Таза табыс
1
riskk
Мазм±ны:
Кіріспе....................................................................................................3
І – бµлім. ШЫМКЕНТ МАЙ АК техноко экономикалыќ корсеткіштері
1.1. Шымкентмай АК басќару ќ±рылымы
1.2. Шымкентмай АК негізгі ќаржылыќ кµрсеткіштеріне талдау
ІІ – бµлім. Ќаржылыќ есеп беру элементтері: есебі жєне
2.1. Ќаржылыќ есеп беру: т‰сінігі жєне оны ќ±рудыњ єдістемелік
2.2. Ќаржылыќ есеп берудіњ т‰сінігі мен т±жырымдамалыќ негізі.
2.3.Басќаруды аќпаратпен ќамтамасыз етуде жєне ќаржылыќ есеп беруді пайдаланушыларды
ІII – бµлім. Ќаржылыќ есеп беруді ХЌЕС на
3.1. Каржылык есеп беру элементтерин тану жане бухгалтерлик
3.2. Ќазаќстан Республикасы ќаржылыќ есеп берудіњ халыќаралыќ стандарттарына
3.3. Ќазаќстан Республикасы ќаржылыќ есеп берудіњ халыќаралыќ
Ќорытынды.....................................................................................39
Пайдаланѓан єдебиеттер................................................................40
Кіріспе.
Ќазаќстан Республикасында нарыќтыќ ќатынастар зањдылыѓыныњ экономикалыќ µмірге енуі мен
«Ќазаќстан-2030» стратегиясында аныќталѓан маќсаттарѓа жету ‰шін экономиканыњ т±раќты жєне
Біз бєсекеге ќабілетті экономиканыњ ‰лгісін тањдай отырып, бєсекелестікті дамытуѓа
Нарыќтыќ экономика жаѓдайында, болатын ќатал бєсекелестік к‰ресте, табыс пен
Х.Ќ.Е.С – ќаржы есептігініњ баршамызѓа ортаќ жєне бірдей ±ѓынуѓа
Дипломдык ж±мыс 3 тараудан т±рады. Оныњ бірінші бµлімінде
І – бµлім. «ШЫМКЕНТ МАЙ» АЌ- ныњ технико экономикалыќ
1.1. «Шымкентмай» АЌ –ныњ басќару ќ±рылымы.
ААЌ Шымкент май тарихыныњ негізгі кезењдері 1942 жылы
Кєсіпорын жєне оныњ µнімдері.
“Шымкентмай” Ашыќ акционерлік ќоѓамы, Шымкент ќаласыныњ Оњт‰стік бµлігіндегі темір
¤ндірістіњ ќ±рылымы жєне оныњ сипаттамасы.
“Шымкентмай” ААЌ, тамаќ жєне техникалыќ таѓайындалудаѓы т‰рлі µсімдік майларын
- шикізат цехы
- дайындау цехы
- экстракциялы цехы
- рафинаттау цехы
- иіссіздендіру (дезодорация) цехы
- дайын µнімдер цехы
- µсімдік майларын ќораптау цехы
- µндірісті баќылау лабараториясы
- кµмекші цехы
Кµмекші цехтарѓа мыналар жатады:
- энергиялыќ цехы
- пеш цехы
- механикалыќ цехы
- жµндеу – ќ±рылысы цехы
- лабаратория
- КИП и А
Май т±ќымдастыќтарын µњдеу процесі мынадай кезењдерден т±рады: - саќтау;
Тасымаладау элементтері арќылы ќоймадан т±ќымдар бункер дозаторѓа беріліп ќажетті
Форпрессті к‰нжаралар шнектен экстракциялыќ цехќа тасымалданады. Осы жерде
Экстрактадаѓы мисцелла насоспен, дискалы фильтерге беріліп ерітінді дистиляторѓа баѓытталып
Рафинаттау цехында ќоспалардан майды сулы сілтілі ерітіндімен тазалану процесі
¤ндірістік объектініњ жалпы мєліметі.
“Шымкентмай” АЌ 1993 жылы мемлекеттену баѓыттындаѓы бет алыс кезењінде
– майды µндіріп алу кешені(дайындау цехы,экстракциялау цехы, кешенніњ ќоймалары
– майды µњдеу кешені (майды рафинадтау цех, экстракциялыќ цех,
– энергетикалыќ кешен(трансформаторлыќ бекеттер, энергетикалыќ жабдыќтарѓа ќызмет кµрсету мен
– механикалыќ – жµндеу цехы кешені (механикалыќ жабдыќтарды жµндеу
Кєсіпорынныњ атауы “Шымкентмай” ашыќ акционерлік ќоѓамы;
Орналасќан орыны – Оњт‰стік Ќазаќстан облысы, Шымкент ќаласы ,
Мемлекеттік тіркеу мерзімі – 29.12.1993 ж ;
Мемлекеттік ќайтадан тіркеу мерзімі – 15.03.1999 ж;
¦йымдастырушылыќ – ќ±ќыќтыќ формасы – Акционерлік ќоѓам;
Ќызметініњ негізгі т‰рлері:
- Ауыл шаруашылыќ µнімдерін ќайтадан µњдеу, халыќтыњ т±тыну тауарларын
- Сауда – саттыќ, сауда, мємілесі, бартерлі жєне µзге
- Сыртќы экономикалыќ іс - єрекеттер жєне т.б.
Жоѓарѓы орган – жалпы жиналыс;
Басќару органы - басшылар кењесі;
Орындаушы орган – президент (жекелей басќару);
Баќылау органы- ревизиялыќ комиссия ;
“Шымкентмай” ААЌ есепке алу саясаты мынадай ќ±жаттар негізінде єзірленген:
- Ќазаќстан Республикасыныњ Президенті ‰кімімен 26.12.1995 ж, №2732 “бухгалтерлік
- Бухгалтерлік есптіњ ќазаќстандыќ стандарттары;
- Шаруашылыќ субъектілердіњ ќаржылыќ – шаруашылыќтыќ бухгалтерлік есепке алудыњ
- Бухгалтерлік есепті ж‰ргізудегі єдістемелік н±сќаулар;
- “Бюджетке міндетті тµлемдер жµніндегі салыќ туралы зањы”.
“Шымкентмай” ААЌ-ныњ есеп саясаты мына тµмендегідей принциптерді саќтауды ќарастырады:
- Есептеу, санау єдістемесі: бухгалтерлік есеп жєне ќаржылыќ есеп
- ‡здіксіз ќызметі : “Шымкентмай” ААЌ болашаќта µте сапалы,
- Аныќтаушылыќ;
- Мєн – мазм±ндылыќ;
- Маѓыналыќ;
- Аќиќаттылыќ;
- Нейтралдылыќ;
- Салыстырмалылыќ;
- Тізбектеушілік;
- Ќаржылыќ есеп беруді шынайы т‰рде ±сыну;
Бухгалтерлік есепке алу журналды – ордерлік ж‰йеде енгізіліп орындалады.
1. Бухгалтерлік баланс;
2. Ќаржылыќ шаруашылыќты іс-єрекеттер нєтижесі жайында есеп беру;
3. Ќаржылыќ ќордыњ ќозѓалысы жайында есеп беру;
Ќаржылыќ іс - єрекеттердіњ нєтижелері жайындаѓы жєне ќаржылыќ ќорлардыњ
Ќаржылыќ есеп беру формасын толтыруда мына тµмендегідей ерекшеліктер кµрсетіледі:
¦йымдастыру ќ±жаттарына сєйкес субъектініњ аты орналасу орыны жєне саласы
“Шымкентмай” ААЌ жоспарлау стратегиялыќ жоспарлау баѓдарламасында алдына мынадай маќсаттар
Берілген деректері:
1. Єлеуметтік м±ќтаждылыќтарѓа жєне жалаќыныњ тµлем аќысына ж±мсалатын ќаржылыќ
16447245+3095527=19542772,00 тењге;
2. Ж±мысшылардыњ орташа тізімі – 638 адам;
3. Кварталдаѓы орташа жалаќы мµлшері – 1954277:638:4=7657,83 тењге;
4. Бухгалтериядаѓы ж±мысшылар саны – 6 адам;
5. Кварталдаѓы бухгалтерия ж±мысшыларына тµленетін жалаќыныњ кµлемі – 7657,83*6=45940,98;
6. Ќызмет т‰рлерін µзіндік ќ±ны – 63145000 тг;
7. Есеп беру кезіндегі пайда т‰сімі – 80565720 тењге;
8. Т‰сімдегі салыќ мµлшері - 2280000 тењге;
9. Таза пайда т‰сімі – 80565720 – 2280000=78285720 тењге.
