтар болсақ - жер
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. «2006 – 2010 жылдарға арналған Батыс Қазақстан облысының
2. ҚР «Бюджетке төленетін салықтар мен түсімдер» Салық Кодексі
3. Аубәкіров Я. К «Экономикалық теория негіздері»
4. Найманбаев Қ.С «Салық құқығы» Алматы, 2006 ж;
5. Темірбекова А.Б., Қ.С. Байшоланова., Ж.Ж. Бектұрсынова «Экономикалық
6. Төлебаева Б «Экономикалық теория» Орал, 2007 ж; 151
7. Шеденов Ө.Қ «Жалпы экономикалық теория» Алматы –
8. Ходжаниязова Ж.Т «Нарықтық экономика негіздері» Астана, 2007 ж;
3
2004 ж.
1994 ж.
1994 ж.
Агробизнес және аграрлық қатынастар
Рента қатынастары және ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігі
Агробизнесті ұйымдастыру және оны жетілдіру жолдары
Жер рентасы - жерді иемденушінің табысы
Жер салығының мәні мен маңызы
Заңды тұлғаларға салық салу
Рента шартының ұғымы
Орталық Қазақстан түсті металл кен орындарының қазіргі жағдайы және оларды толық пайдаланудың мәселелері
Ауыл шаруашылығына салық салудың теориялық негіздері
Агроөнеркәсіптік кешендер және агробизнес