Оқушы темпераментімен санасу
Кіріспе
I. Бөлім Темперамент туралы жалпы ұғым
1.1 Темперамент жөнінде түсінік
1.2 Темперамент туралы теориялар
1.3 Темпераменттердің психологиялық сипаттамасы
II. Бөлім Оқушы темпераментімен санасу
2.1 Кіші оқушылар темпераменті және оқушылар темпераментінің
физиологиясы
2.2 Оқу ісінде темпераменттерді тәрбиелеу
2.3 Темперамент және мінезді тану, адамдардың қажетін анықтау
2.4 Адамның темперамент түрлерін жұмысында және адаммен
қарым– қатынасында анықтау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КIРIСПЕ
Егемендi елiмiздiң болашағы жас жеткiншектердiң бiлiм дәрежесiнiң тереңдiгiмен
Оқушының жан-жақты дамуына бағыт-бағдар берушi- мұғалiм. Мектептегі бiлiмнiң
Ғалым-педагог Л.В.Занков “Оқыту-оқушының жалпы рухани дамуын қамтамасыз етуi
Көрнектi психолог Л.С. Выготский : “Жақсы оқыту –
Оқушылардың мінез –құлқын жан –жақты етіп тәрбиелеуде олардың
Балалардың сабақ үстіндегі тәртібін ұйымдастырғанда, әсіресе мінез –құлқының
Қоғамның негiзгi бағыты бiлiмдi де дарынды балалар даярлау
Жас бала - жас шыбық тәрiздi қалай исең
Қазiргi қоғамдағы әлеуметтiк, психологиялық және рухани – адамгершiлiк
Осы айтылғандардың барлығы алынып отырған тақырыптың күрделiлiгiнiң, ғылыми
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Темперамент жөнінде түсінік
Егер, мектепте оқушылардың темпераментін анықтау, дамытудың әдiс-тәсiлдерiн
Курстық жұмысымның құрылымы: кiрiспеден, екi бөлімнен, қорытынды
1. Бөлім Темперамент туралы жалпы ұғым
1.1 Темперамент жөнінде түсінік
Темперамент – 25 ғасырдан бері ғылыми ойды қызықтырған
Темперамент туралы алғашқы ой-пікірлер ғылымда өте ерте кездің
Гиппократ: «ағзадағы сұйықтардың бірінен екіншісінің басым болуы кейбір
Темпераменттің физиологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген академик И.П.Павловтың
1.2 Темперамент туралы теориялар.
Темперамент жөніндегі ғылымның ірге тасын қалаған ежелгі грек
Ол біздің заманымызға дейін жеткен темперамент атауларын белгіледі:
Ежелгі дәуірлерден бастап зерттеушілер адамдардың дене құрылымы және
1Лептосоматик- бойшаң, нәзік денелі, тар иықты, қол-аяғы ұзын,
2 Пикник- мығым, сезімшең, кіші не орта бойлы,
3Атлетик- бұлшық еттері күшті дамыған, денесі мығым, берік,
4 Диспластик-дене бітімі қисынсыз. Бұл адамдар әрқилы мүшелік
Жоғарыда баяндалған конституциялық типология теориясының негізін қалаған- Э.
1.3 Темпераменттердің психологиялық сипаттамасы
ТЕМПЕРАМЕНТ
Жүйке жүйесінің тума қасиеттерінен туындайтын адамның жеке өзгешелігі
ТҮРЛЕРІ
холерик ұстамсыз, жүйке жүйесі күшті, қозу басым
сангвиник ширақ, жүйке жүйесі күшті, қозу мен тежелуі
флегматик жүйке жүйесі күшті, тежелу басым, қозғалысы баяу
меланхолик жүйке жүйесі әлсіз адамдар
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
күйгелек, тынымсыз, шамданғыш, белсенді
ашық, көпшіл, сөзшең, қайырымды, оптимист
өте сақ, байсалды, жақсылық тілейді, бір қалыпты
өкпелегіш,
пессимист, тұйық, сөзге сараң, баяу
Сангвиник
Сангвиник темпераменті жиі көрініс беретін және бірте –бірте
3-ші сыныпта оқитын сангвиник типінің өкілін алатын болсақ,
Флегматик
Флегматик темпераментіндегі адам көбінесе салмақты, сабырлы келеді.
Мысалы 2-ші сынып оқушысы – флегматик, ол барлық
Холерик
Бұл темперамент өкілі тез туатын күшті сезімдерімен, эмоциялық
Мысалы, кіші холерик оқушыда талпыныс пен құштарлық
Меланхолик
Бұл темперамент өкілінде психикалық процесстер өте баяу жүреді.