І І – бµлім. Ќаржылыќ есеп берудіњ т‰сінігі мен
2.1. Ќаржылыќ есеп берудіњ т‰сінігі мен маќсаты
Ќаржылыќ есеп беру басќарушы органдардыњ ж±мысын жєне субьектіњ ресурстарын,міндеттемелерін
Есеп беру мєліметтерін кєсіпорынныњ тиімділігін баѓалау ‰шін, сондай-аќ шаруашылыќ
Осымен ќоса, есеп беру кєсіпорынныњ шаруашылыќ ќызметін жедел басќару
Есеп беруге ќойылатын негізгі талаптар: кєсіпорын ќызметініњ нєтижесін аныќ
Б±рмаланѓан есеп бергені ‰шін кєсіпорынныњ басшысы мен бас бухгалтері
Бухгалтерлік есептіњ т±жырымдамалыќ негізі мынадай аспектілерді ќарастырады:
1 ќаржылык есеп берудіњ маќсаттары;
2 бухгалтерлік есеп пен каржылык есеп берудіњ
3 ќаржылыќ есеп беру элементтерін аныќтау, тану
Ќаржылыќ есеп берудіњ маќсаттары. Ќаржылыќ есеп берудіњ негізгі маќсаты
Алайда ќаржылыќ есеп беруде сонымен келесі кµрсетілгендерге пайдалы аќпаратты
- кредиттерді ±сыну жµніндегі инвестициялыќ шешімдерді
- субъектініњ алдаѓы аќшалай т‰сімін баѓалауѓа
- субъектініњ ресурстарымен міндеттемелерін ќарауындаѓы ресурстармен
- басшы органдардыњ ж±мысын баѓалауѓа.
1.2. Ќаржылыќ есеп берудіњ негізгі сапалыќ сипаттамалары
Ќаржылыќ есеп берудіњ негізгі ќаѓидалары болып:
Есептеу. Ќаржылыќ есеп беру есептеу ќаѓидасыныњ негізінде жасалады,соѓан сєйкес
Толассыздыќ.Субьект µз ќызметін жаќын арада тоќтатпауды топшылайды жєне ондай
Т‰сініктілік.Ќаржылыќ есеп беруде берілген аќпарат пайдаланушыларѓа т‰сінікті болуы тиіс.
Мањыздылыќ.Ќаржылыќ есеп беруді пайдаланушылар ондаѓы мєліметтерге ќанаѓаттануы тиіс;ќаржылыќ,шаруашылыќ,жедел жаѓдайларын
Мєнділік.Ќаржылыќ есеп беру негізінде ќабылданѓан экономикалыќ шешімдер олардыњ ±ѓымдарыныњ
Д±рыстыќ. Есеп беру негізінен аныќ мєлеметтердіњ кµрсеткіштерінен ќ±ралады, егер
Шындыќ жєне алалыќсыз ±сыну. Ќаржылыќ есеп беру субьекттіњ аќша
Бейтараптылыќ. Ќаржылыќ есеп беруде берілген аќпараттар к‰ні б±рын ойластырылѓан
Саќтыќ . Кезкелген шешімді ќабылдаѓан кезде саќтыќ дењгейін саќтаѓан
Аяќтау жєне салыстыру. Ќаржылыќ есеп берудегі аќпараттардыњ аныќтылыѓын ќамтамассыз
Ж‰йелік. Пайдаланушы субьекттіњ ќаржылыќ есеп беруін, оныњ єрт‰рлі есептік
Есеп беруге ќойылатын ењ басты талап тазалыѓы (ашыќтыѓы) болып
Баланысты жєне басќа да берілетін есептерді уаќытында, єрі сапалы
Бухгалтерлік есептіњ аќпараттарды баланысќа дейін ќажет µњдеулерден µтеді.
Б±л µњдеу процесі тµрт кезењнен т±рады:
Бірінші кезењ. Єр т‰рлі шаруашылыќ фактілері ќ±жатталады (іскерлік мєміле
Екінші кезењ. Есеп мєліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі, содан
‡шінші кезењ. Есеп жиынтыѓы есеп беру нысандарына кµшіріліді.(баланс,ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметі
Тµртінші кезењ. ШС-ніњ ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметі талданады.
Есеп беру жµніндегі ж±мыстарды м‰лтіксіз ±йымдастыру ісінде есепші ќызметкерлердіњ
N2ІБухгалтерлік баланс жєне ќаржылыќ есептіњ негізгі кµрсеткіштерін ашып кµрсетуІ(2БЕС);ІЌаржылыќ-шаруашылыќ
Стандартта негізгі ќызметтен келген табыстар мен шыѓындардыњ єр т‰рлі
Жылдыќ есептік меншік иелерінде (ќатысушыларында,ќ±рылтайшыларында) немесе ќ±рылтай ќ±жаттарында кµрсетілген
Тараптары бар кєсіпорындар µздерініњ бухгалтерлік есептерін берумен ќатар,жалпы белгіленген
Кєсіпорындар(б±ѓан шетелдіктердіњ ќатысы бар кєсіпорындар да енгізіледі), егер Ќазаќстан
Бухгалтерлік есеп беру к‰ні болып бір ќаладаѓы кєсіпорындар ‰шін
Берілген бухгалтерлік есепке кєсіпорын басшысы мен бас бухгалтер ќол
Кєсіпорындардыњ шаруашылыќ ќызметініњ нєтижелерін,м‰лік пен ќаржы жаѓдайы туралы жылдыќ
Бухгалтерлік есепте жазбаларѓа µзгеріс енгізу жаѓдайы туындаса,осы жылѓа жєне
2.3. Ќаржылыќ есеп беру элементтерін аныќтау, тану жєне
µлшеу
Ќаржылыќ есептер мємілелер мен басќа оќтѓалардыњ ќаржылыќ нєтижелерін
Субьектініњ ќаржылыќ жаѓдайын баѓалаумен тікелей байланысќан элементтер бухгалтерлік баланста
Субьектініњ ќаржылыќ жаѓдайы баѓасына тікелей байланысты элементтер болып
Активтер- болашаќта табыс єкелетін, ќ±ндыќ баѓасы бар µткен операциялар
Активке айналѓан болашаќ экономикалыќ пайда мыналардыњ нєтижесінде алынуы м‰мкін:
1.егер актив жеке немесе субьект µткізетін дайын µнім µндірісінде
2. басќа активтерге айырбасталса;
3. міндеттемелерді µтеу ‰шін ќолданылса;
4. субьектілерді меншіктеушілер арасында бµлінеді.
Міндеттеме - µткен операциялар немесе оќиѓалар нєтижесінде пайда болѓан
Міндеттемелерді µтеу былайша атќарылады:
1. аќша тµлеумен;
2. басќа активтерді берумен;
3. ќызмет кµрсетумен, ж±мыс орындаумен;
4. бір міндеттемені екіншісіне ауыстырумен;
5. міндеттемелрді жарѓы капиталына аударумен.
Меншікті капитал- міндеттемелерді есептен шыѓарѓандаѓы актив.
Акционерлік ќоѓамдардыњ бухгалтерлік балансында меншікті капитал, бµлінбеген табыс, бµлінбеген
Ќаржы-шаруашылыќ ќызметін баѓалаумен тікелей байланысќан ќаржылыќ беру элементтері мыналар::
1.кірістер-меншіктеушілердіњ салымына байланысы жоќ, меншікті капиталдыњ кµбеюіне єкелетін активтіњ
2.шыѓыстар-меншіктеушілер арасындаѓы бµлуге байланысы жоќ, меншікті капиталдыњ кемуіне жетелейтін,активтердіњ
Ќаржылыќ есеп элементтерін мойындау,тану-мойындаудыњ мынандай критерийлерін ќанаѓаттандыратын жєне элементті
1.бапќа бйланысты кез—келген болашаќ экономикалыќ пайданы субьект алады
2.обьектініњ сенімді µлшенетін ќ±ны немесе баѓасы бар.
Ќаржылыќ есеп элементтерін баѓалау-аќшалай соманы аныќтау тєсілі,ол бойынша активтер
·Бастапќы баѓасымен.Активтер оларды сатып алѓан кезде ќол жеткен тараптардыњ
·аѓымдыќ ќ±нымен.активтер есепте сол немесе соѓан ±ќсас актив енді
·¤ткізудіњ ыќтимал ќ±нымен.Активтер сатудан алынуы м‰мкін аќшалай ќаражат сомасы
·Дисконтталѓан ќ±н.Активтер субьектініњ ќалыпты ќызметі барысында активтерді гинерациялауѓа тиісті
·Баланстыќ ќ±нымен.Активтер мен міндеттемелердіњ бухгалтерлік баланста кµрсетілетін ќ±ны.
ІІ – бµлім. Ќаржылыќ есеп берудіњ ±сынылуы жєне оныњ
2.1.Ќаржылыќ есеп беруді ±сыну жєне оѓан ќойылатын талаптар.
Ќаржылыќ есеп беруді жасамас б±рын оныњ деректерініњ шынайылыѓын ќамтамасыз
Есепті кезењдегі т‰гендеу санын, оныњ ж‰ргізілеті к‰нін, оныњ єрбіреуін
· жылдыќ бухгалтерлік есеп беруді жасау алдында,алайда есептік жылдыњ
· субьект м‰лікті жалѓа,сатуѓа,сатып алуѓа,сондай-аќ шаруашылыќ ж‰ргізуші субьектініњ ќайта
· материалды-жауапты т±лѓа ауысќанда;
· талан-тараж жєне ќаск‰немдік фактілерін белгілегенде,сондай-аќ ќ±ндылыќтар б‰лдіргенде-м±ндай фактілерді
· тµтенше жаѓдайдан болатын µрт немесе стихиялыќ апат
· тарату балансы жасалмастан б±рын субьектіні таратуда (ќайта ±йымдастыруда);
· негізгі ќ±ралды жєне тауарлы-материалдыќ ќорларын ќайта баѓалауда субьектініњ
Бухгалтерлік есеп шаруашылыќ ќаражаттарыныњ ќ±рамындаѓы жєне оларды жабу кµздеріндегі
Ал, б±л жыл сайын наќты ќолда бар ќ±ндылыќтардыњ мєліметін
Т‰гендеу-б±л бухгалтерлік есеп єдісініњ басты элементтерініњ бірі,ол есеп айырысудыњ
Толыќ т‰гендеу єдетте, жылына бір рет жылдыќ есеп берудіњ
Т‰гендеу µз сипатына ќарап жоспарлы жєне кезектен тыс ж‰ргізілуі
- жоспарлы-алдын-ала белгіленген мерзімде,ќойѓан маќсатына жєне м‰мкіндігіне сай етіп
-кезектен тыс-б±л кєсіпорын басшысыныњ тапсырмасы бойынша,баќылаушы органдардыњ талабы бойынша
Кєсіпорын басшысы т‰гендеу ж±мыстарын ж‰ргізу тєртібін белгілейді,оныњ ішінде т‰гендеу
Т‰гендеу ж±мыстарын ж‰ргізу ‰шін єрбір кєсіпорында т±раќты ж±мыс істеп
М‰ліктіњ наќты ќолда барын тексеруді бастаѓанѓа дейін т‰гендеу комиссиясы
Материалды емес активтерді т‰гендеуде олардыњ есепте д±рыс єрі уаќтылы
Материалдыќ емес активтердіњ ќабылдау-тапсыру актілерініњ ќолда бар болуы
Мысалы,Т‰гендеу нєтижесінде артыќ шыќќан материалдыќ емес активтер табыс деп
101-106 ІМатерилдыќ емес активтерІшот дебеті
727 ІНегізгі емес ќызметтен алынатын басќадай табысІшот кредиті
Т‰гендеу нєтижесі бойынша салыстыру тізімдемесі жасалынады,сосын оныњ деректері бухгалтерлік
Негізгі ќ±ралдардыњ т‰гендеу жазбасы жалѓа алѓан жєне к‰нделікті жалѓа
Т‰гендеу комиссиясы ќ±жаттарды тексеру жолымен,сондай-аќ банк мекемелерімен, ќаржы жєне
Талап ету мерзімі µткен дебиторлыќ берешек сомалары бойынша аныќтамада
Т‰гендеу жєне басќадай тексерістер кезінде аныќталѓан ќолда бар
-артыќ немесе кем шыќќан кезде олар µзара зачетќа жатќызылады,біраќ
-артыќ шыќќан негізгі ќ±ралдар,материалдыќ ќ±ндылыќтар мен аќшалай ќаражат кєсіпорынныњ
-ќ±ндылыќтардыњ кемуі белгіленген тєртіпте бекітілген нормалардыњ шегінде кєсіпорын басшысыныњ
-материалдыќ ќ±ндылыќтардыњ, кем шыќќандары аќшалай ќаражаттыњ жєне басќа м‰ліктіњ,сондай-аќ
Ќаржылыќ есеп беруге жазылѓан т‰сініктеме жазба.
Т‰сініктеме жазба – кєсіпорында жасалѓан негізгі аналитикалыќ ќ±жат.Онда,бірінші кезекте,бизнес-жоспарыныњ
Т‰сініктеме жазба ќаржылыќ есеп берудіњ бір бµлігі ретінде келесі
1.Есеп бµлінуге ќатысты субьектініњ есеп саясатында ќаралѓан негізгі ережелері:
-материалды емес активтер мен негізгі ќ±ралдар-баѓалаудыњ тєсілдері мен амортизацияны
-субьектініњ инвестициялыќ саясаты-ќаржылыќ инвестицияныњ баланстыќ ќ±нын аныќтау жєне ќайта
-трауарлыќ-материалдыќ запастар-запастарды есепке алудыњ єдісі жєне оларды баѓалау,сатып алынѓан
-тапсырыс берушілермен жєне сатып алушылармен,єрт‰рлі дебиторлармен,еншілес,тєуелді жєне бірлесіп баќыланатын
-меншік капиталы-жарѓылыќ жєне резервтік капиталын ќалыптастыру,ќосымша тµленбеген капиталды табысќа
-міндеттеме-несиелік саясаттын,демалысќа шыќќан ењбеккерлердіњ ењбек аќысы тµлеудіњ резервін жасау
-табыс жєне шыѓыс,µндірістік есеп-табыс пен шыѓыс есебін ±йымдастыру,негізгі жєне
Егер де есепті жылда ќабылданѓан есептік саясатта µзгерістер орын
2.Т‰сініктеме жазба баланс бойынша ±заќ жєне аѓымдаѓы активтерді,меншік капиталын,±заќ
-¦заќ мерзімді активтердіњ бµлігіне ќатысты:
Негізгі ќ±рал-±заќ мерзімді жалѓа алынѓан,меншігіндегілер,уаќытша єкелінгендер мен Ќазаќстаннан шыѓарылѓандар;активтерді
Материалдыќ емес активтердіњ т‰рі,олардыњ амортизациясын есептеудіњ єдістері;
Инвестиция-инвестор ќожалыќ ететін шаруашылыќ серіктестерініњ тізімі жєне олардыњ ќатыстыќ
¦заќ мерзімді дебиторлыќ ќарыздар т‰рлері бойынша жєне топшаланѓан µтеу
-Аѓымдаѓы активтердіњ бµлігіне ќатысты тауарлы-материалдыќ запастардыњ т‰рлері бойынша,болашаќ кезењніњ
-Меншік капиталдарыныњ бµлігіне ќатысты:есептік жылда жарлыќ капиталына енгізілетін µзгерістер
-¦заќ мерзімді міндеттемелерге ќатысты:несие мен ќарыз ќаражаттарыныњ ќамтамасыз етілуі
-Ќысќа мерзімді міндеттемелерге ќатысты:ќысќа мерзімді несиелердіњ сомасы,±заќ мерзімді несиеніњ
3.Ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметініњ нєтижесі туралы есеп беру бойынша жазылѓан т‰сініктеме
-кєсіпорынныњ барлыќ ќызмет т‰рінен алынатын табыстыњ тµмендеуіне єсер ететін
-жалпы жєне єкімшілік шыѓыстарыныњ дењгейін µсіретін немесе тµмендететін факторлар;
-тµтенше жаѓдайлардан алынѓан табыстар мен шыѓыстар-есептік кезењде орын алѓан
-есептік кезењде орын алѓан жєне ќаржылыќ шаруашылыќ ќызметіне мєнді
4.Аќша ќаражатыныњ ќозѓалысы туралы есеп беру бойынша жазылѓан т‰сініктеме
-операциондыќ ќызметтен т‰сетін аќша ќаражаттарыныњ ќозѓалысын ашу ‰шін кєсіпорын
-аќша ќаражатыныњ ќозѓалысы бойынша шектеулер жєне т.б.