Мысалға мен 4-ші сынып оқушысын алайын. Ол тұйық,
II. Бөлім Оқушы темпераментімен санасу
2.1 Кіші оқушылар темпераменті және оқушылар темпераментінің
физиологиясы.
Егер сіз кіші оқушыларды қадағалайтын болсаңыз, олар сабақта
Павлов ілімінің айтуынша, жүйке жүйесінің әрбір типінің үш
1 Күшті қозуы тежелуінен басым
2 Күшті қозуы мен тежелуі тең
3 Күшті қозуы мен тежелуі тең, қозғалысы баяу
Міне, бұл Павлов ұсынған үш тип. Бірінші типті
1 Күшті, ұстамсыз
2 Күшті,ұстамды
Павлов өзінің ұсынған типтерін психологиялық темперамент типтерімен салыстырғанда,
Флегматик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері. Ол өте сақ,
Холерик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері. Бұл ұшып
Меланхолик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері. Сәл
2.1 Оқу ісінде темпераменттерді тәрбиелеу
Әр мұғалім оқушының темпераментін білу керек.
Холерик кіші оқушыда ұстамсыздықты тежеуді жаттықтыру керек. Оған
Меланхоликтерде белсенділікті арттыру керек. Оларды қоғамдық жұмысқа барынша
Флегматиктерде де сондай қасиеттерді қалыптастыру керек.
Ал сангвиниктерде тұрақтылықты орнату қажет.
Темпераменттердің адам психикасынан алатын орнын топырақтың өсімдікке тигізетін
Әр адамның темпераменті психикалық әрекетінің көрінуінде сырттай із
Оқушылардың мінез –құлқын жан –жақты етіп тәрбиелеуде олардың
Темпераменттерді тәрбиелеуде оқушының ерік –жігерін, мінез бітістерін, мінез
2.3 Темперамент және мінезді тану, адамдардың қажетін анықтау
Темперамент және мінез туралы не білуіміз керек. Темперамент
Темперамент типтері әр адамның динамикалық меншікті дара өзгешелікті
Темперамент –бұл адамның динамикалық ерекшеліктерімен қимыл–қозғалысын анықтаса, ал
Темперамент пен мінездің қандай өзара байланысы бар?
Олардың арасында өзара байланыс бар, бірақ ол бір
Адам неғұрлым үлкейіп, өмір тәжірибесі молайған сайын оның
Темперамент және мінездің даму кезеңін анықтауға бола ма?
Адамның өмір тәжірибесіне сүйене отырып, бұл сұраққа жауап
Қандай темперамент және мінез түрлерін білуіміз керек және
Ең алдымен, темпераментің жалпы түрін анықтай білуіміз керек.
Темперамент түрлері мен мінез бітістерін оқытудың әдістері.
Темперамент түрлері мен мінез бітістерін оқытудың көптеген әдістерін
1-топ – адамдардың жүйке жүйесі мен темперамент арсындағы
2-топ – сұрыптаушылардан тұрады. Адамдардың темперамент түрлері мен
3-топ -әдісіне - әр түрлі адамдардың мінез
4-топ -әдісіне- адамдардың жеке құрылымы туралы теориялық тестілер
Адамның психикалық қалпына диагноз қою әдісі.
Адамның психикалық және дене құрылысына түскен күшті және
1 Хал –жағдайым шамалы Хал –жағдайым жақсы
2 Өзімді әлсіз сезінемін Өзімді күшті сезінемін
3 Сылбыр Белсенді
4 Қозғалысым аз Қозғалғыш
5 Көңілсіз Көңілді
6 Көңіл–күйі шамалы Көңіл–күйі жақсы
7 Шашыраған Жұмыскер
8 Әлсіз Қуатты
9 Жай Шапшаң
10 Қолынан іс келмейді Іскер
11 Бақытсыз Бақытты
12 Түнерген Өмірге риза
13 Шашыраңқы Жинақы
14 Ауру Сау
15 Ынтасыз Ынталы
16 Көңіл бөлмеу Көңіл бөлу
17 Сылбыр Көңіл–күйі көтеріңкі
18 Қайғылы Қуанышты
19 Шаршаған Демалған
20 Әлі жоқ Әлді
21 Маужыраған Қуатты
22 Сондай демалғым келіп тұр Сондай жұмыс істегім
23 Қобалжулы Салмақты
24 Пессимист Оптимист
25 Шыдамсыз Шыдамды
26 Босаң Тың
27 Ойлау қиын Ойлау жеңіл
28 Ұқыпсыз Ұқыпты
29 Үмітін үзген Үмітін үзбеген
30 Наразы Риза
Қорытындылау
30 пар мәлімет 3 топқа он–оннан бөлінеді. Осы
1,2,7,8,13,14,19,20,25,26 –хал–жағдай.
3,4,9,10,15,16,21,22,27,28 –белсенді.
5,6,11,12,17,18,23,24,29,30 –көңіл–күйі.
Барлық психикалық жағдайдың қалыпты ұпай әрбір бағанда –
Осы алынған түйінге байланысты мынадай қорытынды шығаруға болады.
2.4 Адамның темперамент түрлерін жұмысында және адаммен
қарым–қатынасында анықтау
Бұл әдістің көмегі арқылы адамның қуатын, эмоциясын, жылдамдығын
1.Сен қозғалғыш адамсың ба?
2.Сен өзің қызықты әңгімеге қосылып кете аласың ба?
3.Үлкен компанияда оңаша болғанды ұнатасың ба?
4.Сен әр уақытта да жұмыс істеп бір нәрсемен
5.Сен асықпай сөйлейсің бе?
6.Сен тез ренжисің бе?
7.Достарыңмен ренжісіп қалғанда, ұйқың қаша ма?
8.Бос уақытыңда бір нәрсемен айналысқанды ұнатасың ба?
9.Әңгімелескенде ойланбай айтып қалатын сөздерің бола ма?
10.Қасыңдағы әңгімелесіп отырған адамның тез сөйлейтіні ұнай ма?
11. Ұзақ уақыт адамдармен сөйлеспегенде өзіңізді бақытсыз сезінесіз
12.Кездесуге немесе мектепке кешігіп көрдің бе?
13.Мұғалім мен ата –анаңның жасайтын жұмысы саған оңайлыққа
14. Ықыласпен бар ынтаңмен жасайтын жұмыс саған
15.Тез сөйлеу саған қиынға түсе ме?
16. Егер де үй тапсырмасын немесе қандай да
17. Әңгімелесіп отырғанда бір ойдан екіншіге тез бірінен
18. Шапшаңдық пен дәлдікті талап ететін ойлар ұнай
19.Қандай да бір тапсырманың варианттарын табу саған оңай
20.Әңгімелесіп отырғанда кісің сенің айтқаныңды дұрыс түсінбесе сені
21.Күрделі және жауапкершілікті талап ететін жұмыстарды бар ынтаңмен
22.Өзің мәнісін жете дұрыс білмейтін нәрселер туралы әңгіме
23.Әңгімелесіп отырған қарсыласыңнан тез сөйлегеніне түсіне аласың ба?
24.Бір уақытта бірнеше жұмыс жасау саған оңайға түсе
25. Бір нәрсені ойланбай қалғаның үшін достарыңмен келіспеушілік
26. Өзіңе үйреншікті ешқандай күшті қажет етпейтін жұмыстың
27.Жасаған ісіңнің кемшілігін көрсең көңілденесің бе?
28. Отырып жасайтын жұмыс ұнай ма?
29.Танымайтын адамдармен сөйлесіп кету қиындыққа түспей ме?
30. Айтайын деген ойыңды әуелі таразыға салып алуды
31. Сенің әдеттеріңнің бәрі жақсы ма?
32. Жұмыс жасағанда қолдарың тез қимылдай ма?
33.Танымайтын адамдар арасында көп байланысқа түспей үнсіздік сақтау
34.Тапсырманы орындауда шешімін табу жолының бірінен екіншісіне ауысасыз
35. Жақын адамдарыңның саған қарым
36. Сөзшең адамсың ба?
37.Тез әсерленуді талап ететін жұмыс қиындыққа түспей ме?
38. Сөйлегенде мүдірмейсіз бе?
39.Сенің оқуың мен жұмысыңа қатысты нәрсенің бәрі сені
40. Сенің кемшіліктеріңді көрсеткен адамға ренжисің бе?
41. Жауапкершілікті талап ететін жұмыспен айналуға тілегің мол
42.Барлық жұмысты асықпай баппен істегенді ұнатасың ба?
43. Басқа адамдардан жасырып ойлайтын ойларың бола ма?
44. Көп ойланбай–ақ біреудің қытығына тиетін күрделі сұрақ
45. Тез қимыл саған ұнай ма?