5.Т‰сініктеме жазбада кєсіпорынныњ ќаржылыќ ќызметі мен ќаржылыќ жаѓдайына жалпы
Бухгалтерлік есеп беру наќты бір кезењ уаќытындаѓы ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметініњ
Ќаржылыќ есеп берудегі ќателерді т‰зету.
Т‰гендеумен ќатар ќаржылыќ есеп беруді жасау ‰шін шындыќќа жанасымды
Есептік кезењ ‰шін ќаржылыќ есеп беруді жасау µткен кезењдегі
Ќаржылыќ есеп беруді жасау кезіндегі ќателерді елеулі жєне елеусіз
Егер ќате пайдаланушыныњ экономикалыќ шешіміне єсерін тигізсе, онда ол
31 ІТаза табыс немесе кезењдегі залал,елеулі ќателер жєне есептік
8 ІТаза табыс немесе кезењдегі залал,негізгі ќателер жєне есептік
· математикалыќ есептеулерде;
· есептік саясатты д±рыс ќолданбаудан;
· аќпараттарды,алдауды немесе ынта ќоймауды б±рмалап кµрсету.
3 ІЌаржылыќ-шаруашылыќ ќызметініњ нєтижесі туралы есеп беруІ бухгалтерлік есеп
· бµлінбеген табыстыњ алѓашќы сальдосын µзгерту жолымен есеп беруде
· таза табысты немесе есептік кезењдегі залалды аныќтауда ќосу.
Мысалы: ІАААІ2005 жылдыњ ќаржылыќ есеп беруін єзірлеу кезінде 2005
2005 жылы µнімді µткізуден т‰скен табыс 193000 тењгені ќ±рады,µзіндік
ІАААІ ААЌ 2003 жылы ‰шін ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметініњ нєтижелері туралы
¤німді µткізуден табыс 140000
Салдынѓан µнімніњ µзіндік ќ±ны 85000
Єдеттегі ќызметтен т‰скен табыс 55000
Табыс салыѓы 16500
Таза табыс 38500
1.Аѓымдаѓы есептік кезењдегі елеулі ќателерге т‰зету ж‰ргізейік:
2005 ж 2004ж
¤німді сатудан т‰скен табыс
Сатылѓан µнімніњ µзіндік ќ±ны
Єдеттегі ќызметтен т‰скен табыс
Корпаративтік табыс салыѓы
Таза табыс 193000
160000
33000
9900
23100 140000
112000
28000
8400
19600
2.Бµлінбеген табыстыњ алѓашќы сальдосын µзгерту жолымен елеулі ќателерге т‰зету
2005 ж. 2004 ж.
Есептік кезењ басына-бµлінбеген табыс
Елеулі ќателерді т‰зету(корпаративтік табыс салыѓын шегеру ‰шін)
(27000*30%=8100)
(27000-8100)
Ќайта саналѓан бµлінбеген табыс
Таза табыс
Есептік кезењніњ соњына-бµлінбеген табыс 47500
(18900)
28600
23100
51700 29000
29000
19600
48600
ІКірістер мен шыѓыстар туралы есеп беруІ.
І¤німдерді µткізуден т‰сетін табысІбабы бойынша бухгалтерлік есеп 5 ІТабысІ
Таза т‰сім кµрсеткіштері мынаѓан тењ болуы м‰мкін:
· мєміле келісім шарттарымен аныќталѓан сомаѓа;
· шоттарды ±сыну к‰нінен єрекет ететін жєне жµнелтілген
Жазуларды тексеру жєне аќпаратты алу процесінде т‰зетуге жататын мына
1.Субьект тауарды ‰стеме баѓамен сатудан алѓан,т‰сім ретінде кµрініс тапќан
Т‰зетілетін жазулар:
· есептік кезењ операциясы бойынша тауарларды сатудан т‰сетін т‰сім
· ќосымша ќ±нѓа салынатын салыќ сомасы Іќызыл т‰зетпеІ
301ІАлу шотыІ дебеті, 633 ІЌосымша ќ±нѓа салыќІшот кредиті;
ІСатылѓан µнімдердіњ µзіндік ќ±ныІбабы бойынша БЕС 7 ІТауарлы-материалды ќорлар
2.2. Басќаруды акпаратпен ќамтамасыз етуде жєне
ќаржылыќ есеп беруді пайдаланушыларды жіктеудегі ќаржылыќ ќорытынды есептіњ атќаратын
Бухгалтерлік есеп - субъектілерді пайдаланушылардыњ карауына ±сынатын ќаржылыќ аќпаратынын
Ќаржылыќ аќпаратты пайдаланушылардыњ екі негізгі топтары бар:
1 ішкі;
2 сырткы.
Сыртќы пайдаланушылар екі категорияѓа бµлінеді. Олар:
· субъект кызметіне тікелей ќаржылыќ м‰ддесі бар;
· субъект кызметіне жањама ќаржылык м‰ддесі бар.
Тікелей каржылыќ м‰ддесі бар пайдаланушылар категориясына мьналар кіреді:
· ќазіргі жєне болуы ыќтимал инвесторлар;
· ќазіргі жєне болуы ыктимал кредиторлар;
· сатып алушылар.
Жанама каржылыќ м‰ддесі бар пайдаланушылар категориясына кіретіндер:
· салык органдары;
· реттеуші органдар;
· статистикалыќ органдар;
· басќа топтар (аудиторлар, кенесшілер, т±тынушылар топтары жєне т.б.).
Каржылык есеп беруді пайдаланушыларды жіктеу. «Ќаржылык есеп беруді дайьшдау
-берілген инвестицияларѓа байланысты тєуекелді кµтеруші инвесторлар. Оларѓа акцияны
· тиесілі кредиттер мен проценттер бола ма, олар уаќытылы
· тиесілі сома бола ма, тµлене ме деп аныктауѓа
- сатып алушылар. Оларѓа субъектіњ ‰здіксіз ќызметі туралы, єсіресе,
- ќызметкерлер. Олар субъект ќызметініњ т±раќтылыѓы мен тиімділігі туралы
- ресурстарды бµлу жайлы аќпарат алуѓа м‰дделі
- кµпшілік, µйткені субъектілер жергілікті экономикаѓа кµптеген
Ќаржылыќ есеп беруді дайындау мен ±сыну ‰шін ±йым басшылыѓы
ІII – бµлім. Ќазаќстан Республикасы ќаржылыќ есеп берудіњ
3.1. Ќазаќстан Республикасы ќаржылыќ есеп берудіњ халыќаралыќ стандарттарына
Ќазаќстанда бухгалтерлік есеп пен есептілікті ќалыптастыру мен біртіндеп Х.Ќ.Е.С
Жаза стандартќа кµшу сонымен бірге ќаржылыќ жєне ќор ќорыѓыныњ
Стандарттар - ќаржылыќ есеп беруді дайындау ережелері.