46.Өзің айналысып жүрген жұмысыңа байланысты жаңа идеялар ойлау
47.Жауапкершілікті және маңыздылықты талап ететін әңгіме мазасыздық туғыза
48.Сен туралы «Ол барлық берілген тапсырманы шапшыңдықпен орындайды»
49.Жұмысты жеке өзің істегенді ұнатасың ба?
50. Сенің бет –әлпетіңе қарап көңіл күйіңді ажыратуға
51.Берген уәдеңді орындай аласың ба?
52. Айналаңдағылардың сенімен қарым –қатынасы реніш туғыза ма?
53.Белгілі уақытта тек бір нәрсемен айналысуды ұнатасың ба?
54.Жылдам ойындарды ұнатасың ба?
55. Сөйлегенде үзіліс жасап сөйлейсіз бе?
56.Отырған ортаңды жандандырып отыруды ұнатасың ба?
57.Сенде қандайда бір қиын жұмыспен айналысуға тілегің және
58.Бір жұмыстан екінші жұмысқа ауысу қиынға түсе ме?
59.Жасаған ісің бір жерден үзіліп қалатын болса, сол
60. Ісің өз ойыңдағыдай жүріп жатпаса, сол үшін
61.Үлкен компанияда отырған ұнай ма?
62. Достарыңмен ара –қатынасыңд шешуді ұнатасыз ба?
63. Барлық күшіңді жұмсауды талап ететін жұмыс ұнай
64. Сенде ашулану, өзіңді –өзің ұстай алмай қалу
65.Бір уақытта бірнеше жұмыспен айналысқанды ұнатасыз ба?
66.Үлкен ортада өзіңді еркін сезінесің бе?
67.Сенде ойланбай бір нәрсені айтып қалу көп бола
68. Сенде өзіңді сенімсіз сезіну сезімі бола ма?
69.Сен осы үшін мазаланбайсың ба?
70. Сен асықпай жұмыс жасай аласың ба?
71.Бір жұмыстан екінші жұмысқа тез ауыса аласың ба?
72.Дауыстап тез оқи аласың ба?
73. Өсек сөздер айтасың ба?
74.Өз достарыңның ортасында көп сөйлемейсің бе?
75.Сені жұбатып, сенім беріп отыратын кісілер саған қажет
76. Әр түрлі істі бір мезгілде жасай аласың
77.Тез бітіруді талап ететін жұмысты бар ынтаңмен орындайсың
78.Бос уақытыңда адамдармен араласқанды ұнатасың ба?
79.Жұмысыңда кедергілер болса, сол үшін ұйқың бұзыла ма?
80.Ренжіскенде қолың дірілдей ме?
81. Өзіңнің пікіріңді айту үшін ұзақ дайындаласың ба?
82.Өз таныстарыңның арасында саған мүлдем ұнамайтындар бар ма?
83.Оңай жұмыспен айналысуды жөн деп санайсыз ба?
84. Сені ренжіту оңай ма?
85.Отырған ортаңа әңгімені бірінші болып сен бастайсың ба?
86.Адамдар арасында болу саған ұнай ма?
87.Айтайын деген ойыңды айту үшін ойлану сенде қалыптасқан
88. Оқуың және жұмысың туралы уайымдайсың ба?
89.Транспортта тексеруден қорыққаннан багажды өткізу үшін ақша төлер
90. Кештерде өзіңді ұстамды ұстайсың ба?
91.Жұмысыңда болған сәтсіздіктерді үлкейтіп айтуды ұнатасың ба?
92.Тез сөйлегенді ұнатасың ба?
93.Саған өзіңнің айтайын деген ойыңды айтпай қалу оңайға
94.Асықпай жұмыс жасағанды жөн санайсың ба?
95.Жұмыстағы келіспеушіліктерді уайымдайсың ба?
96.Адамдармен асықпай салмақты сөйлескенді ұнатасың ба?
97.Жұмыстағы жасаған қателіктерің үшін мазасызданасың ба?
98.Күрделі және ұзақ жасайтын жұмысқа икемің бар ма?
99.Ойланбастан танымайтын кісіден көмек сұрай аласың ба?
100. Адамдармен қарым–қатынас жасағанда сенімсіз сезінесің бе?
101.Өзің білмейтін жаңа жұмысқа оңайлықпен кірісіп кете аласың
102. Көп сөйлегенді жаратпайсың ба?
103. Асықпай қысылмай жұмыс жасау ұнай ма?
104.Саған жан –жақты және дәлелдікпен ықыласты талап ете
105.Ұзақ уақыт жалғыз отырғанды ұнатасың ба?
Төменде әрбір темперамент түрлеріне дәл келетін сұрақ
Жұмыстағы қуатыңыз «иә» 4,8,15,22,42,50,64,98.
«жоқ» мына сұрақ жауаптарында 27,83,103.
Адамдармен қарым –қатынасыңыздағы «иә» мына сұрақ жауаптарында 11,30,57,62,67,78,86
«жоқ» 3,34,74,90,105 жауаптарында
Жұмыстағы жылдамдығыңыз «иә» мына сұрақ жауабында 20,25,35,38,47,66,71,101
«жоқ» 54,59 жауаптарында
Адамдармен қарым –қатынастағы жылдамдық «иә» 2,9,18,26,45,68,85,99
«жоқ» 31,81,87,93 сұрақтар жауаптарында
Адамдармен қарым –қатынастағы темперамент «иә» 24,37,39,51,72,92
«жоқ» 5,10,16,56,96,102 сұрақтар жауаптарында
Жұмыстағы темперамент «иә» 1,13,19,33,46,49,55,57
«жоқ» 29,43,70,94 сұрақтар жауаптарында
Адамдармен қарым –қатынастағы эмоция «иә» 6,7,21,36,41,48,53,63,75,80,84,100
сұрақтар жауаптарында
Бақылау сұрақтары «иә» 32,52,89
«жоқ» 12,23,44,65,73,82 сұрақтар жауаптарында
Бастапқыда бақылау сұрақтарына жауап берген сіздің жауаптарыңыз қаншалықты
Ең жақсы дамыған темперамент түріне жасалатын қорытынды көрсеткіштерді
Сангвиник- мінез-құлықтары орташа.
Холерик – энергиялы, эмоционалды жоғары дамыған, ширақ, жоғары
Флегматик - мінез-құлықтары төмен адамдар.
Меланхолик –барлық жағынан төмен дамыған.
Бұл төрт темперамент мінез-құлықтарының сәйкес келген адам, сол
Қобалжудың бағасы
Адамдарда көп нәрселерге байланысты мазасыздану болады, осы қасиет
Қорытындылау
Егер ұпайдың жинағы 45 және одан да жоғары
1-кесте
Пікір пайымдау
Жауаптың нұсқалары
№
Толық келіспеймін Келіспеймін Келісемін Толық
1 Мен қазір жайлымын 1 2 3 4
2 Ештеңе қорқытпайды 1 2 3 4
3 Қызу үстінде отырмын 1 2 3 4
4 Іштей тынамын 1 2 3 4
5 Өзімді еркін сезінемін 1 2 3 4
6 Ренжулімін 1 2 3 4
7 Көңілсіз жағдайлар ойлантады 1 2 3 4
8 Жанымның тыныштығын сеземін 1 2 3 4
9 Қобалжулымын 1 2 3 4
10 Ішкі көңіл күйімді сеземін 1 2
11 Өзіме сенімдімін 1 2 3 4
12 Күйгелекпін 1 2 3 4
13 Өзіме –өзім келе алмай жүрмін 1
14 Абыржулымын 1 2 3 4
15 Не қызуды, не іштей тынуды сезінбеймін
16 Өзіме –өзім ризамын 1 2 3 4
17 Бар көңілім сол істе 1 2 3
18 Өте қозғалғышпын 1 2 3 4
19 Маған көңілді 1 2 3 4
20 Маған жайлы 1 2 3 4
2-кесте
Пікір пайымдау
Жауаптың нұсқалары
№
Толық келіспеймін Келіспеймін Келісемін Толық
1 Менің көңіл–күйім көбіне көтеріңкі 1 2 3
2 Кейде ашуланшақпын 1 2 3 4
3 Оңай ренжимін 1 2 3 4
4 Басқалар сияқты ырысты болғым келеді 1 2
5 Жағымсыз жайттарды қатты уайымдаймын 1 2 3
6 Жұмыс істеуге деген күш–қуатым мол екені сезіледі
7 Салмақты, жинақтымын 1 2 3 4
8 Алда тұрған қиындықтар қобалжытады 1 2 3
9 Бос нәрселер үшін көп уайымдаймын 1 2
10 Толық бақытты боламын 1 2 3 4
11 Бәрін көңіліме ауыр алып қаламын 1 2
12 Өзіме–өзім сенімді емеспін 1 2 3 4
13 Өзімді қорғансыз сезінемін 1 2 3
14 Қиындықтарды болдырмауға тырысамын 1 2 3 4
15 Кейде ашуланамын 1 2 3 4