Б‰кіл єлемдегі ќаржылыќ есеп берулерде ќолданылатын бухгалтерлік есеп принциптерін
Ќаржылыќ есеп берудіњ Халыкаралыќ стандарттары комитеті (ЌЕХСК) барлыќ жерде
ЕХСК-ныњ басты маќсаты - егер мыналар аныќталып, ќол жеткізілсе,
• міндеттер, оларды шешу ‰шін
• аќпараттыќ ж‰йе к±ру принциптері;
• осы аќпараттыњ сапалыќ сипаттамалары;
• ќаржылыќ есеп беру элементтері.
1997 жылдан бастап Ќазаќстан Республикасында каржылыќ есеп берудін халыќаралыќ
Ќолданбалы т±рѓыдан ќараѓанда бухгалтерлік есеп мамандыѓы жалпы экономикалыќ мамандыќтар
Сонымен ќатар нарыќтыќ ќатынастар заманында бухгалтерлік кєсіп атќарушылар келењсіз
Кєсіби бухгалтердіњ этикалыќ кодексі тексеру шара ќолдану механизмдерін іске
Бухгалтерлік есеп теориясыныњ т‰рлі маќсаты бухгалтерлік есеп табиѓатын зерттеу
Бухгалтерлік есеп ж‰йесініњ негізгі принциптері (халыќаралыќ дейгейде).
1. Дербестік.
2. ‡здіксіздік.
3. ¤зіндік ќ±н.
4. Кансервативтік.
5. Материалдыќ.
6. Сату.
Негізінен б±л принциптер халыќаралыќ дењгейде ќолданатын негізгі принциптер.
Бухгалтерлік есеп стандарттары Ќазаќстан Республикасыныњ ±лттыќ комиссиясы жасаѓан жєне
¦йымдардыњ ќардылыќ есептігін жасау ‰шін Х.Ќ.Е.С – ын ќолданудыњ
Мына жєйт ешкімге ќ±пия емес: біздіњ бухгалтеріміз бухгалтерлік есеп
Ќазаќстан Республикасына кµшуі мен байланысты ахуалды сипаттайтын конференцияѓа ќатысушылардыњ
Х.Ќ.Е.С – ќаржы есептігініњ баршамызѓа ортаќ жєне бірдей ±ѓынуѓа
Ќаржы есептілігініњ халыќаралыќ есеп стандарттарына кµшу кезіндегі Х.Ќ.Е.С –
Х.Ќ.Е.С – на сєйкес ±йымныњ есетін ж‰ргізу ‰шін бастау
¦йым Х.Ќ.Е.С. бойынша µзініњ бастапќы балансын Х.Ќ.Е.С. бойынша µзініњ
Сонымен бірге “Халыќаралыќ ќаржы есептігініњ стандарттарын алѓаш ќабылдау” IFRS
Сонымен бірге Х.Ќ.Е.С. бойынша бастапќы бухгалтерлік баланстыњ ќайта есептеу
2006 жылдыњ 1 ќањтарынан бастап Х.Ќ.Е.С – ына кµшетін
• 2006 жылдыњ 31 желтоќсанына дін баланс
• пайда мен залал туралы есеп
• капиталдаѓы залал туралы есеп
• аќша ќозѓалысы туралы есеп
• хабарламаны ашу.
Б±л стандарттар бізге не ‰шін керек? ¦лттыќ стандарттар бізге
Халыќаралыќ стандартќа кµшу не береді? Єлбетте, егер ќайсы бір
Ќ.Е.Х.С – ын енгізумен бухгалтерлердіњ єдет – ѓ±рпы толыѓымен
3.2. Ќаржылыќ есеп берудіњ халыќаралыќ стандарттарына сай есеп беретін
Бухгалтерлер б‰гінде – кез келген елде, оныњ ішінде Ќазаќстандаѓы
Сонымен бірге бухгалтерге ќойылатын талаптар да µсе т‰суде. Б‰гінде
Сондыќтан да халыќаралыќ сертификат алуѓа емтихандар тапсыруѓа дайындыќ кезінде
Сондай – аќ Палатады Кєсіби бухгалтерлер мен аудиторлардыњ біліктілігін
Бухгалтерлерді сертифаттаудыњ САР жєне CIPA деген екі дењгейі бар.
Б±л сертификаттарѓа емтихан тапсыру рєсімі былайша µтеді.
Бірінші дењгей (С.А.Р): сертификаттандырылѓан бухгалтер – практик – ‰ш
Б±ѓан ќоса іздемпаздар аќпараттыќ технологиялар бойынша курстардан µтуге тиіс.
Егер кандидат елу ±пай алса, осыныњ негізінде ол кєсіби
Екінші дењгей (CIPA): халыќаралыќ сыныптаѓы сертификаттандырылѓан “кєсіби бухгалтер” ‡міткер
Б±л сертификаттар бухгалтерлік есеп саласындаѓы даярлыќтыњ жоѓары дењгейде екенін
Емтихандарѓа бухгалтер µздігінен де, сондай – аќ мамандырылѓан аќылы
Жоѓарыда аталѓан комитеттер м‰дделі ±йымдар мен бірлесе отырып, осы
Б±л сертификаттаумен Ќазаќстанда “PRAGMA” (USAID) корпорациясы ш±ѓылданады. Біраќ б±л
Сертификаттыќ µзінде ‰ш халыќаралыќ ±йымныњ логотипі бар. М±ныњ µзі
Бухгалтерлерді есепке алу туралы зањда 2005 жылдыњ 1 ќањтарынан
Б±л стандарттар бізге не ‰шін керек? ¦лттыќ стандарттар бізге
Палатаныњ маќсаты мен міндетіне ортаќ м‰шелік жарнамаларын ‰немі тµлейтін
Ал Бухгалтерлік есеп пен аудит саласындаѓы ќызметті ж‰зеге асырушы
Кєсіби бухгалтерлер мен аудиторлар палатасы ќ±рылѓанѓа дейінгі біздіњ ќызмет
М±ндай ќ±рылымныњ ќ±рылу ќажеттілігі жања кезењніњ болмысын туындап отыр,
Оѓан арнайы емтихандар тапсырып жєне кєсіби ±йымныњ м‰шесі болып
Кєсіби бухгалтерлер мен аудиторлар палатасыныњ басты маќсаттарын наќ мына
Осы маќсаттарѓа орай палата мынадай міндеттерді шешеді:
• Бухгалтерлік есеп саласындаѓы ќызметкерлердіњ сертификаттауына жєне кєсіби білімі
• Бухгалтерлік есеп жµніндегі халыќаралыќ стандарттарды зерделуге, енгізу мен
• Бухгалтерлерді оќыту мен олардыњ біліктігін арттыру жµніндегі шаралар
• Оныњ м‰шелерініњ экономикалыќ, єлеуметтік ќ±ќыќтары мен еркіндіктерін іске
сондай – аќ:
• Кєсіби бухгалтер кадрларын даярлау мен ќайта ќ±ру даярлауѓа
• Бухгалтерлер жєне салыќ зањнамасын жетілдіру жµнінде ±сыныстар єзірлейді
• Бухгалтерлік есеп саласындаѓы нормативтік ќ±ќыќтыќ актілердіњ жобалары юойынша
• Халыќаралыќ стандарттар мен басќалары негізінде бухгалтерлік есепті одан
Ќаржы Есептемесі Халыќаралыќ
Стандарттарыныњ Алѓаш Ќолданылуы:
¤ту єдістемесі
ЌЕХС-на µту к‰ні –Ерте кезењніњ ењ басы.Б±л кезењде ±йым
Бастапќы ќ±н-белгілі бір к‰нде ќ±нды немесе амортизияланѓан ќ±нды белгілеу
Єділ ќ±н-жаќсы хабардар,м±ндай мємілені жасауѓа ынталы,бір-бірінен тєуелсіз жаќтар арасында
ЌЕХС бойынша алѓашќы ќаржы есептемесі-ЌЕХС-тыњ сєйкестігі туралы т‰сінікті жєне
Ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ стандарты (ЌЕХС)-ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ стандарты бойынша
ЌЕХС бойынша кіріс балансы –ЌЕХС-ќа µту к‰ніндегі ±йым
Есеп беру к‰ні-ќаржы есептемесі немесе аралыќ ќаржы есептемесі жасалѓан
2004 жылдыњ 1 ќантарынан бастап 1 «Ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ
Ќаржы есептемесініњ Халыќаралыќ стандарттарын ќолдану Есеп саясатындаѓы µзгерістер
8«Таза табыс (залал),Есеп саясатындаѓы негізгі ќателер мен µзгерістер»халыќаралыќ стандартына
8«Таза пайда немесе залал ,Есеп саясатындаѓы
Негізгі ќателер мен µзгерістер »ЌЕХС-на сєйкес
есеп саясатыныњ µзгеруі
Перспективті тєсілдеме
Ретроспективті тєсілдеме
Егерде жања Есеп саясатты ќалайда єрќашан ќолданылатын болса,жања Есеп
Есеп саясатыныњ µзгерген к‰нінен бастап жања Есеп саясаты мємілелерде
Ретроспективті тєсілдеме егер жања есеп саясаты ќалайда єрќашан ќолданылатын
Тиісінше,есепке алудыњ осындай объектілері туындаѓан сєтінен бастап, жања Есеп
Жања есеп саясатына кµшкен к‰ннен бастап орын алѓан мємілелерге
Біраќ,солай болѓандыќтан ЌЕХС 8 «Таза табыс немесе залал,Есеп
ИТК-ныњ интерпретацияларына сєйкес «ЌЕХС алѓаш есеп ж‰ргізудіњ негізі ретінде
Сондай бір жолмен,кєсіпорын халыќаралыќ стандарттарды єрќашан ќолданып ж‰ргені
Ретроспективті тєсілдеменіњ б±л талабы кµшу тєртібін ќиындатып ќоймай,шынтуайына
Осы жаѓдайда назарѓа ала отырып айтарымыз: халыќаралыќ стандарттарѓа кµшу
Халыќаралыќ стандартќа кµшу єдістемесі ретроспективті тєсілдеменіњ талаптарын онда да
Ќаржы есептемесініњ дайындыѓы бойынша болатын шыѓындар пайдаланушылар алатын экономикалыќ
Халыќаралыќ стандартќа кµшу кезінде ќажет болатын, ќаржы есептемесініњ баптарын
Б±л, ењ алдымен негізігі ќ±рал-жабдыќ обьектілеріне келіп тиеді. ¤йткені,
ИТК -8 (интер) «ЌЕХС –тыњ алѓаш есеп ж‰ргізудіњ негізі
ЌЕХС 1 «Ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ стандартын алѓаш рет ќолдану»
Ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ стандартына кµшу
єдістемесі бойынша жања стандартты енгізу себептері
ЌЕХС 1 «Ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ стандартын алѓаш рет ќолдану»ИТК
Ќаржы есептемесін пайдаланушылар ‰шін ретроспективті тєсілдеме бойынша шыѓындар ќаржы
Есеп ж‰ргізудіњ жеке обьектілері бойынша баѓалау мен есепке алудыњ
ИТК -8 стандарттыњ т‰рлі болжамдарын ќолдануды талап етуге м‰мкіндігі
Шоттардыњ жіктелуі
Ќаржы есептемесініњ халыќаралыќ стандарттарына сєйкес шоттардыњ типтік жоспары бойынша
Шоттардыњ сипаттамасы
Шоттардыњ типтік жоспары бойынша коды
1 2 3 4
1000
1100 1 –бµлім.Айналым
1110
1111 Аќшалай ќаражат тењгемен кассада Балансты, активті
1112 Аќшалай ќаражат шетел валютасымен кассада Балансты, активті
1113 Аќшалай ќаражат тењгемен банкте Балансты, активті
Аќшалай ќаражат шетел валютасымен банкте Балансы, активті
1115 Аќшалай ќаражат тењгемен жолда Балансты, активті
1116 Аќшалай ќаражат шетел валютасымен жолда Балансты, активті
1117* Банктіњ арнаулы шотындаѓы аќшалай ќаражаттар (чек кітапшалары мен
1120 Сауда жєне басќа дебиторлыќ берешек
1121 сауда операциясы бойынша дебиторлыќ берешек Балансты ,активті
1122 Алынѓан вексельдер Балансты,
активті 302
1123 Берілген аванстар Балансты,
активті 351,352,353
1124 Саќтандыру шарты бойынша дебиторлыќ берешек Балансты,
активті 341
1125 Жал бойынша дебиторлыќ берешек Балансты,
активті 342
1126 Еншілес, ќауымдастырылѓан, бірлескен ±йымдар есеп айырысу Балансты,
активті
321,322,323
1127 Алдын ала тµлеу Балансты,
активті 341,342,343
1128 Есептелген сыйаќылар Балансты,
активті 332
1129 Басќа дебиторлыќ берешек Балансты,
активті 333,334
1130 Басќа дебиторлыќ берешектер
1131 Саудаѓа арналѓан ќаржы активтері Балансты,активті
1132 ¦йымдар ±сынѓан ќысќа мерзімді ќарыздар Балансты,активті
1133 Ќысќа мерзімді депозиттер Балансты,активті
1134 Басќалары Балансты, активті
1135 Вексельдер мен облигациялар бойынша шегерілімдер Балансты, активті
1136 Вексельдер мен облигациялар бойынша сыйаќылар Балансты,активті
1140 Аѓымдаѓы салыќ активтері
1141 Шыѓынды µтеуге жататын ќосымша ќ±н салыѓы
1142 Шыѓынды µтеуге жататын корпорациялыќ табыс салыѓы
1143 Шыѓынды µтеуге жататын бюджетке µзге де міндетті тµлемдермен
1150
1151 К‰мєнді талаптар бойынша резервтер Балансты,контрактивті, баланстыќ шотќа ќатысы
311
1152 µткізудіњ таза ќ±нына дейін ќор ќ±нын тµмендетуге арналѓан
1153
1160
1161 Кєдуілгі ќызмет барысында сатуѓа арналѓан ќорлар
1162 µндіріс процесінде сатуѓа арналѓан ќорлар
1163 Шикізат пен материалдар
1170 Басќа айналым активтері
1171
1180 Істен шыѓуѓа арналѓан айналымнан тыс активтер
1181 Істен шыѓуѓа арналѓан айналымнан тыс активтер
1200 2-бµлім Айналымна тыс активтер
1210
1211 Еншілес ±йымдардаѓы инвестициялар
1212 Ќауымдастырылѓан ±йымдардаѓв инвестициялар
1213 Бірлескен ±йымдардаѓы инвестициялар
1220 Басќа айналымнан тыс ќаржы активтері
1221 Сату ‰шін ќолда бар ќаржы активтері
1223 ¦заќ мерзімді дебиторлыќ берешек
1224 Ќаржы жалгерлігі бойынша ±заќ мерзімді берешек
1225 ¦йымдар берген ±заќ мерзімді ќарыздар
1226 ¦заќ мерзімді депозиттер
1227 Алдаѓы кезењніњ шыѓыстары
1228
1230 Инвестициялыќ жылжымайтын м‰ліктер
1231 Жылджымайтын м‰лікке инвестициялар
1232 Жылжымайтын м‰лікке инвестияция амортизациясы
1240 Жылжымайтын м‰лік, ѓимарат пен жабдыќтар
1241 Ѓимараттар мен ќ±рылыстар
1242 Машиналар мен жабдыќтар
1243 Кµлік ќ±ралдары
1244 Кењсе жабдыќтары,жићаз,жылжымайтын м‰лікпен ќосылѓан жылжитын м‰ліктер
1245
1246
1247* Аяќталмаѓан ќ±рылыс
1250 Жылжымайтын м‰лік ѓимараттар мен жабдыќтардыњ амортизациясы
1251 Ѓимараттармен ќ±рылыстардыњ амортизациясы Баланстыќ шотќа ќатысы бойынша
1252 Машиналармен жабдыќтардыњамортизациясы
1253 Кµлік ќ±ралдарыныњ амортизациясы
1254 Кењсе жабдыќтары, жићаз жєне жылжымайтын м‰лікпен ќосылѓан жылжитын
1260
1261 Жер ќойнауын пайдалану ќ±ќыѓы
1262 Тауар белгілері, титулдыќ жєне баспа ќ±ќыќтары
1263 Баѓдарламалыќ ќамтамасыз ету
1264 Лицензиялармен франшизалар
1265 Авторлыќ ќ±ќыќтар,патенттер мен µндірістік меншікке басќа да ќ±ќыќтар,
1266 Рецептер,формалар,‰лгілер,сызбалармен тєжірибелік ‰лгілер
1267 єзірлеу процесіндегі материалдыќ емес активтер
1268 Гудвилл
1269 Басќа да материалдыќ емес активтер
1270
1271 Жер ќойнауын пайдалану ќ±ќыѓыныњ амортизациясы
1272 Титулдыќ жєне паспа ќ±ќыќтарыныњ, тауар белгілерініњ амортизациясы
1273 Баѓдарламалыќ ќамтамасыз етуді амортизациясы
1274 Лицензиялармен франшизалардыњ амортизациясы
1275 Авторлыќ ќ±ќыќ, патенттер мен µндірістік меншікке басќа ќ±ќыќтар,