16 Өмірге ризамын 1 2 3 4
17 Нәрселер менің көңілімді бөледі 1 2 3
18 Кейде өзімді бақытсыз сезінемін 1 2 3
19 Салмақты адаммын 1 2 3 4
20 Өзімнің жұмыстарым туралы ойлағанда қобалжимын 1 2
3-кесте
Жағдаяттық бағаны Дербестік жағдай бағаны
Пікір
пайым-
даудың
реттік
саны Алған жауаптар
және
оның жиналған
ұпайы Пікір пайым-
даудың
реттік
саны Алған жауаптар
және
оның жиналған
ұпайы
1 2 3 4
1 2 3 4
1 4 3 2 1 1 4 3
2 4 3 2 1 2 1 2
3 1 2 3 4 3 1 2
4 1 2 3 4 4 1 2
5 4 3 2 1 5 1 2
6 1 2 3 4 6 4 3
7 1 2 3 4 7 4 3
8 4 3 2 1 8 1 2
9 1 2 3 4 9 1 2
10 4 3 2 1 10 4 3
11 4 3 2 1 11 1 2
12 1 2 3 4 12 1 2
13 1 2 3 4 13 1 2
14 1 2 3 4 14 1 2
15 4 3 2 1 15 1 2
16 4 3 2 1 16 4 3
17 1 2 3 4 17 1 2
18 1 2 3 4 18 1 2
19 4 3 2 1 19 4 3
20 4 3 2 1 20 1 2
ҚОРЫТЫНДЫ
Соңғы кездері еліміздің қоғамдық өміріндегі елеулі өзгірістердің бірі
Сондықтан да, ұрпақ тәрбиесіндегі көкейтесті мәселелердің бірі –
Мінез бен темперамент бір-бірімен тікелей байланысты деу қате,
Адам неғұрлым үлкейіп, өмір тәжірибесі молайған сайын оның
Темпераменті анықтауда мұғалімінен ізденістерді талап етеді.
Дегенмен мынадай қорытынды жасауға болады:
Оқушы мектепке білім алуға келіп, сабақ барысында олар
Курстық жұмысты жазу барысында мектеп оқушыларының темпераментін
Курстық жұмыстың І-бөлімінде темперамент жөнінде түсінік, темпераменттерге психологиялық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
К.С.Жұмасова Психология \Фолиант. 2006 ж.\
Жарықбаев Қ. –Психология.Алматы:Мектеп 1982
Жарықбаев Қ. –Психология.Алматы: Білім 1993
Намазбаева Ж.И. Жалпы психология. Алматы 2006
Жұмабаев М. Педагогика / М. Жұмабаев– А.: Рауан,
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан 2030/ Назарбаев Н.Ә. –
Богословский В.В. Жалпы психология / В.В. Богословский–
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики / А.Н Леонтьев.
Рубинштейн С.Л Избранные психологические труды / С.Л Рубинштейн–М.:
Выготский Л.С. Педагогическая психология/ Л.С. Выготский– М.:1980
Төлегенов Ө. Оқытудың пелагогикалық – психологикалық ерекшелiктерi /
Дүйсенова Ә. Бала мiнезiн тәрбиелеу / Ә. Дүйсенова
“Шаңырақ” энциклопедия. – А.: Ғылым, 1989
Эльконин Д.Б. Психология младшего школьника/ Д.Б. Эльконин–
Павлов И.П. Шығармаларының толық жинағы/ И.П. Павлов– М.:
Елекбаев Н. Ұлттық психология/ Н. Елекбаев– А.:
Сейталиев Қ. Жалпы психология /Алматы: Білім: 2007
2
Оқушы темпераменті түрлері және онымен санасу
Эксперименталды-тәжірбиелік бөлімінің мағынасы мен әдістері
Темперамент туралы жалпы ұғым
Отбасындағы тәрбие
Адамның даралық психологиялық сипаттары туралы
Мекен ортасына бейімділігі
Темперамент пен мінездің өзара байланысы
Орта буынды мекетеп оқушылырының психологиялық ерекшеліктерінің психологиялық-педагогикалық тұрғыдан диагностикалау технологиясы
Оқушылардың мінез-құлық ерекшеліктерін қарастыру
Балалардың типтік мінез бітістері