1276 Рецептер, формулалар,‰лгілер,сызбалармен тєжірибелік ‰лгілердіњ амортизациясы
1280 ¦йым ќызметініњ ерекшеліктеріне байланысты айналымнан тыс активтер
1281 Баѓалау жєне барлау активтері
1282 Баѓалау
1283 Биологиялыќ активтер
1290
1291 Кейінге ќалдырылѓан корпорациялыќ табыс салыѓы
1292 Пайдалануѓа шектеулі аќшалай ќаражаттар
1293
2000
2100 1-бµлім. Ќысќа мерзімді міндеттемелер
2110 Сауда жєне басќа кредиторлыќ берешектер
2111 Сауда операциялары бойынша кредиторлыќ берешектер Балансты,
пассивті 671
2112 Вексельдер тµлеуге
2113 Алынѓан аванстар 661,662,663
2114 Тµлеуге сыйаќылар 684
2115 ¦йымдар берген ќысќа мерзімді ќарыздар 601
2116 Ќаржы ќ±ралдары бойынша ќысќа мерзімді міндеттемелер
2117 Еншілес, ќауымдастырылѓан,бірлескен ±ймдармен есеп айырысу 641,642,643
2118 Болашаќ кезењніњ табыстары 611
2119 Басќа кредиторлыќ берешектер 687
2120 Есептелген міндеттемелер
2121 Ќатысушылармен табыстар мен дивиденттер бойынша есеп айырысу
2122 Ењбегіне ќаржы тµлеу бойынша есеп айырысу
2123 єлеуметтік саќтандыру бойынша есептелген берешек
2124 Зейнетаќы бойынша есептелген берешек 686
2125 Басќа есептелген берешек
2130 ¦заќ мерзімді ќарыздардыњ аѓымдаѓы бµлігі
2131 Ќаржы жалгерлігі бойынша аѓымдаѓы бµлігі
2132 ¦заќ мерзімді банктік ќарыздардыњ аѓымдаѓы бµлігі
2133 Басќа ±заќ мерзімді ќарыздардыњ аѓымдаѓы бµлігі
2140 Салыќтар бойынша міндеттемелер
2141 ЌЌС 633
2142 Тµлеуге жататын КТС 631
2143 Акциздер 634
2144 Жер ќойнауын пайдалануѓа салыќтар
2145 єлеуметтік салыќтар 635
2146 Жер салыѓы 636
2147 Кµлік ќ±ралдарына салыќ 638
2148 М‰лікке салыќ 637
2149 Басќа салыќтар, алымдар мен бюджетке µзге де міндетті
2150 Ќысќа мерзімді баѓалау міндеттемелері
2151 Ќысќа мерзімді баѓалау міндеттемелері 651,652
2160 Басќа ќысќа мерзімді міндеттемелері
2161
2200 2-бµлім.±заќ мерзімді міндеттемелер
2210 ¦заќ мерзімді ќаржы міндеттемелері
2211 ¦йымдарѓа берілген ±заќ мерзімді ќарыздар 601
2212 Ќаржы жалгерлігі бойынша міндеттемелері 683
2213 Ќаржы ќ±ралдары бойынша ±заќ мерзімді міндеттемелер
2214 ¦заќ мерзімді кредиторлыќ берешек
2215 Басќа ±заќ мерзімді міндеттемелер
2220 ¦заќ мезімді баѓалау міндеттемелері
2221 Ќызметкерлерге ±заќ мерзімді сыйаќылар
2222 ¦заќ мерзімді резерв
2223 Басќа ±заќ мерзімді баѓалау міндеттемелері
2230 Кейінге ќалдырылѓан салыќ міндеттемелері
2231 Кейінге ќалдырылѓан КТС-ныњ сомасы 632
2240 Басќа ±заќ мерзімді міндеттемелер
2241
3000 3-класс. Меншікті капитал
3010 Жарѓылыќ капитал
3011 Жай акциялар 501
3012 Артыќшылыќты акциялар 502
3013 Салымдар мен пайлар 503
3020 Тµленбеген капитал
3021 Тµленбеген капитал 511
3030 µтеуі тµленген меншікті акциялар
3031 µтеу тленген меншікті акциялар Баланстыќ шотќа ќатысы бойынша
3040 Ќосымша тµленген капитал
3041 Ќосымша тµленген капитал 531
3050 Резерв капиталы мен ќайта баѓалау резервтері
3051 Резерв капиталы 551,552
3052 Активтерді ќайта баѓалау бойынша резервтер 542,543,5411
3053 Басќа резерв капиталы
3054* Ќаржы активтерін ќайта баѓалау бойынша резерв
3060 Бµлінбеген пайда (орны жабылмаѓан залал)
3061 Бµлінбеген пайда (орны жабылмаѓан залал ) 561
4000 4-класс. Ќызмет нєтижелері
4100 1-бµлім. Табыстар
4110 Негізгі ќызметтен т‰скен табыс
4111 Ќызмет кµрсету мен тауарларды сатудан т‰скен табыс Табыстар
4112 Шегерілімдер мен сатылѓан тауарлардыњ сатудан т‰скен табыс Транзиттік
4113 Ќ±рылысќа шарт бойынша т‰сетін табыс
4114 Биологиялыќ активтер бойынша табыс
4115 Ќаржы ќ±ралдары бойынша табыс
4116 Жалгерліктен т‰сетін табыс
4117 Негізгі ќызметтен т‰скен табыс
4118 Сыйаќы т‰ріндегі табыс
4120 Негізгі емес ќызметтен табыс
4121 Істен шыќќан активтерден табыс 721,722,723
4122 Баѓам айыармасынан табыс Табыс пен шыѓыс (пайда мен
4123 Ќаржы активтерін ќайта баѓалаудыњ табыс
4124 µзге ±йымдардаѓы ‰лестік ќатысудан табыс 871
4125 Мемлекеттік демеуќаржылардан табыс 726
4126 Тоќтатылѓан операциялардан табыс 863
4127 Негізгі емес ќызметтен басќа да табыстар
4200 2-бµлім. Шыѓыстар
4210 Негізгі ќызметтен шыѓыс
4211 Кµрсетілген ќызмет пен сатылѓан тауарлардыњ µзіндік ќ±ны
4213 Биологиылыќ ќызметтер бойынша шыѓыстар
4214 Жалпы жєне єкімшілік шыѓыстары 821
4215 Негізгі ќызметтен басќа шыѓыстар
4216 * Ќаржы ќ±ралдары бойынша шыѓыстары
4220 Негізгі емес ќызметтен шыѓыс
4221 Істен шыќќан активтер бойынша шыѓыстар 841,842,843
4222 Баѓам айырмасы бойынша шыѓыстар 844
4223 Сыйаќы бойынша шыѓыстар 831
4224 µзге ±йымдардаѓы ‰лестік ќатысу бойынша шыѓыстар 871
4225 Тоќтатылѓан операциялардан шыѓыстар 863
4226 Негізгі емес ќызметтен басќа да шыѓыстар
4227* Ќаржы активтерін ќайта баѓалаудан шыѓыстар
4230 Салыќтар бойынша шыѓыстар
4231 КТС бойынша шыѓыстар 851
4240* Ќорытынды табыс(залал)
4300 3-бµлім. ¤ндірістік есеп шоттары
4310 Негізгі µндіріс
4311 Негізгі µндіріс µндірістік есеп ж‰ргізудіњ транзиттік шоты
4312 Материалдар 901
4313 µндіріс ж±мысшыларыныњ ењбегіне аќы тµлеу 902
4314 Ењбекке аќы тµлеуден аударымдар 903
4315 Жµнелтпе ќ±жат шыѓындары 904
4320 Меншікті µндірістіњ шала фабрикаты
4321 Меншікті µндірістіњ шала фабрикаттары 910
4322 Материалдар 911
4323 µндіріс ж±мысшыларыныњ ењбегіне аќы тµлеу 912
4324 Ењбегіне аќы тµлеуден аударымдар 913
4325 Жµнелтпе ќ±жат шыѓыстары 914
4330 Кµмекші µндірістер
4331 Кµмекші µндірістер 920
4332 Материалдар 921
4333 µндіріс ж±мысшыларыныњ ењбегіне аќы тµлеу 922
4334 Ењбегіне аќы тµлеуден аударымдар 923
4335 Жµнелтпе ќ±жат шыѓыстары 924
4340 Жµнелтпе ќ±жат шыѓыстары 930
4341 Материалдар 931
4342 µндіріс ж±мысшыларыныњ ењбегіне аќы тµленуі 932
4343 Ењбек аќы тµлеуден аударымдар 933
4344 Жылжымайтын м‰лікті, ѓимаратты,жабдыќтарды жµндеу 934
4345 Активтердіњ амотизациясы 935
4346 Коммуналдыќ ќызмет кµрсетулер 936
4347 Жал тµлемі 937
4348 Басќалар 938
5000 Баланстан тысќары шоттар
Ќорытынды.
Мен б±л дипломдыќ ж±мысты ќорытындылай келе, ќаржылыќ есеп берудіњ
Сонымен ќатар µркениетті елдер тєжірибесін ‰йрену, бухгалтерлердіњ халыќаралыќ ±йымына
Бухгалтерлік есеп басќару ж‰йесінде ењ басты бір орын алады.
Біз бухгалтерлік есепті реформалау, жетілдіру барысында еліміздегі бизнесменніњ ж±мысын
Сонымен ќатар бухгалтерлік есепті жетілдіруіміз ‰шін біз Х.Ќ.Е.С –
Пайдаланѓан єдебиеттер:
1. Єбдіманапов Є., “Бухгалтерлік есеп теориясы жєне приниптері”,
2. Ержанов М.С., Ержанова А.М., “Основа Бухгалтерского учета и
3. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Ѓабдул мен Т.Ѓ. Шмидт
4. Ќ.К. Кеулімжаев, З.Н. Єжібаева, Н.А. Ќ±дайбергенов, А.Є. Жантаева
5. Тµлегенов Е.Т.,. “Бухгалтерлік аќпарат ж‰йелері”, Алматы: Экономика 2001
6. Ќаржы ќаражат №8, 2004 жылы.
7. Бухгалтерлік есеп жєне аудит №2, 2003 жыл.
8. Бухгалтер бюллетені: ќазан 2003, №41.
9. Ќазаќстан Республикасы Ќаржы министрлігініњ Бухгалтерлік есеп єдістемесі жєне
10. Т.Єбдіхалыќов ,«Бухгалтерлік есеп жєне аудит» Алматы
11. К.Ш.Д‰йсенбаев, Э.Т.Тµлегенов «Кєсіпорынныњ ќаржылыќ жаѓдайын талдау» Алматы «Экономика»
12. Бухгалтерлік есеп стандарттарына єдістемелік н±сќаулар. Ќазаќстан Республикасы –
13. Байм±ханова С.Б. , Є.Ж. Балапанова. «Бухгалтерлж есеп жэне
14. Єубєкіров Я.Є. , Б.Б. Байж±маев, Ф.Н. Жаќыпова
Экономикалык теория. Оќу ќ±ралы. Алматы «Ќазаќ университеті» 1999.
15. Ержанов М.С, Ержанов С."Есеп саясаты " Алматы 1997ж.
16. К‰лімжаев "Бухгалтерлік есеп принциптері" Алматы 2004ж.
17. .ІБухгалтер бюллетеніІ2004ж Сєуір N16
18. ІСалыќ кодексіІ 2005ж
19. ІБухгалтер бюллетеніІ2005ж Шілде N31
20. ІБухгалтер бюллетеніІ2003ж Тамыз N35
21. ІБухгалтер бюллетеніІ2005ж Ќараша N48
22. ІБухгалтер бюллетеніІ2004ж Ќараша N47
23. ІБухгалтер бюллетеніІ2004ж Маусым N26
24. .ІБухгалтер бюллетеніІ2004ж Шілде
25. ІБухгалтер бюллетеніІ2005ж Тамыз N17
Кесте 1. Есеп берудин жиктемелик сипаттамасы
Жиктеу белгилери бойынша:
Экономикалык мазмуны бойынша;
Бухгалтерлик, статистикалык, салыктык
Камту кезенинин узактыгы;
Агымдагы (кунделикти , апталык ,декадалык ,айлык ,токсандык, жартыжылдык)жане жылдык.
Мамандану денгейи; Жалпы,субъектинин шаруашылык кызмети натижесин толыгымен сипаттайды. Мамандандырылган
Жалпылау дарежеси; Жеке-жеке уйымдардын есеп беруи.Жиынтык.саланын немесе аймактын сайкес
Пайдалану дарежеси; Ишки,шаруашылык субъекти ишинде оз калауы бойынша озгертилип
Кесте 2. Баланс турлери мен жиктеу белгилери
Жиктеу белилери бойынша: Баланс турлери
Колеми жане формасы; Сальдолык ( статистикалык )
Айналымдагы ( удемелик )
Мазмуны; Муликтик
Натижелик
Акша агымдары бойынша
Куру коздери бойынша; Есеп малиметтери бойынша
Инвентарлык
Уакыты жане куру максаты; Кириспе ( уйымдастырушылык )
Операциондык ( кезендик жылдык )
Бириктирмели
Болинбели
Ретке салу
Жойылу
Камту аукымы; Карапайым ( жеке )
Жиынтык
Кажеттилиги; Консолидацияланган
Баскарушылык
есепти - болжамдык
Сызба 3. Орныккан жане удемели баланстардын салыстырмалык сипаттамасы
Салыстыру аясы Баланс
Орныккан удемели
Колданылу максаты
Каржылык жагдайды багалау,субъект активтеринин молшери Каржылык натижени айкындау
Баланс корсеткештеринин калыптасу базасы Тугендеу Алгашкы кужаттар
Баланс активтеририн сипаттамасынын негизи Куралдардын муликтик турлери алдагы есепти
Баланс пассивинин сипаттамасынын негизи Курал турлеринин курылу коздери Жумсалуга
Амортизация сипаттамасы Уакытындагы муликтин кунсыздануы Куннын дайын онимге отуи
Багалы кагаздар Агымдагы багам бойынша корсетилуи Накты сатып алу
Салык салудын накты базасы Муликтер Пайда
Кужат тури
Бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер
Өндірістік кәсіпорын инвестициялық шешімдерінің экономикалық тиімділігі
Геологиялық барлау жұмыстарына және пайдалы қазба кенорындарына өнеркәсіптік игеруге салынған инвестицияларының инвест жобаның тиімділігін бағалау
Инвест жобаны бағалау
Мұнай-газ саласындағы кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштерді пайдалану арқылы инвестжобаның тиімділігін талдау
Мұнай және газ өндіру компаниясы қызметінің техника-экономикалық көрсіткіштерін анықтау есебі
Кәсіпорын қызметіндегі табыстың маңызы және функциялары
Қаржы нәтижелерiн талдау
ҰЛТТЫҚ ЕСЕП ЖҮЙЕСІНІҢ МАЗМҰНЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
Кәсіпорын(бизнес) құнын бағалаудағы әдістемелік тәсілдер